Pełny tekst orzeczenia

75/1/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 19 lutego 2013 r.

Sygn. akt Ts 238/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński – przewodniczący

Andrzej Rzepliński – sprawozdawca

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 marca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Artura Mariusza J.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 12 sierpnia 2011 r. Artur Mariusz J. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność: art. 14 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.; dalej: dekret z 1949 r.) z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja), art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175; dalej: Protokół) oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; dalej: MPPOiP); ponadto art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2, art. 21, art. 31, art. 32 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 1 Protokołu; a także art. 3581 § 3 k.c. z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 1 Protokołu.

Postanowieniem z 29 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu z następujących względów. Po pierwsze, podstawą odmowy w zakresie art. 14 dekretu z 1949 r. było niespełnienie formalnej przesłanki wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu. Po drugie, w odniesieniu do art. 5 k.c., Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie mógł zbadać konstytucyjności przepisu ze względu na niedopuszczalność orzekania odnośnie do wzorców wynikających z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji (por. wyrok TK z 17 października 2000 r., SK 5/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 254). Po trzecie, Trybunał odmówił nadania biegu skardze w zakresie art. 3581 § 3 k.c., gdyż zarzuty skarżącego nie dotyczyły treści przepisu, ale jego zastosowania w konkretnej sprawie. Po czwarte, w odniesieniu do wskazanych przez skarżącego art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP Trybunał podkreślił, że na ich podstawie nie mogą być formułowane zarzuty w skardze konstytucyjnej; a wzorce kontroli określone w art. 21 oraz art. 64 ust. 3 Konstytucji Trybunał uznał za nieadekwatne w niniejszej sprawie, ponieważ naruszonym prawem skarżącego nie było prawo własności, ale inne prawo majątkowe – wierzytelność. Ponadto w zakresie podniesionego w skardze zarzutu niekonstytucyjności art. 5 k.c. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kontrola konstytucyjności tego przepisu nie była możliwa ze względu na niepowiązanie wzorców z wynikających art. 32 Konstytucji z innymi prawami lub wolnościami konstytucyjnymi, a także z uwagi na nieokreślenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze podmiotowym, wywodzonych z art. 32 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do zakwestionowanego art. 3581 § 3 k.c. Trybunał wskazał, że skarżący nie powiązał również wzorca kontroli z art. 32 Konstytucji z innymi prawami lub wolnościami konstytucyjnymi, a ponadto nie uzasadnił sposobu naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych praw wywodzonych z art. 64 ust. 2 Konstytucji; podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji był zaś nieadekwatny, ponieważ przepis ten nie uniemożliwia skutecznego zainicjowania postępowania przed sądem, o czym świadczy uzyskanie przez skarżącego wyroków sądów.

Postanowienie Trybunału zostało zaskarżone zażaleniem z 13 kwietnia 2012 r. W ocenie skarżącego art. 14 dekretu z 1949 r. był podstawą wydanego w jego sprawie ostatecznego orzeczenia, a odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nastąpiła z naruszeniem art. 36 ust. 1-3 w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 49 ustawy o TK, gdyż Trybunał nie wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej. Zdaniem skarżącego zakwestionowany art. 3581 § 3 k.c. w obecnym brzmieniu „blokuje możliwość skutecznego zainicjowania postępowania przed sądem”, co wynika z „faktów powszechnie znanych oraz orzecznictwa sądów powszechnych w sprawach dotyczących przedwojennych obligacji Skarbu Państwa”. Ponadto skarżący w odniesieniu do art. 3581 § 3 k.c. wskazał, że art. 32 i art. 64 ust. 1 Konstytucji mogą być samoistnymi wzorcami kontroli, zarzut naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) nie jest nieadekwatny, a w skardze konstytucyjnej wykazał sposób naruszenia konstytucyjnych praw wywodzonych z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Skarżący wskazał również, że art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP mogą być podstawą formułowanych w skardze konstytucyjnej zarzutów.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a argumenty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie. Przedmiotem kontroli Trybunału w wyniku wniesienia zażalenia jest wyłącznie prawidłowość dokonanego w tym postanowieniu rozstrzygnięcia.



2. Skarżący nie zgadza się z ustaleniem Trybunału, że ostateczne orzeczenie nie zostało wydane na podstawie zaskarżonego art. 14 dekretu z 1949 r., nie podał jednak żadnych argumentów na poparcie swojej tezy. Z uzasadnień skargi konstytucyjnej i rozpatrywanego obecnie zażalenia, a także z załączonych do skargi konstytucyjnej orzeczeń sądów powszechnych jednoznacznie wynika, że ani skarżący, ani jego poprzednicy prawni nie byli cudzoziemcami, a skarżący nie wniósł powództwa w oparciu o postanowienia umowy międzynarodowej, lecz dochodził roszczenia jako obywatel Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów k.c. Powyższego nie zmienia okoliczność, że skarżący w toku postępowania przed sądami powszechnymi wskazywał na nieuprawnione – jego zdaniem – różnicowanie cudzoziemców i obywateli polskich w zakresie możliwości waloryzacji wierzytelności pieniężnych wynikających z wydanych przed II wojną światową obligacji skarbowych.



