Pełny tekst orzeczenia

319/4/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 11 lipca 2012 r.

Sygn. akt Tw 12/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Zubik,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Rady Izb Rolniczych o zbadanie zgodności:

art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 rok (Dz. U. poz. 123) z art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.



UZASADNIENIE



24 lutego 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych (dalej: Rada) o zbadanie zgodności art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 rok (Dz. U. poz. 123; dalej: ustawa o składkach) z art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2012 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: uzasadnienie, w jaki sposób art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach narusza – z perspektywy uprawnień lub obowiązków członków Rady jako (odpowiednio) pracowników, pracodawców albo przedstawicieli konkretnego zawodu (nie zaś obywateli-pacjentów czy obywateli jako podmiotów obciążonych ciężarami publicznymi) – art. 32, art. 68 ust. 2 w zw. z art. 84 w zw. z art. 2 Konstytucji (ze wskazaniem konkretnej zasady wywodzonej z tego ostatniego przepisu); wykazanie, że Rada jest jednym z podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji; wskazanie przepisu prawa lub statutu, z którego wynikają: po pierwsze, kompetencja Rady do wystąpienia o hierarchiczną kontrolę zgodności przepisów, po drugie, zasady podejmowania uchwał przez Radę; wyjaśnienie, z czego wnioskodawca wywodzi uprawnienie osób, które podpisały wniosek, do jego sporządzenia; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów uchwały Rady w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia Rady, wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała, o której mowa powyżej, została podjęta zgodnie z zasadami podejmowania uchwał przez Radę; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego statutu Rady; doręczenie 5 egzemplarzy odpisu aktualnego z Krajowego Rejestru Sądowego.

W piśmie z 17 maja 2012 r. odniesiono się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).



2. Na wstępie należy zwrócić uwagę, że we wniosku (w szczególności w jego tytule) podkreślono wyraźnie, że wnioskodawcą w rozpatrywanej sprawie jest Rada. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że zgodnie z art. 37 ust. 1-3 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927, ze zm.), znajdującym się w rozdziale 6 zatytułowanym „Reprezentacja krajowa izb”, izby tworzą Radę (tzn. Krajową Radę Izb Rolniczych), która posiada osobowość prawną, a w jej skład wchodzą prezesi izb oraz wybrani przez walne zgromadzenie delegaci po jednym z każdej izby. W myśl § 7 ust. 1 pkt 1 statutu do zadań Rady należy reprezentowanie izb przed organami państwa, a stosownie do § 9 ust. 1 statutu uchwały Rady zapadają większością głosów przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby jej członków.

Skoro w treści wniosku zastrzeżono, że pochodzi on od Rady, sędzia Trybunału Konstytucyjnego zarządzeniem z 8 maja 2012 r. wezwał wnioskodawcę o doręczenie oryginału oraz czterech odpisów, po pierwsze, uchwały Rady w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, po drugie, wyciągu z protokołu posiedzenia Rady, wraz z listą obecności. Wnioskodawca nie doręczył stosownej uchwały Rady ani protokołu. Okoliczność ta jest równoznaczna z nieusunięciem braków formalnych w wyznaczonym terminie i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.



3. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje prawo inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Na wnioskodawcy ciąży przy tym obowiązek wykazania, który z jego organów jest „ogólnokrajową władzą” uprawnioną do wystąpienia z wnioskiem. Podstawą wskazania takiej władzy są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii – postanowienia statutu organizacji zawodowej.



3.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreśla, że podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).



3.2. W piśmie z 17 maja 2012 r. wyrażono przekonanie, że „w przedmiotowej sprawie podstawą do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego jest załączona do niniejszego pisma uchwała Zarządu Rady zawarta w Protokole nr 3/2012 z posiedzenia Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych IV Kadencji w dniu 7 lutego 2012 roku”. Przywołaną konkluzję wysnuto z tego, że „w świetle § 26 pkt 2 Statutu Zarząd jest właściwy do podejmowania wszystkich zadań Rady niezastrzeżonych ustawą lub statutem do innych organów”.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Zarząd jest organem wykonawczym Rady (§ 26 ust. 1 statutu). Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Zarządu została podjęta w wykonaniu woli Rady, wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Zarządu z 7 lutego 2012 r. miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku Rady, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 24 lutego 2012 r.



