Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar – Jarocka

Sędziowie: SO del. Sławomir Bagiński (spr.)

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2014 r. w B.

sprawy z odwołania I. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 marca 2014 r. sygn. akt IV U 203/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

II.  zasądza od I. W. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 878/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 3.01.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że I. W. (1) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1.10.2013 r. Organ rentowy wskazał, że zarobkowy charakter działalności gospodarczej oznacza, że celem jej podjęcia jest osiągnięcie zysku definiowanego jako nadwyżka przychodów nad kosztami. Zdaniem organu rentowego, sposób działania płatnika składek pozwala sądzić, że ubezpieczona nie miała zamiaru osiągnięcia zysków z działalności, a jedynie uprawdopodobnienie istnienia tytułu do ubezpieczenia, na co wskazuje wielkość deklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (zbliżona do maksymalnej), przy jednoczesnym zadłużeniu wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznym z tytułu nieopłaconych składek. Wątpliwy jest rzeczywisty udział I. W. (2) w obrocie gospodarczym – krąg odbiorców ograniczał się do dwóch osób pozyskanych dzięki rodzinie i znajomym. Osiągnięty przychów wyniósł 345 zł Nie ma dowodów na trwały zamiar wykonywania działalności wobec zakupienia jedynie odkurzacza i telefonu, które mogły być też wykorzystywane do celów osobistych.

Odwołanie od tej decyzji złożyła I. W. (1). Stwierdziła, że prowadzenie działalności potwierdza wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a dowodami na jej prowadzenie są wystawione rachunki. Ponadto wszystkie miesięczne deklaracje były złożone prawidłowo, a składki na ubezpieczenie były opłacone w terminie. I. W. (1) wskazała, że o zarobkowym charakterze działalności świadczy udział w obrocie gospodarczym i wykonywanie wielu czynności takich jak: formułowanie oferty, ustalanie cen, wystawianie rachunków oraz zawarcie umowy.

Odpowiadając na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Nadto stwierdził, że czynność zgłoszenia podjęcia działalności gospodarczej w okolicznościach sprawy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a przez to z mocy art. 58 § 2 k.c. jest nieważna. Nadto organ rentowy powołał się na kilka orzeczeń Sądu Najwyższego mających świadczyć o naganności postępowania odwołującej się

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 21.03.2014 r. zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, iż I. W. (1) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 1.10.2013 r.

Sąd ten ustalił, że 1.10.2013 r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej. Do końca września 2013 r., przez okres 2 lat, I. W. (1) świadczyła pracę w oparciu o umowę zlecenia - zajmowała się codziennym sprzątaniem pomieszczeń Przychodni (...) sp. z o.o. sp. komandytowa w O. za kwotę 700 zł miesięcznie. Była wówczas zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Umowa była zawarta do końca 2013 r. ale wypowiedziała ją aby założyć własną działalność. Zleceniodawca nie zaakceptował propozycji wykonywania zlecenia w ramach działalności gospodarczej. Dnia 1.10.2013 r. (Sąd Okręgowy omyłkowo wskazał datę roczną - 2014) wnioskodawczyni zarejestrowała w (...)działalność pod nazwą Usługi (...), ujawniła rozpoczęcie prowadzenia działalności w Urzędzie Skarbowym i w związku z tym rozpoczęła prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Dnia 3.10.2013 r. zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowego i wypadkowego oraz dobrowolnego chorobowego. Jako podstawę wymiaru składek zadeklarowała kwotę 9.031 zł za październik oraz 5.117,57 zł za listopad.

