Pełny tekst orzeczenia

56/5/A/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 9 maja 2012 r.
Sygn. akt P 2/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – przewodniczący
Stanisław Biernat – sprawozdawca
Marek Zubik,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 maja 2012 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie,
czy § 191 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249, ze zm.) w części, w której nakazuje sądowi stwierdzenie w postanowieniu o przysądzeniu własności obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, jest zgodny art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 999 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),

postanawia:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie.

UZASADNIENIE

I

1. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie, Wydział I Cywilny (dalej: sąd pytający lub sąd), postanowieniem z 6 grudnia 2010 r. (sygn. akt I Co 1861/06/N) przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy § 191 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249, ze zm.; dalej: r.u.s.p.) w części, w której nakazuje sądowi stwierdzenie w postanowieniu o przysądzeniu własności obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, jest zgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 999 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).
Pytanie prawne sądu zostało sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym.
W 2006 r. komornik wszczął przeciwko Danucie S. i Jerzemu S. egzekucję z lokalu mieszkalnego położonego w Krakowie. W dniu 14 kwietnia 2010 r. odbyła się sprzedaż tej nieruchomości w drodze licytacji, zakończona wydaniem przez sąd postanowienia o przybiciu. Następnie nabywcy lokalu mieszkalnego, po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu i uiszczeniu ceny nabycia, złożyli do sądu wniosek o wydanie postanowienia o przysądzeniu własności. Jednocześnie, na podstawie § 191 r.u.s.p., zwrócili się z wnioskiem o zamieszczenie w treści postanowienia obowiązku wydania przez dłużnika nieruchomości nabywcom.
Sąd powziął wątpliwości dotyczące zgodności § 191 r.u.s.p. z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. Kwestionowany przepis budzi wątpliwości sądu w części, w której nakazuje sądowi, w postanowieniu o przysądzeniu własności, stwierdzenie obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy.
Zdaniem sądu, zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji, gdyż został wydany z przekroczeniem upoważnienia ustawowego zawartego w art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.). Zgodnie ze wskazanym przepisem ustawy: „Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, wydaje, w drodze rozporządzenia, regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych określający wewnętrzną organizację i porządek funkcjonowania sądów, porządek czynności w sądach, porządek urzędowania organów sądów i wykonywania zadań sędziów pełniących funkcje kierownicze, tok czynności administracyjnych w sprawach należących do właściwości sądów, dopuszczalne systemy i rozkład czasu urzędowania oraz szczegółowe warunki udostępniania pomieszczeń dla uczestników postępowania, świadków i innych osób przebywających w sądach. Wydając rozporządzenie, należy brać pod uwagę zasady sprawności, racjonalności, ekonomicznego i szybkiego działania, uwzględniając potrzeby zapewnienia rzetelnego wykonywania zadań powierzonych sądom”.
Sąd pytający wskazał, że zgodnie z upoważnieniem ustawowym Minister Sprawiedliwości mógł wydać wyłącznie rozporządzenie, które reguluje w sądach kwestie porządkowe i administracyjne. W opinii sądu, Minister Sprawiedliwości w trybie rozporządzenia, wydanego na podstawie art. 41 § 1 p.u.s.p., nie może ingerować w merytoryczne rozstrzygnięcie sądu i określać, co powinno zostać zamieszczone w treści tego rozstrzygnięcia. Skoro § 191 r.u.s.p. wskazuje, jakie kwestie powinny zostać zamieszczone w treści postanowienia o przysądzeniu własności, to oznacza, że Minister Sprawiedliwości przekroczył upoważnienie zawarte w art. 41 § 1 p.u.s.p.
Zdaniem sądu, zaskarżona regulacja jest również sprzeczna z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. Zgodnie ze wskazanym przepisem, prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest także tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Sąd pytający nie podziela stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z 10 lutego 2006 r., sygn. akt III CZP 127/05 (OSNC nr 1/2007, poz. 2), który utożsamia pojęcie „wprowadzenie w posiadanie”, o którym mowa w art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c., z pojęciem „wydanie nieruchomości” przewidzianym w § 191 r.u.s.p. Zdaniem sądu, wprowadzenie w posiadanie i nakazanie wydania nieruchomości są to dwa różne pojęcia. Wprowadzenie w posiadanie oznacza, że dany podmiot może stać się współposiadaczem, czyli może zamieszkać w danym lokalu, bez pozbawiania prawa zamieszkania dotychczasowych lokatorów. Wydanie nieruchomości wiąże się natomiast z pozbawieniem faktycznego władztwa nad nieruchomością dotychczasowych posiadaczy, włączając w to ich eksmisję. Gdyby wolą ustawodawcy było, aby postanowienie o przysądzeniu własności było podstawą wydania nieruchomości, to tego typu sformułowanie zostałoby zawarte w art. 999 § 1 k.p.c.

