Pełny tekst orzeczenia

120/1/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 11 stycznia 2012 r.
Sygn. akt Ts 48/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Andrzej Rzepliński – przewodniczący


Wojciech Hermeliński – sprawozdawca


Piotr Tuleja,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 czerwca 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno Spedycyjnego Tychy Sp. z.o.o,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej skarżąca spółka (Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy Sp. z.o.o.) zarzuciła niezgodność art. 3989 § 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy ograniczają prawo dostępu do szczególnej formy kontroli wadliwych orzeczeń sądowych, przewidzianej przez art. 183 ust. 1 Konstytucji w sposób niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Przez uznaniowość zawartych w zaskarżonym przepisie przesłanek przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, niejasne sformułowanie tych przesłanek oraz brak kontroli nad ich stosowaniem zaskarżony przepis narusza także zasadę równości i zakaz dyskryminacji (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji). Ponadto, użycie w art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. pojęcia skargi „oczywiście uzasadnionej” powoduje sprzeczność tego przepisu z zasadami przyzwoitej legislacji (art. 2 Konstytucji), a także naruszenie prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) przez zamknięcie drogi do weryfikacji każdego niezgodnego z prawem orzeczenia.
Postanowieniem z 7 czerwca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Po pierwsze, Trybunał ustalił, że art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. nie stanowił podstawy wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej, co przesądziło o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności z Konstytucją tego przepisu. Po drugie, w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 2, art. 32 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji Trybunał uznał skargę za niedopuszczalną, wskazując, że wymienione przepisy nie mogą stanowić wzorców kontroli konstytucyjności prawa w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Nie formułują one bowiem samodzielnych praw lub wolności, których ochronie służy ten środek prawny. Po trzecie, w odniesieniu do zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 45 ust. 1 Konstytucji Trybunał stwierdził, że podniesione przez skarżącą wątpliwości są oczywiście bezzasadne. Konstytucja nie gwarantuje bowiem prawa do rozpoznania sprawy w trzeciej instancji (prawa do kasacji), a zatem ustawodawca tworząc nadzwyczajny środek zaskarżenia, ma pewną swobodę ukształtowania jego dostępności, której w niniejszej sprawie nie przekroczył. Trybunał nie podzielił również wątpliwości skarżącej co do niejasnego sposobu sformułowania przesłanek przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, wskazując, że użyte w zaskarżonych przepisach pojęcia „istotnego zagadnienia prawnego” oraz „oczywistego uzasadnienia” skargi kasacyjnej mają charakter zwrotów niedookreślonych, których stosowanie jest konieczne do zapewnienia elastyczności systemu prawa.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej wniósł zażalenie. Zarzucił w nim, że w zaskarżonym postanowieniu niesłusznie przyjęto, iż art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. nie stanowił podstawy postanowienia Sądu Najwyższego wydanego w sprawie skarżącej, gdyż jedna trzecia uzasadnienia tego postanowienia jest poświęcona analizie art. 3989 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Ponadto, zdaniem skarżącej, Trybunał przyjął zawężającą wykładnię art. 79 ust. 1 Konstytucji uznając, że naruszenie praw i wolności skarżącej musi wynikać wprost z zaskarżonej normy. Tymczasem w sprawie skarżącej doszło do naruszenia prawa „mienia i prawa posiadania tegoż mienia (art. 64 ust. 2 Konstytucji)”, lecz naruszenie to ma charakter pośredni. Następuje ono na tle innych przepisów Konstytucji, a jego usunięcie jest możliwe jedynie przez zbadanie zgodności art. 3989 § 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c. z art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji – nie zaś z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Na poparcie tezy o pośrednim naruszeniu art. 64 ust. 2 Konstytucji skarżąca przedstawiła stan faktyczny sprawy cywilnej, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej i wskazała na nieprawidłową, jej zdaniem, wykładnię przepisów prawa materialnego dokonaną przez orzekające sądy. W ocenie skarżącej brak kontroli prawidłowości orzeczeń sądów powszechnych przez Sąd Najwyższy „jest