Sąd Okręgowy wskazał, że I. W. (1) sporządziła kolorowe ulotki z ofertą jej działalności. Ulotki te roznosiła osobiście. Na potrzeby prowadzonej działalności 20.10.2013 r. zawarła umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych i zakupiła telefon komórkowy. Dnia 4.10.2013 r. nabyła także odkurzacz za kwotę 219 zł. Na ten cel przeznaczyła pierwsze pieniądze zarobione w ramach działalności. Wynagrodzenie w tej kwocie otrzymała od M. K., na rzecz którego 2.10.2013 r. świadczyła usługi sprzątające w zakresie mycia 16 okien. M. K. był klientem utrzymującym bliskie relacje z mężem wnioskodawczyni. Kolejnym klientem wnioskodawczyni została S. J. (1), koleżanka wnioskodawczyni. Na jej rzecz skarżąca wykonała usługę mycia okien (5 sztuk) oraz czyszczenia dywanu z kociej sierści za kwotę 125 zł. Sąd Okręgowy dalej stwierdził, że wnioskodawczyni w dniu rozpoczęcia działalności była w 13. tygodniu ciąży, termin porodu wyznaczono na 27.03.2014 r. Poczynając od 1.11.2013 r. wnioskodawczyni była niezdolna do pracy i wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego. Sąd Okręgowy wskazał też, że wnioskodawczyni przed rozpoczęciem działalności otrzymała tytułem spadku 8.000 zł, którą przeznaczyła na potrzeby związane z działalnością usługową. We wcześniejszym okresie wnioskodawczyni prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą Doradztwo Ubezpieczeniowo - (...) I.. Działalność okazała się nierentowna, a wnioskodawczyni nie uregulowała składek na ubezpieczenia społeczne. Na podstawie umowy z 4.01.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozłożył na 42 raty zaległą należność w kwocie 2805,27 zł. Raty za maj – październik 2013 r.zostały uiszczone po wyznaczonym terminie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wpis do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym jej prowadzeniu, jednakże prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej jest traktowana jako prowadząca działalność. Domniemanie to może być obalone w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania. Ciężar dowodu w zakresie obalenia domniemania spoczywał, zdaniem Sądu Okręgowego, na organie rentowym. Według sądu pierwszej instancji, materiał dowodowy nie przemawia za słusznością zaskarżonej decyzji, a organ rentowy nie przedstawił twierdzeń i wniosków dowodowych mogących prowadzić do odmiennych ustaleń. Istota sprawy, zdaniem Sądu Okręgowego, sprowadzała się zatem do prawnego zakwalifikowania bezspornego stanu faktycznego. Sąd Okręgowy powołał się na liczne orzecznictwo Sądu Najwyższego i stwierdził, że rozpoczęcie przez wnioskodawczynię działalności gospodarczej w pierwszym trymestrze ciąży nawet w sytuacji, gdy jej zachowanie obliczone było na uzyskanie w niedługim czasie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, przy faktycznym prowadzeniu działalności, nie powoduje uznania, że osoba taka nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tej działalności. Nadto organ rentowy nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli mieści się w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przede wszystkim Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawczyni rzeczywiście wykonywała czynności w ramach działalności gospodarczej. Stwierdził nadto, że wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie (prowadzenie) działalności lecz także czynności przygotowawcze. W konsekwencji Sąd Okręgowy stwierdził, że wyjaśnienia wnioskodawczyni, którym dał wiarę, przemawiają za przyjęciem, iż mimo zamiaru uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego miała ona jednocześnie rzeczywisty zamiar prowadzenia działalności.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podał art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy.

Wyrok zaskarżył w całości i zarzucił mu:

1)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 13 pkt 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że odwołująca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w sytuacji, gdy z całokształtu sprawy nie wynika prowadzenie działalności gospodarczej;

2)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. wyrażające się przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie za udowodniony fakt prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o dowody z zeznań świadków, świadczących na korzyść odwołującej, które ze względu na powiązania koleżeńskie budzą wątpliwość.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;

- zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając organ rentowy zakwestionował wiarygodność zeznań świadków. Wskazał też, że odwołująca się była w pierwszym trymestrze ciąży, zatem wątpliwe jest by mogła myć okna w tym okna dachowe, przez długi okres czasu w wymuszonej pozycji. Organ rentowy podniósł, że odwołująca nie udowodniła kto i kiedy kontaktował się z nią (w sprawie usług związanych z działalnością) za wyjątkiem znajomych. W ocenie apelującego czynności podjęte przez skarżącą świadczą, że dążyła jedynie do stworzenia pozorów rozpoczęcia działalności. Rzeczywisty zamiar zgłoszenia nie był związany z ustawowymi cechami działalności gospodarczej, a jedynie z uzyskaniem tytułu do wysokich świadczeń z ubezpieczenia, co sama przyznała.

