Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Marek Kurkowski

Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Sędzia SO Urszula Kubowska-Pieniążek

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. we W.

przeciwko P. K. i W. Ł.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu

z dnia 21 grudnia 2012r.

sygn. akt VI C 404/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i II w ten sposób, że powództwo oddala;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala.

Sygn. akt II Ca 351/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012 r. wydanym przeciwko P. M.i W. Ł.Sąd Rejonowy w pkt I ustalił, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Katowice- Wschód w Katowicach M. S.w spawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela (...) Sp. z o.o.we W.toczącej się przeciwko dłużnikowi W. Ł.(sygn. akt KM 63/12) dokonał skutecznego zajęcia praw komandytariusza spółki (...) Sp. z o.o.Spółka Komandytowa we W. W. Ł.z tytułu jego udziału w tej spółce oraz roszczeń służących mu w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki; w pkt II ustalił, że umowa zawarta dnia 16 lutego 2012 r. przed Notariuszem S. K.między W. Ł.a P. K.Rep. (...)jest nieważna w stosunku do powoda (...) Sp. z o.o.we W.; w pkt III zasądził od pozwanej P. K.na rzecz (...) Sp. z o.o.we W.kwotę 1.717 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego.

Na mocy ugody zawartej przed Sądem Okręgowy we Wrocławiu w dniu 18.02.2011 r. w sprawie X GC 242/10, pozwany - dłużnik W. Ł. zobowiązał się zapłacić na rzecz strony powodowej - (...) Sp. z o.o. we W. kwotę 1.060.053,36 zł wraz z odsetkami w terminie do dnia 31.12.2011r. Dnia 4 stycznia 2012 r. ugodzie nadana została klauzula wykonalności.

Pismem z dnia 13.01.2012 r. Komornik przy Sądzie Rejonowym Katowice-Wschód w Katowicach Mariusz SnopekKm 63/12 zawiadomił pozwanego-dłużnika W. Ł.o wszczęciu postępowania egzekucyjnego w oparciu o tytuł wykonawczy SO we Wrocławiu z dnia 18.02.2011 r., wydany w sprawie o sygn. akt X GC 242/10. Pismem z tego samego dnia komornik dokonał zajęcia wierzytelności przysługujących dłużnikowi od (...) sp. z o.o.spółka komandytowa we W.na podstawie art. 896 kpc, zobowiązując tę spółkę do tego, aby należnego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je na konto komornika.

Pismem z dnia 17 stycznia 2012 r. komornik M. S. dokonał zajęcia praw komandytariusza z tytułu udziału w spółce oraz roszczeń służących komandytariuszowi w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki przysługujących pozwanemu - dłużnikowi W. Ł. w spółce (...) sp. z o.o. spółka komandytowa we W.. W zajęciu, powołując regulację art. 910 § 1 pkt 1 kpc wskazano, że dłużnikowi nie wolno rozporządzać, obciążać ani realizować zajętego prawa, jak również nie wolno mu pobierać żadnego świadczenia przysługującego z zajętego prawa. Zajęcie zostało doręczone dłużnikowi w drodze dwukrotnego awizowania.

Dnia 17 stycznia 2012 r. komornik M. S. sporządził wniosek do SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydziału VI Gospodarczego KRS o dokonanie wpisu zajęcia praw komandytariusza z tytułu udziału w spółce (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W. oraz roszczeń służących komandytariuszowi w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki. Pismami z dnia 2 lutego 2012 r. komornik ponaglił (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W. do wykonania obowiązków zawartych w pismach z dnia 13 stycznia 2012 r. i z dnia 17 stycznia 2012 r. w terminie 7 dni - pod rygorem ukarania grzywną w wysokości 500 zł.

