Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. N.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 22 maja 2014 r., sygn. akt I C 253/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1 800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 756/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej zasądził na rzecz powódki Z. N. od pozwanego (...) SA w W. kwotę 40.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 maja 2014 roku, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.138,11 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok Sąd Okręgowy oparty został na następujących ustaleniach.

W dniu 30 marca 2001 r. powódka wraz z 1,5-roczną córką K. N., którą prowadziła w wózku, została potrącona przez samochód osobowy, którym kierowała S. W., na skutek czego doznała ran tłuczonych głowy, grzbietu nosa, okolicy policzkowej lewej i małżowiny usznej lewej oraz klatki piersiowej, stłuczenia głowy ze wstrząśnieniem mózgu, złamania głowy kości ramiennej prawej ze zwichnięciem w stawie ramienno-łopatkowym, złamania ½ długości kości łokciowej prawej z przemieszczeniem odłamów, wielomiejscowych otarć naskórka, wybicia zęba 11, ubicia w obrębie koron zębów 12 i 21, zmian okołowierzchołkowych zęba 12.

Bezpośrednio po wypadku do 17 kwietnia 2001 r. powódka przebywała na oddziale ortopedyczno-urazowym Szpitala Pediatrycznego w B., gdzie była leczona operacyjnie. W dniu 5 kwietnia 2001 r. dokonano repozycji złamanego lewego obojczyka i zespolenia odłamów płytką AO i śrubami, repozycji zwichniętej głowy, repozycji złamania kości ramiennej prawej i zespolenia odłamów płytką i śrubami, repozycji odłamów kości łokciowej prawej i zespolenia płytką i śrubami. Miejsca ubytku kostnego uzupełniono tkanką kostną mrożoną.

Następnie powódka leczyła się w Poradni Lekarza Rodzinnego (...) w W., Poradni (...) (...) Sp. z o.o. „(...)” w B., (...) s.c. w C., gdzie wykonano leczenie kanałowe zębów 12 i 21, wykonano most porcelanowy 12-21 i wykonano resekcję wierzchołka korzenia zęba 12. W (...) Sp. z o.o. w B. wykonano zabieg wszczepienia implantów zębów 11 i 12 oraz regeneracji kości, wykonano usługę dotyczącą zęba 21. Powódka miała także wykonane zabiegi w (...) w B.. Leczenie stomatologiczne było konieczne także w 2012 i 2013 r., kiedy dokonano wymiany uzupełnienia protetycznego. Odbyła także rehabilitację w Sanatorium (...) w U., a także miała przeprowadzane zabiegi rehabilitacyjne w (...) s.c. w W.. W 2003 r. usunięto powódce materiał zespalający z kości ramiennej i łokciowej prawej i zespolenie z obojczyka lewego.

Ubezpieczyciel (...) S.A. ustalił uszczerbek na zdrowiu powódki w wysokości 62%, w tym: 8% - nerwica pourazowa, 5% - szpecące blizny twarzy, 4% - wybite dwa zęby, 3% - częściowe ubytki korony zębów, 15% - następstwa złamania lewego obojczyka, 15% - następstwa złamania kości ramiennej, 12% - następstwa złamania kości ramiennej prawej.

