Pełny tekst orzeczenia

67/1/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 10 października 2012 r.

Sygn. akt Ts 225/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Michała P., którego przedstawicielem ustawowym jest Mariusz P., w sprawie zgodności:

art. 42 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.) z art. 2, art. 8, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 75 ust. 1, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2, a także art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



1) podjąć zawieszone postępowanie,

2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 19 lipca 2011 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 42 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej: u.s.m.) z art. 2, art. 8, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 75 ust. 1, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2, a także art. 78 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 8 października 2010 r. (sygn. akt I C 1355/10) Sąd Okręgowy w Łodzi – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącego o uchylenie uchwał Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Chojny” w Łodzi z 12 marca 2010 r. nr 33/2010 i 34/2010. Apelację od tego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Łodzi – I Wydział Cywilny oddalił wyrokiem z 15 lutego 2011 r. (sygn. akt I ACa 1075/10). Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone skargą kasacyjną wniesioną 20 czerwca 2011 r.

Skarżący stawia w skardze konstytucyjnej zarzut, że zakwestionowane przepisy są niezgodne z Konstytucją, ponieważ nie przewidują możliwości zaskarżenia przez członka spółdzielni mieszkaniowej decyzji (uchwały) ani o przyjęciu metody określania powierzchni użytkowej lokalu członka spółdzielni oraz pomieszczeń do niego przynależnych, ani o przynależności do lokalu pomieszczeń przynależnych jako jego części składowych. Jest to niezgodne z zakazem zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji) oraz z prawem do zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji). Powyższe przepisy naruszają także zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Zakwestionowane regulacje są niezgodne także z zasadą bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 Konstytucji) oraz zasadą prowadzenia przez władze publiczne polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli (art. 75 ust. 1 Konstytucji). Niezgodność z zasadą równości i niedyskryminacji (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji) wynika – zdaniem skarżącego – z tego, że o prawach i obowiązkach członka spółdzielni mieszkaniowej rozstrzyga władczo zarząd tej spółdzielni, który podejmuje decyzje w sposób dowolny.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 grudnia 2011 r. skarżący został wezwany do wyjaśnienia, czy Sąd Najwyższy przyjął do rozpoznania skargę kasacyjną wniesioną 20 czerwca 2011 r. oraz czy zostało wydane orzeczenie w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. W piśmie z 5 stycznia 2012 r. skarżący wyjaśnił, że nie wie, czy skarga kasacyjna została przyjęta do rozpoznania – nie zostało mu jeszcze doręczone postanowienie w tej sprawie.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), postanowieniem z 30 stycznia 2012 r. zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym.

W dniu 28 sierpnia 2012 r. do Biura Trybunału Konstytucyjnego nadesłana została kopia postanowienia Sądu Najwyższego z 20 lutego 2012 r. (sygn. akt II CSK 495/11), odmawiającego przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

W skardze konstytucyjnej zostały zakwestionowane art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. Zgodnie z art. 42 ust. 6 u.s.m., decyzje o przyjęciu metody określenia powierzchni użytkowej lokali oraz pomieszczeń do nich przynależnych w danej nieruchomości podejmuje zarząd spółdzielni; przyjęta metoda określenia powierzchni lokali oraz pomieszczeń przynależnych ma zastosowanie do wszystkich lokali znajdujących się w danej nieruchomości. Natomiast w myśl art. 42 ust. 7 u.s.m. decyzję o przynależności do lokalu, jako jego części składowych, pomieszczeń przynależnych, w rozumieniu art. 2 ust. 4 ustawy o własności lokali, podejmuje zarząd spółdzielni.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że skarżący wniósł powództwo o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwał Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Chojny” w Łodzi z 12 marca 2010 r. nr 33/2010 i 34/2010. Żądanie to zostało rozpoznane merytorycznie przez sądy powszechne i na skutek tego zapadły wyroki: z 8 października 2010 r. (sygn. akt I C 1355/10) Sądu Okręgowego w Łodzi – I Wydział Cywilny oraz z 15 lutego 2011 r. Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny (sygn. akt I ACa 1075/10). Sądy powszechne, odnosząc się do twierdzeń pozwu, wskazały, że art. 42 § 3 i 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848, ze zm.; dalej: prawo spółdzielcze) umożliwia członkowi spółdzielni zaskarżenie do sądu uchwały walnego zgromadzenia, natomiast nie przewiduje możliwości wzruszenia uchwały zarządu. Natomiast zawarte w powództwie żądanie stwierdzenia nieważności uchwał zarządu zostało rozpoznane na zasadach ogólnych – w oparciu o art. 189 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) oraz art. 58 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93, ze zm.). Sądy uznały, że skarżący miał interes prawny w domaganiu się ustalenia nieważności uchwał, jednak nie zostały spełnione przesłanki ich nieważności.

