Ts 251/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
POSTANOWIENIE
z dnia 20 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 251/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława P. w sprawie zgodności:
art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 67 w zw. z art. 32 oraz art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 sierpnia 2008 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o kontrolę zgodności art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 32 i art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 9 stycznia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział Wojewódzki w Białymstoku, Inspektorat w Sokółce (znak: 173913-E) odmówił skarżącemu prawa do emerytury. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 lutego 2008 r. (sygn. akt VU 192/08). W uzasadnieniu wyroku sąd orzekający stwierdził, że brak jest podstaw do przyznania skarżącemu emerytury, także na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 20 maja 2008 r. (sygn. akt III Aua 409/08) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia. Skarga kasacyjna złożona od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 6 lutego 2009 r. (sygn. akt I UK 243/08).
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania bez względu na płeć (art. 33 Konstytucji). U podstaw naruszenia tych zasad znajduje się – zdaniem skarżącego – zaskarżona regulacja, która ustala dla mężczyzn wyższy – w porównaniu do kobiet – o 5 lat wiek emerytalny. Jest to przejaw dyskryminacji ze względu na płeć, nieuzasadniony – jak twierdzi skarżący – żadnymi względami natury biologicznej czy społecznej. W uzasadnieniu skargi skarżący odwołał się do treści uzasadnienia wyroku TK z 21 października 2007 r. (P 10/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 107), w którym Trybunał wskazał na zasadę wzajemności, leżącą u podstaw systemu emerytalnego, wiążącą prawo do świadczeń emerytalnych z udziałem świadczeniobiorcy w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego. Wyłączenie z prawa do wcześniejszej emerytury mężczyzn mających 35-letni ubezpieczeniowy staż pracy jest sprzeczne z tak rozumianą zasadą wzajemności, a także z zasadą sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu zarzutu skarżący przytoczył również poglądy literatury, zgodnie z którymi wzrost poziomu wykształcenia i aktywności zawodowej kobiet, zmiana modelu rodziny w kierunku rodziny z dwoma żywicielami, dłuższy przeciętny okres życia kobiet niż mężczyzn, spadek dzietności kobiet, a także przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć, tworzą nowy kontekst społeczno-polityczny dla określenia wieku emerytalnego.
Skarżący wskazuje ponadto, że przedmiotowa regulacja dotyczy osób całkowicie niezdolnych do pracy, co powoduje, że trudno wskazać jakiekolwiek przesłanki natury biologicznej czy społecznej uzasadniające to zróżnicowanie. Zdaniem skarżącego, skoro ustawodawca zdecydował się na przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, to powinien przyznać to prawo na równych zasadach kobiecie i mężczyźnie, szczególnie gdy dotyczy to sytuacji całkowitej niezdolności do pracy.
W uzasadnieniu skargi skarżący odwołuje się także do przepisów prawa Unii Europejskiej, w tym do dyrektywy Rady nr 79/7/EWG z 17 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L 6 z 10.01.1979, s. 24, ze zm.; dalej: dyrektywa 79/7) oraz dyrektywy nr 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. UE L 204 z 26.07.2006, ze zm., s. 23; dalej: dyrektywa nr 2006/54), które w pełni podzielają koncepcję zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Skarżący przytacza treść wybranych przepisów dyrektywy nr 2006/54, w tym art. 5 i art. 9, które, w jego ocenie, stanowią kolejny argument za tezą, że zaskarżony przepis – w zakresie wprowadzającym wymóg ukończenia wyższego wieku w stosunku do mężczyzny, będącego uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy – narusza art. 32 i art. 33 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni braków wniesionej skargi konstytucyjnej, przez m.in. wskazanie, jakie konstytucyjne prawa o charakterze podmiotowym lub konstytucyjne wolności skarżącego zostały naruszone na skutek wydania rozstrzygnięcia opartego na kwestionowanym przepisie oraz określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza te prawa lub wolności.
