Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 października 2011 r.
II UK 51/11
Podejmowanie czynności przygotowawczych polegających na poszuki-
waniu kontrahentów umowy obejmującej zakres działań określony we wpisie
do ewidencji oraz gotowość do podjęcia tych działań nie stanowią rozpoczęcia
wykonywania działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), jeżeli nie doprowadziły do fak-
tycznego jej uruchomienia.
Przewodniczący SN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 paź-
dziernika 2011 r. sprawy z wniosku Bożeny C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w W. o podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom spo-
łecznym, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Warszawie z dnia 24 września 2010 r. […]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację organu rentowego od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku z dnia 2 lutego
2010 r. […].
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 2 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy w Płocku zmienił decyzję Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych- Oddziału w W. (zwanego dalej Zakładem) z dnia 18
sierpnia 2008 r. w ten sposób, że stwierdził, iż Bożena C. jako osoba prowadząca
pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu,
rentowemu i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2001 r.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następuje ustalenia.
2
Wnioskodawczyni - z uwagi na możliwość zawarcia umowy o świadczenie
usług sprzątania z firmą „S." - z dniem 1 grudnia 1998 r. zarejestrowała działalność
gospodarczą. Firma „S.” w ramach działalności gospodarczej prowadziła magazyn
produktów gotowych firmy M.P. i U.P. Współpraca między firmami miała być prowa-
dzona długofalowo i dotyczyć magazynowania w branży transportowej oraz ochrony
obiektu i jego sprzątania. W związku z tym firma „S." zamierzała zatrudnić wniosko-
dawczynię do sprzątania magazynów po założeniu przez nią działalności gospodar-
czej na prowadzenie usług w tym zakresie. Do zawarcia umowy między firmą „S." a
wnioskodawczynią nigdy nie doszło z powodu rezygnacji M.P. z możliwości prze-
chowywania produktów w magazynach firmy „S.". Wnioskodawczyni była również
zainteresowania świadczeniem usług transportowych i w związku z tym kontaktowała
się z firmą B. SA w sprawie wypożyczenia samochodów, do czego jednak nigdy nie
doszło. Wnioskodawczyni nie zawieszała działalności gospodarczej (pojęcie takie
wtedy jeszcze nie istniało) licząc, że do podpisania umowy z firmą „S." może dojść w
późniejszym czasie. Przez cały okres działalności firma wnioskodawczyni istniała, ale
nie świadczyła żadnych usług. Wnioskodawczyni nie uzyskiwała żadnych przycho-
dów i nie ponosiła żadnych kosztów. W związku z niewykonywaniem działalności nie
zgłosiła jej prowadzenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych ani nie składała de-
klaracji podatkowych. Dopiero na wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych złożyła
do Urzędu Skarbowego deklarację o zerowym dochodzie. Zgłoszenie wyrejestrowa-
nia firmy nastąpiło w dniu 26 stycznia 2005 r. z datą wyrejestrowania na 2 stycznia
1999 r. W okresie od 21 maja 2001 r. do 30 września 2004 r. wnioskodawczyni pod-
legała ubezpieczeniu społecznemu rolników, a od 15 czerwca 2002 r. do chwili obec-
nej prowadzi działalność gospodarczą w ramach nowej firmy transportowej. W okre-
sach od 1 października 2004 r. do 31 stycznia 2006 r., od 1 lutego 2006 r. do 29 lute-
go 2008 r., od 3 marca 2008 r. do 31 marca 2008 r. oraz od 1 stycznia 2009 r. wnio-
skodawczyni była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia na
podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem wyższym niż minimalne.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że w spornym okre-
sie od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2001 r. wnioskodawczyni nie rozpoczęła
prowadzenia działalności gospodarczej i faktycznie jej nie wykonywała w rozumieniu
art. 13 pkt 4 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr
205, poz. 1585 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa systemowa). Założenie przez
3
nią działalności gospodarczej było jedynie formalne i stanowiło konieczny warunek
udziału w pertraktacjach mających poprzedzać umowę z firmą „S.”, do zawarcia któ-
rej nigdy nie doszło. Niezlikwidowanie działalności przez wnioskodawczynię spowo-
dowane było nadzieją na zawarcie umowy w terminie późniejszym oraz chęcią unik-
nięcia dodatkowych kosztów, a obowiązujące wówczas przepisy nie przewidywały
możliwości jej zawieszenia.