Dodatkowo istotny jest fakt zaskarżenia wyłącznie uchwał zarządu z 12 marca 2010 r. nr 33/2010 i 34/2010 korygujących powierzchnie lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego należących do skarżącego, natomiast brak zakwestionowania przez skarżącego uchwały z 11 lutego 2010 r., którą zatwierdzono inwentaryzację architektoniczną.

Skarżący uważa, że art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. umożliwiają zarządowi spółdzielni mieszkaniowej wydanie decyzji o charakterze materialnoprawnym „w sposób niepoddany żadnej kontroli przez członka spółdzielni mieszkaniowej, którego te władcze rozstrzygnięcia dotyczą”, a przez to zakwestionowane przepisy są niezgodne z Konstytucją. Wywód skargi abstrahuje od tego, że zakwestionowano przepisy kompetencyjne art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. i co do nich sformułowano zarzuty. Natomiast art. 42 prawa spółdzielczego – przepis, który dotyczy możliwości poddania przez członka spółdzielni uchwał wydanych przez organ spółdzielni kontroli sądu – nie został wskazany jako przedmiot kontroli w skardze konstytucyjnej.

Należy podkreślić, że skarżący uruchomił sądową kontrolę jedynie odnośnie do uchwał zarządu spółdzielni mieszkaniowej z 12 marca 2010 r. podjętych na podstawie art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. oraz skorzystał z prawa do zaskarżenia orzeczenia sądu I instancji. Tymczasem uchwały zarządu z 12 marca 2010 r. wykonywały tylko uchwałę z 11 lutego 2010 r., której skarżący nie zaskarżył do sądu.

W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że w zakresie zarzutów niezgodności art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2, a także z art. 78 Konstytucji skarżący nie wykazał naruszenia swoich konstytucyjnych praw określonych we wskazanych przepisach ustawy zasadniczej.

Niezależnie od powyższego, odnosząc się do powołanych przez skarżącego wzorców kontroli, zawartych w art. 2 i art. 32 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wynikające z art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej mogą zostać wyjątkowo przyjęte za samoistny konstytucyjny wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu, jednakże tylko wtedy, gdy „skarżący wskaże wynikające z tych zasad konkretne prawa lub wolności mające postać normatywnych praw podmiotowych. Normatywne prawa podmiotowe muszą precyzyjnie określać zarówno ich adresata, jak i jego sytuację prawną powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się” (postanowienia TK z: 6 marca 2001 r., Ts 199/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 107 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Tymczasem skarżący podkreślił jedynie, że „w państwie prawa zagadnienia dotyczące prawa materialnego powinny być zawsze rozstrzygane na podstawie przepisów prawa, a nie na podstawie dowolnego uznania w drodze decyzji zarządu spółdzielni mieszkaniowej”. W tym zakresie art. 2 Konstytucji nie został powiązany z innym prawem lub wolnością konstytucyjną, a zatem zarzut dotyczący naruszenia wyłącznie zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej nie mógł podlegać rozpoznaniu.

