Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 10 maja 2010 r.

Sygn. akt Ts 401/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny H. w sprawie zgodności:

art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 77 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 23 grudnia 2008 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 77 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca jest współwłaścicielką lokalu nr 1 położonego w domu mieszkalnym dwumieszkaniowym. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia postanowieniem z 30 grudnia 1978 r. (sygn. akt II Ns 163/77) ustalił sposób użytkowania części wspólnych. Skarżąca i inni współwłaściciele lokalu nr 1 pozwali współwłaścicieli lokalu nr 2 o zapłatę z tytułu korzystania przez pozwanych ze stanowiącego współwłasność stron strychu. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia – Wydział I Cywilny w wyroku z 19 marca 2003 r. (sygn. akt I C 1606/02) oddalił powództwo. W uzasadnieniu wskazał, że współwłaściciele mogliby się domagać od innych współwłaścicieli zapłaty tylko w postaci odszkodowania (w ramach odpowiedzialności kontraktowej lub deliktowej), jednak powódki nie wykazały przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Sąd Okręgowy we Wrocławiu – II Wydział Cywilny wyrokiem z 13 września 2005 r. (sygn. akt II Ca 740/05) oddalił apelację. Powódki wniosły skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu – II Wydział Cywilny z 13 września 2005 r. i zarzuciły naruszenie art. 206 i art. 207 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.), „polegające na niezastosowaniu tych przepisów do przypadku samowolnego przejęcia przez pozwanych do wyłącznego korzystania z części wspólnych nieruchomości i czerpania z tego korzyści”. Postanowieniem z 11 września 2008 r. (sygn. akt V CNP 42/08) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazał, że pozwani korzystają z pomieszczeń wspólnych (strychu) zgodnie z porozumieniem stron i postanowieniem sądu z 30 grudnia 1978 r., a postępowanie w trybie art. 206 k.c. (w przedmiocie zakresu istnienia współwłasności i ustalenia sposobu korzystania z poszczególnych części wspólnych) toczyło się już w dacie wniesienia przez skarżącą i innych współwłaścicieli powództwa o zapłatę.

Skargą konstytucyjną objęto art. 4241 § 1 k.p.c., który stanowi: „skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe”. W przekonaniu skarżącej wskazany przepis narusza konstytucyjne prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadę równości (art. 32 Konstytucji).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

Objęty zaskarżeniem art. 4241 § 1 k.p.c. wymienia przesłanki, od których wystąpienia zależy możliwość złożenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia: prawomocność orzeczenia sądu II instancji, wyrządzenie stronie szkody przez jego wydanie oraz niemożność (zarówno przed wniesieniem skargi, jak i w dacie jej wniesienia) zmiany lub uchylenia tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych. W przekonaniu skarżącej wskazany przepis narusza konstytucyjne prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadę równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), gdyż „niezgodność z prawem” jest rozumiana wąsko, jako kwalifikowana wadliwość orzeczenia, wynikająca „z oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad wykładni lub stosowania [przepisów]”.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zwroty niedookreślone są co do zasady zgodne z Konstytucją, jeśli ich stosowaniu przez sądy towarzyszą określone gwarancje proceduralne, jak jawność postępowania lub ujawnianie motywów rozstrzygnięcia (por. np. wyrok TK z 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2). Obowiązek informacyjny Sądu Najwyższego w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia polega na uzasadnianiu rozstrzygnięć, w tym także postanowienia o odmowie przyjęcia skargi (art. 42412 k.p.c. w zw. z art. 3989 § 2 k.p.c.).

Jak trafnie wskazano w orzecznictwie, „posługiwania się w prawie (…) pojęciami nieostrymi nie można a priori traktować jako uchybienia legislacyjnego. Często bowiem skonstruowanie określonej normy prawnej przy ich pomocy stanowi jedyne rozsądne wyjście. Na straży właściwego stosowania takiej normy stoją przede wszystkim normy procesowe, nakazujące wskazanie przesłanek, jakie legły u podstaw zastosowania w konkretnej sprawie normy prawnej skonstruowanej przy użyciu tego rodzaju nieostrego pojęcia” (uchwała TK z 6 listopada 1991 r., W 2/91, OTK w 1991 r., poz. 20).

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 kwietnia 2008 r., SK 77/06 (OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 39) wskazał ponadto, że: „z prawomocnym orzeczeniem wydanym w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym wiąże się domniemanie zgodności z prawem takiego orzeczenia. Zasada stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych jest ważnym elementem prawa do sądu i ma istotne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnych zasad bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa”.

Należy również podkreślić funkcje i charakter skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jest ona subsydiarnym instrumentem, z którego – co do zasady – można skorzystać dopiero po wyczerpaniu wszystkich zwykłych środków zaskarżenia oraz gdy nie można uruchomić nadzwyczajnych środków prawnych, zaś orzeczenie Sądu Najwyższego ma charakter prejudycjalny, gdyż umożliwia ustalenie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa (powołany już wyrok SK 77/06; postanowienie TK z 26 maja 2009 r., Ts 119/07, niepubl.).

Skarżąca twierdzi, że: „działanie niezgodne z prawem w rozumieniu normy konstytucyjnej nie może być zawężane jedynie do przypadków kwalifikowanych tj. rażącego naruszenia prawa i takich ram, jakie zdekodował SN. Jest ono szersze i należy przyjąć, że idzie o obiektywną niezgodność z prawem, o błędy w wykładni prawa lub błędy niewłaściwego stosowania prawa, choćby istniały rozbieżności wykładni i wymagane były pogłębione analizy prawnicze”.

Zaskarżeniem objęto w istocie nie przepis art.. 4241 § 1 k.p.c., ale stosowanie tej normy. Skarga konstytucyjna jest zaś skargą „na przepis”, a kontrola stosowania prawa znajduje się poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem, że nieuzasadnione jest przypisywanie skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia funkcji takich jak ujednolicenie linii orzeczniczej czy usunięcie wadliwych orzeczeń (postanowienie TK z dnia 26 maja 2009 r., Ts 119/07, niepubl.). Osiągnięciu tych celów służą bowiem – odpowiednio – skarga kasacyjna oraz skarga o wznowienie postępowania. Natomiast w postępowaniu zainicjowanym skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie dochodzi (poza wyjątkowymi przypadkami) do naruszenia prawomocności przedmiotowego orzeczenia, nie zostaje ono uchylone ani zmienione (art. 42411 § 2 i 3 k.p.c.).

Przedmiotowa skarga nie spełnia wymagań określonych w art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżąca nie udowodniła, dlaczego, mimo uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania – w którym Sąd wyjaśnił, że ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącej nie ma cech niezgodności z prawem oraz podał podstawę takiego stanowiska – pojęcie niedookreślone „niezgodność z prawem” narusza jej prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Podobnie, nie została wykazana niekonstytucyjność art. 4241 § 1 k.p.c. co do drugiego wzorca. W uzasadnieniu skargi znajduje się wprawdzie wywód o naruszeniu zasady równości, jednak skarżąca upatruje niezgodność art. 4241 § 1 k.p.c. z art. 32 ust. 1 Konstytucji w zrównaniu skutków orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego w postępowaniu zainicjowanym skargą kasacyjną z orzeczeniem wydanym w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – a więc w brzmieniu art. 4241 § 3 k.p.c.



Skoro nie został wykazany sposób naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej przez zaskarżony przepis, a zarzuty dotyczą w istocie stosowania prawa, należało na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 49 w zw. z art. 36 ustawy o TK odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.