W wykonaniu powyższego zarządzenia skarżący nadesłał pismo zatytułowane „skarga konstytucyjna”, w którym – jak wskazał w piśmie przewodnim z 12 września 2008 r. – uzupełniono braki. Porównanie treści obu dokumentów nazwanych „skarga konstytucyjna” prowadzi do wniosku, że skarżący uzupełnił braki skargi zasadniczo przez stwierdzenie dodatkowo w jej petitum, iż zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz wskazanie – w uzasadnieniu skargi – że przez postawienie mężczyźnie wymogu osiągnięcia wieku emerytalnego o 5 lat wyższego niż w przypadku kobiety, znajdującej się w analogicznej sytuacji, doszło do naruszenia „prawa do zabezpieczenia społecznego na zasadzie równości, z podkreśleniem równouprawnienia kobiety i mężczyzny, w tym równego prawa kobiety i mężczyzny do zabezpieczenia społecznego”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Przesłanki skargi konstytucyjnej zostały określone zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanych powyżej przepisów, to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawo podmiotowe lub konstytucyjna wolność zostały naruszone poprzez wydanie wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku. Należy przy tym podkreślić, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej następuje w sytuacji, w której skarżący – pomimo wezwania zarządzeniem sędziego TK do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej – nie uzupełni tych braków, jak też w przypadku, gdy wysunięte w skardze zarzuty były oczywiście bezzasadne.
Zaskarżony przepis reguluje zasady przyznawania emerytury osobom, które nie osiągnęły tzw. powszechnego (podstawowego) wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Osoby te – zarówno mężczyźni, jak i kobiety – mogą uzyskać świadczenie emerytalne (tzw. wcześniejszą emeryturę) po spełnieniu określonych w zaskarżonym przepisie przesłanek. O ile nie budzi wątpliwości, że odmowa przyznania emerytury po ukończeniu wieku emerytalnego może stanowić naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 gwarantuje prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego), o tyle w przypadku tzw. emerytur wcześniejszych twierdzenie to wymaga szerszego uzasadnienia. Należy przypomnieć, że w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego za nienależące do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego – niepodlegające konstytucyjnej ochronie – uznane zostało prawo do świadczeń emerytalno-rentowych w ramach systemu „mundurowego”. W wyroku z 29 kwietnia 2008 r. (P 38/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 46) Trybunał stwierdził: „Nie znaczy to natomiast, że ustawodawca zwykły ma obowiązek »gwarantować« objęcie świadczeniami emerytalno-rentowymi z systemu »mundurowego« każdego funkcjonariusza i w każdym wypadku (...). Tezy o istnieniu konstytucyjnego obowiązku tej treści nie uzasadnia ani przywołana powyżej wykładania art. 67 ust. 1 Konstytucji, ani istota konstytucyjnie chronionych praw i wolności, formułowana na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji (…)”. Trybunał przyjął ponadto, że także uprawnienie do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem nie należy do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego (w uzasadnieniu wyroku z 18 listopada 2000 r. Trybunał zauważył, iż wśród okoliczności wymienionych w art. 67 nie mieści się niemożność kontynuowania zatrudnienia z uwagi na konieczność opieki na dzieckiem – K 18/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 258).
Należy także zwrócić uwagę na postanowienie TK z 14 października 2008 r., w którym Trybunał stwierdził, że: „w sytuacji, w której nie można prima facie przyjąć (biorąc pod uwagę chociażby orzecznictwo TK), iż prawo do określonego, konkretnego świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego mieści się w chronionym konstytucyjnie zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, należy we wniesionej skardze dokładnie wskazać na przesłanki, jakie uzasadniają przyjęcie tezy, zgodnie z którą konkretne świadczenie nie należy tylko do sfery uprawnień zagwarantowanych przez ustawę i wykraczających poza konstytucyjną istotę rozważanego prawa, ale mieści się w tej konstytucyjnie gwarantowanej sferze »minimum«. (…) Spełnienie tego wymogu stanowi warunek konieczny przyjęcia, iż skarżący określił sposób, w jaki zaskarżony przepis, stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, narusza przysługujące mu prawo do zabezpieczenia społecznego” (Ts 152/06, OTK ZU nr 5/B/2008, poz. 196). Skarżący – pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej – nie uzasadnił, że świadczenie uzyskiwane na podstawie art. 27 ust. 1 należy do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, chronionej konstytucyjnie, co – jako równoznaczne z niespełnieniem jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej – uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego, zwrócić należy uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 