Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Bożeny Grochowskiej-Małek

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2015 r.

sprawy E. M.

oskarżonej o przestępstwo z art. 284 §1 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach

z dnia 19 września 2014 r. sygn. akt VII K 928/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 66§1 kk i 67§1 kk postępowanie karne przeciwko E. M. warunkowo umarza, ustalając 2-letni okres próby;

II.  zasądza od E. M. na rzecz Skarbu Państwa 60 zł opłaty za obie instancje, zwalniając ją od ponoszenia wydatków w sprawie, ustalając iż ponosi je Skarb Państwa;

III.  zasądza od E. M. na rzecz J. M. 420 zł tytułem poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt II Ka 652/14

UZASADNIENIE

E. M. została oskarżona o to, że:

I.  w dniu 5 maja 2009 roku w S., województwo (...), przywłaszczyła sobie pieniądze należące do J. M. w kwocie 98 742,73 zł w ten sposób, że z rachunku bankowego o numerze (...) prowadzonego w (...)w S. dla niej i J. M. dokonała przelewu wymienionej kwoty na swoje konto bankowe, działając tym samym na szkodę J. M.,

tj. o przestępstwo określone w art. 284 § 1 k.k.;

II.  w dniu 7 grudnia 2009 roku w S., województwo (...), przywłaszczyła sobie pieniądze należące do J. M. w kwocie 80 000,00 zł w ten sposób, że z rachunku bankowego o numerze (...) prowadzonego w (...) w S. dla niej i J. M. wypłaciła wymienioną kwotę w gotówce, działając tym samym na szkodę J. M.,

tj. o przestępstwo określone w art. 284 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 19 września 2014 r., sygn. akt VII K 928/13, Sąd Rejonowy w Siedlcach:

I.  oskarżoną E. M. uznał za winną dokonania zarzucanego jej czynu
z punktu I aktu oskarżenia, wyczerpującego dyspozycję art. 284 § 1 k.k. i za ten czyn na podstawie art. 284 § 1 k.k. wymierzył oskarżonej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył jej karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;

II.  oskarżoną E. M. uznał za winną dokonania zarzucanego jej czynu
z punktu II aktu oskarżenia, wyczerpującego dyspozycję art. 284 § 1 k.k. i za ten czyn na podstawie art. 284 § 1 k.k. wymierzył oskarżonej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył jej karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;

III.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzeczone w pkt I i II wyroku jednostkowe kary pozbawienia wolności połączył i orzekł karę łączną
w wymiarze 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata;

IV.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. orzeczone w pkt I i II wyroku jednostkowe kary grzywny połączył i orzekł karę łączną grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;

V.  zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego J. M. kwotę 929,88 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

VI.  zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 140 złotych tytułem zwrotu wydatków, natomiast zwolnił ją od ponoszenia opłaty.

Apelację od przedstawionego wyżej wyroku wywiódł obrońca oskarżonej, zaskarżając go w całości i zarzucając mu obrazę przepisu prawa materialnego,
a mianowicie art. 284 § 1 k.k., przez zastosowanie tego przepisu do stanu faktycznego, polegającego na przeniesieniu przez oskarżoną E. M. wkładu gotówkowego w kwocie 178.742,73 złotych ze współposiadanego z J. M. rachunku wspólnego rozłącznego w (...) Banku (...) na swój rachunek osobisty, mimo że tak ustalony stan faktyczny, zgodny jest z zasadami prowadzenia rachunków wspólnych rozłącznych dla osób fizycznych, ustalonymi w art. 51 i art. 51a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, a tym samym nie zawiera znamion przestępstwa określonego w art. 284 § 1 k.k., ani w jakimkolwiek innym przepisie Kodeksu karnego.

W następstwie tak sformułowanego zarzutu odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonej od popełnienia przypisanych jej czynów.

