Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa D. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w B.

o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników ewentualnie jej uchylenie

na skutek apelacji pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 2 kwietnia 2014 r. sygn. akt VIII GC 253/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

VACa 567/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 2 kwietnia 2014r. Sąd Okręgowy w B. stwierdził nieważność uchwały podjętej przez zgromadzenie wspólników pozwanej spółki (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w dniu 16 września 2013 r. w przedmiocie odwołania z funkcji członka zarządu D. K. i orzekł o kosztach postępowania.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie ustalił, że w piśmie z dn. 11.09.2013 r. skierowanym do zgromadzenia wspólników spółki (...) Spółka z o.o w B., powódka D. K. złożyła oświadczenie woli o jej rezygnacji, ze skutkiem na dzień doręczenia tego pisma, z funkcji członka zarządu w tej spółce.

Jak wskazała powódka, powodem jej rezygnacji jest jej stan zdrowia uniemożliwiający jej bezpośrednie wykonywanie czynności w zarządzie spółki.

W dn. 16.09.2013r. na zgromadzeniu wspólników spółki (...) Spółka z o.o w B. przewodniczący zgromadzenia poinformował wspólników, że do zgromadzenia wpłynęło oświadczenie woli członka zarządu tj. powódki D. K. o jej rezygnacji z tej funkcji.

Wspólnicy J. G. i M. G. oświadczyli, iż kwestionują przyczyny podane jako podstawa tej rezygnacji jako nieprawdziwe, za wyjątkiem stanu zdrowia.

Zgromadzenie S. podjęło uchwałę o odwołaniu powódki z funkcji członka zarządu spółki (...) Spółka z o.o w B..

Pełnomocnik powódki obecny na zgromadzeniu złożył sprzeciw do tej uchwały, który został zaprotokołowany.

Na zgromadzeniu tym podjęto również uchwałę o powołaniu w skład zarządu spółki B. L..

Zarząd spółki (...) Spółka z o.o w B. złożył wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego o wykreślenie z niego powódki i wpisanie B. L.. Wpis taki został w rejestrze dokonany.

Rozważając zasadność powództwa Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 252 § 1 k.s.h osobom lub organom spółki, wymienionym w art. 250, przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Chodzi tu przy tym o sprzeczność uchwały nie tylko z kodeksem spółek handlowych ale z wszelkimi obowiązującymi normami prawa. Poza tym, mogą zapadać uchwały wspólników, które w świetle postanowień art. 58 § 1 k.c (czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna), powinny być niewątpliwie uznane za nieważne z mocy prawa (S.Sołtysiński, A.Szajkowski, A.Szumański - „Kodeks spółek handlowych - komentarz tom II”, W-wa 2002 r. - str. 588).

Dodatkowo, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko, które zaaprobował też Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dn. 29.11.2012 r. (I ACa 374/12, Lex nr 1246843) stwierdzając, że na równi ze sprzecznością z ustawą trzeba traktować przesłankę obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c w zw.z art. 2 k.s.h), jeżeli wspólnicy podejmując uchwałę, zmierzają do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów. Mamy wówczas też do czynienia z nieważnością uchwały.

Sprzeczność z prawem może przy tym odnosić się do samej treści uchwały, jak i do sposobu zwoływania i obradowania zgromadzenia wspólników oraz trybu podejmowania uchwał ( tak A.KIdyba - Komentarz do art. 252 k.s.h - System Informacji prawnej Lex 27/2012; wyrok Sądu Najwyższego z dn. 9.09.2010 r., I CSK 530/09, Lex nr 672663).

W ocenie sądu, zaskarżona przez powódkę uchwała zgromadzenia wspólników spółki (...) spółka z o.o z dn. 16.09.2013r. o odwołaniu z zarządu D. K. jest sprzeczna z ustawą, a mianowicie z art. 203 § 1 k.s.h.

Zgodnie z treścią tego przepisu uchwałą wspólników może być w każdym czasie odwołany członek zarządu.

Jak zaś wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w momencie podejmowania przez zgromadzenie wspólników uchwały z dn. 16.09.2013r. o odwołaniu D. K. z funkcji członka zarządu spółki (...) spółka z o.o

-

D. K. nie była już członkiem zarządu tej spółki. Wcześniej bowiem złożyła ona skuteczne oświadczenie o rezygnacji z pełnienia funkcji w zarządzie.

