Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2014 r. w Poznaniu

sprawy z powództwa S. K.

przeciwko (...) S.A. w T.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 12 sierpnia 2014 r. sygn. akt VI P 12/13

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód S. K. pozwem przeciwko pozwanej (...) S.A. z siedzibą w T., domagał się zasądzenia 80.000 zł., w tym 75.000 zł. tytułem zadośćuczynienia oraz 5.000 zł. tytułem zwrotu poniesionych kosztów leczenia, wraz z odsetkami ustawowymi od 24 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, a także zasądzenia od pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana (...) S.A. z siedzibą w T. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy w P. wyrokiem z 12 sierpnia 2014 roku w sprawie VI P. 12/13 oddalił powództwo (pkt 1) oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu (pkt 2).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód urodzony (...) zatrudniony był w okresie od 8 września 1969 roku do 26 sierpnia 1972 roku i od 18 września 1973 roku do 28 lutego 1978 roku w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Handlowym (...) S.A. w T. (u poprzednika prawnego pozwanego) wykonywał pracę w szczególnych warunkach. W całym okresie zatrudnienia stale wykonywał prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych na stanowisku robotniczym w zakładzie przetwarzającym azbest, wymienionym w wykazie A dział V poz. 12 pkt 9 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz.U. MB i PMB nr 3 poz.6).

Podczas pracy powód był bezpośrednio narażony na kontakt z włóknami azbestu. Był członkiem grupy usuwającej awarie, w związku z czym pracował w hali, w której odbywała się produkcja płyt azbestowych. W ramach tych zadań powód usuwał awarie maszyn produkcyjnych, w których często masa azbestowa zapychały rury i pompy. Powód te prace wykonywał ręcznie lub używając w sezonie zimowym nagrzewnicy. Przy wykonywaniu pracy powód nie zabezpieczał górnych dróg oddechowych, wobec niewydania stosownych środków ochronnych przez pracodawcę.

Powód w czerwcu i lipcu 2013 roku przebywał w Oddziale rehabilitacji (...) w C.. Po stwierdzeniu nieprawidłowości w obrazie radiologicznym klatki piersiowej rozpoznano azbestozę płuc. Powód był ambulatoryjnie pulmonologicznie leczony w poradni przy (...) przez dr K. od sierpnia 2011 roku. Powodem skierowania były nieprawidłowości w rtg klatki piersiowej. Rozpoznano przewlekłe zapalenie oskrzeli i (...) (inne schorzenia układu oddechowego - rozpoznanie potocznie stosowane jako określenie diagnostyki jako przyczyny obserwacji). W obrazie klatki piersiowej stwierdzono guzki i pogrubienia opłucnej - zmiany uprawniające rozpoznanie azbestozy płuc opisane, jako ogniskowe z wymienieniem całkowitej wielkości i lokalizacji. Przeprowadzona w sierpniu 2012 kontrola wskazała na stabilizację zmian, a w dokumentacji w spirometrii nie wskazano zaburzeń wentylacji.

2 marca 2009 roku Wojewódzkie Centrum (...) w P. wystawiło orzeczenie o chorobie zawodowej, w której wskazano na rozpoznanie choroby zawodowej: choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu: rozległe zgrubienia opłucnej. Pozycja w wykazie chorób zawodowych: poz. 4 pkt 1 określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 roku w sprawie wykazu chorób zawodowych (Dz.U.Nr. 105poz. 869).

W orzeczeniu lekarskim z 17 sierpnia 2012 roku z (...) w P. rozpoznano zawodową pylicę azbestową płuc.

Decyzją z 2 października 2012 roku (...) Inspektor Sanitarny w G. stwierdził chorobę zawodową: chorobę opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestowym - rozlegle zgrubienie opłucnej w wykazie chorób zawodowych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 roku w sprawie wykazu chorób zawodowych.

Wezwaniem do zapłaty z 9 stycznia 2013 roku powód wezwał pozwaną spółkę do zapłaty 80000 zł. tytułem zadośćuczynienia i 5000 zł. tytułem odszkodowania za poniesione wydatki związane z leczeniem. W odpowiedzi strona pozwana wskazała, iż nie uznaje roszczeń ani co do zasady ani co do wysokości.

Decyzją z 9 stycznia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. przyznał powodowi prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej w wysokości odpowiadającej 15,0% stałego uszczerbku na zdrowiu. Powodowi wypłacono odszkodowanie 10200 zł.

Powód jako 19-latek uprawiał sport i przez 21 lat grał w piłkę nożna - w klubie i brał udział w lidze zakładowej.