(...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W., pismem z dnia 7 lutego 2012 r. poinformowała komornika o tym, że pozwany - dłużnik wniósł do spółki wkład w wysokości 10.000 zł i odpowiada za zobowiązania do kwoty 10.000 zł. Nie ma jakichkolwiek wierzytelności, z których by można zaspokoić dług określony w zajęciu z dnia 13 stycznia 2012 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydział VI Gospodarczy KRS, postanowieniem z dnia 7 lutego 2012 r. sygn. akt WR.VI Ns-Rej.KRS(...)/885przyjął, na mocy art. 9 ustawy z dnia 20.08.1997 r. o KRS do akt rejestrowych spółki (...) Sp. z o.o.spółka komandytowa we W.zawiadomienie komornika Mariusza Snopkaw sprawie Km 63/12 o zajęciu praw komandytariusza z tytułu udziału w spółce, którymi nie wolno mu rozporządzać oraz roszczeń służących komandytariuszowi w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki posiadanych przez pozwanego-dłużnika W. Ł.w tej spółce.

Dnia 16 lutego 2012 r. pozwany - dłużnik W. Ł.oraz pozwana P. M., za zgodą zebrania wspólników spółki, zawarli przed Notariuszem S. K., Rep. (...), umowę przeniesienia ogółu praw i obowiązków w (...) Sp. z o.o.spółka komandytowa we

W.. W. Ł. oświadczył, że jest komandytariuszem ww. spółki, wniósł do niej wkład w wysokości 10.000 zł. Z tytułu udziału w spółce przysługuje mu udział w zysku w wysokości 27%, a jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki ograniczona jest do kwoty 10.000 zł. W umowie zawarta została wzmianka o postanowieniu z dnia 7 lutego 2012 r. sygn. akt WR.VI Ns-Rej.KRS (...). Pozwany-dłużnik oświadczył, że przenosi na pozwaną prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa we wskazanej wyżej spółce, a pozwana oświadczyła, że na powyższe przeniesienie wyraża zgodę i dokonuje nabycia do swojego majątku odrębnego z uwagi na ustrój rozdzielności majątkowej obowiązujący w jej związku małżeńskim. Strony ustaliły cenę za przeniesienie praw i obowiązków na kwotę 10.000 zł i oświadczyły, że kwota ta została zapłacona przed podpisaniem aktu.

Powód pismem z dnia 6 marca 2012 r. zawiadomił Prokuraturę Rejonową dla Wrocławia-Śródmieście o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 300 § 1 kk oraz z art. 300 § 2 kk przez W. Ł. oraz o udzielenie pomocy w popełnieniu przestępstwa przez P. M..

Dnia 27 marca 2012 r. Komornik poinformował spółkę (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W., że na podstawie art. 885 kpc w zw. z art. 902 kpc w z art. 909 kpc rozporządzenie przez dłużnika zajętym prawem jest nieważne w stosunku do wierzyciela egzekwującego. Komornik wskazał, że zajęcia z dnia 17 stycznia 2012 r. oraz z dnia 13 stycznia 2012 r. pozostają w mocy i powinny być realizowane. Komornik zwrócił spółce uwagę na to, że zgodnie z art. 911 ⁴ kpc zajęcie prawa obejmuje również wszelkie wierzytelności i roszczenia przysługujące dłużnikowi z tytułu zajętego prawa, nawet jeżeli powstały po zajęciu. Dodał, że w myśl art. 910 ² § 1 kpc z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajęcia praw, które są niezbędne do zachowania prawa. (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W. w piśmie z dnia 5 kwietnia 2012 r., skierowanym do Komornika w związku z wezwaniem z dnia 27 marca 2012 r. wskazała, że aktualne pozostaje zajęcie, jednak jednocześnie poinformowała komornika, że obecnie nie ma jakichkolwiek wierzytelności przysługujących z tytułu udziału w spółce, co nie oznacza, że przy podziale zysku czy wypłaty dywidendy nie zostanie z tego udziału zaspokojony wierzyciel, bowiem zmiana komandytariusza nie ma skutków negatywnych wobec wierzyciela. Spółka poinformowała komornika, że od dnia 16 lutego 2012 r. żadne kwoty nie zostały wypłacone na rzecz dłużnika, P. M. lub jakiejkolwiek innej osoby. Strona powodowa wpisała hipotekę umowną w kwocie

1.150.000 zł na nieruchomości, dla której SR w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą KW (...), której właścicielem jest dłużnik.