W uwzględnieniu apelacji Zakładu, wyrokiem z dnia 24 września 2010 r. Sąd
Apelacyjny w Warszawie zmienił powyższy wyrok i oddalił odwołanie. Sąd drugiej
instancji wskazał, że niesporna jest okoliczność, iż wnioskodawczyni z dniem 1
stycznia 1999 r. zarejestrowała działalność gospodarczą pod nazwą B. w celu podpi-
sania umowy z firmą „S." i „M.P." i - zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy systemowej - z
tytułu prowadzenia tej działalności podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: „eme-
rytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu” od dnia rozpoczęcia wyko-
nywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania. Sąd Apelacyjny uznał za
błędną ocenę Sądu pierwszej instancji, że wnioskodawczyni w spornym okresie nie
podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności
gospodarczej z tego powodu, że skoro do podpisania umowy z firmą „S." i „M.P." nie
doszło, to nie doszło tym samym do rozpoczęcia wykonywania działalności gospo-
darczej. Tymczasem zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo
działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) w brzmieniu przed 1
stycznia 2004 r. za działalność gospodarczą uznawana była „zarobkowa działalność
wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły".
Rozpoczęcie działalności następowało po dokonaniu wpisu do ewidencji działalności
gospodarczej i kończyło się z dniem wykreślenia tej działalności, co zakreślało gra-
nice czasowe prowadzenia działalności, w którym istniał obowiązek ubezpieczenia.
Powołując się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca
2007 r., I UK 300/06 (LEX nr 338807), zgodnie z którym działalność gospodarcza
związana jest z koniecznością ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodar-
czego, Sąd drugiej instancji zajął stanowisko, że faktyczne okresy przestoju w wyko-
nywaniu działalności z powodu np. braku płynności finansowej lub zleceń są także
traktowane jako okresy prowadzenia działalności gospodarczej i nie niweczą obo-
wiązku podlegania ubezpieczeniom. Z zeznań wnioskodawczyni jednoznacznie wy-
nika, że nie wyrejestrowała działalności licząc na obiecywane zawarcie umowy z fir-
4
mami „S.” i „M.P.” oraz z innymi kontrahentami, których poszukiwała telefonicznie, za
pośrednictwem komputera lub innych osób. Przez cały sporny okres wnioskodaw-
czyni była w gotowości do podjęcia działalności i gdyby jakaś firma się do niej zwró-
ciła, to taką współpracę by podjęła. Oczekiwanie na zawarcie umowy w ramach
działalności gospodarczej było przyczyną jej niewyrejestrowania, a zgłoszenie w tym
zakresie nastąpiło faktycznie w dniu 26 stycznia 2005 r. Do 31 grudnia 1998 r. wnio-
skodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, natomiast w 2002 r.
podjęła inną działalność pod tą samą nazwą, opłacając składki ubezpieczeniowe i
informując organ skarbowy o osiąganych dochodach. W ocenie Sądu Apelacyjnego
oznacza to, że „sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi rozpoczę-
cie wykonywania działalności, która trwa do czasu zaprzestania jej wykonywania, co
faktycznie oznaczało wykreślenie jej z rejestru. Podejmowanie zatem w okresie za-
rejestrowania firmy szeregu działań przez wnioskodawczynię w celu uruchomienia
działalności należy uznać za jej wykonywanie, a sam fakt nieosiągania w tym czasie
dochodu był jedynie wynikiem braku zleceń, o które zabiegała odwołująca, z czym
musi liczyć się każdy przedsiębiorca rozpoczynający działalność”.
