Tw 9/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
123/2/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 13 września 2012 r.
Sygn. akt Tw 9/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Zarządu Głównego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Techników Medycznych Elektroradiologii o zbadanie zgodności:
art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.) oraz załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.
UZASADNIENIE
W dniu 6 lutego 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Techników Medycznych Elektroradiologii (dalej: Związek) o zbadanie zgodności art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) oraz załącznika nr 1 do tej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji, „w zakresie w jakim nie uwzględniają w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego, czyli pracy techników medycznych elektroradiologii, a przez to odbierają tej grupie zawodowej prawo do emerytury pomostowej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2012 r. wnioskodawca został wezwany do usunięcia braków formalnych wniosku przez: doręczenie: oryginału oraz 4 (czterech) odpisów uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, którą podjął ogólnokrajowy organ Związku (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji), upoważniony do takiego działania na podstawie statutu Związku; oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia tego organu wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała, o której mowa, została podjęta zgodnie ze statutem Związku.
W piśmie z 23 kwietnia 2012 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym organom związków zawodowych przysługuje prawo inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Na wnioskodawcy ciąży przy tym obowiązek wykazania, który z jego organów jest „ogólnokrajowym organem” uprawnionym do wystąpienia z wnioskiem. Podstawą wskazania takiej władzy są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii – postanowienia statutu związku zawodowego.
2.1. Trybunał podkreśla, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).
2.2. Do pisma z 23 kwietnia 2012 r. wnioskodawca załączył uchwałę nr 241/22/11/IV Zarządu Głównego z 5 grudnia 2011 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że najwyższym organem Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów (§ 26 statutu), natomiast Zarząd jest organem wykonawczym (§ 31 ust. 1 statutu). Skoro do Zarządu należy kierowanie bieżącymi sprawami Związku (§ 32 ust. 2 statutu), a w sprawach przekraczających zwykły zakres zarządu wymagana jest uchwała Krajowego Zjazdu (§ 24 ust. 3 statutu), reprezentowanie Związku w odniesieniu do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (§ 32 ust. 1 statutu) następuje poprzez realizację uchwały (Nadzwyczajnego) Krajowego Zjazdu (§ 32 ust. 2 statutu).
Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Zarządu została podjęta w wykonaniu woli Krajowego Zjazdu, wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Zarządu z 5 grudnia 2012 r. miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 6 lutego 2012 r.
Na marginesie należy zasygnalizować, że wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie jest równoznaczne z organizacją działań prawnych i akcji protestacyjnych dla popierania postulatów związkowych w przypadkach sporów zbiorowych, o której mowa w § 32 ust. 5 statutu powołanym w treści uchwały z 5 grudnia 2012 r. jako podstawa prawna jej podjęcia przez Zarząd.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Niedoręczenie uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, którą podjął ogólnokrajowy organ Związku (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji), upoważniony do takiego działania na podstawie statutu Związku, tzn. (Nadzwyczajny) Krajowy Zjazd Delegatów, oraz wyciągu z protokołu posiedzenia tego organu, jest równoznaczne z niewykonaniem zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2012 r. a w konsekwencji nieusunięciem braków formalnych wniosku. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistna podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.
3. Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutów sformułowanych we wniosku pod adresem art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w brzmieniu: „prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy”.
4. Związek twierdzi, że „art. 3 ust. 1 ustawy (…) o emeryturach pomostowych (…) oraz załącznik nr 1 do tejże ustawy, do którego ww. przepis odsyła, są niezgodne z przepisami art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji RP, w zakresie w jakim nie uwzględniają w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego, czyli pracy techników medycznych elektroradiologii, a przez to odbierają tej grupie zawodowej prawo do emerytury pomostowej”. Wnioskodawca wyraża przekonanie, że „pominięcie w wykazie prac w szczególnych warunkach prac narażających na promieniowanie jonizujące zdaje się błędnie sugerować iż prace te są już dziś bezpieczne dla zdrowia pracowników – w tym techników medycznych”.