W odpowiedzi na apelację I. W. (1) wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania. Uzasadniając stwierdziła, że prowadzenie przez nią działalności zostało udowodnione, a Zakład nie przedstawił żadnych nowych dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Podała też, że już nie zalega w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Odnośnie do podnoszonych w apelacji zarzutów, to w pierwszej kolejności rozważyć zarzuty natury procesowej. Mają one bowiem bezpośredni wpływ na prawidłowość dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych.

W tym względzie, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zasługuje na częściowe uwzględnienie. Stosownie do treści art. 233 § 1 k.p.c., sąd dokonuje swobodnej oceny dowodów i ocenia ich wiarygodność na podstawie własnego przekonania. Jednocześnie powinien dokonać wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego. Przy tej ostatniej czynności, Sąd jest zobligowany uwzględnić wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, jak też uwzględnić wszelkie okoliczności towarzyszące ich przeprowadzaniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00). Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. W myśl powyższych dyrektyw, Sąd pierwszej instancji rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a wiążącą ich moc i wiarygodność odnosi do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 r. w sprawie II UK 685/98). Sąd pierwszej instancji sąd nie uwzględnił zasad doświadczenia życiowego do oceny znaczenia działań wnioskodawczyni w związku z zarejestrowaniem działalności gospodarczej, w tym kontekście błędne ustalił konsekwencje wynikające rozkładu ciężaru dowodu, a w konsekwencji dokonał częściowo nieprawidłowych ustaleń faktycznych.

Z tego względu Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy, za wyjątkiem ustalenia, że I. W. (1) rozpoczęła wykonywanie działalności gospodarczej od 1.10.2013 r. Ponadto Sąd Apelacyjny ustala, że w okresie od 30.08.2014 r. do 30.11.2014 r. I. W. (1) wpisała do podatkowej księgi przychodów i rozchodów przychody: uzyskane od kontrahenta (...) w kwotach po 850 zł miesięcznie (sierpień – litopad). Dodatkowo wpisała przychody z tytułu usług sprzątania na rzecz osób fizycznych: w październiku w kwocie 20 zł, a w listopadzie łącznie na 450 zł. (podatkowa księga przychodów i rozchodów oraz rachunki dołączone do księgi k. 79).

Ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy w znacznej części pozostawały bezsporne. Odnośnie do wykonywania usług w październiku 2013 r. Sąd Okręgowy ustaleń dokonał, zasadniczo, na podstawie zeznań świadków i zeznań wnioskodawczyni przesłuchanej w charakterze strony. Jakkolwiek stan ciąży mógł być istotną przeszkodą w wykonywaniu czynności, zwłaszcza mycia okien, to ich nie uniemożliwiał. Wątpliwości może budzić skorzystanie z usługi sprzątania przez S. J. (2) skoro z jej zeznań nie wynika aby zwykle korzystała z takich usług, co nie dziwi to przy posiadaniu mieszkania o powierzchni 70 m ². Wątpliwości może nasuwać wiarygodność zeznań, skoro zleceniodawcy byli znajomymi wnioskodawczyni i jej męża. Brak jest jednak wyraźnych podstaw aby odmówić wiary zeznaniom świadków, co do wykonania usługi. Ocena tych zeznań dokonana przez Sąd Okręgowy nie narusza reguł określonych w art. 233 § 1 k.p.c. Jest rzeczowa, nie narusza też zasad logicznego rozumowania, a na względzie należy mieć też okoliczność, że Sąd Okręgowy miał możliwość bezpośredniego przeprowadzenia tych dowodów.