lipca 2010 r. (K 63/07, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 1), w którym Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w zakresie, w jakim przewiduje, że urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn – z art. 32 i art. 33 Konstytucji. W uzasadnieniu swojego stanowiska Trybunał wskazał na fakt, że istniejąca sytuacja nadal stanowi przejaw tzw. uprzywilejowania wyrównawczego kobiet, które miało na celu zmniejszenie faktycznych nierówności, stanowiących konsekwencję naturalnego i utrwalonego społecznie podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Trybunał Konstytucyjny wziął także pod uwagę zmieniający się kontekst społeczno-polityczny – który podnosił skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej – jednakże uznał, że nie przesądza on jeszcze o niekonstytucyjności kwestionowanej regulacji. Trybunał uznał natomiast za zasadne skierowanie do Sejmu sygnalizacji dotyczącej celowości podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do stopniowego zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
W kontekście zarzutów wysuniętych w skardze konstytucyjnej należy jeszcze zaznaczyć, że w tym samym wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że rozwiązania prawne dotyczące wieku emerytalnego obowiązującego w Polsce są zgodne z wymaganiami prawa unijnego. Trybunał zwrócił uwagę na fakt, że dyrektywa nr 79/7 zezwala państwom członkowskim na utrzymywanie zróżnicowanego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Omawiając zgodność polskiej regulacji z dyrektywą nr 2006/54 – której przepisy cytuje skarżący w uzasadnieniu wniesionej skargi konstytucyjnej – podkreślił, że dotyczy ona uzupełniających (dodatkowych, zawodowych) systemów zabezpieczenia społecznego, które w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości stanowią wynagrodzenie w rozumieniu art. 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; z tego względu w odniesieniu do tego typu świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego nie jest dopuszczalne różnicowanie ze względu na płeć. Zasady wynikające z tej dyrektywy odnoszą się – jeżeli chodzi o polskie prawo zabezpieczeń społecznych – do tzw. III filara (por. szerzej uzasadnienie wyroku TK w sprawie o sygnaturze K 63/07).
Mając powyższe na względzie, należało na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.
z dnia 20 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 251/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława P. w sprawie zgodności:
art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 67 w zw. z art. 32 oraz art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 sierpnia 2008 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o kontrolę zgodności art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 32 i art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 9 stycznia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział Wojewódzki w Białymstoku, Inspektorat w Sokółce (znak: 173913-E) odmówił skarżącemu prawa do emerytury. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 lutego 2008 r. (sygn. akt VU 192/08). W uzasadnieniu wyroku sąd orzekający stwierdził, że brak jest podstaw do przyznania skarżącemu emerytury, także na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 20 maja 2008 r. (sygn. akt III Aua 409/08) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia. Skarga kasacyjna złożona od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 6 lutego 2009 r. (sygn. akt I UK 243/08).
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania bez względu na płeć (art. 33 Konstytucji). U podstaw naruszenia tych zasad znajduje się – zdaniem skarżącego – zaskarżona regulacja, która ustala dla mężczyzn wyższy – w porównaniu do kobiet – o 5 lat wiek emerytalny. Jest to przejaw dyskryminacji ze względu na płeć, nieuzasadniony – jak twierdzi skarżący – żadnymi względami natury biologicznej czy społecznej. W uzasadnieniu skargi skarżący odwołał się do treści uzasadnienia wyroku TK z 21 października 2007 r. (P 10/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 107), w którym Trybunał wskazał na zasadę wzajemności, leżącą u podstaw systemu emerytalnego, wiążącą prawo do świadczeń emerytalnych z udziałem świadczeniobiorcy w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego. Wyłączenie z prawa do wcześniejszej emerytury mężczyzn mających 35-letni ubezpieczeniowy staż pracy jest sprzeczne z tak rozumianą zasadą wzajemności, a także z zasadą sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu zarzutu skarżący przytoczył również poglądy literatury, zgodnie z którymi wzrost poziomu wykształcenia i aktywności zawodowej kobiet, zmiana modelu rodziny w kierunku rodziny z dwoma żywicielami, dłuższy przeciętny okres życia kobiet niż mężczyzn, spadek dzietności kobiet, a także przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na płeć, tworzą nowy kontekst społeczno-polityczny dla określenia wieku emerytalnego.
