Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 26 stycznia 2011 r.

Sygn. akt Ts 141/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Marek Kotlinowski – przewodniczący


Mirosław Granat – sprawozdawca


Marek Zubik,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Mirosława W.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 30 kwietnia 2008 r. skarżący zarzucił, że art. 77 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, ze zm.) narusza art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie skarżącego zaskarżony przepis pozostaje również niezgodny z Preambułą, art. 9 w związku z art. 87 ust. 1, art. 90 ust. 1, art. 91 ust. 3 Konstytucji oraz w związku z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864, załącznik 2, tom II) i art. 90 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. (Rz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, ze zm.).

W ocenie skarżącego przepis będący przedmiotem złożonej skargi w sposób naruszający konstytucyjną zasadę równości dokonał ustawowej ingerencji w stosunki cywilnoprawne, co w konsekwencji doprowadziło do sytuacji, w której dwa – zdaniem skarżącego – równorzędne podmioty prawa, w tej samej sytuacji faktycznej (zmianie wartości rynkowej nieruchomości) mają różne prawa, a różnicowanie to – w opinii skarżącego – nie znajduje racjonalnych podstaw. Zaskarżony przepis powoduje zatem, że poprzez niemożność realizacji swojego interesu ekonomicznego w postaci aktualizacji opłaty rocznej (in minus) w przypadku spadku wartości nieruchomości prawo użytkownika wieczystego ma charakter iluzoryczny, gdy tymczasem interes ekonomiczny właściciela nieruchomości pozostaje przez cały czas trwania umowy niezagrożony, gdyż zawsze w przypadku wzrostu wartości nieruchomości możliwe jest dokonanie aktualizacji opłaty in plus.

Zdaniem skarżącego przepis narusza również zasadę równej ochrony praw majątkowych, gdyż bez racjonalnych powodów rażąco odbiega od rozwiązań obowiązujących przy rozstrzyganiu sytuacji podobnych. Zaskarżoną regulacją ustawodawca wyłączył równą ochronę interesu majątkowego pewnej grupy podmiotów, nie mogą one bowiem postępować zgodnie z ogólnie przyjętymi mechanizmami rynkowymi, jak ich konkurenci. Zakwestionowana regulacja stanowi także naruszenie wskazanych w petitum skargi przepisów prawa międzynarodowego, jak również norm konstytucyjnych nakazujących jego przestrzeganie.

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2009 r. (doręczonym 28 lipca 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu podkreślił, że skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia konstytucyjnej zasady równości. W ocenie Trybunału skarżący prawidłowo nie wskazał cechy relewantnej warunkującej możliwość oceny regulacji pod kątem jej zgodności z art. 32 Konstytucji. Na etapie wstępnego rozpoznania skargi Trybunał stwierdził również niedostateczne wskazanie naruszenia art. 64 Konstytucji. Podkreślił również, że pozostałe wzorce kontroli są nieadekwatne do postępowania ze skargi konstytucyjnej.