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła: 1) naruszenie prawa mate-
rialnego przez błędną wykładnię art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy
systemowej; 2) mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postę-
powania, tj. art. 233 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 316 § 1 w związku z
art. 391 §1 k.p.c., a także art. 382 i art. 386 § 1 k.p.c., w następstwie czego doszło do
pominięcia części materiału zebranego w postępowaniu, braku wyczerpujących
ustaleń - i z obrazą przytoczonych przepisów - pominięcia odmiennych ustaleń doko-
nanych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, dokonanie własnych ustaleń, od-
miennych od ustaleń Sądu Okręgowego, przez co doszło do pozbawienia wniosko-
dawczyni możliwości obrony jej praw w drodze kontroli instancyjnej.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego
wyroku i oddalenie apelacji Zakładu od wyroku Sądu pierwszej instancji.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej zakwestionowano dokonane przez Sąd dru-
giej instancji ustalenia w zakresie poszukiwania przez wnioskodawczynię i oczekiwa-
nie na oferty od innych zleceniodawców niż firma „S.” oraz zapis zeznań w protokole
rozprawy z dnia 24 września 2010 r. wypaczający istotę zeznań w sposób dla skarżą-
cej niekorzystny i nieodpowiadajacy prawdzie. Skarżąca wskazała, że jej wniosek o
sprostowanie w tym zakresie protokołu rozprawy nie odniósł pozytywnego skutku
5
oraz podniosła, iż uprawnienie sądu odwoławczego do swobodnej oceny dowodów
nie może prowadzić do dowolności, gdyż art. 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
nakłada na sąd odwoławczy obowiązek wszechstronnego rozważenia materiału do-
wodowego, a więc również argumentów, którymi kierował się przy ocenie dowodów
sąd pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niezasadne są zarzuty podniesione przez skarżącą w ramach drugiej podsta-
wy kasacyjnej. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. - jako bezpośrednio odnoszący się do
ustaleń i oceny dowodów - nie może być podstawą skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 3
k.p.c.). Z kolei art. 328 § 2 k.p.c. wymienia konstrukcyjne elementy uzasadnienia wy-
roku sądu pierwszej instancji, a zarzut jego naruszenia wymaga dla swej skuteczno-
ści po pierwsze - powiązania go z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez który jest on odpowied-
nio stosowany w postępowaniu apelacyjnym, a po drugie - wykazania, że obraza
wskazanego unormowania mogła mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c.). W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że uzasad-
nienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane i jest spo-
rządzane już po wydaniu wyroku. Zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego,
jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy.
W konsekwencji zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może
być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uza-
sadnienia orzeczenia Sądu drugiej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie
oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku za-
stosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycz-
nego, a więc w przypadku, gdy rażące naruszenie zasad sporządzenia uzasadnienia
przez sąd drugiej instancji powoduje niemożność kontroli kasacyjnej orzeczenia (por.
np. wyroki z dnia 5 listopada 2009 r., II UK 102/09, LEX nr 574539 oraz z dnia 24
listopada 2010 r., I PK 107/10, LEX nr 737366 i orzeczenia w nich wskazane). Tego
rodzaju wadliwości w odniesieniu do uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego skar-
żąca nie tylko nie wykazuje, ale nawet ich nie powołuje. Natomiast w płaszczyźnie
art. 328 § 2 k.p.c. nie leży prawidłowość ustaleń faktycznych i oceny dowodów, do
podważenia której zdaje się zmierzać skarga kasacyjna poprzez powiązanie wska-
zanego przepisu z art. 233 § 1 k.p.c.
6
Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, bio-
rąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególno-
ści zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono
wymagalne w toku sprawy. W przepisie tym chodzi o zasady dotyczące czasu orze-
kania, które mają za zadanie określenie momentu właściwego dla oceny stanu
sprawy przez sąd przy wydaniu wyroku (zasada aktualności), stan sprawy może bo-
wiem w toku procesu ulegać zmianom. „Stanem rzeczy" w rozumieniu tego przepisu
są więc zarówno okoliczności faktyczne sprawy jak i przepisy prawa, na podstawie
których ma być wydane rozstrzygnięcie (ich zmiana pomiędzy wytoczeniem po-
wództwa lub złożeniem odwołania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych a
zamknięciem rozprawy). Połączenie naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. z art. 391 § 1
k.p.c. oznacza, że skarżąca obrazę pierwszego z wymienionych przepisów odnosi do
fazy postępowania apelacyjnego. Tymczasem o naruszeniu przez Sąd drugiej in-
stancji art. 316 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. można by mówić ewentualnie
wówczas, gdyby sąd ten nie uwzględnił zmian stanu faktycznego lub prawnego za-
istniałych w toku postępowania apelacyjnego. Omawiany przepis nie może natomiast
stanowić podstawy do wysuwania zarzutów dotyczących zmiany przez sąd odwoław-
czy ustaleń poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym lub subsumcji
ustaleń faktycznych do normy prawnej znajdującej zastosowanie w sprawie.