2. Pismem z 4 maja 2011 r. Minister Sprawiedliwości, jako organ, który wydał zaskarżony akt normatywny, zajął stanowisko w sprawie, wnosząc o stwierdzenie, że § 191 r.u.s.p. w części, w której nakazuje sądowi stwierdzenie w postanowieniu o przysądzeniu własności obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, jest niezgodny z art. 41 § 1 p.u.s.p. w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz jest niezgodny z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c.
Minister Sprawiedliwości podzielił pogląd sądu pytającego, że § 191 r.u.s.p. w zaskarżonej części wykracza poza zakres spraw przekazanych do uregulowania w akcie wykonawczym wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 41 § 1 p.u.s.p. Kwestionowany § 191 r.u.s.p. wskazuje, że sąd ma obowiązek zamieścić w postanowieniu o przysądzeniu własności nakaz wydania nieruchomości skierowany do posiadacza wymienionego w protokole opisu i oszacowania (art. 947 § 1 pkt 5 k.p.c.), przy uwzględnieniu ograniczeń dotyczących osób władających nieruchomością bądź jej częściami na podstawie umów najmu lub dzierżawy (art. 1002 k.p.c.). Treść merytorycznego rozstrzygnięcia sądu jest elementem sprawowania wymiaru sprawiedliwości, nie zaś sfery działalności administracyjnej sądów, o której mowa w art. 41 § 1 p.u.s.p. W konsekwencji kwestionowany przepis nie spełnia wymagań dotyczących wydawania aktów wykonawczych określonych w art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Minister Sprawiedliwości uznał również za zasadny pogląd sądu pytającego dotyczący niezgodności § 191 r.u.s.p. z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości, wprowadzenie w posiadanie nieruchomości oraz wydanie nieruchomości nie są pojęciami tożsamymi. Pierwsze z nich odnosi się do uprawnienia przysługującego tej stronie postępowania egzekucyjnego, którą jest wierzyciel, drugie zaś dotyczy obowiązku tej strony postępowania egzekucyjnego, którą jest dłużnik. Art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. określa płynące z prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności uprawnienie wierzyciela (nabywcy) do wprowadzenia go w posiadanie nieruchomości, nie wskazuje jednak sprzężonego z tym uprawnieniem obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy. Obowiązek dłużnika określono dopiero w § 191 r.u.s.p., wskazując, że chodzi tu o obowiązek wydania nieruchomości, nie zaś inny obowiązek, który również mógłby czynić zadość wynikającemu z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. uprawnieniu wierzyciela do wprowadzenia go w posiadanie nieruchomości. Dlatego też,
§ 191 r.u.s.p. w zaskarżonej części, jest niezgodny z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 1 września 2011 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, analiza przebiegu postępowania egzekucyjnego w sprawie będącej przedmiotem rozstrzygania sądu wskazuje, że pytanie prawne nie spełnia przesłanki funkcjonalnej. Postanowieniem z 3 grudnia 2010 r. sąd pytający przysądził nabywcom prawo własności do lokalu mieszkalnego położonego w Krakowie, w którym stwierdził, że nabywcy uiścili cenę nabycia w całości. W postanowieniu tym sąd nie zamieścił nakazu skierowanego do dłużnika, o którym mowa w § 191 r.u.s.p. Następnie, postanowieniem z 6 grudnia 2010 r. sąd przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne dotyczące zgodności § 191 r.u.s.p. z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c.
W opinii Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy w uchwale z 10 lutego 2006 r., sygn. III CZP 127/05, nie utożsamia pojęcia „wprowadzenie w posiadanie” z pojęciem „wydania nieruchomości”. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że postanowienie o przysądzeniu własności zawiera w sobie implicite nakaz wydania nieruchomości nabywcy, gdyż ustawodawca – w art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. – nadał expressis verbis temu postanowieniu atrybut tytułu egzekucyjnego, w zakresie wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości, i uczynił to bez zastrzeżenia, że postanowienie takie dla swej skuteczności musi zawierać wyraźny nakaz wydania nieruchomości nabywcy. W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął, że z tytułu egzekucyjnego do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości wynika obowiązek jej wydania. Podstawą zaś żądania wykonania tego obowiązku jest klauzula wykonalności przeciwko dłużnikowi egzekwowanemu, nadana w drodze odrębnego postanowienia.
W ocenie Prokuratora Generalnego, treść pytania prawnego wskazuje, że przedmiotem rozstrzygnięcia nie jest nadanie tytułowi wykonawczemu – jakim jest prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności – klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi egzekwowanemu. W uzasadnieniu pytania prawnego sąd wskazał, że postanowienie o przysądzeniu własności nie jest tytułem egzekucyjnym do wydania nieruchomości. Umożliwia jedynie kontynuowanie postępowania egzekucyjnego w kierunku wprowadzenia nabywców w posiadanie. Prokurator Generalny wyraził zatem wątpliwość, w jakim trybie sąd prowadzący postępowanie egzekucyjne zamierza rozstrzygnąć kwestię wydania nieruchomości nabywcom. Stan faktyczny sprawy nie wskazuje, że postanowienie sądu z 3 grudnia 2010 r. zostało zaskarżone zażaleniem, ani że strony wystąpiły z wnioskiem o uzupełnienie postanowienia w trybie art. 351 k.p.c. Zdaniem Prokuratora Generalnego sąd nie wskazał przepisów, które pozwalają na powrót do etapu zakończonego prawomocnym postanowieniem o przysądzeniu własności i uzupełnieniu go o dodatkowe postanowienie, które mogłoby zostać wydane z zastosowaniem § 191 r.u.s.p. Tym samym nie można uznać, że od rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego o legalności i konstytucyjności § 191 r.u.s.p. zależy rozstrzygnięcie sprawy przedstawionej w pytaniu prawnym.

