Pełny tekst orzeczenia

190/2/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 16 marca 2012 r.

Sygn. akt Ts 108/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz – przewodniczący

Stanisław Biernat – sprawozdawca

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 grudnia 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Małgorzaty T.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 26 kwietnia 2010 r., Małgorzata T. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 17 ust. 1 pkt 9 i art. 17 ust. 2 w związku z art. 19 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 350, ze zm.; dalej: u.p.d.o.f.) z art. 84 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W ocenie skarżącej kwestionowana regulacja jest niezgodna z art. 84 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji ze względu na jej zakres normatywny „w utrwalonej praktyce orzeczniczej powszechnie rozumiana jest w ten sposób, że podstawę ustalenia przychodu z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną w zamian za wkład niepieniężny stanowi bez wyjątku nominalna wartość tych udziałów (akcji)”.

Postanowieniem z 27 grudnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, gdyż nie spełniała ona konstytucyjnych i ustawowych kryteriów warunkujących jej merytoryczne rozpoznanie.

Po pierwsze, skarżąca jako wzorce kontroli wskazała przepisy Konstytucji, które nie wyrażają publicznych praw podmiotowych. W związku z tym nie wykonała obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Po drugie, skarżąca zarzuty niekonstytucyjności wysuwała wyłącznie wobec art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze u.p.d.o.f. Jednak w petitum oraz uzasadnieniu skargi przedmiotem kontroli uczyniła cały art. 19 u.p.d.o.f. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu co do pozostałej części art. 19 u.p.d.o.f. ze względu na nieuprawdopodobnienie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącej.

Po trzecie, zarzuty skargi koncentrowały się na płaszczyźnie stosowania prawa, a skarżąca zdawała się nie dostrzegać funkcji Trybunału Konstytucyjnego ani też szczególnego charakteru oraz istoty skargi jako nadzwyczajnego środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Trybunał Konstytucyjny nie jest bowiem dodatkową instancją sądową, której zadaniem jest uchylenie lub zmiana niekorzystnego dla skarżącego rozstrzygnięcia. Trybunał – choćby w świetle art. 175 Konstytucji – nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości.

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 9 stycznia 2012 r.



W sporządzonym przez adwokata piśmie procesowym, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 16 stycznia 2012 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na wyżej wymienione postanowienie. Stwierdziła, że „prawidłowo zdefiniowała jeden wzorzec kontroli konstytucyjnej składający się łącznie z elementów norm art. 84 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji”. W ocenie skarżącej podnoszone w skardze zarzuty dotyczące art. 17 ust. 2 u.p.d.o.f. skierowane są do całej regulacji art. 19 u.p.d.o.f., gdyż „w nauce prawa powszechnie przyjmuje się, iż elementy jednej normy prawnej mogą być objęte treścią kilku różnych przepisów. Jest to sytuacja powszechnie występująca w procesie stosowania prawa”. Ponadto, zdaniem skarżącej stosowanie przez sądy i organy administracji kwestionowanych przepisów w sposób wskazany w skardze nie jest odosobnionym przypadkiem, ale powszechną praktyką w tego rodzaju sprawach, zatem „wada tkwi w samej treści normy prawnej, a nie powstaje dopiero w procesie stosowania prawa”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Przedmiotem kontroli dokonywanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyniku wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze jest przede wszystkim prawidłowość dokonanego w nim rozstrzygnięcia (por. postanowienie TK z: 16 kwietnia 2006 r., Ts 80/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 101; 23 stycznia 2007 r., Ts 50/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 42; 11 czerwca 2010 r., Ts 291/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 192; 22 czerwca 2010 r., Ts 258/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 176; 30 czerwca 2010 r., Ts 270/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 183 oraz Ts 160/08, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 260).



Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, argumenty podniesione w zażaleniu nie podważyły zaś ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.



W odniesieniu do zagadnienia wzorców kontroli w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną należy stwierdzić, że okoliczność, iż art. 31 ust. 3 Konstytucji został przywołany w skardze konstytucyjnej w związku z art. 84 i art. 2 Konstytucji, nie została – wbrew temu, co wydaje się sugerować skarżąca – „pominięta” przez Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu. Należy zauważyć, że każdorazowa ocena dopuszczalności wskazania przepisów konstytucyjnych powoływanych „związkowo” w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną wymaga uprzedniego zbadania, czy da się z nich wyprowadzić – choćby pośrednio – treści odnoszące się do konstytucyjnych praw, wolności lub obowiązków jednostki. Powołany art. 2 Konstytucji wyznacza jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz korzystania z nich, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z: 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Artykuł 2 Konstytucji mógłby stanowić wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym, lecz tylko wówczas, gdyby wynikające z niego zasady zostały odniesione do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Ze względu jednak na sposób sformułowania uzasadnienia rozpatrywanej skargi nie było możliwe zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego skarżącej, które miałoby zostać naruszone.