Ustosunkowując się do przytoczonego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny zwraca przede wszystkim uwagę, że wskazane w podjętej przez Zarząd 5 grudnia 2011 r. uchwale nr 241/22/11/IV – w charakterze przedmiotu zaskarżenia – po pierwsze, art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, po drugie, załącznik nr 1, ograniczają się do określenia, jakiego rodzaju prace uznaje się za „prace w szczególnych warunkach”. Zaskarżony art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych ani załącznik nr 1 do tej ustawy expressis verbis nie przyznają ani nie odbierają nikomu prawa do emerytury pomostowej. Wobec powyższego należy uznać, że Związek domaga się nie tyle kontroli hierarchicznej zgodności przepisów, ile oceny celowości (racjonalności) nieuwzględnienia „w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego”.
Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131). Tym samym nie należy do Trybunału ocena racjonalności działań prawodawcy.
Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu z uwagi na przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
5. Jak wynika z wniosku złożonego do Trybunału Związek wychodzi z założenia, że „na mocy przepisu art. 4 w/w ustawy [o emeryturach pomostowych] prawo do emerytury pomostowej przysługuje od dnia jej wejścia w życie [art. 57] pracownikowi, który spełnia łącznie m.in. następujące warunki. (…) Warunkiem bezwzględnym uzyskania prawa do emerytury pomostowej jest (…) wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze łącznie przez 15 lat [art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych] bez względu na długość okresów przypadających przed 1 stycznia 1999 r., po 1 stycznia 1999 r. i po 31 grudnia 2008 r. Istotne jest jednak, by wśród tych 15 lat pracy w szczególnych warunkach co najmniej 1 dzień pracy przepracowany był przed 1 stycznia 1999 r. [art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych] (…) i co najmniej 1 dzień pracy po 31 grudnia 2008 r. [art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych]”. Wnioskodawca przekonuje, że w „wykazie, ustalonym w załączniku nr 1 do w/w ustawy o emeryturach pomostowych, prace narażające na działanie promieniowania jonizującego nie znalazły się. Tym samym prawo do emerytury pomostowej utracili technicy medyczni elektroradiologii, którzy choć przepracowali co najmniej 15 lat w swoim zawodzie, to jednak wszystkie te lata przypadały przed 31 grudnia 2008 r., a wiek 60 lat osiągnęli dopiero w 2009 r. [art. 4 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych]”.
Przywołana argumentacja dowodzi, że wnioskodawca jest świadomy, iż warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej określa art. 4 ustawy o emeryturach, nie zaś art. 3 ust. 1 tej ustawy, który precyzuje, jak należy rozumieć pojęcie „prac w szczególnych warunkach”. Oznacza to tym samym, że we wniosku Związek domaga się kontroli nie tyle art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznika nr 1 do tej ustawy, ile art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, a w szczególności art. 4 zawierającego w pkt 5 i 6 odesłanie do art. 3 ust. 1 tej ustawy (który z kolei dodatkowo odsyła do załącznika nr 1). Można ewentualnie uznać, że kwestionowany jest art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z art. 3 ust. 1 tej ustawy.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych nie został ani samoistnie, ani w zw. z art. 3 ust. 1 tej ustawy (i załącznikiem nr 1) powołany w uchwale nr 241/22/11/IV z 5 grudnia 2011 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że wniosek, w zakresie, w jakim domaga się zbadania zgodności z Konstytucją art. 4 – czy to rozpatrywanego samoistnie, czy też w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych – nie pochodzi od podmiotu uprawnionego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
6. Trybunał Konstytucyjny podkreśla jednak, że nawet gdyby w uchwale z 5 grudnia 2012 r. został powołany w charakterze przedmiotu zaskarżenia (obok lub w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, to i tak sąd konstytucyjny odmówiłby nadania wnioskowi Związku dalszego biegu ze względów przedstawionych niżej.
6.1. Zdaniem wnioskodawcy „w realiach niniejszej sprawy zasada ochrony praw słusznie nabytych została przez ustawodawcę pogwałcona. Ingerencja w prawo nabyte przez techników medycznych elektroradiologii, a takim prawem jest prawo do emerytury pomostowej, nie spełnia bowiem kryteriów nakreślonych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego”. W przekonaniu wnioskodawcy „prawo do emerytury pomostowej zostało technikom medycznym elektroradiologii przyznane i sformułowane (…) w art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS”. Przepis ten określał warunki, których spełnienie kwalifikowało do uzyskania tego prawa – były to następujące warunki: urodzenie po 31 grudnia 1948 r. oraz zatrudnienie w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”. Wnioskodawca twierdzi, że „w wykazie prac w szczególnych warunkach, ustalonym na podstawie (…) Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., w Dziale XIV „Prace różne” pkt 4 załącznika „Wykazy prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” wymienione były prace narażające na działanie promieniowania jonizującego. Tym samym technicy medyczni elektroradiologii, którzy taką właśnie pracę wykonują, nabywali prawo do emerytury pomostowej”. Powyższą tezę Związek wywodzi z tego, że „w okresie obowiązywania tego przepisu jedyny wykaz prac w szczególnych warunkach zawierało (…) rozporządzenie z 1983 r.” i z tego, że „rozporządzenie to było stosowane, o czym pełną świadomość mieli technicy medyczni elektroradiologii, i w związku z tym mieli również pełne przeświadczenie o tym, że wykonują pracę w szczególnych warunkach”.