Rozumowanie Sądu Okręgowego co do zasad rozkładu ciężaru dowodu w zakresie ustalenia prowadzenia działalności gospodarczej jest prawidłowe, jednakże wnioski wyciągnięte z tego rozumowania nie odpowiadają rzeczywistemu stanowi rzeczy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, układ powiązanych ze sobą okoliczności faktycznych niniejszej sprawy wskazuje, że skarżąca nie rozpoczęła wykonywania działalności gospodarczej od 1.10.2013 r.

Te okoliczności są następujące:

- I. W. (1) przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej do 30.09.2013 r. wykonywała usługi sprzątania na podstawie umowy o świadczenie usług (nazywanej popularnie umową zlecenia) na rzecz jednego podmiotu, za co otrzymywała wynagrodzenie w kwocie 700 zł. „netto” miesięcznie; z tego tytułu była zgłoszona do ubezpieczeń jako zleceniobiorca w okresie od 2.01.2012 r. do 30.09.2013 r.;

- dnia 3.10.2013 r. wnioskodawczyni zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych, w tym do ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności i zadeklarowała podstawę wymiaru składek w kwocie 9.031,00 zł za październik 2013 r., a następnie kwotę 5.117,57 zł za listopad 2013 r.

- w październiku 2013 r. świadczyła dwie usługi; dla znajomych jej i męża; łączny przychód osiągnięty z tych usług wyniósł 345 zł., wydatki na zakupy wyniosły 291,18 zł. (odkurzacz 219, druk księgi podatkowej i blok rachunków (...) – 11,91 zł, usługi telekomunikacyjne – 60,27 zł) - księga przychodów i rozchodów i zawarte tam rachunki, k. 79 akt oraz umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k. 10-13 akt;

- w dniu 1.11.2013 r. wobec wnioskodawczyni orzeczono okresową niezdolność do pracy

- z tytułu poprzednio prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie doradztwa ubezpieczeniowo-finansowego wnioskodawczyni miała zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2805,27 zł; zgodnie z umową z 4.01.2012 r. wnioskodawczyni rozłożono zaległości rozłożono na 42 raty; termin spłaty ostatniej określono na kwiecień 2014 r.

Okoliczności te wskazują, że gdyby uznać, że zamiarem I. W. (1) było prowadzenie działalności gospodarczej, czyli zarazem osiąganie zysku, to działalnie to było skrajnie nieracjonalne. Wnioskodawczyni podjęła jednak racjonalne działanie celem uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Nie były to jednak działania w celu prowadzenia działalności gospodarczej, celem wnioskodawczyni nie był bowiem zysk z prowadzenia tej działalności. Wskazuje na to okoliczność, że znała ona swoje możliwości zarobkowe. Przez dwa lata świadczyła usługi w zakresie sprzątania i osiągała z tego tytułu, jak sama wyjaśniła, wynagrodzenie w kwocie 700 zł netto. Trudno uznać, że świadcząc usługi osobiście, zmieniając tylko formę prawną działalności mogła spodziewać się kilkakrotnego wzrostu dochodu tak aby: uzyskać środki nie tylko na składki na ubezpieczenia lecz nadto uzyskać środki utrzymania.

Zgłoszenie się do ubezpieczeń społecznych z deklarowaną podstawą wymiaru składki w kwocie 9031 zł oznacza, że wnioskodawczyni powinna uiścić składki na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2881 zł. Nadto najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynosiła w 2013 r. 261,73 zł. Te okoliczności jednoznacznie wskazują, że zamiarem odwołującej się przynajmniej w okresie ciąży nie było prowadzenie działalności gospodarczej rozumianej jako zarobkowa działalność wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. W tym kontekście usługi wykonane na rzecz znajomych jej i męża uznać należy za podjęte w celu stworzenia pozoru prowadzenia działalności.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, analiza materiału dowodowego, zgromadzonego przed Sądem Okręgowym, jak i uzupełnionego przed Sądem drugiej instancji, nie pozwala przypisać działaniom wnioskodawczyni wyżej wskazanych cech działalności gospodarczej.