Podobnie art. 84 Konstytucji nie wyraża publicznego prawa podmiotowego, lecz formułuje zasady nakładania danin publicznych. W sprawie SK 79/06 (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153) Trybunał, odwołując się do swojego wcześniejszego orzecznictwa, w wyroku z 5 listopada 2008 r. stwierdził, że z przepisów zastrzegających ustawową formę nakładania obowiązków, w tym świadczeń podatkowych (art. 84 Konstytucji), jak i wymieniających elementy konstrukcyjne podatku, dla których wymagana jest forma ustawy (art. 217 Konstytucji), nie wynikają bezpośrednio prawa lub wolności, które mogłyby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. Trybunał podkreślił w tej sprawie, że przepisy dotyczące obowiązków finansowych jednostki wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego nie funkcjonują „równolegle” i bez związku z konstytucyjnymi przepisami o wolnościach i prawach człowieka i obywatela, niezależnie od treści tych przepisów.

Ponadto, należy zauważyć, że państwo ma obowiązek, wynikający z art. 84 Konstytucji, egzekwowania od wszystkich podatników wywiązywania się z obowiązku podatkowego, gdyż środki pochodzące z podatku są podstawą utrzymania i sprawnego funkcjonowania państwa, które jest dobrem wszystkich obywateli. Wymaga tego również sprawiedliwość społeczna (art. 2 Konstytucji) oraz zasada uczciwej konkurencji w gospodarce rynkowej.

Tym samym powołanie w skardze konstytucyjnej art. 31 ust. 3 w związku z art. 84 i art. 2 Konstytucji było nieprawidłowe i zasadnie skutkowało odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Przechodząc do kolejnego zarzutu zażalenia, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej słusznie uznał, iż argumenty skarżącej odnosiły się wyłącznie do niekonstytucyjności art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze u.p.d.o.f. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 grudnia 2009 r. (sygn. akt II FSK 1149/08) w sprawie skarżącej również przyjął, że „odpowiednie, wynikające z art. 17 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zastosowanie norm art. 19 ust. 1 powołanej ustawy polega wyłącznie na zastosowaniu zdania pierwszego, zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia”.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny zasadnie odmówił nadania skardze dalszego biegu w tym zakresie.



W dalszej części zażalenia skarżąca podnosi, że stosowanie przez sądy i organy administracji publicznej zakwestionowanych przepisów w sposób wskazany w skardze nie jest odosobnionym przypadkiem, ale powszechną praktyką w tego rodzaju sprawach, co potwierdza orzecznictwo przywołane w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej.

Po analizie treści skargi konstytucyjnej oraz zażalenia, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podtrzymuje ocenę zawartą w postanowieniu z 27 grudnia 2011 r., iż skarżąca kwestionuje stosowanie prawa. Należy bowiem zwrócić uwagę, że sama skarżąca dowodziła w skardze, iż: „sądy i organy podatkowe – działając w ramach przyznanej im swobody decyzyjnej – dokonują interpretacji zaskarżonych przepisów w sposób, który jest tylko jednym z wielu możliwych. Wobec braku precyzji omawianej regulacji, możliwe jest bowiem, albo – jak w przeważającej części czynią to sądy i organy podatkowe – uznanie, że do przychodów określonych w art. 17 ust. 1 pkt 9 poprzez art. 17 ust. 2 zastosowanie znajduje tylko przepis art. 19 ust. 1 zd. 1, albo stwierdzenie, że stosować można także zd. 2 art. 19 ust. 1 oraz kolejne ustępy tego przepisu doprecyzowujące sposób weryfikacji wartości przychodu. Tym samym mamy do czynienia z sytuacją, w której powstaje istotna rozbieżność co do treści normy prawnej, spowodowana niejasnym i nieprecyzyjnym zredagowaniem przepisu przez prawodawcę”.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny zasadnie odmówił nadania skardze dalszego biegu w wyżej określonym zakresie.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.