4. Pismem z 20 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wystąpił do sądu Rejonowego dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie z wnioskiem o udzielnie informacji dotyczących czynności podejmowanych przez strony i uczestników postępowania egzekucyjnego po wydaniu 3 grudnia 2010 r. postanowienia o przysądzeniu własności. Pismem z 19 kwietnia 2012 r. sąd poinformował, że na postanowienie z 3 grudnia 2010 r. o przysądzeniu własności nie zostało wniesione zażalenie, ani strony nie złożyły wniosku o uzupełnienie tego postanowienia. Nabywcy nie złożyli także wniosku o nadanie postanowieniu klauzuli wykonalności.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Przedmiotem pytania prawnego Sądu Rejonowego dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie jest § 191 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 249, ze zm.; dalej: r.u.s.p.). Kwestionowany przepis ma następujące brzmienie: „W postanowieniu o przysądzeniu własności nieruchomości sąd stwierdza, czy cała cena nabycia została uiszczona, albo czy na jej poczet zaliczona została wierzytelność nabywcy lub innego wierzyciela, jak też obowiązek dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, oraz wydaje zarządzenie w przedmiocie utrzymania w mocy służebności”.
Przed merytorycznym rozpoznaniem sprawy niezbędne jest ustalenie, czy pytanie prawne spełnia wymagania jego dopuszczalności, określone w art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Na podstawie art. 193 Konstytucji, każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed tym sądem. Ustawa o TK, rozwijając regulację konstytucyjną, określa warunki formalne, którym powinno odpowiadać pytanie prawne.
Należy zauważyć, że kontrola sprawowana przez Trybunał Konstytucyjny nie ma jednolitego charakteru we wszystkich wypadkach. Odmienne są przesłanki podmiotowe i przedmiotowe kontroli w zależności od tego, czy chodzi o kontrolę abstrakcyjną, na skutek wniosku któregoś z organów lub podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji, czy też kontrolę konkretną, w wyniku skargi konstytucyjnej albo pytania prawnego. W przypadku pytania prawnego kontrola Trybunału jest związana z rozstrzyganiem sprawy przez sąd, który ma konstytucyjne wątpliwości w odniesieniu do normy, którą zamierza zastosować, wydając orzeczenie. Przedstawione zróżnicowanie powoduje ograniczenie kognicji Trybunału Konstytucyjnego w przypadku kontroli konkretnej, w porównaniu z kontrolą abstrakcyjną. Niespełnienie przesłanek kontroli jest przeszkodą formalną w przeprowadzeniu pełnego, merytorycznego badania konstytucyjności zaskarżonych norm i musi spowodować umorzenie postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku (por. podobnie postanowienie TK z 20 listopada 2008 r., sygn. P 18/08, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 168).