Po zwolnieniu z Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego (...) S.A. w T. powód do 2005 roku prowadził własną działalność gospodarczą w zakresie hydrauliki. W okresie tym nie miał kontaktu z azbestem, wykonywał głównie czynności biurowe.

Obecnie powód prowadzi gospodarstwo domowe z E. C., finansowo pomaga mu córka. Powód nie uprawia sportów, odczuwa zmęczenie i duszności, gdy wchodzi na trzecie piętro, miewa kaszel i duszności

Powód w 2012 roku dwukrotnie przebył zapalenie płuc i często miewa anginę lub zapalenie oskrzeli. Powód na leki wydaje ok. 250 zł. miesięcznie, w tym 140 zł. na leczenie płuc.

ZUS przyznał powodowi rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy 749,08 zł. brutto, tj. 651,66 zł. netto, przyznaną w związku ze schorzeniami narządu ruchu.

Powód nie ma samochodu. Rok temu auto E. C. popsuło się, w związku z tym powód do szpitala dojeżdża samochodem kolegi lub sam pożyczonym samochodem, 80 km w jedną stronę. Na paliwo jednorazowo wydaje 80 zł. Czasami powód jeździ (...). Raz w roku w związku z programem A. pozwana spółka zapewnia dojazd do lekarza.

Powód leczy się także na nadciśnienie tętnicze. Stwierdzono u niego zwyrodnienie kręgosłupa i stawów. Ma kamicę nerkową i obustronną przepuklinę kręgosłupa.

Powód złożył apelację od wyroku w części oddalającej powództwo (pkt l wyroku) o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę. Skarżonemu wyrokowi zarzucił:

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci niewłaściwej wykładni dyspozycji art. 445 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny, w szczególności poprzez błędne zdefiniowanie ustawowego pojęcia zadośćuczynienia za krzywdę i odpowiedniej sumy zadośćuczynienia pieniężnego, w perspektywie ustalonego stanu faktycznego.

Apelujący wniósł o zmianę pkt 1 zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, tj. zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zadośćuczynienia 60.000 zł. z ustawowymi odsetkami od 24 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Powód nie zakwestionował ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, podniósł natomiast, że wadliwe jest zdefiniowanie przez Sąd treści normy art. 445 § 1 k.c., czyli pojęć krzywdy i zadośćuczynienia, a w konsekwencji oddalenie powództwa w oparciu o niewłaściwe rozumienie tych instytucji.

Powód domagał się w procesie zasądzenia na swoją rzecz 75.000 zł. tytułem zadośćuczynienia oraz 5.000 zł. tytułem zwrotu poniesionych kosztów leczenia z odsetkami ustawowymi, roszczenie swoje wywiódł w związku ze stwierdzoną u niego chorobą zawodową.

Kontroli instancyjnej podlegał wyrok w zakresie nieuwzględnienia żądania zapłaty zadośćuczynienia.

Zakład (...) – poprzednik prawny pozwanej, stanowił przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 § 1 k.c. Powód wykazał, że wyłącznym czynnikiem szkodliwym, odpowiedzialnym za powstanie u niego choroby zawodowej był azbest, stanowiący podstawowy surowiec produkcyjny. Przesłanki odpowiedzialności pozwanej z art. 435 § 1 k.c. zostały wykazane. Nie budziło wątpliwości, że szkoda w postaci rozstroju zdrowia S. K. pozostawała w normalnym związku przyczynowym z ruchem jej przedsiębiorstwa.

Pojęcia krzywdy i zadośćuczynienia, błędnie zdaniem apelującego zinterpretowane przez Sąd I instancji, zostały użyte w art. 445 k.c. Przepis ten musi być odczytywany w związku z art. 444 k.c.

Zgodnie z art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Artykuł 445 § 1 k.k. stanowi, iż w wypadkach przewidzianych w artykule 444 sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W niniejszej sprawie niekwestionowany był przez żadną ze stron fakt wystąpienia szkody, tj. rozstroju zdrowia powoda. S. K. cierpi na nieuleczalną chorobę, wywołaną przez czynniki występujące w środowisku pracy.

Sąd w takim wypadku może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.

W związku z takim ujęciem art. 445 § 1 k.c. w doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że na krzywdę składają się cierpienia fizyczne lub ujemne przeżycia psychiczne doznane w związku z rozstrojem zdrowia lub uszkodzeniem ciała.

