Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 13 października 2011 r.
Sygn. akt Ts 204/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Donimaks Sp. z o.o. o zbadanie zgodności:
art. 767 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 22 sierpnia 2009 r. Donimaks Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie niezgodności art. 767 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 ust. 1, 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja o ochronie praw człowieka).
Powyższe zarzuty zostały sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca została zawiadomiona we wrześniu 2008 r. o wszczęciu przeciwko niej egzekucji przez Komornika Sadowego przy Sądzie Rejonowym w Toruniu działającego na podstawie tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z 4 grudnia 2007 r. (sygn. akt IX GC 4691/07) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Skarżąca wniosła 22 września 2008 r. do Sądu Rejonowego w Toruniu skargę na czynności komornika. Skarga ta została – na posiedzeniu niejawnym – oddalona postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu z 27 listopada 2008 r. (sygn. akt XI Co 1412/08). Wniosek skarżącej o doręczenie jej uzasadnienia postanowienia z 27 listopada 2008 r. został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego z 7 stycznia 2009 r. W wyniku wniesionego przez skarżącą zażalenia Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z 15 maja 2009 r. (sygn. akt VIII Cz 133/09) zmienił zaskarżone postanowienie z 7 stycznia 2009 r. w ten sposób, że wniosek skarżącej odrzucił, oraz odrzucił zażalenie. Postanowienie to zostało skarżącej doręczone 25 maja 2009 r.
Zgodnie z zaskarżonym przepisem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwy jest sąd, przy którym działa komornik. Jeżeli do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według ogólnych zasad.
Zdaniem skarżącej ustawodawca w kwestionowanym przepisie pominął możliwość złożenia do sądu skargi na wszczęcie egzekucji przez komornika. W konsekwencji doszło do pozbawienia skarżącej jej prawa do sądu oraz zamknięcia drogi sądowej dochodzenia przez nią swoich praw. Skarżąca podnosi także, że wskazane przez nią pominięcie narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa, skoro pozostawia wszczęcie egzekucji przez komornika poza kontrolą sądu. W skardze zawarto także argumenty przemawiające za niezgodnością zaskarżonego przepisu z przepisami Konwencji o ochronie praw człowieka.
Skarżąca wiąże naruszenie jej konstytucyjnych praw podmiotowych z postanowieniem Sądu Rejonowego z 27 listopada 2008 r. oraz postanowieniem Sądu Okręgowego z 15 maja 2009 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone, oraz uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Ponadto, przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Innymi słowy, trzon skargi stanowi prawidłowe wskazanie normy płynącej z podstawy normatywnej rozstrzygnięcia i powiązanie jej z adekwatnymi wzorcami konstytucyjnymi.


Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższych wymagań.


Przede wszystkim, należy podkreślić, że wzorcami kontroli wskazanymi w skardze konstytucyjnej mogą być jedynie przepisy Konstytucji wyrażające prawa lub wolności skarżącego (art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej). Badanie przez Trybunał aktów normatywnych pod kątem zgodności z aktami prawa międzynarodowego jest niedopuszczalne, dlatego podniesiony w skardze zarzut niezgodności z przepisami Konwencji o ochronie praw człowieka pozostaje bez rozpoznania (zob. wyroki TK z: 17 grudnia 2003 r., SK 15/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 103; 7 marca 2005 r., P 8/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 20; 20 listopada 2007 r., SK 57/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 125 oraz 6 października 2009 r., SK 46/07, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 132).


Skarżąca twierdzi, że kwestionowany przez nią przepis uniemożliwia jej wniesienie skargi na czynność komornika polegającą na wszczęciu egzekucji, co prowadzi do naruszenia m.in. jej prawa do sądu. Potwierdzać to mają przywołane w skardze orzeczenia sądów, a w szczególności postanowienia z 27 listopada 2008 r. oraz 15 maja 2009 r.