Skarżący wskazuje ponadto, że przedmiotowa regulacja dotyczy osób całkowicie niezdolnych do pracy, co powoduje, że trudno wskazać jakiekolwiek przesłanki natury biologicznej czy społecznej uzasadniające to zróżnicowanie. Zdaniem skarżącego, skoro ustawodawca zdecydował się na przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, to powinien przyznać to prawo na równych zasadach kobiecie i mężczyźnie, szczególnie gdy dotyczy to sytuacji całkowitej niezdolności do pracy.
W uzasadnieniu skargi skarżący odwołuje się także do przepisów prawa Unii Europejskiej, w tym do dyrektywy Rady nr 79/7/EWG z 17 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L 6 z 10.01.1979, s. 24, ze zm.; dalej: dyrektywa 79/7) oraz dyrektywy nr 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. UE L 204 z 26.07.2006, ze zm., s. 23; dalej: dyrektywa nr 2006/54), które w pełni podzielają koncepcję zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Skarżący przytacza treść wybranych przepisów dyrektywy nr 2006/54, w tym art. 5 i art. 9, które, w jego ocenie, stanowią kolejny argument za tezą, że zaskarżony przepis – w zakresie wprowadzającym wymóg ukończenia wyższego wieku w stosunku do mężczyzny, będącego uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy – narusza art. 32 i art. 33 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni braków wniesionej skargi konstytucyjnej, przez m.in. wskazanie, jakie konstytucyjne prawa o charakterze podmiotowym lub konstytucyjne wolności skarżącego zostały naruszone na skutek wydania rozstrzygnięcia opartego na kwestionowanym przepisie oraz określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza te prawa lub wolności.
W wykonaniu powyższego zarządzenia skarżący nadesłał pismo zatytułowane „skarga konstytucyjna”, w którym – jak wskazał w piśmie przewodnim z 12 września 2008 r. – uzupełniono braki. Porównanie treści obu dokumentów nazwanych „skarga konstytucyjna” prowadzi do wniosku, że skarżący uzupełnił braki skargi zasadniczo przez stwierdzenie dodatkowo w jej petitum, iż zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz wskazanie – w uzasadnieniu skargi – że przez postawienie mężczyźnie wymogu osiągnięcia wieku emerytalnego o 5 lat wyższego niż w przypadku kobiety, znajdującej się w analogicznej sytuacji, doszło do naruszenia „prawa do zabezpieczenia społecznego na zasadzie równości, z podkreśleniem równouprawnienia kobiety i mężczyzny, w tym równego prawa kobiety i mężczyzny do zabezpieczenia społecznego”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Przesłanki skargi konstytucyjnej zostały określone zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanych powyżej przepisów, to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawo podmiotowe lub konstytucyjna wolność zostały naruszone poprzez wydanie wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku. Należy przy tym podkreślić, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej następuje w sytuacji, w której skarżący – pomimo wezwania zarządzeniem sędziego TK do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej – nie uzupełni tych braków, jak też w przypadku, gdy wysunięte w skardze zarzuty były oczywiście bezzasadne.
Zaskarżony przepis reguluje zasady przyznawania emerytury osobom, które nie osiągnęły tzw. powszechnego (podstawowego) wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Osoby te – zarówno mężczyźni, jak i kobiety – mogą uzyskać świadczenie emerytalne (tzw. wcześniejszą emeryturę) po spełnieniu określonych w zaskarżonym przepisie przesłanek. O ile nie budzi wątpliwości, że odmowa przyznania emerytury po ukończeniu wieku emerytalnego może stanowić naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 gwarantuje prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego), o tyle w przypadku tzw. emerytur wcześniejszych twierdzenie to wymaga szerszego uzasadnienia. Należy przypomnieć, że w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego za nienależące do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego – niepodlegające konstytucyjnej ochronie – uznane zostało prawo do świadczeń emerytalno-rentowych w ramach systemu „mundurowego”. W wyroku z 29 kwietnia 2008 r. (P 38/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 46) Trybunał stwierdził: „Nie znaczy to natomiast, że ustawodawca zwykły ma obowiązek »gwarantować« objęcie świadczeniami emerytalno-rentowymi z systemu »mundurowego« każdego funkcjonariusza i w każdym wypadku (...). Tezy o istnieniu konstytucyjnego obowiązku tej treści nie uzasadnia ani przywołana powyżej wykładania art. 67 ust. 1 Konstytucji, ani istota konstytucyjnie chronionych praw i wolności, formułowana na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji (…)”. Trybunał przyjął ponadto, że także uprawnienie do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem nie należy do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego (w uzasadnieniu wyroku z 18 listopada 2000 r. Trybunał zauważył, iż wśród okoliczności wymienionych w art. 67 nie mieści się niemożność kontynuowania zatrudnienia z uwagi na konieczność opieki na dzieckiem – K 18/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 258).