2. Pytanie prawne, aby zostało uznane za dopuszczalne, musi spełniać następujące przesłanki: 1) podmiotową, 2) przedmiotową oraz 3) funkcjonalną.
W niniejszej sprawie nie budzą wątpliwości dwie pierwsze przesłanki, pytanie przedstawił bowiem sąd i dotyczy ono zgodności § 191 r.u.s.p. z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 999 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).
Analizy wymaga natomiast kwestia spełnienia przesłanki funkcjonalnej. Przesłanką funkcjonalną pytania prawnego jest jego relewancja, czyli wystąpienie zależności między odpowiedzią na pytanie a rozstrzygnięciem sprawy toczącej się przed sądem. Zależność ta jest oparta na bezpośredniej i ścisłej relacji między treścią kwestionowanego przepisu, a stanem faktycznym sprawy, w związku z którą postawione zostało pytanie prawne. Przedmiotem pytania prawnego może być tylko taki przepis, którego wyeliminowanie z porządku prawnego w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego wywrze wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy, w związku z którą przedstawiono pytanie prawne. Kierując pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego, sąd powinien wykazać tę zależność (zob. np. postanowienia z 20 listopada 2008 r., sygn. P 18/08 oraz z 10 grudnia 2008 r., sygn. P 39/08, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 187 i inne powołane tam wcześniejsze orzeczenia Trybunału).

3. Sąd pytający, uzasadniając wpływ wyroku Trybunału Konstytucyjnego na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą przedstawione zostało pytanie prawne, wskazał, że w przypadku uznania legalności i konstytucyjności § 191 r.u.s.p. „wyda postanowienie o nakazie wydania nieruchomości nabywcom i nada temu postanowieniu klauzulę wykonalności”. W przypadku orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności § 191 r.u.s.p. z Konstytucją i ustawą, sąd „oddali wniosek nabywców o nakazie wydania dłużnikom nieruchomości”. Sąd podniósł, że w postępowaniu egzekucyjnym występują pewne etapy, które formalnie nie kończą postępowania egzekucyjnego, ale ich prawomocność jest konieczną przesłanką do dalszego prowadzenia egzekucji. W przedmiotowej sprawie sąd wydał postanowienie o przysądzeniu własności. Dla wydania tego postanowienia, zdaniem sądu, nie było konieczne rozstrzygnięcie przez Trybunał pytania prawnego dotyczącego konstytucyjności i legalności § 191 r.u.s.p. Sąd podniósł, że odpowiedź na pytanie jest konieczna do tego, aby rozstrzygnąć, czy „zamieścić dodatkową klauzulę”, która jednak może być zamieszczona w późniejszym terminie, nawet po sporządzeniu i wykonaniu planu podziału. Wydanie postanowienia o przysądzeniu własności, bez spornej klauzuli, przenosi własność nieruchomości, jest tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia w posiadanie nabywców, ale nie umożliwia wydania nieruchomości.

4. W celu wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, Trybunał Konstytucyjny uznaje za niezbędne bliższe przedstawienie unormowań dotyczących charakteru i treści postanowienia o przysądzeniu własności, którego dotyczy pytanie prawne sądu.
Przysądzenie własności jest kolejnym etapem w egzekucji z nieruchomości, następującym po przeprowadzeniu licytacji i dokonaniu przybicia na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę. Warunkiem przysądzenia własności jest kumulatywne spełnienie dwóch przesłanek: uprawomocnienie się postanowienia o przybiciu oraz wykonanie przez nabywcę warunków licytacyjnych (por. art. 998 § 1 k.p.c.). Postanowienie o przysądzeniu własności sąd wydaje z urzędu na posiedzeniu niejawnym bez konieczności składania wniosku w tym przedmiocie przez nabywcę czy uczestników postępowania, chyba że uzna za zasadne wysłuchanie uczestników postępowania lub innych osób. Przysądzenie następuje na rzecz nabywcy licytacyjnego albo na rzecz osoby, która przejęła nieruchomość na własność w trybie art. 958, art. 982, art. 985 lub art. 989 k.p.c. Na postanowienie sądu co do przysądzenia własności, a więc zarówno na postanowienie o przysądzeniu własności, jak i na postanowienie o odmowie przysądzenia własności, przysługuje zażalenie (por. art. 998 § 2 k.p.c.).
Postanowienie o przysądzeniu własności wywołuje następujące skutki materialnoprawne:
– przenosi własność na nabywcę (por. art. 999 § 1 k.p.c.),
– powoduje przejście na nabywcę uprawnień i obowiązków związanych z własnością nieruchomości (por. art. 999 § 2 k.p.c.),
– powoduje wygaśnięcie wszelkich praw i skutków ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążących na nieruchomości, w miejsce których powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale sumy uzyskanej z egzekucji (por. art. 1000 § 1 i art. 1025 k.p.c.).
Postanowienie o przysądzeniu własności wywołuje również istotne skutki procesowe, stanowiąc:
– tytuł do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w prowadzonej księdze wieczystej lub zbiorze dokumentów (por. art. 999 § 1 k.p.c.),
– tytuł do wykreślenia w księdze wieczystej lub zbiorze dokumentów praw, które wygasły (por. art. 1003 § 1 i 2 k.p.c.),
– tytuł egzekucyjny do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości (por. art. 999 § 1 k.p.c.).
W literaturze wskazuje się, że postanowienie o przysądzeniu własności ma charakter konstytutywny, gdyż przenosi na nabywcę własność nieruchomości (tak H. Ciepła, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, H. Dolecki i T. Wiśniewski (red.), Tom 4, Warszawa 2011, s. 587-591; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej i trzeciej kodeksu postępowania cywilnego, M. Romańska (red.), Warszawa 2009, s. 585-586; A. Barańska, [w:] Kodeks postępowania cywilnego, K. Piasecki (red.) Tom 2, Warszawa 2006, s. 1093-1095). Po upływie terminu do wniesienia zażalenia postanowienie staje się prawomocne, co powoduje przejście prawa własności nieruchomości na nabywcę. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności, po nadaniu mu klauzuli wykonalności, jest także tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Wykonanie postanowienia w zakresie wprowadzenia nabywcy w posiadanie odbywa się w trybie egzekucji świadczeń niepieniężnych, zgodnie z art. 1046 k.p.c. Z uwagi na tak istotne skutki, zarówno materialne jak i procesowe, po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności, nie jest możliwe wydanie przez sąd kolejnego takiego postanowienia w tej samej sprawie. Nie jest również możliwe dokonywanie przez sąd z urzędu zmian w treści tego postanowienia, z wyjątkiem sprostowania niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek (art. 350 k.p.c.).