W pierwszej kolejności należy zważyć na krótki okres pomiędzy rozpoczęciem działalności gospodarczej, a powstaniem niezdolności do pracy. W istocie, samo rozpoczęcie działalności gospodarczej przez kobietę w ciąży, niezależnie od tego, czy jest to ciąża początkowa czy zaawansowana, nie może świadczyć o braku woli do prowadzenia tej działalności. Taką wolę każdorazowo winno się badać w oparciu o całokształt okoliczności sprawy. Jednakże o woli (zamiarze) prowadzenia działalności gospodarczej nie może świadczyć nagła zmiana formy wykonywania usług w zakresie sprzątania, generująca na podstawie świadomie podjętych działań koszty kilkunastokrotnie przewyższające zyski

W tych okolicznościach zmiana formy prawnej świadczenia usług nasuwa poważne wątpliwości, co do rzetelności działań wnioskodawczyni. Powyższe rozciąga się również na naruszenie zasady racjonalnego gospodarowania. Rozpoczęcie działalności gospodarczej powinno być bowiem działaniem konsekwentnym i przemyślanym pod względem organizacyjnym, technicznym, ekonomicznym, finansowym, marketingowym, handlowym. Powyższym warunkom nie odpowiadają działania podjęte przez wnioskodawczynię. Nie podjęła ona działań podporządkowanych zasadzie racjonalnego gospodarowania, a jedynie podjęła kilka jednostkowych czynności, w konsekwencji zmierzających uzyskania świadczeń związanych ze stanem ciąży. Czynności, tych nie można utożsamiać z zamiarem (wolą) jej rzeczywistego prowadzenia. Brak jest po stronie wnioskodawczyni zamiaru prowadzenia działalności w celu osiągnięcia zysku.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie nastąpiło prowadzenie zawodowej działalności gospodarczej w celach zarobkowych oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Oceny tych faktów nie zmieniły wystawione faktury, jak również zeznania świadków.

Takiemu wnioskowi nie wykonywanie czynności w 2014 r, co ustalono w toku postępowania apelacyjnego Z książki przychodów i rozchodów wynika, że przychody wnioskodawczyni zaczęła osiągać dopiero w sierpniu 2014 r., po przerwie trwającej od października 2013 r. Nadto zmieniły się okoliczności - zasadnicze przychody osiągane przez wnioskodawczynię wynikają z umowy zawartej z (...) (dotyczą tej samej usługi którą świadczyła wnioskodawczyni przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej) i umowa z tym podmiotem może zapewnić ciągłość w prowadzeniu działalności, a także przychód umożliwiający pokrycie kosztów

W tym kontekście przypomnieć należy zasadnicze przepisy mające znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442 j.t.), dalej jako „u.s.u.s.” wynika, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Z tym, że ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe jest obowiązkowe, a wynika to z art. 6 ust. 1 pkt 5 i 12 ust. 1 u.s.u.s., Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne zgodnie z art. 11 ust. 2 u.s.u.s.

Już zatem z art. 13 pkt 4 wynika, że nie samo zgłoszenie działalności do ewidencji powoduje obowiązek ubezpieczenia społecznego lecz rozpoczęcie jej wykonywania. Zatem ustawodawca odwołuje się do rzeczywiście podjętych czynności, działań określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej – podjętych w celu zarobkowym. Taki pogląd należy uznać za utrwalony w orzecznictwie. Słusznie Sąd Okręgowy wskazuje, że wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie w celu zarobkowym czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także czynności zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawcze), np. poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych W konsekwencji podjęcie czynności zmierzających bezpośrednio do rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej (czynności przygotowawczych) stanowi już o jej wykonywaniu, o ile w ich następstwie doszło do faktycznego jej uruchomienia. (wyrok SN z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05; wyrok SN z dnia 23 marca 2006 r., I UK 220/05; wyrok SN z dnia 18 października 2011 r., II UK 51/11).

