Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 lutego 2015 roku

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2015 roku w Bielsku Podlaskim

na rozprawie

sprawy z wniosku K. S.

z udziałem M. B. (1), S. B., J. K., M. K., J. B. (1), W. B. (1), H. F., L. B., E. S., M. S., M. B. (2), H. N., O. W.

o stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia

postanawia:

1.  Oddalić wniosek.

2.  Stwierdzić, że zainteresowani we własnym zakresie ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 1437/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. S.wnosiła o stwierdzenie, że zmarła w dniu 12 września 2012 roku W. B. (2)nabyła z dniem 20 września 2002 roku w drodze zasiedzenia prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej we wsi S.gmina N.oznaczonej w ewidencji gruntów numerem geodezyjnym (...)o powierzchni 0,4400 ha.

Uczestnicy postępowania M. B. (1) i L. B. przychylili się do stanowiska wnioskodawczyni.

Uczestnicy postępowania S. B., J. K., M. K., J. B. (1), W. B. (1), H. F., E. S., M. S., M. B. (2), H. N., O. W. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Bezsporne w sprawie jest, że na mocy aktu własności ziemi wydanego w dniu 28 czerwca 1976 roku Nr (...), z mocy samego prawa współwłaścicielami nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...)o powierzchni 0,431 ha położonej we wsi S.gmina N.stali się: J. B. (2)syn M.i A.w udziale 4/7 części, M. B. (3)syn J.i H.i W. B. (1)syn J.i H.w udziale 2/7 części oraz P. B.syn A.i J. K. B.córka A.i J.w udziale 1/7 części (k. 7 akt sprawy, akta uwłaszczeniowe Nr (...)). W wyniku odnowienia operatu ewidencji gruntów działka nr (...)otrzymała nr (...) i powierzchnię ogólną 0,44 ha (pismo Starostwa Powiatowego w H.z dnia 24.12.2014 roku k. 41).

M. B. (3)syn J.i H.zmarł w dniu 1 października 2005 roku. Sąd Rejonowy w B.na mocy postanowienia z dnia 8 maja 2006 roku w sprawie o sygn. akt (...) stwierdził, że spadek po nim na mocy ustawy nabyli żona M. B. (2), córka H. N.i syn J. B. (1)po 1/3 części każde z nich, w tym także wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne (k. 13 akt (...)).

M. B. (3)syn J.i L.zmarł w dniu 15 grudnia 1991 roku. Sąd Rejonowy w B.na mocy postanowienia z dnia 15 lipca 1992 roku w sprawie o sygn. akt (...) stwierdził, iż spadek po nim na mocy ustawy nabyli: żona W. B. (2)w ¼ części oraz dzieci: M. B. (1), H. B., K. B.i L. K.po 3/16 części każde z nich, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą na zasadach ogólnych żona W. B. (2), córka K. B.i syn M. B. (1)po 1/3 części każde z nich (k. 18 akt sprawy (...)).

P. B.syn A.i J.zmarł w dniu 3 grudnia 1988 roku. Sąd Rejonowy w B.na mocy postanowienia z dnia 10 listopada 1998 roku w sprawie o sygn. akt (...) stwierdził, że spadek po nim na mocy ustawy nabyli: żona A. B.w ¼ części oraz dzieci: M. B. (4), J. B. (3), W. B. (3), J. B. (1)i O. W.po 3/20 części każde z nich. A. B.córka K.i A.zmarła w dniu 4 sierpnia 1995 roku, a spadek po niej na mocy wskazanego postanowienia Sądu nabyły dzieci: M. B. (4), J. B. (3), W. B. (3), J. B. (1)i O. W.po 1/5 części każde z nich, w tym także wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne (k. 28 akt sprawy (...)).

M. B. (4)syn P.i A.zmarł w dniu 7 kwietnia 2005 roku a spadek po nim na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w B.z dnia 24 maja 2005 roku w sprawie o sygn. akt (...) nabyli: siostra O. W.i brat J. B. (3)po ½ części każde z nich, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne (k. 12 akt sprawy (...)).

