Pełny tekst orzeczenia

86/1/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 11 kwietnia 2012 r.

Sygn. akt Ts 274/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marka J., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Marek Jarocki Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej TYSOVIA, w sprawie zgodności:

1) art. 1262 § 1, art. 7672 § 1 i art. 864 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 7672 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 września 2011 r. Marek J., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Marek Jarocki Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej TYSOVIA (dalej: skarżący), zarzucił niezgodność art. 1262 § 1, art. 7672 § 1 i art. 864 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, jak również niezgodność art. 7672 § 2 k.p.c. z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący (dłużnik) został zawiadomiony przez Komornika przy Sądzie Rejonowym w Krośnie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego – wyroków Sądu Rejonowego w Tychach z 28 grudnia 2005 r. (sygn. akt VI GC 630/02/3) oraz Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 czerwca 2006 r. (sygn. akt XIX Ga 238/06). Następnie komornik powiadomił skarżącego o pierwszej licytacji ruchomości (naczepy samochodowej) zajętej w postępowaniu egzekucyjnym oraz o sumie oszacowania tej ruchomości. Skarżący wniósł skargę na czynność komornika polegającą na oszacowaniu ruchomości. Sąd Rejonowy w Krośnie – I Wydział Cywilny postanowieniem z 17 stycznia 2011 r. (sygn. akt I Co 2331/10) umorzył postępowanie w sprawie skargi na czynność komornika, ponieważ postępowanie stało się bezprzedmiotowe z uwagi na zbycie naczepy samochodowej podczas licytacji komorniczej, skarżący zaś nie zaskarżył w ustawowym terminie czynności egzekucyjnej, polegającej na zbyciu tej ruchomości. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Krośnie – I Wydział Cywilny z 10 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I Cz 246/11). Sąd II instancji w uzasadnieniu podkreślił, że zgodnie z art. 853 § 2 zdanie drugie k.p.c. skargę na oszacowanie dokonane przez komornika wnosi się do komornika. Tymczasem skarżący wniósł skargę bezpośrednio do sądu I instancji, a komornik zbył zajętą ruchomość przed rozpoznaniem sprawy przez sąd rejonowy.

W ocenie skarżącego niekonstytucyjność art. 1262 § 1 k.p.c. ma polegać na tym, że sąd I instancji, zamiast niezwłocznie przystąpić do rozpoznania skargi na czynność komornika, wezwał do opłacenia skargi i wykazania, kiedy skarżący dowiedział się o oszacowaniu ruchomości. Powyższe uniemożliwiło rozpoznanie skargi w terminie określonym w art. 7672 § 1 k.p.c., a w konsekwencji spowodowało bezprzedmiotowość postępowania i doprowadziło do nieskorzystania przez sąd z możliwości zawieszenia postępowania lub wstrzymania dokonania czynności. Samo wniesienie skargi na oszacowanie nie wstrzymało bowiem postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności.

Skarżący nie sformułował szczegółowych zarzutów odnośnie do art. 864 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu skargi jedynie wskazano zbiorczo, że wszystkie zakwestionowane przepisy naruszają w ocenie skarżącego zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), są również są niezgodne z zakazem zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji). Dodatkowo art. 7672 § 2 k.p.c. jest – jak twierdzi skarżący sprzeczny z zasadą równej dla wszystkich ochrony prawnej własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia (art. 64 ust. 2 Konstytucji).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Skarżący zarzucił niekonstytucyjność art. 1262 § 1, art. 7672 i art. 864 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 1262 § 1 k.p.c. sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. Artykuł 7672 k.p.c. stanowi: „sąd rozpoznaje skargę w terminie tygodniowym od dnia jej wpływu do sądu, a gdy skarga zawiera braki formalne, które podlegają uzupełnieniu, w terminie tygodniowym od jej uzupełnienia” (§ 1); „wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności” (§ 2). W myśl art. 864 § 1 k.p.c. sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż siódmego dnia od daty zajęcia.

Podstawami odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było ustalenie, że zakwestionowany art. 864 § 1 k.p.c. nie był podstawą orzekania w niniejszej sprawie; podniesione zarzuty dotyczące art. 1262 § 1 i art. 7672 k.p.c. są oczywiście bezzasadne; ponadto skarżący nie wykazał naruszenia swoich konstytucyjnych praw i wolności w niniejszej sprawie.

Skarżący wniósł skargę na czynność komornika, polegającą na oszacowaniu ruchomości, i jedynie w tej sprawie toczyło się postępowanie przed sądami powszechnymi. Oznacza to, że art. 864 § 1 k.p.c., dotyczący (liczonego od dnia zajęcia) terminu sprzedaży zajętych ruchomości, nie był podstawą orzeczeń sądów. W tym zakresie Trybunał stwierdza niespełnienie przesłanki formalnej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego art. 864 § 1 k.p.c.

Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że do naruszenia prawa do sądu i prawa dochodzenia naruszonych praw lub wolności nie dochodzi, jeżeli skarżący dysponuje uprawnieniem do wszczęcia określonego postępowania lub podniesienia określonego zarzutu w danym postępowaniu (w związku z którym wnoszona jest skarga konstytucyjna), lecz okoliczności te mogą stanowić przedmiot innego postępowania albo skarżący dysponuje innymi środkami prawnymi służącymi ochronie jego interesu (por. wyroki TK z: 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52; 21 lipca 2004 r., SK 57/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 69; 26 czerwca 2007, SK 29/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 54 i 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83).