Okoliczność ta wynika przede wszystkim z protokołu zgromadzenia wspólników spółki (...) spółka z o.o., gdzie w pkt-cie 5 zapisano, że Przewodniczący przed podjęciem zaskarżonej uchwały zgromadzenia wspólników stwierdził, iż do zgromadzenia wspólników wpłynęło oświadczenie woli członka zarządu o rezygnacji z funkcji członka zarządu.

Fakt ten potwierdza też pisemne oświadczenie powódki z dn. 11.09.2013r., które spółka dołączyła do wniosku o jej wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego. W oświadczeniu tym powódka wskazała, że rezygnuje na dzień doręczenia niniejszego pisma zgromadzeniu wspólników z członkostwa w zarządzie G. spółka z 0.0.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 7.05.201 Or. (III CSK 176/09, Lex nr 677761) rezygnacja jest jednostronną czynnością prawną członka zarządu, podobnie jak odwołanie jest jednostronną czynnością prawną spółki. Oświadczenie woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu wymaga przy tym zakomunikowania go tej spółce, zatem do czynności tej odnosi się regulacja wynikająca z art. 61 k.c Oświadczenie takie winno być złożone organowi spółki. Rezygnacja z pełnienia funkcji członka zarządu następuje poprzez złożenie oświadczenia woli i jest ona skuteczna - zgodnie z art. 61 i 746 § 2 k.c w zw. z art. 202 § 5 k.s.h - w chwili zakomunikowania go spółce. Jest to jednostronna czynność prawna i jej skuteczność nie zależy od jej przyjęcia przez spółkę ani od istnienia i podania ważnych powodów, następuje ona ze skutkiem ex nunc i prowadzi do wygaśnięcia z mocy prawa korporacyjnego stosunku członkostwa w zarządzie spółki, z chwilą zakomunikowania woli rezygnacji właściwemu organowi spółki w sposób umożliwiający zapoznanie się z treścią złożonej rezygnacji, która nie wymaga ich akceptacji.

Pełnomocnik pozwanej na rozprawie w dn. 19.03.2014r. przyznał, iż podstawą wykreślenia powódki z rejestru było właśnie jej oświadczenie o złożeniu rezygnacji z funkcji członka zarządu spółki. Pozwana podniosła też w odpowiedzi na pozew, że uchwała o odwołaniu powódki została podjęta przez zgromadzenie wspólników jedynie z ostrożności, albowiem powódka nie stawiła się na zgromadzeniu wspólników w dn. 16.09.2013r., a od 16.08.2013r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, które zostało wystawione przez lekarza psychiatrę. Zdaniem pozwanej, z uwagi na ten fakt, zgromadzenie wspólników miało podstawy do uznania, że zachodzi uzasadniona obawa, iż oświadczenie o rezygnacji z funkcji członka zarządu zostało złożone w warunkach wyłączających świadome i swobodne

powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Na potwierdzenie tej okoliczności pozwana złożyła wniosek o przeprowadzenie dowodu z zaświadczenia lekarskiego na okoliczność, że zgromadzenie wspólników miało podstawy do uznania, iż zachodzi uzasadniona obawa, że oświadczenie o rezygnacji z funkcji członka zarządu zostało złożone w warunkach wyłączających świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Jednakże w ocenie sądu, przedłożone zaświadczenia lekarskie okoliczności takiej nie wykazują. Z ich treści nie wynika przede wszystkim okoliczność, którą zamierzała wykazać pozwana. W tym celu niezbędne byłoby pozyskanie wiadomości specjalnych i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza psychiatry, a takiego dowodu pozwana nie złożyła.