3.3. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zbadał treść uchwały Zarządu z 7 lutego 2012 r., przytoczonej w protokole nr 3/2012 z posiedzenia tego organu, w brzmieniu: „Zarząd postanowił, że w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją RP ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. wystąpi bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego”.

Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nawet gdyby uznać kompetencję Zarządu do samodzielnego wystąpienia o hierarchiczną kontrolę zgodności przepisów (co ze względów wskazanych wyżej nie jest możliwe), to i tak uchwały tego organu z 7 lutego 2012 r. nie można by było uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 24 lutego 2012 r.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w uchwale Zarządu z 7 lutego 2012 r. nie sprecyzowano ani przedmiotu, ani wzorców kontroli. W konsekwencji należy stwierdzić, że podjęcie przez Zarząd uchwały, w której nie przedstawiono zarzutu niezgodności konkretnych przepisów ustawy o składkach z wyraźnie wskazanymi postanowieniami Konstytucji, musi być uznane za nieskutecznie złożone oświadczenie woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli bowiem uchwała organu przypisującego sobie status podmiotu konstytucyjnie legitymowanego do złożenia wniosku (art. 191 ust. 1 pkt 4) nie wyznacza dokładnie zakresu zaskarżenia, to okoliczność ta uniemożliwia Trybunałowi przeprowadzenie abstrakcyjnej kontroli norm.

Jednocześnie trzeba podkreślić, że tak rozumiana wadliwość uchwały mającej stanowić podstawę wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie może zostać uznana za brak formalny, który podlegałby usunięciu w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK (por. postanowienie z 24 listopada 2003 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 209).



4. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że zarówno skonkretyzowanie przedmiotu kontroli, tzn. art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach, jak i sprecyzowanie wzorców kontroli, tzn. powołanie art. 2, art. 32, art. 68 ust. 2, art. 84 Konstytucji, nastąpiły w samym wniosku złożonym do Trybunału.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że pełnomocnik (reprezentant) wnioskodawcy (również podmiot sporządzający lub podpisujący wniosek) jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego pełnomocnictwa. Nie posiada zatem kompetencji do samodzielnego kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.

Wobec powyższego, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany wniosek w zakresie, w jakim samoistnie konkretyzuje przedmiot i wzorce kontroli, pochodzi od nieuprawnionego podmiotu. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Rady.



5. W piśmie z 17 maja 2012 r. stwierdzono, że „uchwałą nr 7/2008 Zarząd upoważnił Panią (…) [zajmującą stanowisko dyrektora biura Rady] do składania oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków Rady łącznie z członkiem Zarządu Rady”.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że wniosek został podpisany przez prezesa Rady oraz dyrektora biura, a sporządzony przez kancelarię prawną na zlecenie dyrektora biura (zob. protokół nr 3/2012 z posiedzenia Zarządu 7 lutego 2012 r.).

Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez Radę oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może bowiem akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi, innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, prawa decydowania o treści złożonego wniosku (w szczególności wyznaczenia zakresu zaskarżenia) i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



6. W piśmie z 17 maja 2012 r. wyrażono pogląd, zgodnie z którym „nie wydaje się (…) możliwe dokonanie ścisłego rozróżnienia pomiędzy zapatrywaniem rolników jako grupy zawodowej i rolników jako obywateli-pacjentów czy płatników”.

Przywołane stanowisko świadczy o tym, że ani w samym wniosku, ani w piśmie z 17 maja 2012 r. nie podjęto próby uzasadnienia, w jaki sposób art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o składkach, który zdaniem wnioskodawcy jest niezgodny z powołanymi przezeń przepisami Konstytucji, narusza interesy członków izb zrzeszonych w Radzie z perspektywy uprawnień lub obowiązków przedstawicieli konkretnego zawodu. Okoliczność ta jest równoznaczna z nieusunięciem braków formalnych wniosku w wyznaczonym terminie i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.