Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2012r.

Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku,

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)

Sędziowie: SA Władysława Prusator-Kałużna

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2012 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku E. I.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o wznowienie wypłaty emerytury

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. I.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 stycznia 2012 r. sygn. akt III U 856/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 368/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia 12 października 2011 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) oraz art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy
o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 roku, Nr 257, poz. 1726), wstrzymał E. I. wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 roku. Organ rentowy wskazał, że wskutek wejścia w życie art. 103a ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do wstrzymania wypłaty świadczenia z uwagi na nierozwiązanie przez ubezpieczoną stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona przed nabyciem prawa do emerytury.

E. I. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i wznowienia wypłaty emerytury.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 10 stycznia 2012 roku oddalił odwołanie. Sąd
I instancji ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia
12 grudnia 2008 roku przyznał E. I. od dnia 1 grudnia 2008 roku prawo do emerytury. Odwołująca nieprzerwanie od okresu przed dniem nabycia prawa
do emerytury pracuje w Publicznym Gimnazjum Nr (...) w P. i do dnia 30 września 2011 roku nie rozwiązała stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Sąd Okręgowy stwierdził, że okolicznością sporną było ustalenie, czy organ rentowy zaskarżoną aktualnie decyzją z dnia 12 października 2011 roku zasadnie wstrzymał E. I. od dnia 1 października 2011 roku wypłatę emerytury w sytuacji, gdy nie rozwiązała ona
do końca września 2011 roku stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Wskazał,
iż zgodnie z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) prawo
do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy
z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa
do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Powyższy przepis został dodany
z dniem 1 stycznia 2011 roku przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 roku, Nr 257, poz. 1726). Regulacja ta oznacza, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu
na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał
je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do świadczenia emerytalnego. Ponadto art. 28 tej ustawy precyzuje, że wobec osób, którym prawo do emerytury przyznano przed dniem
1 stycznia 2011 roku i które nadal pracują na podstawie tej samej umowy o pracę u tego samego pracodawcy, u którego pracowały bezpośrednio przez dniem nabycia prawa
do emerytury, nowy przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będzie stosowany od dnia 1 października 2011 roku. Literalne brzmienie powyższych przepisów, w ocenie Sądu Okręgowego, nie budzi wątpliwości i przesądza o racji organu rentowego w niniejszym sporze. E. I. po uzyskaniu od dnia 1 grudnia 2008 roku prawa do emerytury nadal pozostaje
w zatrudnieniu u dotychczasowego pracodawcy i do końca września 2011 roku nie rozwiązała stosunku pracy. W tych okolicznościach należało, zdaniem Sądu I instancji, ocenić, że organ rentowy zaskarżoną decyzją prawidłowo wstrzymał wypłatę świadczenia emerytalnego, poczynając od dnia 1 października 2011 roku. W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko odwołującej odnośnie naruszenia poszanowania praw nabytych nie jest słuszne. Przepis
art. 103a w/w ustawy nie zmienia bowiem zasad nabywania prawa do emerytury ani zasad ustalania ich wysokości, a jedynie powoduje konieczność dokonania przez emeryta wyboru, czy będzie pobierał emeryturę, czy też kontynuował zatrudnienie. Nie znajdując zatem podstaw do uznania odwołania za zasadne, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

E. I. zaskarżyła powyższy wyrok w całości. Z treści apelacji wynikało, iż wnosi ona o zmianę zaskarżonego wyroku i wznowienie wypłaty emerytury. Odwołująca wskazała, że pozbawiono ją praw nabytych w postaci prawa do wypłaty emerytury bez obowiązku rozwiązania stosunku pracy, co jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą poszanowania praw nabytych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu I instancji wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy (w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia w przedmiocie niniejszej sprawy) przyjmuje
za swoje.