Niezasadne są również zarzuty naruszenia art. 382 i art. 386 § 1 k.p.c. Zgod-
nie z pierwszym z nich sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zgroma-
dzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz w postępowaniu apelacyjnym,
który obejmuje twierdzenia, wnioski i zarzuty stron oraz przeprowadzone dowody.
Uregulowanie to stanowi ogólne wskazanie kompetencyjne, wyrażające istotę postę-
powania odwoławczego, a na jego naruszenie można powołać się wówczas, gdy sąd
drugiej instancji pominie część zebranego materiału dowodowego i wyda orzeczenie
wyłącznie na podstawie materiału dowodowego zebranego przez sąd pierwszej in-
stancji lub własnego materiału z pominięciem wyników postępowania przed sądem
pierwszej instancji (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK
123/10, LEX nr 818557 i orzeczenia w nim powołane). Tymczasem skarżąca nie
wskazuje na jakikolwiek materiał dowodowy pominięty przez Sąd Apelacyjny, mimo
że powołuje się na tę okoliczność. Z kolei art. 386 § 1 k.p.c. adresowany jest do sądu
drugiej instancji i przesądza o tym, w jaki sposób ma on rozstrzygnąć sprawę, jeżeli
stwierdzi, że apelacja powinna być uwzględniona. O jego naruszeniu mogłaby być
7
zatem mowa wtedy, gdyby sąd apelacyjny stwierdził, że apelacja jest niezasadna, a
ją uwzględnił. Natomiast sąd drugiej instancji nie narusza art. 386 § 1 k.p.c., jeżeli
uwzględni apelację na podstawie oceny, że jest ona zasadna, niezależnie od twier-
dzenia strony, iż była bezzasadna (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca
2011 r., II PK 202/10, LEX nr 817516 i orzeczenia w nim powołane). Natomiast kwe-
stie związane z nieuwzględnieniem wniosku skarżącej o sprostowanie protokołu roz-
prawy apelacyjnej uchylają się spod kontroli kasacyjnej z uwagi na brak wyczerpania
trybu odwoławczego przewidzianego w art. 160 § 1 zdanie drugie k.p.c., co umożli-
wiałoby ewentualne skorzystanie przez nią z instytucji przewidzianej w art. 380 k.p.c.
Uzasadnione okazały się natomiast podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty
naruszenia prawa materialnego, upatrywanego przez skarżącą w obrazie art. 6 ust.1
pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy systemowej. Zgodnie z art. 13 pkt 4 powoła-
nej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu
podlegają osoby fizyczne prowadzące działalność pozarolniczą - w okresie od dnia
rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działal-
ności. Skoro w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 odczytywanych w związku z art.