Obecnie stan powódki uległ poprawie. Występuje jedynie zanik mięśni prawej obręczy barkowej bez upośledzenia funkcji stawu. Nie odczuwa bolesności przy ruchach w stawie barkowym prawym, poza wydatniejszymi ruchami. Siła i napięcie mięśniowe jest prawidłowe. Pozostałe złamania wygoiły się bez zaburzeń funkcji stawów. Posiada szpecącą bliznę pooperacyjną na przedniej powierzchni stawu barkowego i przednio-bocznej powierzchni prawego ramienia o długości 25 cm, na przedramieniu prawym od stawu łokciowego do około 4 cm powyżej garstka, a także nad lewym obojczykiem o długości 17 cm. Aktualnie cierpi z powodu przewlekłych, okresowo zwiększających się bólów głowy, a które zostały objęte wskazanym przez (...) S.A. 8% uszczerbkiem na zdrowiu (nerwica pourazowa). Przewlekłe bóle głowy mogą trwać jeszcze przez wiele lat, mogą utrzymywać się nawet do końca życia. U powódki nie występują objawy ewentualnego uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu krążenia. Obecnie stan uzębienia jest dobry. Dolegliwości zgłaszane przez powódkę zmniejszają jej aktywność życiową i utrudniają jej codzienne funkcjonowanie. Obecnie uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi 12-17%, ponieważ nie uległ zmianie uszczerbek spowodowany szpecącymi bliznami wynoszący 5%, a także uszczerbek spowodowany utratą zębów i uszkodzeniem koron zębów wynoszący 2-7%, a następstwa przebytego zwichnięcia stawu barkowego z towarzyszącym złamaniem podłogowym kości ramiennej w postaci stwierdzonego obecnie zaniku mięśni prawej obręczy barkowej z zachowaniem prawidłowego zakresu ruchomości prawego stawu barkowego i brakiem bolesności przy normalnych ruchach wynosi 5%. Szpecące blizny ramienia i przedramienia prawego oraz nad lewym obojczykiem, niebolesne, bez zaburzeń funkcji można ustalić na 15% trwałego uszczerbku na zdrowiu, po 5% na każdą z blizn. Biegły sądowy M. L. nie stwierdził możliwości zwiększenia uszczerbku na zdrowiu powódki ponad pokreślony przez (...) S.A. W okresie 2 miesięcy powódka wymagała pomocy innych osób w wymiarze 3-4 godzin dziennie.

Na skutek wypadku z dnia 30 marca 2001 r. po 16 dniach zmarła 1,5-roczna córka powódki K. N..

Przed wypadkiem powódka była osobą aktywną, chodziła po górach, dużo pływała, brała udział w zawodach pływackich, jeździła konno, tańczyła w zespole.
Z uwagi na śmierć córki K. straciła chęci do tych aktywności. Potrzebowała wsparcia psychicznego. Przeżywała i nadal przeżywa śmierć córki, zamknęła się w sobie, rzadko spotyka się ze znajomymi. Zdarza się, że powódka powraca myślami do zmarłej córki. Powódka wstydzi się także pokazywać w stroju kąpielowym z uwagi na blizny.

W (...) powódka urodziła syna, a w (...) córkę. Stara normalnie opiekować się dziećmi.

W związku z wypadkiem powódka w 2002 r. domagała się od ubezpieczyciela (...) S.A. kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wskutek poniesionych obrażeń ciała, a także za śmierć córki.

(...) S.A. w dniu 12 czerwca 2002 r. uznał swoją odpowiedzialność wobec powódki i wypłacił jej 45.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i ból przy uwzględnieniu doznanych obrażeń, okoliczności wypadku (udział w wypadku dziecka), okresu leczenia, trwałych następstw wypadku (62%), wieku poszkodowanej, a także 3.323,84 zł tytułem odszkodowania. W dniu 24 czerwca 2002 r. (...) S.A. uznał dalszą kwotę w wysokości 6.994,54 zł tytułem odszkodowania.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy uznał, że poczynione ustalenia pozwalają na przyjęcie, iż zadośćuczynienie wypłacone dotychczas powódce przez pozwanego jest nieadekwatne w stosunku do doznanej przez nią krzywdy. W ocenie Sądu krzywdę tę skoryguje dalsza kwota 40.000 złotych niezależnie od kwoty wypłaconej poszkodowanej przez Ubezpieczyciela w 2002 roku. Ponieważ w 2002 roku w praktyce orzeczniczej nie funkcjonowało pojęcie naruszenie dobra osobistego polegającego na utracie osoby bliskiej ani zasądzenia zadośćuczynienia z tego tytułu, Sąd uznał, że wypłacone powódce w postępowaniu likwidacyjnym przez pozwanego 45.000 złotych stanowiło zadośćuczynienie za krzywdę powódki jako poszkodowanej.