5. Stan faktyczny niniejszej sprawy wskazuje, że 3 grudnia 2010 r. sąd pytający wydał postanowienie o przysądzeniu własności nabywcom lokalu mieszkalnego położonego w Krakowie (sygn. akt I Co 1861/06/N). Następnie 6 grudnia 2010 r. sąd wydał postanowienie o przedstawieniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu (sygn. akt I Co 1861/06/N). Pismem z 19 kwietnia 2012 r. sąd pytający wyjaśnił, że na postanowienie z 3 grudnia 2010 r. o przysądzeniu własności nie zostało wniesione zażalenie ani strony w przepisanym prawem terminie nie złożyły wniosku o uzupełnienie tego postanowienia na postawie art. 351 k.p.c. Z powyższego wynika, że postanowienie to stało się prawomocne z chwilą upływu terminu do wniesienia zażalenia, a jego treść nie może ulec zmianie.
Zgodnie z kwestionowanym przez sąd § 191 r.u.s.p., w postanowieniu o przysądzeniu własności nieruchomości sąd stwierdza, czy cała cena nabycia została uiszczona albo czy na jej poczet zaliczona została wierzytelność nabywcy lub innego wierzyciela, jak też obowiązek dłużnika wydania nieruchomości nabywcy oraz wydaje zarządzenie w przedmiocie utrzymania w mocy służebności. Jak wskazuje brzmienie § 191 r.u.s.p., stwierdzenie sądu dotyczące obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, którego dotyczą wątpliwości sądu, powinno zostać zamieszczone „w postanowieniu o przysądzeniu własności nieruchomości”. Skoro sąd wydał postanowienie o przysądzeniu własności przed zwróceniem się z pytaniem prawnym i postanowienie to stało się prawomocne, to odpowiedź Trybunału Konstytucyjnego, na pytanie dotyczące zamieszczenia w tym postanowieniu stwierdzenia sądu obowiązku wydania nieruchomości nabywcy nie może z oczywistych względów znaleźć zastosowania w sprawie zawisłej przed sądem. Przesłanka funkcjonalna pytania prawnego nie jest zatem spełniona. Byłaby ona spełniona, gdyby sąd wystąpił z pytaniem prawnym dotyczącym treści postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości przed wydaniem tego postanowienia.
Z powyższego wynika, że nie zostały spełnione wymagania dopuszczalności merytorycznego rozpoznania pytania prawnego. Trybunał Konstytucyjny postanowił zatem umorzyć postępowanie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
W swoim stanowisku w sprawie Minister Sprawiedliwości wyraził pogląd, że § 191 r.u.s.p. w części, w której nakazuje sądowi stwierdzenie w postanowieniu o przysądzeniu własności obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy, jest niezgodny z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 999 § 1 zdanie drugie k.p.c. Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o umorzeniu postępowania nie wpływa na kompetencję organu do zmiany wydanego przez siebie przepisu rozporządzenia w razie dostrzeżenia niezgodności z Konstytucją i ustawami.

Ze względu na wyżej wskazane okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.