8 ust. 6 pkt 1 powołanej ustawy obowiązkowi ubezpieczenia podlegają osoby prowa-
dzące działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, przeto cza-
sowe granice prowadzenia tej działalności oraz podlegania z tego tytułu obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego co do zasady wyznacza wpis do ewidencji działalności
gospodarczej (rejestru przedsiębiorców), dokonywany i wykreślany na zasadach
przewidzianych w przepisach obowiązujących w spornych okresach: ustawy z dnia
23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.) oraz
obowiązującej od 1 stycznia 2001 r. ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo dzia-
łalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.). Z przepisów tych aktów w
brzmieniu obowiązującym w spornym okresie wynika, że podjęcie działalności go-
spodarczej mogło nastąpić po zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej lub
do rejestru przedsiębiorców (art. 8 ustawy o działalności gospodarczej i art. 7 Prawa
działalności gospodarczej). Przez podjęcie działalności gospodarczej w rozumieniu
wskazanych przepisów niewątpliwie należy rozumieć legalne rozpoczęcie jej wyko-
nywania (prowadzenia), które w rzeczywistości może, ale nie musi zbiegać się z datą
wskazaną w ewidencji (rejestrze). Ma to istotne znaczenie dla powstania obowiązku
podlegania ubezpieczeniom społecznym, gdyż art. 13 pkt 4 ustawy systemowej nie
odsyła do okresu, w którym działalność gospodarcza była zaewidencjonowana (za-
8
rejestrowana), ale posługuje się pojęciem rozpoczęcia i zaprzestania jej wykonywa-
nia. Z tego względu w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że
obowiązek ubezpieczenia wynika z faktycznego rozpoczęcia działalności i jej prowa-
dzenia na podstawie wpisu do ewidencji (rejestru), natomiast kwestie związane z jej
formalnym zarejestrowaniem i wyrejestrowaniem mają znaczenie wyłącznie w sferze
dowodowej, nie przesądzają natomiast same w sobie o podleganiu obowiązkowi
ubezpieczeń społecznych (por. np. wyroki z dnia 31 marca 2000 r., II UKN 457/99,
OSNAPiUS 2001 nr 18, poz. 564; z dnia 21 czerwca 2001 r., II UKN 428/00, OSNP
2003 nr 6, poz. 158; z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNP 2006 nr 19-20,
poz. 309; z dnia 23 marca 2006 r., I UK 220/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 81 i orze-
czenia w nich powołane). Inaczej rzecz ujmując, wpis do ewidencji lub rejestru ma
charakter deklaratoryjny i stwarza jedynie obalalne domniemanie, że działalność go-
spodarcza była rzeczywiście podjęta i prowadzona w okresie nim objętym. Z tego
względu błędne jest stanowisko Sądu drugiej instancji, że „rozpoczęcie działalności
następowało po dokonaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i kończyło
się z dniem wykreślenia tej działalności”, a w konsekwencji ocena tego Sądu, że
„sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi rozpoczęcie wykonywania
działalności, która trwa do czasu zaprzestania jej wykonywania, co faktycznie ozna-
czało wykreślenie jej z rejestru”. Przyjęcie takiej wykładni nie daje się pogodzić z
brzmieniem art. 13 pkt 4 ustawy systemowej i stwarza niebezpieczeństwo jego obej-
ścia poprzez przyznanie tytułu ubezpieczeń społecznych samemu zarejestrowaniu
działalności gospodarczej, bez rzeczywistego uczestnictwa w obrocie gospodarczym.
Sąd Apelacyjny, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca
2007 r., I UK 300/06 (LEX nr 338807), uznał również, że wykonywanie przez skar-
żącą szeregu działań w celu uruchomienia spornej działalności gospodarczej, takich
jak „oczekiwanie na podpisanie umowy z firmą ‘S.’ i ‘M.P.’ - co jej obiecywano - jak
również z innymi kontrahentami” poprzez „poszukiwanie ich telefonicznie, przez
komputer bądź za pośrednictwem innych osób” oraz „pozostawanie w gotowości do
jej podjęcia” jest równoznaczne z rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodar-
czej i jej wykonywaniem do czasu wyrejestrowania. W pierwszym rzędzie należy za-
uważyć, że powołany wyżej wyrok zapadł w zupełnie innym stanie faktycznym, w
którym wnioskodawca - w trakcie rzeczywistego wykonywania podjętej już działalno-
