Pełny tekst orzeczenia

30/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 10 stycznia 2012 r.

Sygn. akt Ts 135/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski – przewodniczący

Teresa Liszcz – sprawozdawca

Marek Zubik,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Władysławy K.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej Władysławy K. (dalej: skarżąca), sporządzonej przez adwokata z urzędu i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 czerwca 2009 r. (data nadania), zarzucono niezgodność: (1) art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.; dalej: ustawa emerytalno-rentowa) – w zakresie, w jakim przepis ten ogranicza możliwość przeliczania świadczenia na dotychczasowych zasadach świadczeniobiorcom, którzy byli uprawnieni na podstawie wcześniej obowiązujących przepisów emerytalnych, do wnioskowania o przeliczenie świadczenia z innych niż wymienione w omawianym przepisie okresów zatrudnienia – z art. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji; (2) art. 118 ust. 1 i 1a ustawy emerytalno-rentowej – rozumianego w ten sposób, że pozwala przyjąć brak odpowiedzialności organu ubezpieczeniowego za zwłokę w przyznaniu świadczenia z uwagi na zawiły charakter sprawy i w związku z tym za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądowego – z art. 32 ust. 1, a także art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji; (3) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 1983 r.), a w razie nieuwzględnienia zarzutu odnośnie do całego rozporządzenia – § 3 tego rozporządzenia – rozumianego w ten sposób, że przewidziany w nim obowiązek informowania o warunkach i dowodach wymaganych do uzyskania świadczenia nie obejmuje swoim zakresem obowiązku informowania świadczeniobiorcy o możliwości złożenia w oparciu o istniejące przepisy wniosku o przeliczenie pobieranego już świadczenia na korzystniejszych dla świadczeniobiorcy zasadach – z art. 32 ust. 1, a także art. 67 ust. 1 w związku z art. 92 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

W petitum skargi podniesiono, że art. 111 ustawy emerytalno-rentowej narusza „zasadę ochrony praw nabytych, wywodzoną z art. 2 Konstytucji”, zaś art. 118 ust. 1 i 1a tejże ustawy godzi w „zasadę równości, wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji, w ten sposób, że umożliwia jednej ze stron postępowania (organowi ubezpieczeniowemu) przedłużanie postępowania, bez narażania się na zapłatę odsetek, podczas gdy druga strona (ubezpieczony) możliwości takiej nie ma”, a także – w „zasadę prawa do wynagradzania szkody za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, wywodzoną z art. 77 ust. 1 Konstytucji, pozostającą w związku z zasadami: państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) i działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji), a to przez pozostawienie bez istotnych konsekwencji (w tym odszkodowawczych) bezprawnego działania organu władzy publicznej”. Odnośnie zaś do rozporządzenia z 1983 r. wskazano, że wszystkie jego przepisy naruszają „zasadę prawa do zabezpieczenia społecznego w granicach określonych ustawą (art. 67 ust. 1 Konstytucji) z uwagi na fakt, iż omawiane przepisy rozporządzenia wydane zostały w oparciu o delegację ustawową, której treść nie wypełnia dyspozycji przepisu art. 92 ust. 1 Konstytucji (brak ustawowych wytycznych co do treści rozporządzenia)”. Z kolei § 3 rozporządzenia z 1983 r. naruszać ma „zasadę równości, wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji, w ten sposób, iż przepis ten zwalnia jedną ze stron stosunku prawnego (organ ubezpieczeniowy), w fazie realizacji wynikających z tego stosunku prawnego praw podmiotowych, od obowiązku informowania drugiej strony (świadczeniobiorcy) o możliwości modyfikacji treści łączącego strony stosunku prawnego w kierunku dla tej strony korzystnym, podczas gdy w tej samej fazie realizacji stosunku prawnego druga jego strona (świadczeniobiorca) zobowiązana jest do informowania organu ubezpieczeniowego o wszelkich okolicznościach mających wpływ na pobieranie świadczenia”. Uzasadnienie skargi ograniczyło się natomiast do przedstawienia stanu faktycznego oraz zasadniczego powtórzenia treści petitum.



Postanowieniem z 15 listopada 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Za takim rozstrzygnięciem przemawiały następujące argumenty:

Po pierwsze – skarżąca nie wykonała obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); wprawdzie w petitum skargi powołała szereg postanowień Konstytucji, jednakże w jej uzasadnieniu nie przeprowadziła dowodu, w jaki sposób zostały one naruszone przez zaskarżone przepisy ustawy emerytalno-rentowej.