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że o oczywistej bezzasadności podniesionych w skardze konstytucyjnej zarzutów dotyczących niezgodności art. 1262 § 1 oraz art. 7672 k.p.c. z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji świadczą następujące okoliczności. Po pierwsze, skarżący nieprawidłowo wniósł skargę na oszacowanie ruchomości bezpośrednio do sądu, z pominięciem komornika sądowego (wbrew treści art. 853 § 2 zdanie drugie k.p.c.). Po drugie, nie opłacił wniesionej do sądu skargi, choć – jak sam wskazuje – zasada odpłatności w postępowaniu sądowym nie narusza Konstytucji. Po trzecie, skarżący nie zakwestionował w ustawowym terminie (choć miał taką możliwość) czynności komornika, polegającej na zbyciu zajętej ruchomości. Powyższe doprowadziło do sytuacji, w której skarga na oszacowanie ruchomości zawierała braki formalne, a jej merytoryczne rozpoznanie stało się bezprzedmiotowe wobec zaniechania przez skarżącego wniesienia skargi na czynność komornika, polegającą na zbyciu uprzednio zajętej i oszacowanej ruchomości. Oznacza to, że w pierwszym wypadku (skargi na oszacowanie) skarżący skorzystał z przysługującego mu prawa do sądu, natomiast w drugim (skargi na czynność zbycia ruchomości) dobrowolnie zrezygnował z możliwości wszczęcia postępowania przed sądem oraz poszukiwania ochrony praw lub wolności, to zaniechanie wpłynęło zaś na wynik uprzednio zainicjowanej przed sądem sprawy, ponieważ spowodowało bezprzedmiotowość jej rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że przy rozpatrywaniu skargi szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesu prawnego skarżących. Możliwe jest to jednak dopiero w przypadku wykazania przez skarżących minimalnej choćby staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Skoro skarżący nie opłacił i nieprawidłowo wniósł skargę na oszacowanie ruchomości, a także zaniechał wniesienia skargi na czynność zbycia tej ruchomości, nie może obecnie wykorzystywać skargi konstytucyjnej „jako instrumentu służącego korygowaniu zaniedbań, popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (por. postanowienia TK z: 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77; 17 marca 1998 r., Ts 27/97, OTK ZU nr 2/B/1998, poz. 20 oraz 21 września 2006 r., SK 10/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 117). W tym zakresie skarżący nie wykazał zatem naruszenia swoich praw konstytucyjnych.

Odnosząc się do pozostałych wzorców kontroli – art. 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucyjny – Trybunał przypomina, że: „skarga konstytucyjna wedle Konstytucji nie jest skargą »na rozstrzygnięcie«, lecz skargą »na przepis«. Gdy przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją – skarga nie służy. Kształtuje to w szczególny sposób dowodowe powinności skarżącego: nawet bowiem wykazanie istnienia związku koniecznego (typu conditio sine qua non) między zarzucanym naruszeniem wolności (praw) konstytucyjnych a rozstrzygnięciem, które ów skutek spowodowało, nie jest tożsame z dowodem, że przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjność samego przepisu będącego prawną podstawą rozstrzygnięcia. Niezbędne jest bowiem wykazanie, że związek ten istnieje między brakiem konstytucyjności przepisu a naruszeniem prawa lub wolności” (wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65).

Sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji nie został przez niego należycie uzasadniony. Podniesione argumenty odnoszą się do sfery stosowania prawa, a nie jego stanowienia: skarżący wskazuje, że sąd I instancji powinien był niezwłocznie przystąpić do rozpoznania sprawy i mimo nieopłacenia skargi na oszacowanie ruchomości należało niezwłocznie przystąpić do jej rozpoznania lub przynajmniej „zabezpieczenia jej poprzez zawieszenie egzekucji”. Ze względu na kognicję Trybunału Konstytucyjnego określoną w art. 188 pkt 5 w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji wyłącza to możliwość merytorycznego rozpoznania powyższego zarzutu.

Ostatni wskazany w skardze wzorzec kontroli, art. 2 Konstytucji, nie jest co do zasady samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w skardze konstytucyjnej; wyznacza jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Może on stanowić wzorzec kontroli wówczas, gdy zasada demokratycznego państwa prawnego zostanie odniesiona do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Tylko wyjątkowo art. 2 Konstytucji może – w myśl orzecznictwa Trybunału – stanowić źródło nowych praw lub wolności, niewynikających z innych przepisów konstytucyjnych. W takiej sytuacji konieczne jest jednak dokładne wskazanie tego prawa, określenie przez skarżącego zarówno jego adresata (beneficjenta), jak i całej sytuacji prawnej tego podmiotu, powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (por. postanowienia TK z: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9 i 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124). Takiej argumentacji nie przedstawiono jednak w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej: skarżący w niniejszej sprawie odwołuje się w istocie do prawa do sądu, podnosząc, że „niemożliwe jest uzyskanie skutecznej ochrony prawnej w toku egzekucji”.



Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 79 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.