6.2. Przytoczona argumentacja, sprowadzająca się – co podkreśla wnioskodawca – do polemiki „ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zawartym w wyroku z 3 marca 2011 r. (K 23/09)” nie podważa jednak poglądu wyrażonego przez sąd konstytucyjny w powołanej sprawie ani aprobowanego w tym orzeczeniu rozstrzygnięcia sprawy o sygn. K 17/09 (zob. wyrok z 16 marca 2010 r., OTK ZU nr 3/A/2010, poz. 21).
W kontestowanych przez wnioskodawcę wyrokach sąd konstytucyjny zwrócił uwagę, że w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm. dalej: ustawa o świadczeniach z FUS) nie zawierał odesłania do żadnej konkretnej definicji legalnej zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie wprowadzał też zastrzeżenia typu „wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy/rozporządzenia z dnia…”. W szczególności nie odsyłał do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), nie wskazywał też daty, od której adresaci uzyskaliby uprawnienia emerytalne (np. przez zwrot „dla pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w dniu… zostaną ustanowione emerytury pomostowe). Trybunał zaznaczył, że nawet gdyby przyjąć, że ekspektatywa ustanowienia emerytur pomostowych wynikała z brzmienia art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS, to jednak nie można uznać, że była ona maksymalnie ukształtowana.
W świetle powyższego za irrelewantne prawnie dla ukształtowania się ekspektatywy ustanowienia emerytur pomostowych dla techników medycznych elektroradiologii należy uznać twierdzenie wnioskodawcy, że „w okresie obowiązywania tego przepisu [tzn. art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS], jedyny wykaz prac w szczególnych warunkach zawierało (…) rozporządzenie z 1983 r.” i że – jak utrzymuje Związek – „rozporządzenie to było stosowane”, skoro przepis, z którego wnioskodawca wywodzi rzekome nabycie przez techników medycznych elektroradiologii prawa do emerytury pomostowej (tzn. art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS), nie odsyłał (ani nie odsyła) do tego rozporządzenia. Stanowisko powyższe potwierdza treść art. 24 ust. 3 ustawy o świadczeniach z FUS, zgodnie z którym „zasady, warunki i tryb ustanawiania” emerytur pomostowych określi odrębna ustawa.
Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega okoliczności uzasadniających odejście w rozpatrywanej sprawie od stanowiska zajętego w dotychczasowej judykaturze sądu konstytucyjnego. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że sformułowany we wniosku (choć nie w uchwale) zarzut naruszenia zasady ochrony praw nabytych (art. 2 Konstytucji) przez art. 4 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych cechuje oczywista bezzasadność. Powyższe, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.
7. Związek wyraża przekonanie, że „niesprawiedliwe dla techników medycznych elektroradiologii [jest] zaniechanie ustawodawcy, polegające na braku odpowiedniego ekwiwalentu za utracone prawo do wcześniejszej emerytury. Zmuszenie techników elektroradiologii do pracy dłuższej o 5 lat bez ekwiwalentnej rekompensaty, jawi się bezspornie jako pogwałcenie zasad sprawiedliwości społecznej, w tym w szczególności sprawiedliwości rozdzielczej. Za rekompensatę spełniającą warunek ekwiwalentności nie może bowiem uchodzić rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 21 i 22 ustawy o emeryturach pomostowych. Poziom możliwej utraty zdrowia przez techników medycznych elektroradiologii w tym czasie może być bowiem tak duży, że rekompensata ekwiwalentna tej utraty zdrowia może w ogóle nie istnieć”.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznik nr 1 (które precyzują, jak należy rozumieć pojęcie „prac w szczególnych warunkach”) expressis verbis nie przyznają ani nie odbierają nikomu prawa do emerytury pomostowej (warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej określa art. 4 tej ustawy), stąd nie można z tego punktu widzenia badać ich zgodności z zasadami sprawiedliwości społecznej.