Sąd Okręgowy powołując się na przepisy art. 445 § 1 kc w związku z art. 444 § 1 kc oraz art. 23 i 24 kc w związku z art. 448 kc uznał, że powódce przysługuje dalsza kompensata w kwocie 40.000 złotych z tytułu doznanej krzywdy, w tym w głównej mierze tytułem zadośćuczynienia za śmierć córki.

Dalej idące żądanie w zakresie zapłaty zadośćuczynienia (powódka żądała zadośćuczynienia 80.000 złotych) Sąd oddalił jako wygórowane.

Zgłoszone w toku procesu żądanie odszkodowania w kwocie 1.920 złotych oddalono jako nieudowodnione.

Orzekając o odsetkach Sąd miał na względzie okoliczność, że ustalenie wielkości krzywdy powódki wymagało postępowania dowodowego co uzasadniało ich zasądzenie od dnia wyrokowania. W ocenie Sądu brak podstaw do uznania, że pozwany opóźniał się ze spłaceniem świadczenia od 2002 roku, a nadto podniesiony został zarzut przedawnienia roszczenia o odsetki za czas poprzedzający trzy lata od wytoczenia powództwa.

O kosztach orzeczono na mocy art. 100 kpc.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez powódkę w części oddalającej żądanie zapłaty odsetek ustawowych od kwoty 40.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę za okres od 11.06.2010 r. do 22.05.2014 r.

Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów art. 481 § 1 kc w związku z art. 455 kc i art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) poprzez ich niezastosowanie i zasądzenie odsetek od kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę od dnia następującego po dniu wyrokowania (22.05.2014r.) do dnia zapłaty, którą to datę Sąd uznał za datę wymagalności świadczenia, podczas gdy pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia co do tejże kwoty już w dniu 11.06.2010 r.

Wskazując na powyższy zarzut wnosiła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie daty początkowej odsetek od kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na dzień 11.06.2010 r.

2.  zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

W ocenie skarżącej skoro pozwany 12.06.2002 r. odmówił powódce wypłaty zadośćuczynienia ponad kwotę 45.000 złotych a Sąd uwzględnił dalsze roszczenie z tego tytułu dotyczące zapłaty 40.000 złotych to oznacza, że pozwany opóźnia się ze świadczeniem od 12.06.2002 r. i winien zapłacić odsetki za nieprzedawniony trzyletni okres przed wytoczeniem powództwa.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja powódki nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku orzekł ponad żądanie.

Z jego motywów wynika, że zasądzona kwota 40.000 złotych stanowi w głównej mierze zadośćuczynienie z tytułu utraty przez powódkę dziecka. Roszczenie w tym zakresie oparto na przepisach dotyczących ochrony dóbr osobistych.

Niedopuszczalne jest łączne zasądzenie zadośćuczynienia z tytułu dwóch odrębnych zdarzeń jakimi były krzywda powódki związana ze śmiercią córki oraz jej krzywda wynikająca z doznanego uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia bez jednoznacznego wskazania jaką kwotę zasądzono z jakiego tytułu. Uniemożliwia to zarówno stronom jak i sądowi odwoławczemu kontrolę trafności rozstrzygnięcia.

Przede wszystkim należy jednak – zauważyć, że przytoczona w pozwie podstawa faktyczna powództwa dotyczyła jedynie krzywdy doznanej przez powódkę w związku z obrażeniami doznanymi przez nią w wypadku. Ani w pozwie ani w toku procesu powódka nie zgłosiła żądania naprawienia krzywdy wynikającej ze śmierci córki. Uwzględniając powództwo w pewnej, bliżej nieokreślonej części, w oparciu o podstawę faktyczną na której nie było oparte żądanie Sąd Okręgowy naruszył przepis art. 321 § 1 kpc.

