Pełny tekst orzeczenia

264/3/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 30 maja 2012 r.
Sygn. akt Ts 14/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – przewodnicząca
Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 czerwca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Pawła P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 stycznia 2010 r. skarżący zarzucił, że art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509, ze zm.; dalej: ustawa o najmie) w brzmieniu obowiązującym 1 października 1997 r. jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 15 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. Po pierwsze, stwierdził, że wskazane przez skarżącego orzeczenie nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Tym samym, zdaniem Trybunału, skarga została wniesiona po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Trybunał podkreślił bowiem, że oddalenie (lub odrzucenie) skargi o wznowienie postępowania nie prowadzi do ponownego otwarcia biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, który to bieg rozpoczął się w chwili doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 listopada 2005 r. (sygn. akt I Ca 411/05). Po drugie, w ocenie Trybunału skarga nie wskazuje konstytucyjnych praw lub wolności naruszonych w sprawie skarżącego, a zatem nie spełnia przesłanki wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Trybunał zaznaczył przy tym, że uprawnienie do wstąpienia w stosunek najmu nie kreuje konstytucyjnie chronionego prawa podmiotowego ani nawet chronionej ekspektatywy jego uzyskania. Ponadto stwierdził, że z zasady prawidłowej legislacji, wywodzonej z art. 2 Konstytucji, nie wynika prawo podmiotowe chronione na podstawie skargi konstytucyjnej, o której stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji. W związku z odmową nadania dalszego biegu skardze Trybunał nie uwzględnił wniosku skarżącego o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z 25 czerwca 2009 r. (sygn. akt VI C 123/07).
Na powyższe postanowienie skarżący złożył zażalenie, w którym podnosi, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 czerwca 2009 r. (sygn. akt I ACa 380/09) – wbrew odmiennej ocenie Trybunału – ostatecznie rozstrzyga o jego konstytucyjnych prawach podmiotowych. Co więcej, sąd apelacyjny – choć w granicach podstaw wznowienia – jako pierwszy orzekał na podstawie zaskarżonego przepisu. Tym samym, w ocenie skarżącego, możliwość poddania tego przepisu kontroli Trybunału Konstytucyjnego powstała dopiero z chwilą wydania orzeczenia odnośnie do oddalenia skargi o wznowienie, wcześniej sądy orzekające w jego sprawie nie przywołały bowiem tego przepisu jako podstawy prawnej przyjętych rozstrzygnięć.
Skarżący zarzuca nadto, że Trybunał błędnie uznał, iż skarga nie spełnia wymagania określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W przekonaniu skarżącego przysługiwała mu bowiem ekspektatywa najmu maksymalnie ukształtowana i prawo do jej równej ochrony (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Zaskarżenie art. 2 ust. 2 ustawy o najmie nie jest – jego zdaniem – tylko zaskarżeniem przepisu określającego zakres stosowania ustawy. Przepis ten wyłączył bowiem skarżącego z kręgu adresatów art. 8 ustawy o najmie, którzy mogli wstąpić w stosunek najmu. Ponadto, skarżący – wbrew odmiennej ocenie orzekających w sprawie sądów – twierdzi, że jego ojciec był najemcą, a więc skarżący miał uzasadnione prawnie oczekiwanie wstąpienia po ojcu w stosunek najmu. Tym samym zarzuca, że Trybunał nietrafnie przyjął, iż domagał się on uzyskania nowego prawa najmu, skoro przysługująca mu ekspektatywa była pochodną prawa najmu, które przysługiwało ojcu.
W zażaleniu skarżący wskazuje również, że kwestionowany przepis narusza zasadę prawidłowej legislacji w powiązaniu z naruszeniem ekspektatywy prawa najmu maksymalnie ukształtowanej. Trybunał zaś – nieprawidłowo odmawiając nadania dalszego biegu skardze w zakresie zarzutu naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji – pominął trafny, zdaniem skarżącego, zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji.
Skarżący, niezależnie od złożonego zażalenia, 15 listopada 2011 r. osobiście wniósł pismo uzupełniające, które nie zostało podpisane przez profesjonalnego pełnomocnika.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznaje, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu – co do zasady – nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał zwraca uwagę, że przedmiotem skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnych wolności i praw skarżącego, do którego doszło na skutek oparcia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie na niezgodnym z Konstytucją akcie normatywnym (zob. wśród wielu postanowienie TK z 29 marca 2000 r., Ts 100/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 77).
Skarżący twierdzi, że dopiero Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 18 czerwca 2009 r. (sygn. akt I ACa 380/09) orzekł na podstawie zaskarżonego przepisu. Tym samym wydanie tego orzeczenia umożliwiło skarżącemu skorzystanie ze skargi konstytucyjnej.
W ocenie Trybunału skarżący mylnie utożsamia wyrok o oddaleniu skargi o wznowienie postępowania z orzeczeniem kształtującym jego sytuację prawną. Orzeczeniem, z którym ewentualnie mógłby wiązać naruszenie przysługujących mu konstytucyjnych praw podmiotowych, jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 listopada 2005 r. (sygn. akt I Ca 411/05), a nie wyrok tego Sądu z 18 czerwca 2009 r. (sygn. akt I ACa 380/09).