W toku rozprawy odwoławczej obrońca oskarżonej poparł apelację i wniosek w niej zawarty. Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz oskarżyciela posiłkowego. Prokurator wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy okazała się o tyle zasadna, że powodowana jej wywiedzeniem kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku doprowadziła do jego zmiany. Nie było to jednak skutkiem podzielenia przez Sąd Odwoławczy zarzutu obrazy prawa materialnego wywiedzionego przez apelującego, lecz wynikało z dostrzeżenia z urzędu niesłusznego niezastosowania względem oskarżonej środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Odnosząc się do samej apelacji i zawartego w niej zarzutu obrazy prawa materialnego stwierdzić należy, że był on zupełnie bezzasadny.

Treść uzasadnienia środka odwoławczego wskazuje, iż istotą stanowiska skarżącego jest stwierdzenie, że skoro E. M. w sposób zgodny z prawem dokonała dyspozycji środkami pieniężnymi zgromadzonymi na tzw. rachunku wspólnym rozłącznym o numerze (...) prowadzonym przez (...) S.A., to tym samym nie wyczerpała znamion przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. Apelujący, mimo, iż sam przywołuje w uzasadnieniu apelacji treść art. 51a pkt 1) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 1376 z późn. zm.; dalej: p.b.) oraz fragment odnośnego komentarza prof. dr. hab. Zbigniewa Ofiarskiego , we wskazany wyżej sposób stawia tym samym niczym nieuprawnioną tezę, iż uprawnienie E. M. do wydawania wiążących dyspozycji wzmiankowanymi środkami pieniężnymi oznacza zgodność z prawem zaistniałych przesunięć majątkowych. Z zapatrywaniem takim zgodzić się nie sposób ze względów niżej przedstawionych.

W myśl art. 51a pkt 1) p.b., w przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami zgromadzonymi na rachunku. Już pobieżna lektura przytoczonej regulacji prowadzi do wniosku, iż odnosi się ona wyłącznie do sfery uprawnień do wydawania wiążących dla banku dyspozycji środkami pieniężnymi zgromadzonymi na konkretnym rachunku, nie ingerując zarazem w całokształt ich materialnoprawnych podstaw. Analogiczny wniosek płynie ze wspomnianego wyżej komentarza, którego Autor zaznacza, że w razie wezwania do spełnienia świadczenia ze strony któregokolwiek ze współposiadaczy bank jest zobowiązany świadczyć na jego rzecz, choćby nawet wiedział o tym, że w stosunku wewnętrznym (między współposia­daczami) dany współposiadacz nie ma uprawnień do sumy, której żąda albo którą dysponuje, np. w trybie polecenia przelewu ( vide Z. Ofiarski, Komentarz do art. 51(a) ustawy- Prawo bankowe, LEX). Stąd też wywodzenie, iż wiążące wydanie przez E. M. konkretnych dyspozycji środkami pieniężnymi zgromadzonymi na właściwym rachunku wspólnym rozłącznym jest równoznaczne z akceptowaniem tych transakcji przez J. M., który nie podjął stosownych działań zmierzających do zapobieżenia powyższemu, stanowi wniosek zbyt daleko idący. W dalszej kolejności zaznaczyć trzeba, że to właśnie wspomniany wyżej brak pełnego zestawu materialnoprawnych podstaw dyspozycji przedsięwziętych przez oskarżoną nakazał przypisanie jej występku przywłaszczenia, przez który rozumieć należy- w tym konkretnym przypadku- rozporządzenie przez E. M. jak swoją własnością niewątpliwie przysługującym wyłącznie J. M. roszczeniem o zwrot środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym o numerze (...) ( vide M. Dąbrowska- Kardas, Komentarz do art. 284 Kodeksu karnego, LEX, teza 13.; por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 2004 r., IV CK 40/03, LEX nr 151636). W nawiązaniu do argumentacji skarżącego podnoszącego, iż przysługujące oskarżonej uprawnienie do podejmowania wzmiankowanych dyspozycji ogranicza wartościowanie jej zachowań do płaszczyzny prawa cywilnego, zaakcentować trzeba, iż okoliczność posiadania uprawnień tego rodzaju wpisana jest w istotę występku z art. 284 § 1 k.k., który wyróżnia właśnie fakt władania (posiadania)- tak jak w niniejszej sprawie- prawem majątkowym przez przywłaszczającego przed dokonaniem przywłaszczenia ( vide M. Dąbrowska- Kardas, Komentarz…, teza 18.).