Zarzuty skarżącej polegają na całkowitym nieporozumieniu. Po pierwsze, Trybunał stwierdza, że argumentacja skarżącej mająca wykazać sposób naruszenia wskazanych w skardze praw podmiotowych jest – w ocenie Trybunału – bezzasadna w stopniu oczywistym (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK). Trybunał zwraca uwagę, że skarżąca skutecznie wniosła skargę na czynność komornika – wszczęcie egzekucji, czego skutkiem było jej merytoryczne rozpatrzenie oraz wydanie w tej sprawie rozstrzygnięcia (oddalenie skargi postanowieniem z 27 listopada 2008 r.). Tym samym, pogląd prezentowany w skardze – przywołany powyżej – nie znajduje odzwierciedlenia w przedstawionym stanie faktycznym.


Po drugie, skarżąca zdaje się pomijać fakt, że orzeczenia z 7 stycznia 2009 r. oraz 15 maja 2009 r. dotyczyły braku obowiązku uzasadniania postanowienia z 27 listopada 2008 r., w związku z czym pośrednio odnosiły się do braku zażalenia na to postanowienie, a nie do możliwości zaskarżenia czynności komorniczej polegającej na wszczęciu egzekucji. Podstawą tych orzeczeń nie był więc kwestionowany przez skarżącą przepis. Co prawda Sąd Rejonowy w uzasadnieniu postanowienia z 7 stycznia 2009 r. stwierdził, że „przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują zażalenia na wszczęcie postępowania egzekucyjnego”, dlatego „skargę na czynności komornika należało oddalić”, ale pogląd ten został zweryfikowany negatywnie przez Sąd Okręgowy, który prawidłowo stwierdził, że przepisy k.p.c. nie przewidują możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu rozpoznające skargę na czynność komornika polegającą na wszczęciu egzekucji. Tego z kolei nie kwestionuje skarżąca. Skarżąca – pomimo przedstawionych okoliczności – wiąże naruszenie jej praw m.in. z postanowieniem z 15 maja 2009 r. Nie określiła jednak normy prawnej, na podstawie której sąd wydając to postanowienie orzekł ostatecznie o wskazanych przez nią konstytucyjnych prawach podmiotowych. Nie jest to bowiem kwestionowany w skardze art. 767 § 1 k.p.c. (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).


Trybunał zwraca także uwagę, że pomimo tego, iż skarżąca prawidłowo jako podstawę rozstrzygnięcia z 27 listopada 2008 r. wskazała art. 767 § 1 k.p.c., to po pierwsze, nie uprawdopodobniła naruszenia wskazanych przez siebie praw podmiotowych, gdyż – wbrew jej twierdzeniom – jej skarga została merytorycznie rozpoznana. Po drugie zaś, skoro skarżąca wiąże naruszenie jej praw z postanowieniem z 27 listopada 2008 r., to skarga konstytucyjna z uwagi na przekroczenie trzy miesięcznego terminu do jej wniesienia jest niedopuszczalna (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).


Trybunał przypomina nadto, że zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) może stanowić źródło nowych praw lub wolności niezawartych w innych normach konstytucyjnych, przy czym to na skarżącym ciąży obowiązek dokładnego określenia zarówno adresata nowego konstytucyjnego prawa podmiotowego (jego beneficjenta), jak i jego całej sytuacji prawnej powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. w szczególności postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie). Trybunał ustalił, że takiej argumentacji skarżąca nie przedstawiła.


Trybunał zwraca także uwagę, że „prawo do równego traktowania winno być ujmowane w związku z konkretnymi normami prawnymi lub działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich, tj. niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych, określonych w Konstytucji wolności i praw jednostki (podmiotu prawnego), prawo do równego traktowania nie ma charakteru wyodrębnionego prawa w pełni konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może być skutecznie chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (wyrok TK z 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89; zob. też wydane w pełnym składzie postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Trybunał stwierdza, że skarżąca nie wskazała konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych, których naruszenie pozostaje w związku z art. 32 Konstytucji.


W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.