Ponadto ustalone orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje, że wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasada równości jest adresowana przede wszystkim do ustawodawcy i wyznacza sposób normowania poszczególnych dziedzin życia publicznego. Wprawdzie Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie tej zasady, ale tylko gdy zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona oraz określony zostanie sposób tego naruszenia (postanowienia TK z: 25 listopada 2008 r., Ts 104/07, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 35 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Nie budzi najmniejszej wątpliwości, że wskazane powyżej stanowisko Trybunału należy odnieść również do wynikającej z art. 32 ust. 2 Konstytucji zasady niedyskryminacji. Także wzorzec kontroli wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji należy bowiem powiązać z konkretnym podmiotowym prawem, wolnością lub obowiązkiem o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których została naruszona zasada niedyskryminacji. W świetle stanowiska wyrażonego w postanowieniu pełnego składu TK z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01, które – zgodnie z dyspozycją art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK – wiąże wszystkie składy orzekające Trybunału, art. 32 ust. 2 Konstytucji w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną „winien być (…) odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

Skarżący naruszenia art. 32 Konstytucji upatruje w tym, że „członkowie spółdzielni (…) mają prawo czuć się nierówno traktowani wobec prawa i dyskryminowani tylko z tego powodu, że są członkami spółdzielni mieszkaniowej, a więc traktowani przez ustawodawcę jako obywatele innej kategorii, wobec których o ich prawach i obowiązkach rozstrzyga w sposób władczy zarząd spółdzielni mieszkaniowej, decydujący w sposób dowolny i nieoparty na przepisach prawa materialnego o zagadnieniach, które wobec pozostałych obywateli rozstrzygane są na podstawie przepisów prawa”. Dodatkowo skarżący zauważył, że „w przypadku dwóch różnych nieruchomości w obrębie tej samej spółdzielni mogą być przyjęte różne metody określania tych powierzchni, co powoduje nierówność członków wobec prawa”. Zarzuty te mają charakter potencjalny – skarżący nie wykazał bezpośredniości ani aktualności naruszenia jego konstytucyjnych wolności i praw, ani nie powiązał twierdzenia o naruszeniu art. 32 Konstytucji z innym przepisem ustawy zasadniczej. W związku z powyższym kontrola zgodności art. 42 ust. 6 i 7 u.s.m. z art. 32 Konstytucji nie była dopuszczalna w niniejszej sprawie.

Należy podkreślić, że Trybunał Konstytucyjny nie ma możliwości działania ex officio, co znaczy, że nie może samodzielnie poszukiwać argumentów uzasadniających niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, to na skarżącym ciąży obowiązek sprecyzowania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa doznały naruszenia, jak również co stanowi najważniejszy element skargi – wskazania sposobu ich naruszenia. Ponadto należyte wypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, w odniesieniu do wzorców kontroli wynikających z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji polega na ich powiązaniu z przepisami ustawy zasadniczej statuującymi konkretne prawa lub wolności. Podsumowując ten fragment uzasadnienia, Trybunał stwierdza, że skarżący ani nie powiązał art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji z innymi wzorcami kontroli, wyrażającymi jego prawa podmiotowe, ani nie uzasadnił w tym zakresie niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów.

Również w odniesieniu do wzorca kontroli z art. 75 ust. 1 Konstytucji Trybunał ustalił, że postawione w skardze zarzuty nie spełniają warunków określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK). Postulat skarżącego, zgodnie z którym przepisy prawa spółdzielczego należy „kreować (…) w taki sposób, aby (…) były przyjazne, przychylne i życzliwe [członkowi spółdzielni] w zakresie jego praw (…) wykorzystywanych w celu zaspokajania jego potrzeb mieszkaniowych”, pozostaje poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego i ma charakter życzenia adresowanego do ustawodawcy.

Natomiast art. 8 Konstytucji, wyrażający zasadę nadrzędności i bezpośredniego stosowania Konstytucji, nie może być wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną. Powołane wzorce kontroli są niedopuszczalne w skardze konstytucyjnej. W myśl bowiem art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK przedmiotem kontroli w postępowaniu sądowokonstytucyjnym inicjowanym skargą konstytucyjną jest zgodność przepisów, które były podstawą ostatecznego orzeczenia, z normami Konstytucji wyrażającymi wolności, prawa lub obowiązki jednostki.



Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.