Uzasadniając rozstrzygniecie Sąd Rejonowy wskazał, że powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia skutecznego zajęcia praw komandytariusza spółki (...) Sp. z o.o. Spółka Komandytowa we W. W. Ł. z tytułu jego udziału w tej spółce oraz roszczeń służących mu w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki, jak też ustalenia, że umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków w (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W. jest nieważna w stosunku do powoda z uwagi na nieprzeprowadzenie przez komornika postępowania egzekucyjnego z zajętych praw wobec braku przedmiotowego orzeczenia, jak i wobec stanowiska pozwanych, konsekwentnie wnoszących o oddalenie powództwa oraz kwestionujących czynności podjęte przez stronę powodową i ich skutki. Sąd podał, że skoro doszło do skutecznego zajęcia praw pozwanego - dłużnika z tytułu jego udziału w (...) Sp. z o.o. Spółka Komandytowa we W. oraz roszczeń służących mu w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki, zaś pozwani zawarli umowę przeniesienia praw z naruszeniem art. 910 § 1 pkt 1 kpc, to oba żądania należało uwzględnić.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wnieśli pozwani, domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie wniosku powoda o ustalenie w stosunku do powoda nieważności czynności prawnej, tj. umowy zawartej w dniu 16 lutego 2012 r. przed notariuszem S. K. pomiędzy W. Ł. a P. K., a także poprzez oddalenie zajęcia prawa przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Katowice-Wschód sygn. KM 63/12.

Sądowi I instancji zarzucili naruszenie art. 233 kpc, polegające na ustaleniu, że na skutek zbycia udziałów umową z dnia 16 lutego 2012 r. nie doszło do zaspokojenia wierzyciela. Podali, że prawa wierzyciela - strony powodowej nie zostały uszczuplone poprzez zawarcie umowy przeniesienia ogółu praw i obowiązków w (...) Sp. z o.o.spółka komandytowa we W.przez W. Ł.na rzecz P. K.umową z dnia 16 lutego 2012 r. Podali, że strona powodowa wpisała hipotekę umowną w kwocie 1.150.000 zł na nieruchomości pozwanego W. Ł.i aktualnie toczy się postępowanie egzekucyjne z tej nieruchomości wszczęte przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Środzie Śląskiej Andrzeja Pokorę, sygn. KM 346/12, zaś ze sprzedaży tej nieruchomości zostanie zaspokojony dług strony

powodowej. Nieruchomość została wyceniona przez biegłego sądowego na kwotę 1.766.000 zł i dodatkowe zajęcie udziałów pozwanego jest nadużyciem prawa.

W odpowiedzi na apelację pozwanych strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 15 marca 2013 r. pozwani ponownie wnieśli o uwzględnienie apelacji, podnosząc dodatkowo, że ustała przyczyna prowadzenia postępowania sądowego. Nieruchomość pozwanego została bowiem sprzedana za kwotę wyższą od należności wierzyciela i będzie wystarczająca na jej pokrycie.

W odpowiedzi wyrażonej w piśmie z dnia 2 kwietnia 2013 strona powodowa

zaprzeczyła twierdzeniom pozwanych, wskazując, iż kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości nie wystarczy na pokrycie należności wierzyciela.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, jednakże nie z uwagi na podniesione w niej zarzuty.

Sąd Odwoławczy nie podzielił stanowiska pozwanych, zgodnie z którym egzekucja z nieruchomości prowadzona przez Komornika w Środzie Śląskiejwinna mieć wpływ na ocenę zasadności roszczenia strony powodowej w przedmiotowej sprawie. Skoro nie ta okoliczność miała znaczenie dla rozstrzygnięcia, zbędnym jest przedstawianie szerszego uzasadnienia w tym zakresie.

Na wstępie zważyć należy, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które poddał analizie, a ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. Natomiast Sąd Odwoławczy nie zgodził się z oceną prawną poczynioną przez Sąd I instancji.

Z nie tylko kontrolnego, ale również merytorycznego charakteru postępowania apelacyjnego wynika obowiązek poczynienia przez Sąd Odwoławczy samodzielnej oceny ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji pod kątem zgodności z przepisami prawa (wyrok Sądu Najwyższego z 05.03.2002 r, I CKN 934/00, LEX nr 54371).