Zgodnie z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) @_prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Powyższy przepis został wprowadzony ustawą z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 roku, Nr 257, poz. 1726) i obowiązuje od dnia 1 stycznia 2011 roku. Wprowadzenie tego przepisu, według uzasadnienia rządowego projektu ustawy, miało na celu zachęcenie osób spełniających warunki do uzyskania emerytury, do opóźnienia decyzji o przejściu na emeryturę
i kontynuowanie zatrudnienia w macierzystym zakładzie pracy. Z dniem 8 stycznia 2009 roku przepisami ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2008 roku, Nr 228, poz. 1507 z późn. zm.) został uchylony przepis art. 103 ust. 2a ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten stanowił o zawieszeniu emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta, z tytułu kontynuowania zatrudnienia (bez rozwiązania stosunku pracy)
u pracodawcy, u którego pozostawał w stosunku pracy bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury. Uchylenie tego przepisu oznaczało usunięcie jednej z barier aktywności zawodowej osób po 50. roku życia. Jednak po wejściu w życie tej zmiany do resortu pracy
i polityki społecznej zaczęły wpływać uwagi, że - zwłaszcza wobec kryzysu gospodarczego
i pojawiających się trudności na rynku pracy - rozwiązanie takie jest zbyt daleko idące.
W warunkach kryzysu gospodarczego gwałtownie spadała liczba miejsc pracy, co wymagało, zdaniem autorów ustawy, podjęcia działań zmierzających do odzyskania miejsc pracy, które obecnie zajmowane są przez emerytów. Przyjęcie tej regulacji oznaczało, że to pracownik
i pracodawca solidarnie podejmą decyzję, czy pracownik, który uzyskał prawo do emerytury, powinien kontynuować zatrudnienie. Wprowadzone zmiany w przepisach nie działają wstecz, co oznacza, że osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2011 roku) kontynuowały zatrudnienie, pobierając równocześnie emeryturę, nie zwracają za ten okres pobranych świadczeń. Niezależnie od oceny trafności rozwiązań wprowadzonych od dnia
1 stycznia 2011 roku, należy podkreślić, że są to przepisy aktualnie obwiązujące, które Sąd ma obowiązek stosować, orzekając na podstawie i w granicach obowiązującego prawa.