Przywołana argumentacja wnioskodawcy świadczy o tym, że Związek, po pierwsze, domaga się, aby Trybunał dokonał oceny art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych (rekompensata dla ubezpieczonego, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat) i art. 22 tej ustawy (nota bene niewskazanych w uchwale z 5 grudnia 2011 r.) w aspekcie celowości (racjonalności), tzn. adekwatności wysokości rekompensaty, obliczanej na podstawie algorytmu określonego w art. 22 tej ustawy, do utraty zdrowia przez techników medycznych elektroradiologii, po drugie, żąda stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego w szczególności na „braku odpowiedniego ekwiwalentu za utracone prawo do wcześniejszej emerytury” .
Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131). Co znamienne, nie należy do Trybunału ocena racjonalności działań prawodawcy. Nie można zapominać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań prawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).
8. W przekonaniu Związku „pominięcie [w załączniku nr 1, zawierającym wykaz prac w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, do którego odwołuje się art. 4 pkt 5 i 6 tej ustawy] przez ustawodawcę prac narażających na promieniowanie jonizujące” uniemożliwia technikom medycznym elektroradiologii nabycie prawa do emerytury pomostowej (na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, nota bene niewskazanego w uchwale z 5 grudnia 2012 r.), i – w konsekwencji – powoduje, zdaniem Związku, zrównanie „wieku emerytalnego techników medycznych elektroradiologii z wiekiem emerytalnym innych pracowników podmiotów leczniczych, znacznie mniej narażonych na promieniowanie jonizujące”. W ocenie wnioskodawcy, jest to „sprzeczne z zawierającą się w zasadach sprawiedliwości społecznej, a wyrażoną wprost także w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zasadą równości wobec prawa”. Związek twierdzi, że „z uwagi na częstsze narażenie na promieniowanie jonizujące, aniżeli inni pracownicy podmiotów leczniczych, to ich [techników medycznych elektroradiologii] wiek emerytalny powinien być ukształtowany w sposób odmienny, tj. winien on być obniżony”.
Powyższe świadczy o tym, że wnioskodawca utożsamia wiek (art. 4 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych), po osiągnięciu którego pracownikowi przysługuje (z zastrzeżeniem spełniania przez niego pozostałych warunków z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych) prawo do emerytury pomostowej, z wiekiem emerytalnym, i w konsekwencji rozszerza dotychczasową argumentacje, skoncentrowaną na braku możliwości uzyskania przez techników medycznych elektroradiologii emerytury pomostowej, o generalny zarzut dotyczący „stażu pracy – wieku emerytalnego”. Wnioskodawca przekonuje, że „równy wiek emerytalny będzie w tym przypadku bezzasadnym uprzywilejowaniem innego personelu medycznego, nienarażonego na promieniowanie jonizujące”.
Dla Trybunału Konstytucyjnego nie ulega wątpliwości, że przytoczone stanowisko dowodzi tego, że Związek żąda stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego na braku – zadowalającego wnioskodawcę – uregulowania, w myśl którego „wiek emerytalny techników medycznych elektroradiologii” byłby „niższy od wieku emerytalnego innego personelu medycznego zdecydowanie mniej narażonego na szkodliwe dla zdrowia promieniowanie jonizujące”. Co oczywiste, przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie.
9. Zdaniem Związku, „kwestionowana w niniejszym wniosku regulacja prawna jest także niezgodna z zagwarantowanym każdemu w art. 66 ust. 1 Konstytucji RP prawem do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a także gwarantowanym przepisem art. 68 ust. 1 Konstytucji RP prawem do ochrony zdrowia”.
Ustosunkowując się do przytoczonego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skoro z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznika nr 1 do tej ustawy, mających charakter definicji legalnej, nie wypływają żadne normy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy ani też uregulowania związane bezpośrednio z ochroną zdrowia, powołane we wniosku art. 66 ust. 1 i art. 68 ust. 1 Konstytucji należy uznać za nieadekwatne wzorce kontroli, co w konsekwencji powoduje niedopuszczalność wydania orzeczenia. Okoliczność ta, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych oraz załącznika nr 1 do tej ustawy z art. 66 ust. 1 i art. 68 ust. 1 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 13 września 2012 r.