W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo nie mogło zostać uwzględnione z uwagi na brak interesu prawnego zarówno w żądaniu ustalenia skuteczności zajęcia praw pozwanego W. Ł. jako komandytariusza spółki (...)

Sp. z o.o. Spółka Komandytowa we W. z tytułu jego udziału w tej spółce oraz roszczeń służących mu w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki, jak też ustalenia, że umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków w (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W. jest nieważna w stosunku do strony powodowej.

Oba żądania pozwu, co nie budzi wątpliwości - miały oparcie w przepisie art. 189 kpc. Zgodnie z jego treścią, powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, interes prawny występuje wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi, bądź też stwarza wątpliwość co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji.

Odnosząc się do pierwszego żądania- ustalenia skuteczności zajęcia, zważyć należy w pierwszej kolejności, że nie należy do kognicji Sądu ocena skuteczności dokonanych przez Komornika w toku postępowania egzekucyjnego czynności egzekucyjnych. Środkiem do tego właściwym jest skarga na czynność komornika, ewentualnie na zaniechanie przez komornika czynności (art. 767 kpc). Z materiału dowodowego zebranego w toku postępowania przed Sądem I instancji wynika, że czynność przedmiotowego zajęcia nie została uchylona przez komornika, a zatem jest ważna i skuteczna. Nie można tracić z pola widzenia że skuteczne zajęcie przez Komornika wierzytelności jest faktem, zaś w trybie art. 189 kpc nie można żądać ustalenia faktu.

Nie można podzielić poglądu Sądu I instancji, zgodnie z którym interes prawny strony powodowej istnieje na nieprzeprowadzenie przez komornika postępowania egzekucyjnego z zajętych praw.

Jak wynika z dokumentów, po pouczeniu przez Komornika spółki (...) Sp. z o.o. spółka komandytowa we W., że na podstawie art. 885 kpc w zw. z art. 902 kpc w z art. 909 kpc rozporządzenie przez dłużnika zajętym prawem jest nieważne w stosunku do wierzyciela egzekwującego Komornik wskazał, że zajęcia z dnia 17 stycznia 2012 r. oraz z dnia 13 stycznia 2012 r. pozostają w mocy i powinny być realizowane, a w myśl art. 910 ² § 1 kpc z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajęcia praw, które są niezbędne do zachowania prawa, spółka (...) wskazała,

że zajęcie pozostaje aktualne i przy podziale zysku czy wypłaty dywidendy zostanie z tego udziału zaspokojony wierzyciel, przyznając, że zmiana komandytariusza nie ma

skutków negatywnych wobec wierzyciela. A zatem - spółka (...) nie podważała skuteczności dokonanego przez Komornika zajęcia.

Istnienia interesu prawnego strony powodowej w żądaniu ustalenia bezskuteczności zajęcia nie można również wywodzić ze stanowiska pozwanych, konsekwentnie wnoszących o oddalenie powództwa oraz kwestionujących czynności podjęte przez stronę powodową i ich skutki.

Fakt kwestionowania przez dłużnika i nabywcę ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej skuteczności umowy z dnia 16.02.2012 r, nie ma wpływu na skuteczność dokonanego zajęcia. Zgodnie z treścią art. 885 w zw. z art. 902 kpc i art. 909 kpc, zajęcie ma ten skutek, że w stosunku do wierzyciela egzekwującego nieważne są rozporządzenia wynagrodzeniem przekraczające część wolną od zajęcia, dokonane po jego zajęciu, a także przed zajęciem. Unormowanie przewidziane w art. 885 k.p.c. upraszcza postępowanie i umożliwia prowadzenie egzekucji bez potrzeby wszczynania skargi pauliańskiej (por. E. Wengerek: Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej kodeksu postępowania cywilnego , Warszawa 1998, s. 405).

