Pełny tekst orzeczenia

93/2/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 16 lutego 2010 r.

Sygn. akt Ts 179/08





Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marian Grzybowski - przewodniczący


Janusz Niemcewicz - sprawozdawca


Adam Jamróz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 czerwca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Bogdana J.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE:



W skardze konstytucyjnej złożonej 6 czerwca 2008 r. skarżący zarzucił, że art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 34, poz. 293, ze zm.) jest niezgodny z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. W ocenie skarżącego przepis ten wprowadza nieuzasadnioną sankcję w postaci zwrotu wojewódzkiemu inspektorowi inspekcji handlowej kwoty stanowiącej równowartość kosztów przeprowadzonych badań w przypadku, gdy paliwo to nie spełniało wymagań określonych odpowiednimi przepisami. Zdaniem skarżącego regulacja art. 16 ust. 1 powyższej ustawy nie jest sprawiedliwa, gdyż wprowadza sankcję dla osoby, która nie ponosi winy za złą jakość paliwa, stwierdzoną w czasie przeprowadzonych badań, tym samym – jak twierdzi skarżący – osoba ta odpowiada za czyn rzeczywistego sprawcy. W ocenie skarżącego, prowadzi to do naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego i związanej z nią zasady sprawiedliwości społecznej. Wprowadza również nieuzasadnioną nierówność pomiędzy osobą będącą w posiadaniu wadliwego paliwa a rzeczywistym sprawcą czynu.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 23 czerwca 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu podniósł, że w skardze nie wskazano, jakie podmiotowe prawa przysługujące skarżącemu doznały naruszenia. Ponadto orzekł o niezasadności zarzutów mogących świadczyć o naruszeniu swobody działalności gospodarczej, jak również o niewskazaniu sposobu naruszenia praw lub wolności wywodzonych przez skarżącego z przepisów Konstytucji.

Zażaleniem z 29 czerwca 2009 r. (data nadania) pełnomocnik skarżącego zaskarżył powyższe postanowienie w całości i wniósł o rozpoznanie skargi na rozprawie. W uzasadnieniu raz jeszcze wskazał na niezgodność przedmiotu skargi z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji, jak również podniósł, że zaskarżony przepis jest ponadto niezgodny z art. 30, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji oraz art. 7 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje tylko te zarzuty zażalenia, które podają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Z tych powodów Trybunał nie jest uprawniony do badania zarzutów skarżącego podniesionych dopiero w zażaleniu, a dotyczących niezgodności przedmiotu skargi z nowo powołanymi wzorcami konstytucyjnymi.

Odnosząc się zatem jedynie do zarzutów dotyczących zaskarżonego postanowienia Trybunał stwierdza, że pełnomocnik skarżącego w dalszym ciągu konsekwentnie wskazuje na niezgodność z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji, nie określając przy tym podmiotowego prawa, które – jego zdaniem – doznało naruszenia. Uzasadniając naruszenie art. 2 Konstytucji skarżący wyraził pogląd, że w wyniku zastosowania zaskarżonego przepisu uszczerbku doznała zasada sprawiedliwości społecznej, gdyż ustawodawca przyznał organowi państwa pełną, niczym nieskrępowaną swobodę ustalania stanu faktycznego i wywodzenia z niego skutków prawnych. Ponadto z naruszeniem art. 2 Konstytucji skarżący wiąże naruszenie zasady domniemania niewinności, przy czym w dalszej części zażalenia na poparcie swoich zarzutów wskazuje jako wzorzec kontroli art. 42 ust. 3 Konstytucji. Uzasadniając naruszenie prawa podmiotowego, skarżący ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że art. 2 stanowi podstawę praw podmiotowych, a jako naruszone prawo podmiotowe wskazał na prawo do procesu, przeprowadzenia śledztwa, prawo do żądania wyjaśnień oraz – jak określił – prawo do wytłumaczenia się. Tak sformułowany zarzut nie podważa podstaw odmowy postanowienia Trybunału z dnia 18 czerwca 2009 r. Należy bowiem zwrócić uwagę, że art. 2 Konstytucji nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w skardze konstytucyjnej. Wyznacza on jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz korzystania z nich, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z dnia: 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Może on stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdy zasady z niego płynące zostaną odniesione do przepisów Konstytucji, które wyrażają prawa i wolności. Ze względu na sposób sformułowania uzasadnienia skargi, jak również zażalenia – w szczególności wyraźne uczynienie z art. 2 Konstytucji wzorca kontroli – Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w przedmiotowym zakresie nie jest możliwe zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone.