Sygn. akt Tw 9/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Zarządu Głównego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Techników Medycznych Elektroradiologii o zbadanie zgodności:
art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.) oraz załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.
UZASADNIENIE
W dniu 6 lutego 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Techników Medycznych Elektroradiologii (dalej: Związek) o zbadanie zgodności art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) oraz załącznika nr 1 do tej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji, „w zakresie w jakim nie uwzględniają w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego, czyli pracy techników medycznych elektroradiologii, a przez to odbierają tej grupie zawodowej prawo do emerytury pomostowej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2012 r. wnioskodawca został wezwany do usunięcia braków formalnych wniosku przez: doręczenie: oryginału oraz 4 (czterech) odpisów uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, którą podjął ogólnokrajowy organ Związku (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji), upoważniony do takiego działania na podstawie statutu Związku; oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia tego organu wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała, o której mowa, została podjęta zgodnie ze statutem Związku.
W piśmie z 23 kwietnia 2012 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym organom związków zawodowych przysługuje prawo inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Na wnioskodawcy ciąży przy tym obowiązek wykazania, który z jego organów jest „ogólnokrajowym organem” uprawnionym do wystąpienia z wnioskiem. Podstawą wskazania takiej władzy są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii – postanowienia statutu związku zawodowego.
2.1. Trybunał podkreśla, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).
2.2. Do pisma z 23 kwietnia 2012 r. wnioskodawca załączył uchwałę nr 241/22/11/IV Zarządu Głównego z 5 grudnia 2011 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że najwyższym organem Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów (§ 26 statutu), natomiast Zarząd jest organem wykonawczym (§ 31 ust. 1 statutu). Skoro do Zarządu należy kierowanie bieżącymi sprawami Związku (§ 32 ust. 2 statutu), a w sprawach przekraczających zwykły zakres zarządu wymagana jest uchwała Krajowego Zjazdu (§ 24 ust. 3 statutu), reprezentowanie Związku w odniesieniu do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (§ 32 ust. 1 statutu) następuje poprzez realizację uchwały (Nadzwyczajnego) Krajowego Zjazdu (§ 32 ust. 2 statutu).
Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Zarządu została podjęta w wykonaniu woli Krajowego Zjazdu, wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Zarządu z 5 grudnia 2012 r. miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 6 lutego 2012 r.
Na marginesie należy zasygnalizować, że wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie jest równoznaczne z organizacją działań prawnych i akcji protestacyjnych dla popierania postulatów związkowych w przypadkach sporów zbiorowych, o której mowa w § 32 ust. 5 statutu powołanym w treści uchwały z 5 grudnia 2012 r. jako podstawa prawna jej podjęcia przez Zarząd.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Niedoręczenie uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, którą podjął ogólnokrajowy organ Związku (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji), upoważniony do takiego działania na podstawie statutu Związku, tzn. (Nadzwyczajny) Krajowy Zjazd Delegatów, oraz wyciągu z protokołu posiedzenia tego organu, jest równoznaczne z niewykonaniem zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2012 r. a w konsekwencji nieusunięciem braków formalnych wniosku. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistna podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.
3. Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutów sformułowanych we wniosku pod adresem art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w brzmieniu: „prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy”.
4. Związek twierdzi, że „art. 3 ust. 1 ustawy (…) o emeryturach pomostowych (…) oraz załącznik nr 1 do tejże ustawy, do którego ww. przepis odsyła, są niezgodne z przepisami art. 2, art. 32 ust. 1, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji RP, w zakresie w jakim nie uwzględniają w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego, czyli pracy techników medycznych elektroradiologii, a przez to odbierają tej grupie zawodowej prawo do emerytury pomostowej”. Wnioskodawca wyraża przekonanie, że „pominięcie w wykazie prac w szczególnych warunkach prac narażających na promieniowanie jonizujące zdaje się błędnie sugerować iż prace te są już dziś bezpieczne dla zdrowia pracowników – w tym techników medycznych”.
Ustosunkowując się do przytoczonego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny zwraca przede wszystkim uwagę, że wskazane w podjętej przez Zarząd 5 grudnia 2011 r. uchwale nr 241/22/11/IV – w charakterze przedmiotu zaskarżenia – po pierwsze, art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, po drugie, załącznik nr 1, ograniczają się do określenia, jakiego rodzaju prace uznaje się za „prace w szczególnych warunkach”. Zaskarżony art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych ani załącznik nr 1 do tej ustawy expressis verbis nie przyznają ani nie odbierają nikomu prawa do emerytury pomostowej. Wobec powyższego należy uznać, że Związek domaga się nie tyle kontroli hierarchicznej zgodności przepisów, ile oceny celowości (racjonalności) nieuwzględnienia „w wykazie prac w szczególnych warunkach pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego”.
Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131). Tym samym nie należy do Trybunału ocena racjonalności działań prawodawcy.
Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu z uwagi na przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
5. Jak wynika z wniosku złożonego do Trybunału Związek wychodzi z założenia, że „na mocy przepisu art. 4 w/w ustawy [o emeryturach pomostowych] prawo do emerytury pomostowej przysługuje od dnia jej wejścia w życie [art. 57] pracownikowi, który spełnia łącznie m.in. następujące warunki. (…) Warunkiem bezwzględnym uzyskania prawa do emerytury pomostowej jest (…) wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze łącznie przez 15 lat [art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych] bez względu na długość okresów przypadających przed 1 stycznia 1999 r., po 1 stycznia 1999 r. i po 31 grudnia 2008 r. Istotne jest jednak, by wśród tych 15 lat pracy w szczególnych warunkach co najmniej 1 dzień pracy przepracowany był przed 1 stycznia 1999 r. [art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych] (…) i co najmniej 1 dzień pracy po 31 grudnia 2008 r. [art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych]”. Wnioskodawca przekonuje, że w „wykazie, ustalonym w załączniku nr 1 do w/w ustawy o emeryturach pomostowych, prace narażające na działanie promieniowania jonizującego nie znalazły się. Tym samym prawo do emerytury pomostowej utracili technicy medyczni elektroradiologii, którzy choć przepracowali co najmniej 15 lat w swoim zawodzie, to jednak wszystkie te lata przypadały przed 31 grudnia 2008 r., a wiek 60 lat osiągnęli dopiero w 2009 r. [art. 4 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych]”.
Przywołana argumentacja dowodzi, że wnioskodawca jest świadomy, iż warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej określa art. 4 ustawy o emeryturach, nie zaś art. 3 ust. 1 tej ustawy, który precyzuje, jak należy rozumieć pojęcie „prac w szczególnych warunkach”. Oznacza to tym samym, że we wniosku Związek domaga się kontroli nie tyle art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznika nr 1 do tej ustawy, ile art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, a w szczególności art. 4 zawierającego w pkt 5 i 6 odesłanie do art. 3 ust. 1 tej ustawy (który z kolei dodatkowo odsyła do załącznika nr 1). Można ewentualnie uznać, że kwestionowany jest art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z art. 3 ust. 1 tej ustawy.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych nie został ani samoistnie, ani w zw. z art. 3 ust. 1 tej ustawy (i załącznikiem nr 1) powołany w uchwale nr 241/22/11/IV z 5 grudnia 2011 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że wniosek, w zakresie, w jakim domaga się zbadania zgodności z Konstytucją art. 4 – czy to rozpatrywanego samoistnie, czy też w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych – nie pochodzi od podmiotu uprawnionego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
6. Trybunał Konstytucyjny podkreśla jednak, że nawet gdyby w uchwale z 5 grudnia 2012 r. został powołany w charakterze przedmiotu zaskarżenia (obok lub w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, to i tak sąd konstytucyjny odmówiłby nadania wnioskowi Związku dalszego biegu ze względów przedstawionych niżej.
6.1. Zdaniem wnioskodawcy „w realiach niniejszej sprawy zasada ochrony praw słusznie nabytych została przez ustawodawcę pogwałcona. Ingerencja w prawo nabyte przez techników medycznych elektroradiologii, a takim prawem jest prawo do emerytury pomostowej, nie spełnia bowiem kryteriów nakreślonych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego”. W przekonaniu wnioskodawcy „prawo do emerytury pomostowej zostało technikom medycznym elektroradiologii przyznane i sformułowane (…) w art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS”. Przepis ten określał warunki, których spełnienie kwalifikowało do uzyskania tego prawa – były to następujące warunki: urodzenie po 31 grudnia 1948 r. oraz zatrudnienie w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”. Wnioskodawca twierdzi, że „w wykazie prac w szczególnych warunkach, ustalonym na podstawie (…) Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., w Dziale XIV „Prace różne” pkt 4 załącznika „Wykazy prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” wymienione były prace narażające na działanie promieniowania jonizującego. Tym samym technicy medyczni elektroradiologii, którzy taką właśnie pracę wykonują, nabywali prawo do emerytury pomostowej”. Powyższą tezę Związek wywodzi z tego, że „w okresie obowiązywania tego przepisu jedyny wykaz prac w szczególnych warunkach zawierało (…) rozporządzenie z 1983 r.” i z tego, że „rozporządzenie to było stosowane, o czym pełną świadomość mieli technicy medyczni elektroradiologii, i w związku z tym mieli również pełne przeświadczenie o tym, że wykonują pracę w szczególnych warunkach”.