Powyższe, w zestawieniu z niekwestionowanym przez obrońcę ustaleniem, iż E. M. działała w celu włączenia środków pieniężnych będących przedmiotem wydawanych przez nią dyspozycji do swego majątku, nakazuje przyjąć, że zapatry­wanie Sądu Rejonowego uznającego zachowania oskarżonej za wyczer­pujące zna­miona przestępstw z art. 284 § 1 k.k. było ze wszech miar słuszne, a tym samym uniemożliwiło uwzględnienie wniosku wysuniętego w petitum apelacji.

Sąd Okręgowy, w rezultacie globalnej kontroli zanegowanego orzeczenia, doszedł natomiast do przekonania, iż odstąpienie przez Sąd Rejonowy od zastosowa­nia środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego nie było słuszne, albowiem w sprawie E. M. zostały spełnione wszystkie statuowane przepisem art. 66 k.k. przesłanki jego zastosowania. Pamiętać przy tym trzeba, że w przypadku spełnienia przesłanek warunkowego umorzenia postępowania zastosowanie tej instytucji powinno być regułą ( vide J. Lachowski, Objaśnienia do art. 66 Kodeksu karnego [w:] M. Błaszczyk, J. Długosz, M. Królikowski [red.], J. Lachowski, A. Sakowicz, A. Walczak- Żochowska, W. Zalewski, R. Zabłocki [red.], S. Żółtek, Kodeks karny. Część ogólna. Tom II. Komentarz do art. 32- 116, Warszawa 2011, s. 511).

Pierwszoinstancyjna analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie przekonuje, iż okoliczności popełnienia czynów przypisanych podsądnej nie budzą jakichkolwiek wątpliwości.

Wskazać nadto należy, iż w przekonaniu Sądu II instancji stopień społecznej szkodliwości czynów przypisanych E. M. nie jest znaczny, albowiem na tezę taką nie pozwala odtworzenie- w oparciu o treść art. 115 § 2 k.k.- rzeczywistej negacji przez oskarżoną wartości stanowiących podstawę funkcjonowania stosunków społecznych ( podobnie: R. Zabłocki, Pojęcie i funkcje społeczne szkodliwości czynu w prawie karnym, Warszawa 2007, s. 421). Mimo, że naruszone przez podsądną dobro prawne w postaci roszczenia o wypłatę kwoty 178.742,73 zł niewątpliwie było istotne, nie można tracić z pola widzenia okoliczności, w których doszło do popełnienia przez nią inkryminowanych czynów i motywacji, którą się kierowała. Podkreślić w tym zakresie trzeba, że E. M. dokonała dyspozycji środkami pieniężnymi J. M. w okresie bezpośrednio poprzedzającym rozwiązanie ich małżeństwa. Zdawała sobie sprawę, że od 21.03.1996 r istnieje między nią i jej mężem rozdzielność majątkowa, a środki, które znajdowały się na koncie pokrzywdzonego zgromadził w czasie trwania małżeństwa. Ponieważ sytuacja w rodzinie małż. M. ulegała coraz bardziej pogorszeniu – skutkiem czego była sprawa rozwodowa i postępowanie karne, które prowadzone było przeciwko J. M. o znęcanie się w okresie od 2000 r do 2010 r, nad żoną i synem, oskarżona kierując się chęcią zabezpieczenia swojej sytuacji i dzieci, dokonała powiększenia swojego majątku. Przed złożeniem doniesienia w niniejszej sprawie, oskarżyciel posiłkowy wszczął egzekucję na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z 15 marca 2012 r sygn.. akt I C 171/11, którym zarządzono na jego rzecz od oskarżonej należną kwotę, która to egzekucja była prowadzona z nieruchomości o wartości 230.000 zł. W wyniku tej egzekucji znaczna część należności została przez oskarżyciela odzyskana ( zeznania J. M. - k. 178).