Tym niemniej istotne znaczenie miało samo ustalenie czy w okolicznościach sprawy można było uznać czy wnioskodawczyni zmierzała do podjęcia działalności gospodarczej oraz czy działalność tę podjęła.

W tym kontekście szczególnie istotne znaczenie ma definicja prowadzenia działalności gospodarczej. Definicje taką zawiera art. 2.ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej (Dz.U.2013.672 j.t.), dalej jako „u.s.d.g.”: Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Jest to legalna definicja działalności gospodarczej, co oznacza, że powinna być ona traktowana jako powszechnie obowiązujące rozumienie tego pojęcia w polskim systemie prawnym (postanowienie SN z dnia 2 lutego 2009 r., V KK 330/08, Prok. i Pr.-wkł. 2009, nr 6, poz. 17 zob też uchwałę Sądu Najwyższego z 23 lutego 2005 r., III CZP 88/04, OSNC 2006, nr 1, poz. 5). Działalność gospodarcza to prawnie określona sytuacja, którą trzeba oceniać na podstawie zbadania konkretnych okoliczności faktycznych, wypełniających znamiona tej działalności lub ich niewypełniających. Prowadzenie działalności gospodarczej jest zatem kategorią obiektywną, niezależnie od tego, jak działalność tę ocenia sam prowadzący ją podmiot i jak ją nazywa oraz czy dopełnia ciążących na nim obowiązków z tą działalnością związanych, czy też nie. Sąd Najwyższy (uchwała z 23 lutego 2005 r., III CZP 88/04) stwierdził, że działalnością gospodarczą jest działalność wykazująca zawodowy, czyli stały, charakter, podporządkowanie regułom zysku i opłacalności (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania) oraz uczestnictwo w działalności gospodarczej (w obrocie gospodarczym). Zarobkowy charakter działalności stanowi podstawową, konstytutywną cechę działalności gospodarczej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2013 r. I UK 604/12). Dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu ("zarobku") - rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności. Brak przedmiotowej cechy przesądza, iż w danym przypadku nie można mówić o działalności gospodarczej (w rozumieniu art. 2 u.s.d.g.). W tym zakresie znaczenie ma zatem też kryterium subiektywne w postaci dążenia danego podmiotu do osiągnięcia zarobku (będącego zazwyczaj zyskiem; zob. niżej) przez wykonywanie określonej działalności. Nie jest więc konieczne faktyczne osiąganie dochodów z danej działalności. Przynoszenie strat przez daną działalność (zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty. Tym samym o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel). W jednym z wydanych wyroków NSA (wyrok z 26 września 2008 r., (...) 789/07, LEX nr 495147) wskazał, że „dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku), rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami. Działalność pozbawiona tego aspektu jest działalnością charytatywną, społeczną, kulturalną i inną (określaną mianem non profit)". Działalność prowadzona niezarobkowo, nawet jeśli będzie jednym z rodzajów działalności wyspecyfikowanej w art. 2 ustawy, nie może być uznana za działalność gospodarczą. Samo określenie celu ma jednak wymiar subiektywny i mieści się w sferze zamiaru danego podmiotu"

W niniejszej sprawie brak celu zarobkowego wyraźnie wynika z rezygnacji ze stałego przychodu z tytułu umowy zawartej z Przychodnią, a także ze wskazania prawie maksymalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Takie okoliczności doprowadziły do wygenerowania kosztów (łącznie z zakupami i składką na ubezpieczenie zdrowotne) około dziesięciokrotnie wyższych niż osiągnięty przychód, przy jednoczesnym istnieniu zadłużenia z tytułu składek. O nieprzywiązywaniu wagi do zasad racjonalności wskazuje też, to że wnioskodawczyni nie uwidoczniła w księdze przychodów zakupu środków czystości, czy narzędzi do czyszczenia. (szczotek, ścierek itp.),