6.2. Przytoczona argumentacja, sprowadzająca się – co podkreśla wnioskodawca – do polemiki „ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zawartym w wyroku z 3 marca 2011 r. (K 23/09)” nie podważa jednak poglądu wyrażonego przez sąd konstytucyjny w powołanej sprawie ani aprobowanego w tym orzeczeniu rozstrzygnięcia sprawy o sygn. K 17/09 (zob. wyrok z 16 marca 2010 r., OTK ZU nr 3/A/2010, poz. 21).
W kontestowanych przez wnioskodawcę wyrokach sąd konstytucyjny zwrócił uwagę, że w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm. dalej: ustawa o świadczeniach z FUS) nie zawierał odesłania do żadnej konkretnej definicji legalnej zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie wprowadzał też zastrzeżenia typu „wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy/rozporządzenia z dnia…”. W szczególności nie odsyłał do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), nie wskazywał też daty, od której adresaci uzyskaliby uprawnienia emerytalne (np. przez zwrot „dla pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w dniu… zostaną ustanowione emerytury pomostowe). Trybunał zaznaczył, że nawet gdyby przyjąć, że ekspektatywa ustanowienia emerytur pomostowych wynikała z brzmienia art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS, to jednak nie można uznać, że była ona maksymalnie ukształtowana.
W świetle powyższego za irrelewantne prawnie dla ukształtowania się ekspektatywy ustanowienia emerytur pomostowych dla techników medycznych elektroradiologii należy uznać twierdzenie wnioskodawcy, że „w okresie obowiązywania tego przepisu [tzn. art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS], jedyny wykaz prac w szczególnych warunkach zawierało (…) rozporządzenie z 1983 r.” i że – jak utrzymuje Związek – „rozporządzenie to było stosowane”, skoro przepis, z którego wnioskodawca wywodzi rzekome nabycie przez techników medycznych elektroradiologii prawa do emerytury pomostowej (tzn. art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach z FUS), nie odsyłał (ani nie odsyła) do tego rozporządzenia. Stanowisko powyższe potwierdza treść art. 24 ust. 3 ustawy o świadczeniach z FUS, zgodnie z którym „zasady, warunki i tryb ustanawiania” emerytur pomostowych określi odrębna ustawa.
Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega okoliczności uzasadniających odejście w rozpatrywanej sprawie od stanowiska zajętego w dotychczasowej judykaturze sądu konstytucyjnego. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że sformułowany we wniosku (choć nie w uchwale) zarzut naruszenia zasady ochrony praw nabytych (art. 2 Konstytucji) przez art. 4 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych cechuje oczywista bezzasadność. Powyższe, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.
7. Związek wyraża przekonanie, że „niesprawiedliwe dla techników medycznych elektroradiologii [jest] zaniechanie ustawodawcy, polegające na braku odpowiedniego ekwiwalentu za utracone prawo do wcześniejszej emerytury. Zmuszenie techników elektroradiologii do pracy dłuższej o 5 lat bez ekwiwalentnej rekompensaty, jawi się bezspornie jako pogwałcenie zasad sprawiedliwości społecznej, w tym w szczególności sprawiedliwości rozdzielczej. Za rekompensatę spełniającą warunek ekwiwalentności nie może bowiem uchodzić rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 21 i 22 ustawy o emeryturach pomostowych. Poziom możliwej utraty zdrowia przez techników medycznych elektroradiologii w tym czasie może być bowiem tak duży, że rekompensata ekwiwalentna tej utraty zdrowia może w ogóle nie istnieć”.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznik nr 1 (które precyzują, jak należy rozumieć pojęcie „prac w szczególnych warunkach”) expressis verbis nie przyznają ani nie odbierają nikomu prawa do emerytury pomostowej (warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej określa art. 4 tej ustawy), stąd nie można z tego punktu widzenia badać ich zgodności z zasadami sprawiedliwości społecznej.