ści gospodarczej - na przestrzeni kilku lat zgłaszał w oddziale Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych kilkunastodniowe okresy przerwy w jej prowadzeniu a następnie nadal
9
ją prowadził, nie wykazując żadnych przyczyn tego stanu rzeczy i nie wyrejestrowu-
jąc w tych okresach działalności z ewidencji prowadzonej przez organy gminy. Przy
takich ustaleniach Sąd Najwyższy stwierdził, że po pierwsze - niedopuszczalne jest
swobodne kształtowanie przez podmiot ubezpieczeń społecznych okresów, za które
nie będzie odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne, po drugie - że przed-
siębiorca rozpoczynający działalność powinien liczyć się z ryzykiem gospodarczym
obejmującym okresy faktycznego przestoju w jej wykonywaniu, czy to z powodu
braku płynności finansowej, czy z powodu choroby lub braku zleceń i w konsekwencji
po trzecie - że to wnioskodawca winien udowodnić, iż w okresach przerw rzeczywi-
ście nie prowadził działalności gospodarczej. Podobne poglądy zostały również wy-
rażone, między innymi, w wyrokach: z dnia 17 lipca 2003 r., II UK 111/03 (OSNP
2003 nr 17-wkładka, poz. 1), w którym zajęto stanowisko, że faktyczne niewykony-
wanie działalności gospodarczej w oczekiwaniu na kolejne zamówienia lub w czasie
ich poszukiwania nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności oraz z
dnia 30 listopada 2005 r., II UK 95/05 (OSNP 2006 nr 19-20, poz. 311), w którym
stwierdzono, iż dla charakteru działalności gospodarczej (art. 2 Prawa działalności
gospodarczej) bez znaczenia są ewentualne przerwy w faktycznym wykonywaniu
działalności, już po jej uruchomieniu.
Zaprezentowane wyżej poglądy odnoszą się do przerw w wykonywaniu już
prowadzonej (rozpoczętej) działalności gospodarczej. Tymczasem w sprawie, w któ-
rej wniesiona została rozpoznawana skarga kasacyjna, nie chodzi o przerwy w wy-
konywaniu już uruchomionej działalności, ale o rozpoczęcie jej wykonywania w ro-
zumieniu art. 13 pkt 4 ustawy systemowej. W wyroku z dnia 21 czerwca 2001 r., II
UKN 428/00 (OSNP 2003 nr 6, poz. 158) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że rozpoczęcie
działalności gospodarczej polega na podjęciu w celu zarobkowym działań określo-
nych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Z kolei w wyroku z dnia 25
listopada 2005 r., I UK 80/05 (OSNP 2006 nr 19-20, poz. 309) wyrażono pogląd, że
wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie w
celu zarobkowym czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także czyn-
ności zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przy-
gotowawcze), np. poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie,
załatwianie spraw urzędowych; wszystkie te czynności pozostają w ścisłym związku
z działalnością usługową, zmierzają bowiem do stworzenia właściwych warunków do
jej wykonywania; w rezultacie podjęcie czynności zmierzających bezpośrednio do
10
rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej (czynności przygotowawczych)
stanowi już o jej wykonywaniu (podobnie w wyroku z dnia 23 marca 2006 r., I UK
220/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 83). Z tym ostatnim stanowiskiem należy się zgo-
dzić, jednakże niewątpliwie można je odnieść do sytuacji, w której podjęcie działań
przygotowawczych w ostateczności doprowadziło do podjęcia czynności należących
do zakresu działalności gospodarczej wynikającej z wpisu do ewidencji (rejestru), a
więc faktycznego jej uruchomienia w celach zarobkowych. W judykaturze Sądu Naj-
wyższego przyjmuje się bowiem zgodnie, że nieodzownym atrybutem działalności
gospodarczej jest jej wykonywanie w sposób zorganizowany i ciągły (por. np. wyroki
z dnia 19 marca 2007 r., III UK 133/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 114; z dnia 21 maja
2008 r., III UK 112/07, LEX nr 491466). W rezultacie podejmowanie czynności przy-
gotowawczych polegających na poszukiwaniu kontrahentów umowy obejmującej za-
kres działań określony we wpisie do ewidencji oraz gotowość do podjęcia tych dzia-
łań nie stanowią o rozpoczęciu wykonywania działalności gospodarczej w rozumieniu
art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, jeżeli nie doprowadziły do faktycznego jej urucho-
mienia.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art.
39816
k.p.c.
========================================