3. Wbrew twierdzeniom skarżącego, Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ze względu na niepowiązanie z innymi prawami lub wolnościami konstytucyjnymi jedynie w odniesieniu do wzorców kontroli wynikających z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, nie zaś z art. 64 ust. 1 Konstytucji. Skarżący bez argumentów polemizuje z zakwestionowanym orzeczeniem Trybunału. Tymczasem w postanowieniu z 29 marca 2012 r. Trybunał, cytując postanowienie pełnego składu TK z 24 października 2001 r. w sprawie o sygn. SK 10/01, które zgodnie z dyspozycją art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK wiąże wszystkie składy orzekające Trybunału, podkreślił, że art. 32 ust. 2 Konstytucji w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną „winien być (…) odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).



4. W zażaleniu skarżący kwestionuje ustalenia zawarte w uzasadnieniu postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, zgodnie z którymi skarżący nie wyjaśnił, w jaki sposób zostały naruszone wywodzone z art. 64 ust. 1 Konstytucji konstytucyjne wolności lub prawa o charakterze podmiotowym, ani nie uzasadnił, w jaki sposób naruszono jego konstytucyjne prawa wywodzone z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Zawarte w zażaleniu twierdzenia w myśl których „skarżący nie podziela powyższej argumentacji Trybunału” nie zostały w żaden sposób uzasadnione  na ich poparcie nie przytoczono żadnych fragmentów skargi konstytucyjnej ani nawet nie powołano numerów stron, na których stosowne wywody miałyby być zawarte w skardze.



5. Trybunał w zakwestionowanym postanowieniu szczegółowo wyjaśnił, dlaczego zarzut naruszenia art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji nie został należycie uzasadniony. Co więcej, należy podkreślić, że na etapie wstępnej kontroli wezwanie do uzupełnienia braków formalnych skargi nie służy sanowaniu jej wadliwości, które wynikają z niewłaściwego określenia wzorców lub niespełniającego wymagań ustawowych uzasadnienia zarzutów. Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem prawa materialnego i po jego upływie – nie jest możliwa merytoryczna zmiana treści skargi. Ponadto przymus adwokacko-radcowski zapewnia fachową pomoc prawną i powinien gwarantować wysoki poziom wnoszonych skarg.



6. Twierdzenie skarżącego, w myśl którego zarzut niezgodności z art. 45 ust. 1 Konstytucji jest adekwatny, nie zostało poparte żadną argumentacją, która nawiązywałaby do ustalenia przez Trybunał w postanowieniu z 29 marca 2012 r., że art. 3581 § 3 k.c. nie pozbawia możliwości skutecznego zainicjowania postępowania przed sądem, co potwierdziło uzyskanie przez skarżącego wyroków sądów powszechnych w sprawie dotyczącej waloryzacji jego roszczeń, w związku z którą skarżący wniósł następnie skargę konstytucyjną. Rzeczywistym powodem powoływania się przez skarżącego na naruszenie prawa do sądu jest niekorzystny wynik procesu, w związku z którym złożono skargę konstytucyjną, o czym świadczy wywód zawarty zarówno w uzasadnieniu skargi, jak i w rozpoznawanym zażaleniu.



7. Jak trafnie wskazał Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarżący wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych z wynikiem postępowania w sprawie dotyczącej waloryzacji jego roszczeń. Oznacza to, że skarżący zakwestionował znajdujące się poza kognicją Trybunału stosowanie prawa w konkretnej sprawie. Potwierdza to nie tylko treść skargi konstytucyjnej, ale także argumenty zawarte w uzasadnieniu zażalenia na postanowienie Trybunału z 29 marca 2012 r.



8. Skarżący polemizuje ze stanowiskiem Trybunału, zgodnie z którym art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP nie mogą być wzorcami kontroli w skardze konstytucyjnej. W ocenie skarżącego, narusza to jego prawo do sądu i prawo do rzetelnego procesu sądowego. Tymczasem art. 79 ust. 1 Konstytucji wyraźnie przewiduje, że zarzuty skargi konstytucyjnej mogą dotyczyć wyłącznie naruszenia konstytucyjnych praw i wolności, co Trybunał dokładnie wyjaśnił w zaskarżonym postanowieniu.



9. Zarzuty zażalenia nie odnoszą się ani do zakwestionowanego art. 5 k.c., ani do pozostałych wzorców kontroli (art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 Konstytucji). Zwalnia to Trybunał z kontroli zakwestionowanego postanowienia w tym zakresie.



10. Skarżący wniósł o zwrócenie się przez Trybunał Konstytucyjny do Sądu Najwyższego w trybie art. 22 ustawy o TK o nadesłanie informacji na temat wykładni art. 3581 § 3 k.c. w orzecznictwie sądowym.

Wobec nieuwzględnienia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, wniosek złożony na podstawie art. 22 ustawy o TK nie podlegał uwzględnieniu. Ponadto skarżący wniósł o „skierowanie przez Trybunał Konstytucyjny do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 3 w zw. z art. 20 ustawy o TK pytania prawnego co do zgodności art. 79 ust. 1 Konstytucji” z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP. Wniosek taki jest niedopuszczalny, gdyż to przepisy Konstytucji mogą być wzorcem kontroli w sprawach zgodności umów międzynarodowych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji), a nie odwrotnie; wniosek skarżącego nie został zatem uwzględniony.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.