naruszeniem zasad demokratycznego państwa prawa i skutkuje permanentnym naruszaniem praw majątkowych skarżącej”. Naruszenie to ma miejsce „w toku naruszenia” przez zaskarżone przepisy art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny poddaje analizie zarzuty zażalenia, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego treść zażalenia wniesionego w niniejszej sprawie nie dostarcza żadnych argumentów podważających przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przedstawione w zaskarżonym postanowieniu. Postanowienie to jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności Trybunał stwierdza, że skarżąca błędnie wskazuje w zażaleniu, jakoby uznanie przez Trybunał, że zaskarżony przepis nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach skarżącej, stanowiło podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie zarzutów niezgodności z Konstytucją art. 3989 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Z zaskarżonego postanowienia wyraźnie wynika bowiem, że podstawa ta została powołana jedynie w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. i w tym zakresie poczynione przez Trybunał uwagi są prawidłowe. Postanowienie Sądu Najwyższego, powołane jako ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie skarżącej, we wskazanym przez nią fragmencie poddaje analizie jedynie występowanie w sprawie „istotnego zagadnienia prawnego”, a więc przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania regulowanej w art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c., nie odnosi się natomiast do treści art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c., mówiącego o „istnieniu potrzeby wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów”.
Również w pozostałym zakresie Trybunał prawidłowo przyjął w zaskarżonym postanowieniu istnienie przesłanek odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Skarżąca nie podaje bowiem w wątpliwość ani ustalenia, że powołane przez nią art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji nie mogą stanowić wzorca kontroli konstytucyjności dokonywanej w trybie kontroli inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej, ani argumentów wskazujących na oczywistą bezzasadność zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Podnosi natomiast nowy – nieprzedstawiony w skardze konstytucyjnej – argument, że zaskarżone przepisy w sposób pośredni prowadzą do naruszenia jej prawa „do mienia i prawa posiadania tegoż mienia”, gwarantowanego przez art. 64 ust. 2 Konstytucji. Jednocześnie jednak zaznacza, że nie wnosi o zbadanie zgodności zaskarżonych przepisów z art. 64 ust. 2 Konstytucji, gdyż jego naruszenie ma charakter pośredni i ma miejsce „w toku” naruszenia art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1 i 2, art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału niedopuszczalne jest jakiekolwiek rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej po upływie ustawowego terminu do jej wniesienia. Określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej ma charakter terminu zawitego do sformułowania wszystkich tych elementów skargi konstytucyjnej, które –w myśl art. 47 ust. 1 ustawy o TK – stanowią jej niezbędną treść. Trybunał, będąc zgodnie z art. 66 ustawy o TK związanym granicami skargi konstytucyjnej, nie może więc rozpatrywać merytorycznie zarzutów sformułowanych po upływie trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia (zob. np. wyrok TK z 14 grudnia 1999 r., SK 14/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 163 oraz postanowienia TK z 22 stycznia 2002 r., Ts 139/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 107 i 15 stycznia 2009 r., Ts 99/08, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 130). Takie rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej nie ma także wpływu na postępowanie zażaleniowe, którego przedmiotem jest zasadność odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał nie bierze natomiast pod uwagę dodatkowych zarzutów sformułowanych przez skarżącego dopiero w zażaleniu (np. postanowienia TK z 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 168 oraz 24 marca 2004 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 29).
Trybunał stwierdza więc, że przedstawione w postanowieniu z 7 czerwca 2011 r. uzasadnienie niedopuszczalności dokonania kontroli zgodności kwestionowanych przepisów z wymienionymi wzorcami konstytucyjnymi oraz oczywistej bezzasadności zarzutów jest prawidłowe, a dodatkowe powołanie przez skarżącego w zażaleniu art. 64 ust. 2 Konstytucji nie wpływa na ocenę trafności zaskarżonego postanowienia.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.