Przywołana argumentacja wnioskodawcy świadczy o tym, że Związek, po pierwsze, domaga się, aby Trybunał dokonał oceny art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych (rekompensata dla ubezpieczonego, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat) i art. 22 tej ustawy (nota bene niewskazanych w uchwale z 5 grudnia 2011 r.) w aspekcie celowości (racjonalności), tzn. adekwatności wysokości rekompensaty, obliczanej na podstawie algorytmu określonego w art. 22 tej ustawy, do utraty zdrowia przez techników medycznych elektroradiologii, po drugie, żąda stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego w szczególności na „braku odpowiedniego ekwiwalentu za utracone prawo do wcześniejszej emerytury” .
Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131). Co znamienne, nie należy do Trybunału ocena racjonalności działań prawodawcy. Nie można zapominać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań prawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).
8. W przekonaniu Związku „pominięcie [w załączniku nr 1, zawierającym wykaz prac w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, do którego odwołuje się art. 4 pkt 5 i 6 tej ustawy] przez ustawodawcę prac narażających na promieniowanie jonizujące” uniemożliwia technikom medycznym elektroradiologii nabycie prawa do emerytury pomostowej (na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, nota bene niewskazanego w uchwale z 5 grudnia 2012 r.), i – w konsekwencji – powoduje, zdaniem Związku, zrównanie „wieku emerytalnego techników medycznych elektroradiologii z wiekiem emerytalnym innych pracowników podmiotów leczniczych, znacznie mniej narażonych na promieniowanie jonizujące”. W ocenie wnioskodawcy, jest to „sprzeczne z zawierającą się w zasadach sprawiedliwości społecznej, a wyrażoną wprost także w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zasadą równości wobec prawa”. Związek twierdzi, że „z uwagi na częstsze narażenie na promieniowanie jonizujące, aniżeli inni pracownicy podmiotów leczniczych, to ich [techników medycznych elektroradiologii] wiek emerytalny powinien być ukształtowany w sposób odmienny, tj. winien on być obniżony”.
Powyższe świadczy o tym, że wnioskodawca utożsamia wiek (art. 4 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych), po osiągnięciu którego pracownikowi przysługuje (z zastrzeżeniem spełniania przez niego pozostałych warunków z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych) prawo do emerytury pomostowej, z wiekiem emerytalnym, i w konsekwencji rozszerza dotychczasową argumentacje, skoncentrowaną na braku możliwości uzyskania przez techników medycznych elektroradiologii emerytury pomostowej, o generalny zarzut dotyczący „stażu pracy – wieku emerytalnego”. Wnioskodawca przekonuje, że „równy wiek emerytalny będzie w tym przypadku bezzasadnym uprzywilejowaniem innego personelu medycznego, nienarażonego na promieniowanie jonizujące”.
Dla Trybunału Konstytucyjnego nie ulega wątpliwości, że przytoczone stanowisko dowodzi tego, że Związek żąda stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego na braku – zadowalającego wnioskodawcę – uregulowania, w myśl którego „wiek emerytalny techników medycznych elektroradiologii” byłby „niższy od wieku emerytalnego innego personelu medycznego zdecydowanie mniej narażonego na szkodliwe dla zdrowia promieniowanie jonizujące”. Co oczywiste, przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie.
9. Zdaniem Związku, „kwestionowana w niniejszym wniosku regulacja prawna jest także niezgodna z zagwarantowanym każdemu w art. 66 ust. 1 Konstytucji RP prawem do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a także gwarantowanym przepisem art. 68 ust. 1 Konstytucji RP prawem do ochrony zdrowia”.
Ustosunkowując się do przytoczonego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skoro z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i załącznika nr 1 do tej ustawy, mających charakter definicji legalnej, nie wypływają żadne normy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy ani też uregulowania związane bezpośrednio z ochroną zdrowia, powołane we wniosku art. 66 ust. 1 i art. 68 ust. 1 Konstytucji należy uznać za nieadekwatne wzorce kontroli, co w konsekwencji powoduje niedopuszczalność wydania orzeczenia. Okoliczność ta, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych oraz załącznika nr 1 do tej ustawy z art. 66 ust. 1 i art. 68 ust. 1 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.