Na orzekanie ponad żądanie nie pozwalała okoliczność, że w postępowaniu likwidacyjnym powódka zgłosiła pozwanemu także roszczenie pieniężne z tytułu śmierci córki. Sąd związany jest bowiem żądaniem pozwu (w tym jego podstawą faktyczną) a nie treścią zgłoszenia szkody u ubezpieczyciela. Zasądzenie należności głównej nie było jednak kwestionowane przez żadną ze stron co uniemożliwia sądowi odwoławczemu ingerencję co do tej części orzeczenia.

W zgłoszeniu szkody dokonanym przez powódkę i jej męża w dniu 6 maja 2002 roku (k. 34 – 35) skonkretyzowano roszczenie pieniężne w kwocie 150.000 złotych jedynie z tytułu śmierci dziecka.

Powódka żądała też zadośćuczynienia za własny ból i cierpienie w związku z doznanymi w wypadku ale to roszczenie nie zostało skonkretyzowane co do żądanej kwoty pieniężnej.

Pozwany wypłacił powódce w 2002 r. zadośćuczynienie w kwocie 45.000 złotych.

W ówczesnym stanie prawnym i praktyce orzeczniczej, wypłacona kwota nie mogła być inaczej traktowana jak zadośćuczynienie dla poszkodowanego wypłacone na podstawie przepisów art. 445 § 1 kc w związku z art. 444 § 1 kc. Powódka przyjęła zaoferowane zadośćuczynienie i przez jedenaście lat nie kwestionowała jego wysokości. W tej sytuacji nie sposób uznać, że pozwany przez ten czas opóźniał się ze spełnieniem dalszego świadczenia z tego tytułu. Brak dalszego żądania przez ten długi okres czasu musiał być przez pozwanego interpretowany jako milczące oświadczenie woli powódki o zaspokojeniu jej roszczenia.

Późniejsza zmiana przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych umożliwia powódce dochodzenie dalszego roszczenia nawet po upływie 11 lat od przyjęcia świadczenia uznanego przez nią obecnie za częściowe.

Taka zmiana stanowiska powódki uzasadniałaby ewentualny zarzut opóźnienia w spełnieniu dalszego świadczenia dochodzonego w pozwie nie przez 11 lat lecz co najwyżej od upływu 30 dni od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, w którym zgłoszono i skonkretyzowano dalsze roszczenie z tytułu zadośćuczynienia. Zasadnie jednak Sąd Okręgowy uznał, że ewentualnym opóźnieniu w spełnieniu świadczenia można w przypadku niniejszej sprawy mówić jedynie od dnia wyrokowania.

Wynika to ze szczególnego stanu faktycznego jakiego dotyczy sprawa, a który przedstawiono wyżej.

Krzywda powódki została oceniona ponownie przez Sąd Okręgowy w kilkanaście lat po zdarzeniu wyrządzającym szkodę, po ustaleniu skali obrażeń doznanych przez skarżącą w 2001 r. i uwzględnieniu jej stanu zdrowia w 2013 r. Siła nabywcza pieniądza w 2002 r., kiedy pozwany spełnił część świadczenia i w 2013 r. kiedy zasądzono dalsze zadośćuczynienie, jest całkowicie odmienna.

Mając na względzie te okoliczności brak jest podstaw do uznania, że pozwany opóźnia się z zapłatą kwoty zasądzonej w 2014 r. od 2002 r. a powódce należą się odsetki za opóźnienie za nieprzedawniony 3-letni okres przed wytoczeniem powództwa.

W okolicznościach niniejszej sprawy nieprzydatne jest powoływanie się na dotychczasowe orzecznictwo sądów dotyczące roszczeń odsetkowych gdyż nie dotyczą one tego rodzaju stanu faktycznego, którego dotyczy zaskarżony wyrok. W ocenie Sądu Apelacyjnego mimo wskazanego uchybienia co do orzekania ponad żądanie rozstrzygniecie o odsetkach należy uznać za trafne. Dlatego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 kpc i art. 98 kpc orzekł jak w sentencji.