Użyte w art. 445 § 1 k.c. pojęcie krzywdy mieści w sobie wszelkie ujemne następstwa uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zarówno w sferze cierpień fizycznych w postaci bólu i innych dolegliwości, jak i psychicznych, polegających na ujemnych uczuciach przeżywanych bądź w związku z cierpieniami fizycznymi, bądź w związku z następstwami uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, w tym również w postaci wyłączenia z normalnego życia (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 5 września 2012 roku, w sprawie I ACa. 338/12, podobnie w wyrokach Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 17 maja 2012 roku, w sprawie I ACa. 429/12, oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 marca 2012 roku, w sprawie I ACa. 57/12).

Odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje ze względu na konsekwencje wynikające z naruszenia, a mianowicie wyrządzoną poszkodowanemu krzywdę. Ustawodawca wyraźnie wskazuje, aby suma pieniężna przysługiwała „za doznaną krzywdę”. Doznanie szkody niemajątkowej jest niezbędne, gdyż zadośćuczynienie ma złagodzić negatywne odczucia powstające u osoby poszkodowanej, określone w ustawie mianem krzywdy.

Uzasadnienie Sądu Okręgowego wskazuje, że przepis art. 445 § 1 k.c. został zinterpretowany zgodnie z powyższymi rozważaniami, w sposób prawidłowy.

Sąd I instancji oddalił żądanie zadośćuczynienia z uwagi na nieudowodnienie przez powoda krzywdy.

Podkreślić w tym miejscu należało, że samo wystąpienie choroby zawodowej nie przesądza o zasadności powództwa. Przedmiotowe postępowanie dotyczy roszczeń uzupełniających w stosunku do szkody powstałej na skutek choroby zawodowej.

Podstawowe znaczenie w przypadku rekompensaty szkód z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych ma ustawa z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Bezspornym jest, że powód otrzymał na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w P. z 9 stycznia 2013 roku, jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej w wysokości odpowiadającej 15,0% stałego uszczerbku na zdrowiu, tj.10200 zł.

Na powodzie spoczywał obowiązek wykazania rozmiaru szkody, również niematerialnej, w części niewyrównanej przez odszkodowanie z ubezpieczenia społecznego.

Innymi słowy, dochodząc zadośćuczynienia powód miał obowiązek wykazać, że doznaje cierpień fizycznych lub ujemnych przeżyć psychicznych w stopniu wymagającym dodatkowej rekompensaty, czego nie uczynił.

W apelacji skarżący podniósł, że w kontekście niekwestionowanych przez żadną ze stron okoliczności faktycznych nie do przyjęcia jest wniosek Sądu Okręgowego, że powód nie doświadczył krzywdy wymagającej rekompensaty.

Apelujący wymienił okoliczności stanowiące jego zdaniem elementy krzywdy, tj. zwielokrotnione ryzyko zachorowania na nowotwór mogące rodzić poczucie lęku, fakt, iż choroba powoda jest nieuleczalna, podlega progresji, wymaga leczenia sanatoryjnego, rehabilitacji i adaptacji do życia z nią oraz niepełnosprawność w stopniu lekkim.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powód wybiórczo potraktował okoliczności ustalonego stanu faktycznego, wskazując jedynie na powyżej wymienione.

Sąd Apelacyjny za zasadne uznał podkreślić, iż postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że dolegliwości powoda opisywane w pozwie mają charakter subiektywny bądź nie są związane z chorobą zawodową. Decydujące znacznie dla sformułowania takiego wniosku przypisać należało dowodowi z opinii biegłego lekarza specjalisty chorób wewnętrznych i pulmonologii. W ocenie Sądu II instancji, z uwagi na brak zaangażowania w spór oraz przede wszystkim wiedzę fachową biegłego, opinia przez niego sporządzona jest wiarygodna i ma znaczną moc dowodową. Biegły wskazał, że u powoda nie występują problemy wentylacyjne, a zatem powód nie odczuwa zmian niewydolności oddechowej w stopniu, który warunkowałby ewentualne dolegliwości obiektywne. Podawana przez powoda zwiększona męczliwość nie pozostaje w związku przyczynowym z azbestozą. Te objawy biegły połączył z wiekiem powoda lub brakiem kondycji.

Nadto, powód z przyczyn pulmonologicznych nie jest niezdolny do pracy, a jedynym ograniczeniem jest niemożność pracy w narażeniu na pył azbestu. Biegły zaznaczył, iż stan powoda jest stabilny, nie prezentuje nieprawidłowości w badaniach czynnościowych. Nie ma zaostrzeń ani zmian przedmiotowych.

W ocenie pulmonologicznej w chwili obecnej nie można mówić o ograniczeniach życiowych, cierpieniach czy niedogodnościach związanych z rozpoznanym schorzeniem zawodowym. Azbestoza nie wpływa w istotnym stopniu na komfort życia powoda.