Akcentowana wyżej motywacja działań E. M. nakazuje przyjąć, iż stopień jej winy nie był znaczny - wymieniona podjęła wszak przypisane jej zachowania kierując się przekonaniem o pokrzywdzeniu jej osoby przez J. M..

Zdaniem Sądu Odwoławczego zasadnym jest również sformułowanie względem podsądnej pozytywnej prognozy kryminologicznej. Całokształt okoliczności sprawy pozwala na założenie, że prawdopodobieństwo niepowrotu E. M. na drogę przestępstwa jest większe niż możliwość przeciwna. Dotychczasowe życie wymienio­nej wskazuje, iż przejawia on pozytywny stosunek względem norm prawnych i reguł społecznych. Popełnione przez nią przestępstwa miały charakter incydentalny i w zasadniczej mierzy stanowiły rezultat wskazanej wyżej motywacji. Za pozytywną prognozą kryminologiczną przemawia również postawa życiowa E. M.. Wymieniona przed popełnieniem przypisanych jej czynów nie popadła w konflikt z prawem ( karta karna- k. 232). Argumentami przemawiającymi za prawidłowością postawionej prognozy są również właściwości i warunki osobiste oskarżonej. Poziom rozwoju intelektualnego wymienionego daje gwarancję, iż na chwilę obecną ma ona świadomość konsekwencji zachowań będących rezultatem ignorowania systemu prawnego. Oczywistym jest również, iż środowisko w którym żyje E. M. nie będzie sprzyjało dalszym naruszeniom przez nią porządku prawnego.

Całokształt przedstawionej wyżej argumentacji, w powiązaniu z płynącym z treści art. 284 § 1 k.k. oraz z treści art. 66 § 2 k.k. spełnieniem formalnej przesłanki warunkowego umorzenia postępowania karnego w postaci zarzucenia sprawcy prze­stęp­stwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności oraz brakiem szczególnych okoliczności, które nakazywałyby odstąpić od zasto­sowania rzeczonej instytucji, sprawił, że Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne przeciwko E. M. warunkowo umorzył, ustalając 2- letni okres próby. W ocenie Sądu Okręgowego, tak określony okres próby daje gwarancję należytej weryfikacji sformułowanej wyżej prognozy kryminologicznej, umożliwiając zarazem oskarżonej pełną internalizację przekonania o konieczności poszanowania porządku prawnego.

Na podstawie art. 629 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k., Sąd Okręgowy zasądził od E. M. na rzecz Skarbu Państwa 60 zł opłaty za obie instancje (art. 10 w zw. z art. 7 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych- tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 1223 z późn. zm.), zaś na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił ją od ponoszenia wydatków w sprawie ustalając, iż ponosi je Skarb Państwa. Podejmując przedmiotowe rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż uiszczenie przez oskarżoną całości kosztów sądowych byłoby dla niej zbyt uciążliwe ze względu na sytuację majątkową i wysokość osiąganych dochodów ( dane osobopoznawcze- k. 127).

W oparciu o treść art. 629 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k., Sąd Okręgowy zasądził od E. M. na rzecz J. M. 420 zł tytułem poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym (§ 14 ust. 7 w zw. z ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu- tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).

Z tych wszystkich przyczyn i przy braku przesłanek z art. 439 § 1 k.p.k. Sąd Okręgowy orzekł, jak w części dyspozytywnej swego wyroku.