Przyjmuje się, że cel zarobkowy może zostać zobiektywizowany przez jego ujawnienie polegające na złożeniu stosownego wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS lub do (...) i dokonanie przez sąd lub organ ewidencyjny wpisu wnioskodawcy i jego działalności Staje się zatem prawdopodobne (choć nie pewne), że wpisany podmiot będzie wykonywać określoną przedmiotowo (według (...)) działalność jako przedsiębiorca (w rejestrze przedsiębiorców KRS i w (...) wpisani są przedsiębiorcy), a przedsiębiorcami są - zgodnie z dyspozycją art. 4 ust. 1 u.s.d.g. osoby i jednostki organizacyjne wykonujące działalność gospodarczą z założenia wskazanego w art. 2 u.s.d.g. - zarobkową. Ten sposób ustalenia istnienia celu zarobkowego jest jednak zawodny, czego dowodzi niniejsza sprawa.

Cel zarobkowy danej działalności nie zawsze zostaje zrealizowany pomimo dążenia do niego i wykonywania działalności w sposób racjonalny. Brak spodziewanego efektu w postaci dochodu i wystąpienie straty nie oznacza, że wykonywana działalność przestała być zarobkowa, jej charakter bowiem nie ulegnie zmianie tak długo, jak długo wykonujący ją będzie miał na względzie osiągnięcie zarobku z tej działalności. Takiego celu wnioskodawczyni jednak nie miała już na wstępie, tj. rejestrując działalność i podejmując działania w październiku 2013 r.

