Pełny tekst orzeczenia

199/2/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 25 kwietnia 2012 r.

Sygn. akt Ts 343/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Marek Kotlinowski – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Spółdzielni Mieszkaniowej „Chemik” w Policach,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 grudnia 2010 r. oraz piśmie procesowym uzupełniającym stwierdzone braki skargi z 20 kwietnia 2011 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa „Chemik” w Policach (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 491 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej: ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych) w zakresie, w jakim nakłada na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek poniesienia kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego w sprawach, w których powództwo osób żądających ustanowienia prawa odrębnej własności lokalu zostało oddalone, jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Postanowieniem z 21 lipca 2011 r. (doręczonym 29 lipca 2011 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał stwierdził, że skarżąca, zarzucając niekonstytucyjność zakwestionowanej normy z art. 2, art. 21 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej, nie wskazała prawidłowo, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, a w konsekwencji nie określiła sposobu ich naruszenia.

Zażaleniem z 4 sierpnia 2011 r. (data nadania) skarżąca zaskarżyła postanowienie w całości i wniosła o nadanie dalszego biegu skardze. Jednocześnie zarzuciła, że art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jest niezgodny z art. 64 Konstytucji. Jak zaznaczyła, wskazanie dodatkowego wzorca jest „doprecyzowaniem” skargi konstytucyjnej.

W zażaleniu, powtarzając w większości zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej i piśmie procesowym z 20 kwietnia 2011 r., skarżąca podniosła, że z zasady sprawiedliwości społecznej i demokratycznego państwa prawnego wyrażonych w art. 2 Konstytucji wynika dla niej poszanowanie kodeksowej zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zakwestionowany w skardze art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych narusza prawa skarżącej do zwrotu poniesionych kosztów wygranego przez nią procesu. Jak zarzuciła: „wyjęcie spółdzielni mieszkaniowych spod ogólnych zasad odpowiedzialności za wynik procesu i obciążenie jej kosztami także wygranych spraw narusza (…) także jej prawo do równego traktowania, zagwarantowanego w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji (…) stawiając spółdzielnie mieszkaniowe na pozycji podmiotów »niesłusznych« z przyczyn ideologicznych, niezasługujących na normalną, należną wszystkim pozostałym podmiotom ochronę prawną”. W ocenie skarżącej uszczuplenia konstytucyjnie chronionego prawa własności doznała spółdzielnia rozumiana jako prywatny majątek jej członków, nie zaś – jak przyjął Trybunał – indywidualni jej członkowie. Skarżąca podkreśliła, że „sytuacja zaistniała wskutek stosowania art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jest na tyle ważka, a jednocześnie bulwersująca i paradoksalna, że winna stać się przedmiotem merytorycznego rozstrzygnięcia”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). W szczególności bada, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że przywołany w zażaleniu art. 64 Konstytucji, mający na celu – jak wskazała skarżąca – „doprecyzowanie” skargi konstytucyjnej, nie może być brany pod uwagę przez Trybunał na tym etapie postępowania.

Podniesienie zarzutu niezgodności art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z art. 64 Konstytucji, który – tak jak w sprawie skarżącej – nie był wzorcem kontroli złożonej skargi, jest możliwe tylko w drodze wniesienia nowej skargi konstytucyjnej. Wymaga to jednak dochowania wszystkich wymagań proceduralnych, a w szczególności dotrzymania trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (por. postanowienie TK z 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 168), co w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Niezależnie od powyższego należy przypomnieć, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego każda ingerencja w prawo określone w art. 64 Konstytucji musi podlegać ocenie z punktu widzenia niepowołanego ani w skardze, ani w zażaleniu art. 31 ust. 3 Konstytucji. Jak bowiem wielokrotnie stwierdzał Trybunał (zob. wyrok z 12 stycznia 1999 r., P 2/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 2 i późniejsze orzeczenia), art. 64 ust. 3 Konstytucji nie wyłącza stosowania ogólnego art. 31 ust. 3 Konstytucji co do oceny dopuszczalnych ograniczeń (dopuszczalnej ingerencji) w zakresie korzystania z prawa własności. Dlatego każdy przepis prawa przewidujący ograniczenie własności winien być uzasadniony koniecznością realizacji jednej z wartości wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. wyrok TK z 29 maja 2001 r., K 5/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 87).

W tej sytuacji, odnosząc się zatem wyłącznie do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przyjętych w postanowieniu z 21 lipca 2011 r., Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

Trybunał przypomina, że w złożonej skardze skarżąca zarzuciła niekonstytucyjność art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z art. 2, art. 21 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał przyjął, że wskazane postanowienia ustawy zasadniczej wyrażają zasady ogólne i bez połączenia ich z konkretnymi konstytucyjnymi prawami podmiotowymi nie mogą stanowić wzorców w postępowaniu skargowym. Trybunał w obecnym składzie podziela to stanowisko.

W żadnym razie nie można bowiem przyjąć, że obowiązek ten spełnia odwołanie się do naruszenia kodeksowej zasady odpowiedzialności za wynik procesu, konstytucyjnych zasad ogólnych określonych w art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1, czy też – abstrahując nawet od wskazanej na wstępie okoliczności – art. 64 ustawy zasadniczej.

Trybunał przypomina, że – po pierwsze – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga jest środkiem prawnym służącym ochronie konstytucyjnych, a nie ustawowych praw. Powoływanie się zatem – jak uczyniła to skarżąca w zażaleniu – na naruszenie praw kodeksowych nie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej (zob. art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK oraz wśród wielu – wyrok Trybunału z 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96).

Po drugie, w postępowaniu skargowym skarżący może formułować jedynie zarzuty naruszenia konstytucyjnych praw o charakterze podmiotowym, nie zaś – jak uczyniono to w skardze i zażaleniu – zasad ogólnych. Trybunał raz jeszcze przypomina, że zamieszczony w I rozdziale Konstytucji art. 21 ust. 1, będący dyrektywą skierowaną do ustawodawcy, sam przez się nie formułuje jeszcze praw i wolności. Natomiast art. 32 ust. 1 Konstytucji tworzy „prawo o szczególnym charakterze: jego naruszenie może być rozpatrywane jedynie w zakresie innego konstytucyjnego prawa lub wolności (metaprawo)” (postanowienie z 24 października 2001 r. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

Po trzecie, Trybunał zwraca uwagę, że podnoszone przez skarżącą zarzuty są ściśle związane z treścią konstytucyjnego prawa do sądu statuowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, a konkretnie z naruszeniem prawa do rzetelnej i sprawiedliwej procedury rozpoznania sprawy przed sądem. Niewątpliwie zasada odpowiedzialności za wynik procesu, a tym samym obowiązek zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony wygrywającej proces, jest elementem sprawiedliwego postępowania sądowego i w tym zakresie jest objęta gwarancjami konstytucyjnymi wynikającymi z art. 45 ust. 1 ustawy zasadniczej. Skarżąca, zarzucając uszczuplenie swoich praw majątkowych, nie powiązała zarzutów skargi z prawem do sprawiedliwego i rzetelnego rozpoznania sprawy przed sądem, a zatem w postanowieniu z 21 lipca 2011 r. Trybunał zasadnie przyjął, że skarżąca nie wskazała właściwie naruszonych praw lub wolności, a w konsekwencji nie określiła, w jaki sposób art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych godzi w te prawa.



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.