W zażaleniu z 4 sierpnia 2009 r., odnosząc się do argumentów przedstawionych w zaskarżonym postanowieniu, skarżący wniósł o przyjęcie skargi do rozpoznania. Powołując się na wyrok TK z dnia 8 grudnia 1992 r., K 3/92 (OTK w 1992 r., poz. 26), zarzucił, błędne ustalenia w zakresie określenia cechy relewantnej oraz niewłaściwe przyjęcie, że w skardze prawidłowo nie wskazano sposobu naruszenia praw wywodzonych z art. 64 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Rozpatrując zażalenie, Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy zaskarżone postanowienie prawidłowo stwierdza istnienie przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał na etapie rozpoznawania zażalenia analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, skarżący, formułując zarzut naruszenia postanowień Konstytucji w oparciu o cywilnoprawny charakter opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, wyszedł z błędnego założenia, że właściciel i użytkownik wieczysty jako strony stosunku cywilnoprawnego są także podmiotami równymi z punktu widzenia ich konstytucyjnej ochrony. Trybunał Konstytucyjny nie neguje cywilnoprawnego charakteru opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, potwierdzonego między innymi orzeczeniem z dnia 8 grudnia 1992 r. w sprawie K 3/92 (OTK w 1992 r., poz. 26) – przywołanym przez skarżącego na potwierdzenie zarzutów zażalenia – czy też z dnia 13 marca 1996 r., K 11/95 (OTK ZU nr 2/1996, poz. 9). W ocenie Trybunału należy również zgodzić się, że użytkownik wieczysty i właściciel nieruchomości (w niniejszej sprawie miasto Gorzów Wielkopolski) w sporze wynikłym na tle opłaty rocznej, są na gruncie prawa cywilnego stronami tego sporu. Trybunał Konstytucyjny stoi jednak na stanowisku, że dla oceny niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu nie ma znaczenia równość stron stosunku cywilnoprawnego, lecz zakres konstytucyjnej ochrony obu podmiotów. Na tle niniejszej sprawy podkreślenia wymaga, że skarżący jako osoba fizyczna korzysta z konstytucyjnej ochrony przysługującej na podstawie art. 64 ust. 2 Konstytucji, który w żadnym razie nie determinuje wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Miasto Gorzów Wielkopolski, które jest właścicielem gruntu, nie korzysta natomiast tak jak skarżący z pełnej ochrony wynikającej z powyższej normy konstytucyjnej. Ustawodawca konstytucyjny postanowił, że własność jednostek samorządu terytorialnego, którą charakteryzuje ścisły związkiem z zadaniami (funkcjami) tych jednostek i która służy realizacji tych zadań, podlega ochronie z art. 165 ust. 1 Konstytucji. Zakres tej ochrony różni się znacznie od przyznanej na gruncie art. 64 Konstytucji. Również w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że na gruncie Konstytucji mamy do czynienia ze zróżnicowanym zakresem ochrony własności osoby fizycznej lub osoby prawnej prawa prywatnego oraz ochrony prawa własności jednostki samorządu terytorialnego (zob. postanowienie TK z dnia 22 maja 2007 r., SK 70/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 60). Trybunał stoi przy tym na stanowisku, że ochrona własności osób fizycznych nigdy nie powinna być słabsza niż ochrona majątku jednostek samorządu terytorialnego, a każda ingerencja ustawodawcy w to prawo podlega ocenie z punktu widzenia art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz innych norm i wartości konstytucyjnych. Jak bowiem wielokrotnie stwierdzał w swoich wyrokach Trybunał Konstytucyjny (zob. wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r., P 2/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 2, s. 17 i szereg późniejszych orzeczeń), art. 64 ust. 3 Konstytucji nie wyłącza stosowania art. 31 ust. 3 Konstytucji co do oceny dopuszczalnych ograniczeń (dopuszczalnej ingerencji) w zakresie korzystania z prawa własności. Dlatego każdy przepis prawa przewidujący ograniczenie własności, a zwłaszcza taki, który prowadzi do jej utraty, winien być uzasadniony koniecznością realizacji jednej z wartości wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. wyrok TK z dnia 29 maja 2001 r., K 5/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 87).

Trybunał Konstytucyjny wyraża pogląd, że w związku z takim sposobem określenia konstytucyjnej ochrony własności, ustawodawca ma większą swobodę ograniczania tego prawa w stosunku do podmiotów, którym ochrona przysługuje na gruncie art. 165 ust. 1, niż podmiotom, które korzystają z ochrony z art. 64 Konstytucji.

Powyższe wskazuje na wyraźne zróżnicowanie konstytucyjnej ochrony własności jednostek samorządowych i ochrony własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia, przysługującej osobom fizycznym na gruncie art. 64 Konstytucji. W tym stanie rzeczy, zdaniem Trybunału, nie można twierdzić – tak jak skarżący – że właściciel i użytkownik wieczysty są podmiotami podobnymi, gdyż znajdują się w takiej samej sytuacji prawnej. W ocenie Trybunału nie można do nich też wprost stosować formuły, w myśl której osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji, charakteryzujące się wspólną cechą istotną, mają być traktowane równo.

Konstatacja ta prowadzi do wniosku, że z postanowień Konstytucji nie można wyprowadzić norm określających zasady ustalania opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego. Jedynie na marginesie należy zauważyć, że wątpliwości konstytucyjne dotyczące tych zasad mogłyby wystąpić w sytuacji, gdyby ustawodawca naruszył ustanowione wcześniej reguły, godząc tym samym w art. 2 Konstytucji.

W związku z powyższym, Trybunał w obecnym składzie podtrzymuje stanowisko przedstawione w zaskarżonym postanowieniu, że właściciel i użytkownik wieczysty, pomimo występowania cech podobnych, nie są podmiotami tożsamymi, i dlatego porównywanie ich przez skarżącego na tle niniejszej sprawy mogło zostać ocenione przez Trybunał wyłącznie jako brak wskazania cechy relewantnej, czyli niewskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.



Mając zatem na uwadze charakter skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, wymagającego od skarżącego spełnienia szeregu wymogów określonych w postanowieniach Konstytucji i przepisach ustawy o TK, należało nie uwzględnić zażalenia na postanowienie Trybunału o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.