Po drugie – skarżąca w nieprawidłowy sposób uczyniła wzorcami kontroli powołane w petitum skargi przepisy Konstytucji, co spowodowało odmowę nadania dalszego biegu skardze: (1) w zakresie badania zgodności rozporządzenia z 1983 r. (względnie jego § 3) z art. 32 ust. 1, a także z art. 67 ust. 1 w związku z art. 92 ust. 1 i art. 2 Konstytucji – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność orzekania (odnośnie do art. 32 ust. 1, art. 67 ust. 1 i art. 92 ust. 1 Konstytucji) oraz oczywistą bezzasadność (odnośnie do art. 2 Konstytucji); (2) w zakresie badania zgodności art. 111 ustawy emerytalno-rentowej z art. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność orzekania; (3) w zakresie badania zgodności art. 118 ust. 1 i 1a ustawy emerytalno-rentowej z art. 32 ust. 1, a także art. 77 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność orzekania (odnośnie do art. 32 ust. 1 i art. 7 Konstytucji) oraz oczywistą bezzasadność (odnośnie do art. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji).

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 22 listopada 2011 r.



Pismem procesowym, sporządzonym przez adwokata z urzędu i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 29 listopada 2011 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z 15 listopada 2011 r. W uzasadnieniu ograniczyła się do stwierdzenia, że „nie zgadza się w szczególności z argumentacją uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, w takim zakresie, w jakim wyklucza ona przepis art. 32 ust. 1 Konstytucji jako wzorzec kontroli w odniesieniu do problemu konstytucyjności przepisu art. 118 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”. Ponadto, „Skarżąca podnosi, iż problematyka konstytucyjności przepisów rangi ustawowej, statuujących prawo do wypłaty na rzecz obywatela odsetek, w związku z opóźnieniem wypłaty świadczenia z ubezpieczenia społecznego w konsekwencji przeprowadzenia postępowania odwoławczego przed sądem ubezpieczeń społecznych, była już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt P 11/07 i kontroli tej dokonano właśnie w odniesieniu do wzorca kontroli z art. 32 ust. 1 Konstytucji”, a „kategoryczna argumentacja zaskarżonego postanowienia, wskazująca na brak możliwości posłużenia się wzorcem z art. 32 ust. 1 Konstytucji w odniesieniu do problematyki przepisu art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie jest zdaniem odwołującej się [skarżącej] prawidłowa”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK, skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał w składzie trzech sędziów rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK, Trybunał orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Dlatego należy przyjąć, że podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotna jest przy tym funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK, na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ze względu na to, że w przepisie tym stanowi się o postanowieniu w sprawie nienadania dalszego biegu skardze, należy uznać, że zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi.

Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącą środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w zażaleniu – poza zdawkowym odniesieniem się do kwestii możliwości powoływania w sprawach skargowych art. 32 ust. 1 Konstytucji jako samoistnego wzorca kontroli – skarżąca w ogóle nie ustosunkowała się do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazanych w postanowieniu z 15 listopada 2011 r.

Należy zwrócić uwagę, że stanowisko w przedmiocie braku cechy samoistności art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej jako wzorca kontroli w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną zostało zajęte w postanowieniu pełnego składu Trybunału z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01 (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), którego zasadnicze motywy zostały przywołane w zaskarżonym postanowieniu. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela ten pogląd i przypomina, że na gruncie procesowym – czego świadomość powinien był mieć profesjonalny pełnomocnik skarżącej – zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK, wszystkie składy orzekające Trybunału są związane określonym zapatrywaniem prawnym wyrażonym w orzeczeniu pełnego składu, dopóki sam pełny skład nie odstąpi od przyjętego stanowiska (por. np. postanowienie TK z 12 października 2011 r., Ts 224/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 372). Tym samym powołanie w skardze konstytucyjnej art. 32 ust. 1 Konstytucji bez powiązania go z innym przepisem statuującym konstytucyjne prawo podmiotowe było nieprawidłowe i zasadnie skutkowało – w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 32 ust. 1 Konstytucji – odmową nadania dalszego biegu skardze na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.

Z kolei wobec braku odniesienia się w zażaleniu do pozostałych przesłanek leżących u podstaw kwestionowanego postanowienia, Trybunał ograniczył się w tym miejscu do jednoznacznego ich zaaprobowania.



Z przedstawionych wyżej powodów – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – postanowiono jak w sentencji.