Formułując zarzuty zażalenia w odniesieniu do naruszenia art. 32 Konstytucji, skarżący również nie wskazał prawa podmiotowego, które doznało naruszenia, ani nie określił wspólnej cechy relewantnej, która wskazywałaby na nierówne traktowanie podmiotów. Należy przypomnieć, że charakter normy określonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji Trybunał najpełniej wyjaśnił w postanowieniu z dnia 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Zgodnie z poglądem wyrażonym w uzasadnieniu tego postanowienia oraz podtrzymywanym w dalszym orzecznictwie, art. 32 ust. 1 Konstytucji tworzy prawo podmiotowe o szczególnym charakterze: jego naruszenie może być rozpatrywane jedynie w zakresie innego konstytucyjnego prawa lub wolności (metaprawo). Tymczasem skarżący ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że: „kwestionowany art. 16 pozostaje w sprzeczności z art. 32 Konstytucji i godzi w prawa podmiotowe skarżącego, gdyż jest przykładem nierównego traktowania obywateli”. Tak przedstawione argumenty zażalenia nie podważają podstaw odmowy zaskarżonego postanowienia, a brak wskazania prawa podmiotowego oraz nieokreślenie cechy relewantnej może zostać ocenione jedynie jako niewskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2009 r. Trybunał odmówił skardze konstytucyjnej dalszego biegu również dlatego, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia art. 20 Konstytucji oraz prawa podmiotowego, które w związku z nim doznało naruszenia. Z naruszeniem norm wywodzonych z tego przepisu skarżący wiązał również naruszenie zasady domniemania niewinności. Wniesione w sprawie zażalenie nie podważa podstaw odmowy zaskarżonego postanowienia. Skarżący wskazał wprawdzie, że w jego sprawie doszło do naruszenia prawa do prowadzenia niczym nieskrępowanej działalności gospodarczej, jednak nie można podzielić argumentacji zażalenia dotyczącej kwestii odpowiedzialności za zły stan paliwa. W ocenie Trybunału z art. 20 Konstytucji, wyrażającego przede wszystkim podstawową ideę ustroju społeczno-gospodarczego państwa, nie da się wyprowadzić tezy, że prawo do prowadzenia niczym nieskrępowanej działalności gospodarczej jest podstawą gwarancji domniemania niewinności, a tym samym braku odpowiedzialności za – tak jak w przypadku skarżącego – posiadanie złej jakości paliwa. Zarzuty skarżącego w świetle tego wzorca konstytucyjnego należy zatem uznać za oczywiście bezzasadne. Ponadto mnie można twierdzić, że prawo do prowadzenia działalności gospodarczej nie może podlegać ograniczeniom. Należy bowiem zauważyć, że w art. 22 Konstytucji ustawodawca zezwolił na jego ograniczenie w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Ponadto, formułując zarzuty, skarżący powinien wziąć również pod uwagę art. 31 ust. 3 Konstytucji, który po spełnieniu określonych w nim przesłanek zezwala na ograniczenie w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw. Dopiero wskazanie – w oparciu o naruszenie powyższych przesłanek – uprawdopodabnia niekonstytucyjność zaskarżonej regulacji. Nie można natomiast uznać za prawidłowe wykonanie obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) ogólnikowego sformułowania – nota bene odnoszącego się w dalszym ciągu do zasady domniemania niewinności – że poprzez brak odpowiednich procedur działalność gospodarcza (firma skarżącego) doznała uszczerbku.



Jedynie na marginesie należy podkreślić, że ani postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, ani też niniejsze postanowienie nie odnosi się w ogóle do kwestii zgodności z Konstytucją art. 16 ust. 1 ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych. Zbadanie zgodności z Konstytucją tego przepisu nie było możliwe, gdyż skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów formalnych, umożliwiających przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia złożonego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 czerwca 2009 r.