Stanowisko skarżącego zdaje się, zdaniem Trybunału, wynikać z niezrozumienia istoty postępowania wznowieniowego. Należy rozróżnić zasadniczo dwie sytuacje, w których możliwe jest oddalenie skargi o wznowienie postępowania w świetle art. 412 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Pierwszą, gdy ponowne rozpoznanie sprawy było niedopuszczalne, gdyż powołane przez skarżącego przyczyny wznowienia okazały się nieprawdziwe lub nieistniejące. Drugą, gdy okoliczności uzasadniające podstawę restytucyjną nie miały wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia, a więc przy ich uwzględnieniu wydane zostałoby takie samo orzeczenie (zob. m.in. G. Bieniek, komentarz do art. 412 k.p.c., nb. 6.1, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. do artykułów 367-50537. Tom II, red. K. Piasecki, wyd. 5, Warszawa 2010 oraz K. Weitz, komentarz do art. 412 k.p.c., nb. 11 i 12, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. Tom 2, red. T. Ereciński, wyd. 3, Warszawa 2009). W przypadku, gdy podstawą skargi są nowe fakty i dowody (jak w sprawie skarżącego), postępowanie zmierza do wyjaśnienia, czy powyższe przyczyny faktycznie istnieją, a jeśli tak, to jaki wpływ wywarły na treść zapadłego uprzednio rozstrzygnięcia. Trzymając się ściśle konkretnych przyczyn wznowienia, sąd nie rozpoznaje po raz kolejny sprawy w pełnym zakresie, tj. w zakresie, w jakim sprawę rozpoznaje sąd I lub II instancji, jego działanie ma charakter kierunkowy i ograniczone jest przez samego skarżącego, który opiera skargę na konkretnej przyczynie (tak – wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2007 r., sygn. akt III CSK 56/07, Legalis oraz S. Krześ, komentarz do art. 412 k.p.c., nb. 1, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, wyd. 2, Warszawa 2011).
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 18 czerwca 2009 r., pomimo nowych dowodów, oddalił złożoną przez skarżącego skargę o wznowienie. Z okoliczności tej jednoznacznie wynika, że prawomocny wyrok z 24 listopada 2005 r. nie został wzruszony. Tym samym w ocenie Trybunału nie sposób przyjąć, by w postępowaniu wznowieniowym doszło do nowego ukształtowania praw i wolności skarżącego, choćby na podstawie zaskarżonego przepisu.
Trybunał stwierdza nadto, że nie jest trafne twierdzenie skarżącego, według którego wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 czerwca 2009 r. został oparty na zaskarżonym przepisie. Zdaniem Trybunału przepis ten był przywołany jedynie na marginesie, w celu wszechstronnego rozważenia zarzutów podniesionych w skardze o wznowienie, nie wpłynął zaś na oddalenie tej skargi.
Podsumowując, Trybunał uznaje – jak w zaskarżonym postanowieniu – że skarżący, dołączając do skargi wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 czerwca 2009 r., nie wywiązał się z obowiązku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK oraz nie zachował terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Złożenie skargi o wznowienie – w ocenie Trybunału – miało bowiem na celu jedynie wydłużenie nieprzywracalnego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). Okoliczności te uzasadniają w sposób wystarczający odmowę nadania dalszego biegu złożonej skardze.
Trybunał przypomina też, że co do zasady nie jest możliwe nadanie dalszego biegu skardze konstytucyjnej, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia Trybunału (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Wyjątek stanowi sytuacja, gdy wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK).
Należy podkreślić, że kwestionowany przepis utracił moc obowiązującą 10 lipca 2001 r., z uwagi na wejście w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733, ze zm.). Skarżący zupełnie pominął tę kwestię, w szczególności w skardze zabrakło argumentacji uzasadniającej konieczność kontroli uchylonego przepisu. Trybunał stwierdza przy tym, że skoro w świetle uwag zawartych w zaskarżonym postanowieniu skarżący nie uprawdopodobnił, iż przysługuje mu konstytucyjne prawo podmiotowe, którego ochrony mógłby domagać się za pośrednictwem skargi konstytucyjnej, to nie zostały również spełnione przesłanki umożliwiające Trybunałowi kontrolę zaskarżonego przepisu.
Na marginesie należy zaznaczyć, że wywody skarżącego dotyczące ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych oraz o zmianie ustawy – Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 111, poz. 723; dalej: ustawa nowelizująca), wbrew jego twierdzeniom, zasadnie zostały pominięte przez Trybunał w kwestionowanym postanowieniu. Kwestie te wykraczały bowiem poza zakres przedmiotowy złożonej skargi konstytucyjnej, która nie odnosiła się do przepisów międzyczasowych ani ustawy o najmie, ani ustawy nowelizującej.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.