Pełny tekst orzeczenia

104/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 27 lipca 2011 r.

Sygn. akt Ts 6/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marek J. PKS Tysovia w sprawie zgodności:

1) art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),

2) art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037) z

art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 5 stycznia 2011 r. Marek J. PKS Tysovia (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) i art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037; dalej: ustawa nowelizująca) z art. 2 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła nieopłaconą apelację. Po jej odrzuceniu przez sąd I instancji oraz oddaleniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu, skarżący wniósł o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty sądowej od apelacji oraz wniósł ponownie apelację. Postanowieniem z 14 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w Tychach – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt IV Pm 11/08) odrzucił wniosek o przywrócenie terminu oraz odrzucił apelację. Sąd Okręgowy Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach – Wydział IX Pracy postanowieniem z 24 marca 2010 r. (sygn. akt IX Pz 12/10) oddalił zażalenie skarżącego na powyższe orzeczenie Sądu Rejonowego.

Skarżący wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – postanowienia Sądu Okręgowego z 24 marca 2010 r. Sąd Najwyższy postanowieniem z 23 listopada 2010 r. (sygn. akt I BP 7/10) odrzucił skargę na podstawie art. 4241 § 1 k.p.c., wskazując, że legis latae możliwe jest złożenie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku. Zmiana dokonana ustawą nowelizującą ma zastosowanie w sprawie skarżącego, bowiem ustawodawca nie zawarł żadnych przepisów przejściowych, np. odnoszących się do spraw, w których wniesiono skargę przed 25 września 2010 r., tj. przed dniem wejścia w życie nowelizacji.

Zarządzeniem z 31 marca 2011 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków przez nadesłanie odpisów (w rozumieniu art. 140 k.p.c.) postanowień: Sądu Rejonowego w Tychach – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 14 grudnia 2009 r. (sygn. akt IV Pm 11/08), Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach – Wydział IX Pracy z 24 marca 2010 r. (sygn. akt IX Pz 12/10) i Sądu Najwyższego z 23 listopada 2010 r. (sygn. akt I BP 7/10) oraz 4 (czterech) kopii tych orzeczeń, poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika – w myśl art. 129 k.p.c.; a także nadesłanie stosownego odpisu z Ewidencji Działalności Gospodarczej oraz 4 (czterech) kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika – w myśl art. 129 k.p.c.

Zarządzenie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 6 kwietnia 2011 r. W piśmie nadanym 15 kwietnia 2011 r. pełnomocnik nadesłał wskazane w powyższym zarządzeniu dokumenty.

W ocenie skarżącego, niekonstytucyjność art. 4241 § 1 k.p.c. i art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej polega na sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego, gdyż doszło do naruszenia praw nabytych skarżącego, a dotyczących „zakresu prawa do zastosowania przedmiotowej nadzwyczajnej drogi zaskarżenia prawomocnego orzeczenia”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

Objęty zaskarżeniem art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej stanowi: „W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: art. 4241 otrzymuje brzmienie: »Art. 4241 § 1. Można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. § 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych«”.

Natomiast kwestionowany art. 4241 § 1 k.p.c. przewiduje, że można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

Określony w art. 36 ust. 2 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) siedmiodniowy termin na uzupełnienie braków formalnych skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg 7 kwietnia 2011 r., to jest dzień po doręczeniu pełnomocnikowi skarżącego zarządzenia z 31 marca 2011 r., natomiast upłynął 13 kwietnia 2011 r. Pełnomocnik nadesłał wskazane w powyższym zarządzeniu dokumenty dopiero wraz z pismem nadanym 15 kwietnia 2011 r. Nieuzupełnienie braków formalnych w terminie jest samodzielną podstawą odmowy nadania dalszego bieg skardze konstytucyjnej w oparciu o art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy o TK, wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

W zakresie, w jakim skarżący kwestionuje konstytucyjność art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej, należy wskazać, że zarzut ten nie spełnia warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącego wydane zostało bowiem na podstawie art. 4241 § 1 k.p.c., nie zaś w oparciu o art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej. Trybunał Konstytucyjny w wyroku SK 20/04 z 12 grudnia 2005 r. (OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133) wskazał, że: „to nie przepis nowelizujący (ergo ustawa, której jest elementem) podlega stosowaniu rozumianemu jako wynik subsumpcji, lecz przepis nim zmieniony. Tym samym jest zgodność co do tego, że podstawą ostatecznej decyzji lub orzeczenia poprzedzającego wniesienie skargi konstytucyjnej jest przepis ustawy znowelizowanej, podczas gdy przepis nowelizujący stanowi jedynie podstawę ustalenia obowiązującego brzmienia przepisu zmienionego. (…) [W] trybie skargi konstytucyjnej przedmiotem kontroli nie może być przepis nowelizujący (aczkolwiek pewnych wyjątków w tym zakresie, uwarunkowanych np. ścisłym związkiem pomiędzy przepisem nowelizującym a przepisem przejściowym zawartym w tej samej ustawie, nie można z góry definitywnie wykluczyć; zob. np. wyrok z 24 października 2000 r., sygn. SK 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256), a wynikająca z jego treści zmiana prawa winna być badana poprzez kontrolę konstytucyjności ustawy znowelizowanej”.

Wobec niespełnienia przesłanki formalnej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, należało odmówić nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny przypomina, że „skarga konstytucyjna wedle Konstytucji nie jest skargą »na rozstrzygnięcie«, lecz skargą »na przepis«. Gdy przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją – skarga nie służy. To kształtuje w szczególny sposób dowodowe powinności skarżącego: nawet bowiem wykazanie istnienia związku koniecznego (typu conditio sine qua non) między zarzucanym naruszeniem wolności (praw) konstytucyjnych a rozstrzygnięciem, które ów skutek spowodowało, nie jest tożsame z dowodem, że przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjność samego przepisu będącego prawną podstawą rozstrzygnięcia. Niezbędne jest bowiem wykazanie, że związek ten istnieje między brakiem konstytucyjności przepisu a naruszeniem prawa lub wolności” (zob. wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65).

Skarżący takiego związku w odniesieniu do art. 4241 § 1 k.p.c. nie wykazał, a jego zarzuty dotyczące naruszenia „prawa do zastosowania przedmiotowej nadzwyczajnej drogi zaskarżenia prawomocnego orzeczenia”, które jest według niego prawem nabytym, uznać należało za oczywiście bezzasadne.

Należy jeszcze raz podkreślić, że wynikające z art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej mogą zostać wyjątkowo przyjęte za samoistny konstytucyjny wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu, jednakże tylko gdy „skarżący wskaże wynikające z tych zasad konkretne prawa lub wolności mające postać normatywnych praw podmiotowych. Normatywne prawa podmiotowe muszą precyzyjnie określać zarówno ich adresata, jak i jego sytuację prawną powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się” (postanowienia TK z 6 marca 2001 r., Ts 199/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 107 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Słusznie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z 23 listopada 2010 r., że na sytuację prawną skarżącego miał wpływ art. 5 ustawy nowelizującej, zgodnie z którym ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia. Należałoby rozważyć, czy wskazany przepis nie narusza konstytucyjnych praw lub wolności jednostki (por. powołany wyżej wyrok TK z 24 października 2000 r., SK 7/00) – jednak to na skarżącym spoczywa ciężar wskazania twierdzeń i dowodów na ich poparcie, rzeczą Trybunału jest zaś dokonanie kontroli, czy formalne przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej zostały spełnione.



Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.