Należy także zwrócić uwagę na postanowienie TK z 14 października 2008 r., w którym Trybunał stwierdził, że: „w sytuacji, w której nie można prima facie przyjąć (biorąc pod uwagę chociażby orzecznictwo TK), iż prawo do określonego, konkretnego świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego mieści się w chronionym konstytucyjnie zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, należy we wniesionej skardze dokładnie wskazać na przesłanki, jakie uzasadniają przyjęcie tezy, zgodnie z którą konkretne świadczenie nie należy tylko do sfery uprawnień zagwarantowanych przez ustawę i wykraczających poza konstytucyjną istotę rozważanego prawa, ale mieści się w tej konstytucyjnie gwarantowanej sferze »minimum«. (…) Spełnienie tego wymogu stanowi warunek konieczny przyjęcia, iż skarżący określił sposób, w jaki zaskarżony przepis, stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, narusza przysługujące mu prawo do zabezpieczenia społecznego” (Ts 152/06, OTK ZU nr 5/B/2008, poz. 196). Skarżący – pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej – nie uzasadnił, że świadczenie uzyskiwane na podstawie art. 27 ust. 1 należy do istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, chronionej konstytucyjnie, co – jako równoznaczne z niespełnieniem jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej – uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego, zwrócić należy uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 lipca 2010 r. (K 63/07, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 1), w którym Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w zakresie, w jakim przewiduje, że urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn – z art. 32 i art. 33 Konstytucji. W uzasadnieniu swojego stanowiska Trybunał wskazał na fakt, że istniejąca sytuacja nadal stanowi przejaw tzw. uprzywilejowania wyrównawczego kobiet, które miało na celu zmniejszenie faktycznych nierówności, stanowiących konsekwencję naturalnego i utrwalonego społecznie podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Trybunał Konstytucyjny wziął także pod uwagę zmieniający się kontekst społeczno-polityczny – który podnosił skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej – jednakże uznał, że nie przesądza on jeszcze o niekonstytucyjności kwestionowanej regulacji. Trybunał uznał natomiast za zasadne skierowanie do Sejmu sygnalizacji dotyczącej celowości podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do stopniowego zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
W kontekście zarzutów wysuniętych w skardze konstytucyjnej należy jeszcze zaznaczyć, że w tym samym wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że rozwiązania prawne dotyczące wieku emerytalnego obowiązującego w Polsce są zgodne z wymaganiami prawa unijnego. Trybunał zwrócił uwagę na fakt, że dyrektywa nr 79/7 zezwala państwom członkowskim na utrzymywanie zróżnicowanego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Omawiając zgodność polskiej regulacji z dyrektywą nr 2006/54 – której przepisy cytuje skarżący w uzasadnieniu wniesionej skargi konstytucyjnej – podkreślił, że dotyczy ona uzupełniających (dodatkowych, zawodowych) systemów zabezpieczenia społecznego, które w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości stanowią wynagrodzenie w rozumieniu art. 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; z tego względu w odniesieniu do tego typu świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego nie jest dopuszczalne różnicowanie ze względu na płeć. Zasady wynikające z tej dyrektywy odnoszą się – jeżeli chodzi o polskie prawo zabezpieczeń społecznych – do tzw. III filara (por. szerzej uzasadnienie wyroku TK w sprawie o sygnaturze K 63/07).
Mając powyższe na względzie, należało na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.