Jedyną racjonalizacją podejmowanej działalności gospodarczej nie może być uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W takiej bowiem sytuacji prowadzenie działalności gospodarczej, a ściślej realizowanie jednego z aspektów tej działalności, czyli osiąganie zysku, polegało by tylko na pozyskiwaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Tymczasem świadczenia z ubezpieczenia mają być w istocie czymś wtórnym wobec przyczyny ( causa) powstania ubezpieczenia, jaką jest prowadzenie działalności gospodarczej. Oczywiście mogą się zdarzyć liczne sytuacje, kiedy zysk z działalności nie będzie osiągnięty, a dana osoba uzyska wieloletnie, czy nawet dożywotnie świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Tym niemniej musiałby wcześniej wystąpić realny zamiar prowadzenia działalności, a w konsekwencji jej prowadzenie. I to takiej działalności, która mieści w definicji zawartej w art. 2 u.s.d.g.. Nie zawsze podjęcie planowanej działalności gospodarczej jest racjonalne. Ocena opłacalności planowanej działalności może być nieracjonalna, czy też po prostu błędna, a mimo to nie można by uznać, że dana osoba nie zamierza jej prowadzić, że jedynie pozoruje jej podjęcie. Często zdarzają się przecież chybione zamierzenia gospodarcze, a niepowodzenie wynika z błędnej kalkulacji kosztów, błędnego planowania popytu, zmniejszenia popytu, wzrostu konkurencji, a nawet z niemożliwości zapewnienia odpowiedniej podaży. Warunki, w jakich przychodzi przedsiębiorcom prowadzić działalność są determinowane przez szereg czynników, trudnych do przewidzenia i precyzyjnego określenia. Zatem działanie to oparte jest na ryzyku, które oznacza, że faktyczne korzyści finansowe z danego przedsięwzięcia mogą okazać się mniejsze niż przewidywano przy jego podejmowaniu lub mogą nawet przerodzić się w straty. Jednakże czym innym jest ryzyko w działalności gospodarczej, a czym innym świadome podejmowanie działań, które trzeba by ocenić jako skrajnie nieracjonalne, gdyby uznać je za prowadzenie działalności gospodarczej Te nieracjonalne działania, były w istocie racjonalne z tego względu, że nie były podjęte w celu rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej, lecz upozorowania jej dla osiągnięcia wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Motywem podjęcia działalności gospodarczej może być uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Świadczenia te mogą być uwzględniane w całościowym bilansie opłacalności. Jednak aby uznać, że podjęcie tej działalności nastąpiło - w pierwszym rzędzie - muszą wystąpić realne działania z rzeczywistym zamiarem wykonywania działalności w rozumieniu art. 2 u.s.d.g. Powinien to być zatem zamiar wykonywania działalności zawodowej, wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły. Nie można natomiast uznawać za prowadzenie działalności gospodarczej sytuacji kiedy nie ma zamiaru prowadzenia zorganizowanej zawodowej działalności, a prowadzenie działalności ma polegać w tylko na uzyskiwaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nastąpiło by tu odwrócenie oczekiwanego związku przyczynowego. Jeszcze raz podkreślić wypada, że uzyskiwanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego może być głównym motywem podjęcia zatrudnienia, rozpoczęcia prowadzenia działalności, jednak musi wystąpić podjęcie realnej działalności w warunkach określonych w art. 2 u.s.d.g., czy np. realne podjęcie zatrudnienia w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Domniemanie powstałe w związku wpisem działalności gospodarczej do ewidencji może być obalone. W tym kontekście należało rozważyć kompleksowo wszystkie okoliczności sprawy. Okoliczność, że na początku prowadzenia działalności, w sytuacji braku racjonalnych podstaw dotyczących możliwości osiągania odpowiedniego przychodu, deklarowana jest prawie maksymalna kwota podstawy wymiaru składek, a niedługo po tym fakcie następuje spełnienie się ryzyka ubezpieczeniowego, powoduje, że należy rozważyć zasadność domniemania prowadzenia działalności gospodarczej. W okolicznościach faktycznych domniemanie to nie mogło zostać utrzymane, bez potrzeby zgłaszania przez organ rentowy kolejnych dowodów. Tym bardziej, że trudno jest hipotetycznie wskazać jakie to mogły by być dowody.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, czynności wnioskodawczyni dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej były pozorne. Sąd doszedł do takiego przekonania w oparciu o następujące okoliczności – dla przypomnienia: krótki okres pomiędzy rozpoczęciem działalności gospodarczej, a uzyskaniem prawa do zasiłku; bardzo wysoka podstawa wymiaru składek przy istnieniu zaległości w zakresie składek niskich możliwościach dochodowych, brak oceny rynku, brak rentowności działalności gospodarczej, dokonanie operacji ujętych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów pomiędzy wnioskodawczynią a jej znajomymi. Oczywiście żadna z tych okoliczności pojedynczo nie mogła by być wystarczająca do zaprzeczenia prowadzenia działalności gospodarczej, jednakże ich zestawienie prowadzi do jednoznacznego wniosku o niepodjęciu prowadzenia działalności gospodarczej.

Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 13 pkt 4 u.s.u.s. to jest on niezasadny. Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej powoduje powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego. Prawidłowo zastosował ten przepis do ustalonego przez siebie stanu faktycznego. Z tym, że tenże stan faktyczny okazał się nieprawidłowy i tylko z tego względu rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest błędne.

Dodatkowo wskazać należy, że błędne jest stanowisko organu rentowego, iż czynność prawna zgłoszenia podjęcia działalności gospodarczej przez odwołująca się jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i w konsekwencji jest nieważna z mocy art. 58§2 k.c. Kodeks cywilny nie reguluje bowiem czynności w postępowaniu administracyjnym, lecz stosunki cywilnoprawne - wynika to z art. 1 k.c.

Na marginesie zwrócić należy uwagę na omyłkę sądu pierwszej instancji co do podstawy rozstrzygnięcia. Zamiast art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy podał § 1 tego artykułu.

Z powyższych względów, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).