Ponadto, skoro strona powodowa wniosła o ustalenie nieważności w stosunku do niej umowy, a więc skorzystała z powództwa dalej idącego, nie może być mowy o istnieniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia bezskuteczności zajęcia. Stanowisko takie wyrażane było wielokrotnie także przez Sąd Najwyższy (wyroki z: 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, niepubl.; 5 listopada 2002 r., III CKN 943/99, OSN 2004, z. 3, poz. 48).

W ocenie Sądu Odwoławczego, strona powodowa nie wykazała w przedmiotowej sprawie ponadto interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy przeniesienia przez dłużnika ogółu praw i obowiązków w (...) A. wobec powoda. Powód - wierzyciel nie wykazał bowiem, na czym miałoby polegać zagrożenie jego interesów. Jak wskazano powyżej, Komornik sądowy w toku postępowania egzekucyjnego dokonał skutecznego zajęcia wierzytelności przysługujących dłużnikowi od (...) sp. z o.o. spółka komandytowa we W. oraz zajęcia praw komandytariusza z tytułu udziału w spółce oraz roszczeń służących komandytariuszowi w przypadku jego wystąpienia bądź rozwiązania spółki, przysługujących pozwanemu - dłużnikowi W. Ł. w spółce (...) sp. z o.o. spółka komandytowa we W.. Dokonał też skutecznego powiadomienia o zajęciu dłużnika, wierzyciela i Sądu rejestrowego, który przyjął do akt rejestrowych spółki (...) Sp. z o.o. spółka

komandytowa we W.zawiadomienie komornika Mariusza Snopkaw sprawie Km 63/12 o zajęciu praw komandytariusza z tytułu udziału w spółce.

Zauważyć należy, że zawarcie umowy przeniesienia ogółu praw pomiędzy pozwanymi (zbycie przez dłużnika zajętego prawa) nie podważyło skuteczności zajęcia i możliwości zaspokojenia wierzyciela. Czynność ta dla wierzyciela jest bez znaczenia, a egzekucja może być nadal prowadzona z zajętego prawa, jakby czynności tej w ogóle nie dokonano.

Wbrew literalnemu brzmieniu art. 885 kpc w zw. z art. 902 i 909 kpc, rozporządzenie prawem wspólnika z tytułu udziału w spółce komandytowej zajętym w toku egzekucji dotknięte jest sankcją bezskuteczności, nie zaś nieważności (art. 58 § 1 k.o). Przepis art. 885 kpc posługuje się terminem nieważności w stosunku do wierzyciela. Oznacza to a contrario, że w stosunku do osób trzecich rozporządzenie rodzi wszystkie skutki. Taka regulacja charakterystyczna jest dla sankcji bezskuteczności, nie zaś nieważności, której istotą jest działanie erga omnes . Brak jest podstaw dla przypisania rozporządzeniu prawem dokonanemu wbrew zajęciu sankcji nieważności, skoro celem regulacji prawnej jest udzielenie zajęciu ochrony i uproszczenie postępowania i umożliwienie prowadzenie egzekucji bez potrzeby wszczynania skargi paulińskiej. Rozporządzenie zajętym w toku egzekucji udziałem rodzi skutek w postaci braku możliwości dysponowania przez nabywcę tymi uprawnieniami związanymi z udziałem, które - na skutek zajęcia - ma prawo wykonywać wierzyciel (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 23 sierpnia 2012r., I ACa 593/12 LEX nr 1220556, OSAŁ 2012/3/23).

Powyższe oznacza, że skoro z mocy prawa zbycie zajętego prawa przez dłużnika było bezskuteczne wobec wierzyciela i nie powodowało przeszkody w zaspokojeniu wierzyciela z tego prawa, bezzasadne było żądanie ustalenia nieważności zbycia tego prawa przez Sąd w procesie wywołanym w trybie art. 189 kpc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie i z tego względu na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w pkt I i II w ten sposób, że powództwo oddalił, o czym orzeczono jak w pkt I sentencji.

W pkt II sentencji Sąd Odwoławczy oddalił apelację w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 kpc. Pomimo bowiem, że wyrok Sądu I instancji został zaskarżony w całości, apelujący nie sformułowali zarzutów ani wniosków w zakresie pkt III zaskarżonego wyroku, w którym Sąd orzekł o kosztach procesu.