Pełny tekst orzeczenia

228/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 10 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 197/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Mirosław Granat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 stycznia 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Hanny J.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE


1.1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 sierpnia 2009 r. pani Hanna J. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 35 i art. 36 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64, ze zm.; dalej: u.z.t.w.n.) z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 2 Konstytucji.
Skarżąca wskazała, że niezgodność wymienionych przepisów ustawy z art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 2 Konstytucji wyraża się w tym, że pozbawiają one ochrony właściciela nieruchomości. Z kolei niezgodność wskazanych w skardze konstytucyjnej przepisów z art. 31 ust. 3 Konstytucji polega – zdaniem skarżącej – na przekroczeniu przez ustawodawcę zakresu dopuszczalnych ograniczeń w dysponowaniu nieruchomością.
Skarżąca zarzuciła ponadto, że art. 35 i art. 36 u.z.t.w.n. naruszają jej prawo własności, zagwarantowane w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji, gdyż na skutek decyzji wydawanych na podstawie tych przepisów nie może uzyskać rekompensaty za obniżoną wartość gruntu oraz bezumowne z niego korzystanie.

1.2. Postanowieniem z 6 stycznia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, uzasadniając to postanowienie wniesieniem skargi po terminie. Skarżąca nie wystąpiła z wnioskiem o doręczenie jej wyroku sądu drugiej instancji z uzasadnieniem. Za początek biegu terminu do wniesienia skargi należało przyjąć dzień ogłoszenia wyroku na rozprawie (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2007 r., SK 37/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 157). Skoro Sąd Okręgowy w Płocku (sprawa IV Ca 163/09) wydał prawomocny wyrok 27 kwietnia 2009 r., w tym też dniu – jak uznał Trybunał Konstytucyjny – rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżąca natomiast połączyła początek biegu przedmiotowego terminu z dniem doręczenia wyroku Sądu drugiej stronie postępowania.

1.3. W zażaleniu na powyższe postanowienie Trybunału skarżąca wywodzi, że art. 46 ustawy o TK początek biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej wiąże z doręczeniem skarżącemu prawomocnego wyroku. Zdaniem skarżącej, nie można uznać, że w braku doręczenia wyroku z uzasadnieniem bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej powinien rozpoczynać się z dniem ogłoszenia orzeczenia, skoro „istotą skargi winno być odniesienie się skarżącego do podstaw i motywów wyroku”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

2.1. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a złożone zażalenie nie może zostać uwzględnione.
2.1.1. W rozpatrywanej sprawie zaistniał problem obliczenia daty początkowej biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
2.1.2. Skarżąca była reprezentowana w postępowaniu sądowym przez profesjonalnego pełnomocnika. Wyrok w jej sprawie został ogłoszony na rozprawie publicznej w dniu 27 kwietnia 2009 r. Z informacji uzyskanych przez Trybunał wynika, że żadna ze stron sporu nie stawiła się na ogłoszenie wyroku, natomiast z wnioskiem o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem wystąpiła druga strona postępowania sądowego.

2.2. Zgodnie z art. 387 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) ˝Sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem˝. Jednakże, jak stanowi § 3 zd. pierwsze tego przepisu: ˝Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia.˝; przy czym - jak wynika ze zd. drugiego tego przepisu, w związku z art. 327 § 2 k.p.c. - ˝Stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku doręcza odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.˝. Skoro więc skarżąca nie wystąpiła z wnioskiem o doręczenie jej wyroku wraz z uzasadnieniem, sąd czynności tej nie dokonał. Nie mógł również doręczyć odpisu sentencji, działając ex officio, gdyż skarżąca była reprezentowana przez pełnomocnika. Należy więc stwierdzić, że w postępowaniu przed sądami powszechnymi nie nastąpiło doręczenie orzeczenia skarżącej.

2.3. W konsekwencji niezbędne stało się udzielenie odpowiedzi na pytanie, jak obliczać termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, skoro – jak stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK – może być ona wniesiona w ciągu 3 miesięcy „od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku”. Po pierwsze można uznać – analogicznie do utrwalonego stanowiska SN co do reguł wnoszenia skarg kasacyjnych – że jeżeli strona nie zgłosiła skutecznie żądania doręczenia jej orzeczenia wraz z uzasadnieniem, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w ogóle nie rozpoczyna biegu i jej wniesienie nie jest dopuszczalne (zob. wśród wielu: postanowienia Sądu Najwyższego z 11 grudnia 1996 r., I PKN 45/96, OSNAPiUS z 1997 r., nr 14, poz. 254; z 26 listopada 2009 r., I CZ 82/09, niepubl.).
Można też zająć odmienne – korzystniejsze dla wnoszących skargę – stanowisko wyrażone w cytowanym już wyroku SK 37/06. W orzeczeniu tym Trybunał uznał, że jeśli skarżący z powodu niezłożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku drugiej instancji otrzymał jedynie kopię wyroku, zgodnie z przepisami k.p.c., za początek biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej należy przyjąć datę wydania ostatecznego wyroku.

2.4. Na gruncie rozpoznawanej sprawy zastosowanie każdej z przedstawionych powyżej możliwości interpretacyjnych skutkowałoby odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarżąca termin wniesienia skargi konstytucyjnej powiązała z faktem sporządzenia dla jej przeciwnika procesowego wyroku z uzasadnieniem i jego doręczenia (co miało miejsce odpowiednio 14 i 19 maja 2009 r.). Takie działanie nie może zostać uznane za trafne, strona nie może bowiem w omawianym przypadku wywodzić skutków prawnych z działań podjętych przez jej przeciwnika procesowego. W art. 46 ust. 1 ustawy o TK wyraźnie skorelowano wystąpienie przez stronę ze skargą konstytucyjną z otrzymaniem przez nią prawomocnego orzeczenia, złożenie zatem wniosku o doręczenie orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem przez jedną stron sporu, nie otwiera drogi do skargi konstytucyjnej drugiej z nich.

2.5. Na marginesie Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że art. 387 § 4 k.p.c. – w brzmieniu: „Jeżeli uzasadnienie nie zostało sporządzone, a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna lub skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd drugiej instancji sporządza uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi” – nie może stanowić uzasadnienia dla nadania skardze dalszego biegu. W nauce prawa cywilnego procesowego wskazuje się bowiem, że „niesporządzenie uzasadnienia orzeczenia przez sąd drugiej instancji w sprawie, w której wniesiono skargę kasacyjną, nie jest możliwe w sytuacji, gdy skargę wniosła strona”. Wynika to z regulacji art. 3985 § 1 k.p.c. „uzależniającej dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę od doręczenia jej orzeczenia wraz z uzasadnieniem”. Jedynie więc „wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich możliwe jest w sprawie, w której nie sporządzono uzasadnienia orzeczenia” (zob. M. Wójcik, Komentarz do art. 387 kodeksu postępowania cywilnego, [w:] J. Bodio, T. Demendecki, A. Jakubecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M. P. Wójcik, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III).

2.6. Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 36 ust. 7 ustawy o TK, zażalenia nie uwzględnił.