Odnosząc się natomiast do zarzutów naruszenia konstytucyjnych praw odwołującej należy wskazać, że uprzednio obowiązujący art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych o analogicznej treści, był już przedmiotem badania zgodności z Konstytucją, dokonanego przez Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z dnia z dnia 7 lutego 2006 roku w sprawie o sygn. akt SK 45/2004 (OTK-A 2006/2/15, Dz. U. z 2006 roku, Nr 25, poz. 192, lex numer 182464) Trybunał uznał, że powyższy przepis jest zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji. W uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał wskazał,
że w wyniku nowej regulacji zainteresowane osoby, które nabywają prawo do emerytury, zobowiązane zostały do dokonania wyboru między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania emerytury albo kontynuowaniem zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Jej konsekwencją jest odsunięcie w czasie możliwości efektywnego korzystania z emerytury
do chwili rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy z podmiotem, będącym jego pracodawcą bezpośrednio przed dniem nabycia tego prawa. Trybunał zwrócił uwagę,
że ustawodawca nie zakazał ponownego zatrudnienia danej osoby przez tego samego pracodawcę. Osoby, które rozwiązały stosunek pracy, mogą ponownie nawiązać ten stosunek, również z dotychczasowym pracodawcą, nie tracąc prawa do emerytury, jednakże nawiązanie stosunku pracy uzależnione jest od swobodnej decyzji pracodawcy. Pracodawca może zawsze odmówić ponownego zatrudnienia pracownika, który rozwiązał stosunek pracy i zatrudnić
w jego miejsce inną osobę albo powstrzymać się od zatrudnienia pracownika. Konsekwencją powyższego przepisu w razie wypowiedzenia stosunku pracy przez pracownika, który pragnie skorzystać z uprawnień emerytalnych, było stworzenie pracodawcy dodatkowej okazji dla podejmowania decyzji dotyczących zatrudnienia nowych pracowników. Trybunał podkreślił, że zaskarżony przepis dotyczy wyłącznie osób, które - pomimo osiągniętego wieku emerytalnego - kontynuują swoją dotychczasową działalność zawodową, i których podstawowym źródłem utrzymania jest praca zarobkowa. W ich przypadku emerytura stanowi jedynie dodatkowe źródło dochodów i - inaczej niż w przypadku osób, które zakończyły działalność zawodową - nie można mówić o ich ograniczonej zdolności adaptacyjnej. Nowa regulacja dotknęła przy tym dwie kategorie osób: z jednej strony, osoby, które w dniu ogłoszenia ustawy nabyły prawo do emerytury, kontynuując pracę
u dotychczasowego pracodawcy, z drugiej strony osoby, objęte systemem ubezpieczenia społecznego, które w dniu ogłoszenia ustawy nie nabyły jeszcze prawa do emerytury.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał Konstytucyjny przeanalizował zgodność takiego uregulowania z zasadami równości, zachowania praw nabytych oraz zaufania jednostki do państwa, szczegółowo podając motywy swojego rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny aprobuje w całości stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w powyżej cytowanym wyroku. Z powyższego należy wywieść, że skoro aktualnie obowiązujący
art. 103a w/w ustawy jest analogiczny do obowiązującego już wcześniej art. 103 ust. 2a w/w ustawy, którego zgodność z Konstytucją potwierdził Trybunał Konstytucyjny, to także aktualnie obowiązujący przepis nie narusza podstawowych praw konstytucyjnych. Mając
na uwadze zarzuty apelacyjne, podkreślić jedynie należy, że Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie wypowiadał się w kwestii dopuszczalności zawieszania lub ograniczania świadczeń emerytalnych (zob. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z: dnia 3 listopada 1992 roku w sprawie o sygn. akt K 12/92, OTK 1992/2/24, lex numer 25222; dnia 11 lutego 1992 roku w sprawie o sygn. akt K 14/91 OTK 1992/1/7, lex numer 25282; wyroki Trybunału Konstytucyjnego z: dnia 27 listopada 1997 roku w sprawie o sygn. akt U 11/97, OTK 1997/5-6/67, Dz. U. z 1997 roku, Nr 145, poz. 983, lex numer 31030; dnia 20 grudnia 1999 roku
w sprawie o sygn. akt K 4/99 OTK 1999/7/165, Dz. U. z (...), lex numer 39237; dnia 5 listopada 2002 roku w sprawie o sygn. akt P 7/2001, OTK-A 2002/6A/80, Dz. U.
z 2002 roku, Nr 191, poz. 1604, lex numer 57089). W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych w sytuacji uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodzenia z tytułu pracy, jest co do zasady dopuszczalne. Zawieszenie lub ograniczenie tych świadczeń nie powinno jednak przekraczać określonej miary i podlega ocenie z punktu widzenia zasady proporcjonalności i niearbitralności. W tak wyznaczonych granicach ustawodawca
ma swobodę określenia konkretnych przesłanek zawieszania lub ograniczania świadczeń emerytalno-rentowych przez osoby uzyskujące dodatkowy dochód lub wynagrodzenie. Natomiast zasada ochrony praw nabytych zapewnia ochronę praw podmiotowych - zarówno publicznych, jak i prywatnych, a także maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw tych praw, a więc sytuacji prawnych, w których zostały spełnione wszystkie zasadnicze przesłanki ustawowe nabycia określonych praw podmiotowych określone przez prawo. Ochrona praw nabytych nie oznacza przy tym nienaruszalności tych praw i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że odstąpienie od zasady ochrony praw nabytych jest dopuszczalne, jeżeli przemawiają za tym inne zasady, normy lub wartości konstytucyjne. Ocena zasadności zarzutu naruszenia zasady ochrony praw nabytych wymaga rozważenia, na ile oczekiwanie uprawnionego, że prawa uznane przez państwo będą realizowane, jest usprawiedliwione. Zasada ochrony praw nabytych chroni bowiem wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne. Istnieją dziedziny życia
i sytuacje, w których uprawniony musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe.

Należy podkreślić, o czym była mowa powyżej, że celem regulacji zawartej
w art. 103a w/w ustawy jest przyznanie pracodawcy prawa do decydowania, czy ponownie nawiąże stosunek pracy z dotychczas u niego zatrudnionym pracownikiem, mającym przyznane przed dniem 1 stycznia 2011 roku prawo do emerytury, który rozwiązał stosunek pracy w celu uzyskania wznowienia wypłaty świadczenia.

Końcowo wskazać należy, iż przedmiotem niniejszego postępowania jest ocena prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego z dnia 12 października 2011 roku
w przedmiocie wstrzymania odwołującej wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 roku. Dla dokonania tejże oceny istotne było ustalenie, iż E. I. do dnia 30 września 2011 roku nie rozwiązała stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona przed nabyciem prawa do emerytury, tj. z Publicznym Gimnazjum
Nr 1 w P.. Powyższe ustalenie dokonane przez Sąd I instancji jest prawidłowe. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest okoliczność, czy przez cały okres od dnia przyznania prawa do emerytury świadczenie było odwołującej wypłacane czy też nie, stąd dokonane w powyższym zakresie przez Sąd Okręgowy ustalenia nie wpływają
na prawidłowość zaskarżonego wyroku.

W tym stanie rzeczy, uznając apelację za bezzasadną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

A.K.