Pełny tekst orzeczenia

443/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 2 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 85/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.Ł. w sprawie zgodności:
1) art. 82 § 2, art. 107 § 1, art. 109 § 1 i § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 42, art. 45, art. 47, art. 54 ust. 1, art. 60, art. 63, art. 65 oraz art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 122 i art. 128 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) w związku z art. 454 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 45, art. 176 ust. 1 Konstytucji;
3) § 2 załącznika do uchwały nr 16/2003 Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 19 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia zbioru zasad etyki zawodowej sędziów z art. 54 w związku z art. 17, art. 31 ust. 3 oraz art. 45 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 lutego 2013 r. M.Ł. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność: 1) art. 82 § 2, art. 107 § 1, art. 109 § 1 i § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) interpretowanych „w ten sposób, iż pozwalają na wymierzenie kary dyscyplinarnej złożenia sędziego z urzędu za poczynioną w zgodzie z prawem i z zachowaniem drogi służbowej krytykę postępowania prezesa sądu”, z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 42, art. 45, art. 47, art. 54 ust. 1, art. 60, art. 63, art. 65 oraz art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji; 2) art. 122 i art. 128 p.u.s.p. w związku z art. 454 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm., dalej: k.p.k.) w zakresie, „w jakim uchylają spod kontroli skargą kasacyjną orzeczenie sądu dyscyplinarnego drugiej instancji zmieniające orzeczenie sądu pierwszej instancji a pozbawiające, wbrew zasadzie ne peius, dożywotnio prawa zajmowania stanowiska sędziego”, z art. 2, art. 45, art. 176 ust. 1 Konstytucji, a także 3) § 2 załącznika do uchwały nr 16/2003 Krajowej Rady Sądownictwa z 19 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia zbioru zasad etyki zawodowej sędziów (niepubl.) w zakresie, w jakim zakazuje „krytycznych wypowiedzi o przełożonych i domagania się zaniechania naruszeń dóbr osobistych (…)”, z art. 54 w związku z art. 17, art. 31 ust. 3 oraz art. 45 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 14 maja 2012 r. (sygn. akt ASD 2/12) Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny we Wrocławiu uznał skarżącego za winnego dwóch przewinień służbowych i za każdy z nich wymierzył mu karę dyscyplinarną nagany. Wyrokiem z 10 października 2012 r. (sygn. akt SNO 43/12) Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zmienił zaskarżony wyrok sądu I instancji w ten sposób, że zamiast kary dyscyplinarnej nagany wymierzył skarżącemu karę dyscyplinarną złożenia sędziego z urzędu. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy przypomniał, że w przeszłości skarżącemu wymierzano już kary dyscyplinarne. Na przykład wyrokiem z 1 kwietna 2009 r. (sygn. akt SNO 18/09) Sąd Najwyższy zmienił wymierzoną wcześniej przez sąd I instancji karę dyscyplinarną złożenia z urzędu i przeniósł skarżącego na inne stanowisko służbowe, co miało prowadzić do sprawdzenia, czy obwiniony jest przydatny do zawodu. W wyroku, w związku z którym skarżący złożył skargę konstytucyjną, Sąd Najwyższy uznał, że błędnie założono, iż skarżący po przejściu na inne stanowisko służbowe będzie pracował z pożytkiem dla wymiaru sprawiedliwości. Uznał, że kara nagany wymierzona przez sąd dyscyplinarny I instancji była rażąco łagodna w porównaniu z wyjątkową niepoprawnością i uporczywością postępowania skarżącego.
Zdaniem skarżącego „nie może być uznana za zgodną z Konstytucją taka interpretacja przepisów art. 107 § 1 oraz art. 109 § 1 ustawy (…) Prawo o ustroju sądów powszechnych (…)”, która umożliwia „przełożonym wywieranie nacisku i pozbywanie się sędziów, którzy krytykują zachowania przełożonych piastujących stanowiska prezesów sądu”. Skarżący zwraca uwagę na to, że kara dyscyplinarna złożenia z urzędu nie może być wynikiem całkowitej dowolności kwalifikowania zachowań sędziego jako naruszeń „godności urzędu”. Według niego z art. 54 Konstytucji wynika wolność wyrażania swoich poglądów i nie można wymierzyć kary złożenia z urzędu za sformułowanie „krytycznych uwag poczynionych pod adresem prezesa, zwłaszcza, gdy polemika ma charakter merytoryczny i dotyczy obrony przed niesłusznymi i krzywdzącymi zarzutami przełożonego”. W wielu fragmentach skargi skarżący kwestionuje prawidłowość orzeczenia, które Sąd Najwyższy wydał w jego sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśli art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz precyzujących go art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez przepis aktu normatywnego wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, zaskarżony przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, źródłem naruszenia praw i wolności skarżącego ma być normatywna treść kwestionowanych przepisów, na podstawie których organ orzekł o tych prawach i wolnościach, przy czym sposób ich naruszenia musi wskazać sam skarżący w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).
Jedną z cech skargi konstytucyjnej jest jej zindywidualizowany charakter. Wyraża się on w tożsamości zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej rozpatrywanej sprawy. W postępowaniu skargowym zasadnicze znaczenie ma więc sformułowany zarzut niekonstytucyjności. Skarżący może uczynić przedmiotem zaskarżenia wyłącznie te przepisy zastosowane w jego sprawie, które stały się podstawą ostatecznego jej rozstrzygnięcia przez sąd lub organ administracji publicznej. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy kwestionowany w skardze akt prawny determinuje, w sensie normatywnym, treść orzeczenia w tym jego aspekcie, w którym skarżący upatruje naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym (zob. np. postanowienia TK z 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77 oraz 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145). Aby ustalić, czy wspomniany warunek został spełniony, trzeba odwołać się do sporu, w związku z którym wydano orzeczenie, i porównać podstawę prawną orzeczenia z przedmiotem zaskarżenia (por. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 27/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 84).

2. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna wymienionych warunków nie spełnia.

2.1. W pkt V i VI skargi skarżący wykazuje wadliwość rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że w prawie polskim skarga konstytucyjna służy podważeniu konstytucyjności podstawy normatywnej orzeczenia organu władzy publicznej orzekającego o prawach podmiotowych skarżącego, jej celem nie jest natomiast poddanie kontroli decyzji administracyjnych czy wyroków sądowych. Kontrola stosowania prawa znajduje się poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego. Treścią pkt V i VI rozpatrywanej skargi konstytucyjnej jest polemika z ustaleniami rzecznika dyscyplinarnego oraz sądów dyscyplinarnych. Skarżący próbuje bowiem dowieść, że rozumowanie tych organów jest nieprawidłowe. Takie postępowanie nie spełnia warunków wniesienia skargi konstytucyjnej, wynikających z art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK. Zarzut niekonstytucyjności nie może bowiem polegać na podważaniu prawidłowości ustaleń organów stosujących prawo. Powinien się on sprowadzać do porównania kwestionowanej normy ustawowej z konstytucyjną.

2.2. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 122 p.u.s.p. nie był podstawą prawną orzeczenia sądowego, z wydaniem którego skarżący łączy zarzuty naruszenia swoich praw podmiotowych. Zgodnie z art. 122 p.u.s.p. „od wyroku sądu dyscyplinarnego drugiej instancji kasacja nie przysługuje”. Przedmiotem rozważań sądu nie była dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej od orzeczenia sądu dyscyplinarnego II instancji. Podobnie sądy dyscyplinarne nie oparły treści orzeczeń na art. 109 § 1 pkt 1, 3 i 4 p.u.s.p. dotyczących kar dyscyplinarnych: upomnienia, usunięcia z zajmowanej funkcji oraz przeniesienia na inne miejsce służbowe. Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w części dotyczącej badania zgodności art. 109 § 1 pkt 1, 3 i 4 oraz art. 122 p.u.s.p. z Konstytucją.

2.3. Innym uchybieniem formalnym rozpatrywanej skargi konstytucyjnej jest to, że skarżący nie uzasadnił znacznej części postawionych zarzutów. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że aby spełnić warunki formalne wniesienia skargi, nie wystarczy numerycznie wskazać naruszone (zdaniem skarżącego) przepisy Konstytucji. Skarżący musi także określić sposób naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK) i przedstawić argumentację ukazującą treściową kolizję między zaskarżoną normą a normami wynikającymi z Konstytucji. W analizowanej skardze warunek ten nie został spełniony, dlatego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w zakresie, w jakim skarżący zarzuca niezgodność: 1) art. 82 § 2 p.u.s.p. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 42, art. 45, art. 47, art. 54 ust. 1, art. 60, art. 63, art. 65 oraz art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji; 2) art. 107 § 1, art. 109 § 1 pkt 2 i 5 i § 4 p.u.s.p. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 42, art. 45, art. 47, art. 60, art. 63, art. 65 oraz art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji; 3) art. 122 i art. 128 p.u.s.p. w związku z art. 454 k.p.k. z art. 2, art. 45, art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz § 2 załącznika do uchwały nr 16/2003 Krajowej Rady Sądownictwa z 19 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia zbioru zasad etyki zawodowej sędziów z art. 54 w związku z art. 17, art. 31 ust. 3 oraz art. 45 Konstytucji, skardze nie można nadać dalszego biegu.

2.4. W odniesieniu do zarzutów niezgodności art. 107 § 1 i art. 109 § 2 i 5 p.u.s.p. z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że są one oczywiście bezzasadne. Skarżący zakłada bowiem, że wolność wyrażania poglądów obejmuje także prawo do formułowania obraźliwych wypowiedzi pod adresem przełożonych. Uwadze skarżącego uszło to, że korzystanie z wolności jest ograniczone ochroną praw innych osób, stąd też nie można czynić użytku ze swobody wyrażania poglądów tak, by naruszać prawa adresatów wypowiedzi.

3. Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków wynikających z art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o TK, i dlatego postanowił jak w sentencji.