Sąd Apelacyjny uznał, że okoliczności powoływane przez skarżącego, dotyczą choroby zawodowej powoda w ogólności, jako jednostki chorobowej, w niniejszej sprawie brak aktualnie podstaw aby łączyć je z przypadkiem powoda. U powoda nie stwierdzono nowotworu, a choroba pomimo, iż podlega progresji, jest na etapie rozwoju, który nie wywołuje u powoda cierpień fizycznych.

Etap adaptacji do życia z chorobą u powoda należy uznać za zakończony, skoro apelujący ma już pełną świadomość przebiegu choroby, w szczególności konieczności monitorowania jej postępów.

Wśród okoliczności składających się na krzywdę powód wymieniał przygnębienie i lęk. Powód obawia się zachorowania na nowotwór, tym bardziej, że taki przebieg choroby występował u wielu jego kolegów z pracy w I..

Szkoda niemajątkowa przejawia się w postaci odczuwanego przez poszkodowanego bólu i cierpienia, stresu, dyskomfortu, świadomości konieczności życia z nieuleczalnym urazem lub innych ujemnych przeżyć psychicznych. Zachodzące w wyniku naruszenia dóbr osobistych negatywne konsekwencje dotykają psychiki poszkodowanego. Nieuchwytność doznanej krzywdy stanowi podstawowy problem przy przyznawaniu zadośćuczynienia. Nie można w sposób całkowicie pewny zaprzeczyć, że poszkodowany krzywdy nie odczuł lub jej nie doznał.

Niewątpliwie w procesie ustalania sumy odpowiedniej tytułem zadośćuczynienia Sąd winien uwzględniać indywidualną sytuację poszkodowanego, w szczególności właściwość jego psychiki, a w wyjątkowych sytuacjach, gdy jest on specjalnie uczulony na pewne cierpienia, należy tę okoliczność wziąć pod uwagę. Prawidłowe ustalenie rozmiaru cierpień psychicznych zobowiązuje do dokonania dokładnej analizy wszystkich okoliczności sprawy, w tym również do przeprowadzenia oceny stanu emocjonalnego poszkodowanego. Nie może to jednak prowadzić do marginalizowania obiektywnych okoliczności konkretnej sprawy.

W rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny sprawie te obiektywne okoliczności wskazują, że S. K. pomimo choroby zawodowej nie został przez biegłego uznany za niezdolnego do pracy w związku z chorobą zawodową. Skarżący jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze schorzeniem narządu ruchu.

Wnioski płynące z opinii można pokrótce ująć stwierdzeniem, że powód z powodu azbestozy odczuwa minimalne dolegliwości.

Sąd II instancji nie znalazł podstaw aby powództwo uznać za zasadne tylko z uwagi na przeświadczenie apelującego odnośnie tego, w jaki sposób choroba może się rozwinąć. Źródłem negatywnych emocji u powoda, w tym lęku, jest samo przeświadczenie powoda o nieuchronnych skutkach choroby. Pozwana nie może zostać obarczona odpowiedzialnością za samo przeświadczenie powoda, co do ewentualnego rozwoju choroby, oraz za nachodzące go myśli, związane z losem kolegów z pracy, u których choroba zawodowa miała znacznie poważniejszy przebieg.

Sąd Najwyższy w wyroku z 3 listopada 1976 roku w sprawie IV CR 433/76 wskazał, że przepis art. 445 § 1 k.c. uprawnia sąd do przyznania zadośćuczynienia w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, wtedy tylko (jednak), gdy ze względu na rodzaj, przebieg i skutki doznanego uszkodzenia lub rozstroju zdrowia krzywda poszkodowanego jest realna i istotna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w okolicznościach niniejszej sprawy, powód zdołał wykazać jedynie cierpienie pozostające w oderwaniu od faktycznego stanu swego zdrowia związanego z chorobą zawodową. Nie deprymując negatywnych przeżyć powoda, nie można było uznać ich za istotne na tyle, iż uzasadniały obciążenie pozwanej odpowiedzialnością.

Mając na uwadze powyższe, Sąd II instancji na podstawie art. 385 1 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Sąd II instancji uznał, że w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki z art. 102 k.p.c. i nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Rozstrzygnięcie takie uzasadnia bardzo trudna sytuacja majątkowa powoda. S. K. utrzymuje się z niewysokich świadczeń rentowych własnego i konkubiny. Powód z uwagi na schorzenia narządu ruchu jest niezdolny do pracy.