Skoro zatem pozwana nie wykazała w toku procesu, iż powódka składając oświadczenie woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu rzeczywiście znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, a tym samym że jej oświadczenie dotknięte było nieważnością (art. 82 k.c), uznać Sąd, że złożyła ona skuteczne oświadczenie woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu spółki (...) spółka z o.o. A skoro tak i skoro jej oświadczenie dotarło do zgromadzenia wspólników przed podjęciem uchwały ojej odwołaniu, wywarło ono skutek przed podjęciem tej uchwały. Co prawda, przedział czasowy pomiędzy powzięciem przez zgromadzenie wspólników wiedzy o rezygnacji powódki, a podjęciem uchwały o jej odwołaniu był niewielki, niemniej jednak uznać należy, że w momencie podejmowania przez zgromadzenie wspólników spółki (...) spółka z o.o w B. uchwały o odwołaniu powódki z zarządu tej spółki - nie była ona już członkiem jej zarządu. Tymczasem, zgodnie z art. art.203 § 1 k.s.h uchwałą wspólników może być w każdym czasie odwołany jedynie członek zarządu. Wspólnicy odwołali zaś z zarządu osobę, która nie była członkiem zarządu, a zatem uchwała ta była sprzeczna z art. 203 § 1 k.s.h.

Pozwana powołała się przy tym na okoliczność, iż często podejmowane są w spółkach uchwały o przyjęciu rezygnacji członków zarządu, tyle tylko, że zaskarżona uchwała będąca przedmiotem niniejszego postępowania nie była uchwałą o przyjęciu rezygnacji członka zarządu ale o odwołaniu członka zarządu.

Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności roszczenie powódki zasługiwało na uwzględnienie.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c., który w § 1 stanowi, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Ponieważ pozwana przegrała w całości niniejszą sprawę, należało zgodnie z przywołaną wyżej zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zasądzić od niej na rzecz powódki zwrot niezbędnych, celowych kosztów jakie poniosła.. Koszty te zaś stanowiły w niniejszej sprawie kwoty: kwota 2.000 zł. z tytułu opłaty sądowej od pozwu, kwota 370 zł. z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, określonego na podstawie § 10 ust. 1 pkt 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 28.09.2002 r. - w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (DZ. U nr 163, poz. 1349 ze zm.) oraz kwota 17 zł. z tytułu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, co w sumie dało kwotę 2.377 zł. zasądzoną na rzecz powódki.

W apelacji pozwana domagała się zmiany wyroku i oddalenia powództwa oraz orzeczenia o kosztach postępowania zarzucając naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 321 k.p.c. w zw. z art. art. 189 k.p.c. w zw. z art 252 k.s.h. poprzez orzeczenie co do przedmiotu nieobjętego żądaniem pozwu, a mianowicie stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z dnia 16.09.2013r., podczas gdy żądanie pozwu dotyczyło „ustalenia, że uchwala nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z dnia 16.09.2013r. w przedmiocie odwołania powódki z funkcji członka zarządu jest nieważna".

Wyrokowi Sądu I instancji zarzuciła też błędną wykładnię art. 252 k.s.h., a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tego przepisu do stanu faktycznego niniejszej sprawy.

W uzasadnieniu apelacji argumentowała, że chociaż powódka powoływała się na art. 252 ksh to jednak jej żądanie nie było oparte na tym przepisie prawa tylko art. 189 kpc, a zatem sąd orzekając wyszedł ponad żądanie, jako że wyrok wydany w trybie art. 252 ksh ma charakter konstytutywny inaczej niż wydany na podstawie art. 189 kpc.

Nadto twierdziła, że błędna wykładnia art. 252 ksh polega na jego stosowaniu, gdy tymczasem przepis ma zastosowanie wtedy, gdy istnieje potrzeba wyeliminowania z obrotu prawnego uchwały, a tymczasem uchwała skarżona nie wywarła żadnego skutku. Skarżona uchwała mogłaby być uznana jedynie i co najwyżej za uchwałę zbędną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu. Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia zaskarżonego wyroku, jak również jego argumentację prawną i przyjmuje je za swoje.

Nie ma racji skarżąca zarzucając, że Sąd Okręgowy naruszył art. 321 kpc orzekając ponad żądanie sformułowane w pozwie. Powódka bowiem domagała się ustalenia, że sporna uchwała zgromadzenia wspólników jest nieważna ewentualnie uchylenia jej. Sformułowała zatem żądanie ustalenia nieważności uchwały o czym ostatecznie Sąd Okręgowy orzekał stwierdzając, że sporna uchwała jest nieważna. Takie rozstrzygnięcie odpowiada regulacji przyjętej w art. 252 ksh, na który to przepis zresztą powódka powoływała się w uzasadnieniu pozwu, co nie znaczy jednak, że nie odpowiada żądaniu pozwu sformułowanemu jako żądanie ustalenia. Jest tak, jak wspomniano, z uwagi na odwołanie się w pozwie do dyspozycji art. 252 ksh ale przede wszystkim dlatego, że każde „stwierdzenie nieważności”, o którym mowa w art. 252 ksh, jest w swej istocie ustaleniem jej istnienia. A zatem, pomijając to, że oczytanie intencji wnoszącego powództwo co do rzeczywistego zamiaru uzyskania satysfakcjonującego go rozstrzygnięcia określonej treści musi być dokonane nie tylko w oparciu o literalne brzmienie żądania ale również jego uzasadnienie (gdy można różnie odczytywać jego intencje), to w rzeczywistości powódka domagała się ustalenia, a więc stwierdzenia poprzez ustalenie, że kwestionowana przez nią uchwała jest nieważna.

W tej sytuacji nie można odpowiedzialnie twierdzić, że sąd orzekał o żądaniu niezgłoszonym w pozwie bo tak nie było. Żądanie ustalenia nieważności jest bez wątpienia stwierdzeniem jej istnienia, a zatem czy to ustalenie, że sporna uchwała jest nieważna, czy też stwierdzenie, że jest ona nieważna, prowadziły do tego

samego, a mianowicie usunięcia jej z obrotu prawnego, a więc zgodnie z oczekiwaniem powódki.

Obojętnie bowiem jak tę uchwałę potraktujemy, a więc czy nawet tak jak tego oczekuje skarżąca, a więc jako uchwałę zbędną i nie wywierająca skutków prawnych, to jednak ta uchwała w obrocie prawnym funkcjonowała i każda ze stron procesu mogła inaczej oceniać jej istotność prawną i prawną skuteczność. Zatem wydanie kwestionowanego przez apelację rozstrzygnięcia doprowadziło do jej wyeliminowania z obrotu prawnego, a to - jak wcześniej powiedziano - odpowiadało intencji powódki.

Co się zaś tyczy zarzutu naruszenia art. 252 ksh, nie można akceptować wywodów apelacji, że Sąd Okręgowy naruszył ten przepis dokonując błędnej jego wykładni i w konsekwencji nietrafnie zastosował go do oceny skuteczności powództwa. Nie ma bowiem racji skarżąca, że uchwała nie naruszała art. 203 § 1 ksh. Ten przepis, jak niewadliwie przyjął Sąd Okręgowy, pozwala na odwołanie z funkcji członka zarządu spółki osoby pełniącej tę funkcję. Skoro pozwana nie kwestionowała, że powódka wcześniej skutecznie złożyła rezygnację z funkcji w zarządzie, to kwestionowana uchwała nie tyle była zbędna, co jej wydanie niezgodne z tym przepisem. Poprzestając bowiem jedynie na stwierdzeniu o zbędności jej wydania można by doprowadzić do sytuacji, że każda ze stron - zależnie od sytuacji

-

inaczej widziałaby konsekwencje jej wydania, powódka jako niedozwolone i sprzeczne z art. 203 § 1 ksh odwoływanie jej z zarządu, gdy już nie była jego członkiem, zaś pozwana, że powódkę odwołano z pełnionej funkcji. Dlatego tym bardziej należy się opowiedzieć za restrykcyjną wykładnią art. 203 § 1 ksh i art. 252 ksh pozwalającą przyjąć, że art. 203 § 1 ksh stanowi o niedopuszczalności odwoływania z zarządu osób nie będących już jego członkami i pozwala na stwierdzenie, że uchwała wydana wbrew tej regulacji jest nieważna albowiem jest z nią sprzeczna. Można w ten sposób wyeliminować z obrotu prawnego uchwałę, która nie mogła być wydana, bo nie ma oparcia w art. 203 § 1 ksh i stwarzającą pozory legalności.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny apelację oddalił, o czym orzekł na podstawie art. 385 kpc, zaś o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 kpc.