K. B.córka A.i J.zmarła w dniu 9 października 1991 roku. Spadek po niej na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w B.z dnia (...)kwietnia 2006 roku w sprawie o sygn. akt (...) nabyli: bratanica O. W., bratanek J. B. (3), bratanek M. B. (4), bratanek J. B. (1)i bratanek W. B. (3)po 1/5 części każde z nich. Sąd stwierdził również, iż spadek po zmarłym w dniu 26 stycznia 2006 roku J. B. (3)synu P.i A.na podstawie ustawy nabyła siostra O. W.w całości, w tym także wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne (k. 10 akt sprawy (...)).

J. B. (1)syn P.i A.zmarł w dniu 31 sierpnia 1996 toku. Spadek po nim na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w B.z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie o sygn. akt (...) nabyli: brat W. B. (3), siostra O. W., brat J. B. (3)i brat M. B. (4)po ¼ części każde z nich, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne. Sąd stwierdził również, że spadek po zmarłym w dniu 27 lipca 2001 roku W. B. (3)synu P.i A.nabyli: siostra O. W., brat J. B. (3)i brat M. B. (4)po 1/3 części każde z nich (k. 15 akt sprawy (...)).

Bezsporne jest również, że podatek rolny za grunty rolne stanowiące działkę o numerze geodezyjnym (...)o powierzchni 0,4400 ha położoną w obrębie wsi S.był opłacany przez W. B. (2)(zaświadczenie z Urzędu Gminy N.k. 8).

Wnioskodawczyni K. S.w uzasadnieniu wniosku podnosiła, że W. B. (2)- zamieszkała za życia w S. ul. (...)– Gmina N.- zmarła w dniu 12 września 2012 roku. Pod wskazanym adresem zamieszkiwała od września 1964 roku i wraz z mężem M. B. (3)synem J.i L., zmarłym w dniu 15 grudnia 1991 roku była w nieprzerwanym samoistnym posiadaniu nieruchomości położonej we wsi S.gmina N.oznaczonej numerem geodezyjnym (...). Własność przedmiotowej nieruchomości określa akt własności ziemi (...)z dnia 28 czerwca 1976 roku i wymienieni są w nim J. B. (2)syn M.i A., M. B. (3)syn J.i H., W. B. (1)syn J.i H.oraz P. B.syn A.i J. K. B.córka A.i J.. Z wymienionych osób na terenie powyższej nieruchomości będącej przedmiotem wniosku zamieszkiwał i władał nią samoistnie syn J. B. (2)( od dnia jego śmierci tj. od dnia 20 listopada 1972 roku) - M. B. (3)wraz z małżonką W. B. (2)oraz L. B.– małżonka J. B. (2), która zmarła w dniu 23 stycznia 1998 roku. Po śmierci J. B. (2)nie było przeprowadzone żadne postępowanie dotyczące dziedziczenia jego majątku. Ponadto żadna z uprawnionych osób do tej pory nie przedstawiła swoich roszczeń, co do przedmiotowej nieruchomości. Powyższe okoliczności oraz ponad 30 –letni okres posiadania wskazują, że zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego nieruchomość ta stała się własnością w drodze zasiedzenia. W. B. (2)opłacała podatki dotyczące przedmiotowej nieruchomości, co dowodzi spełnienia przesłanek posiadania samoistnego.

Uczestniczka postępowania L. B.wskazała, że obecnie zamieszkuje na nieruchomości stanowiącej działkę o numerze geodezyjnym (...)wraz z bratem M. B. (1). Mieszkała tam do swojej śmierci W. B. (2), która zmarła 12 września 2012 roku. Nikt z osób wymienionych w akcie własności ziemi nie zgłaszał pretensji do tej działki, ani też nie płacił żadnych podatków, wszystko regulowała W. B. (2). Uczestniczka wskazała, że uważała za właścicielkę nieruchomości W. B. (2), która zarządzała nieruchomością aż do śmierci (k.78).

Zgodnie z art. 172 kc posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie jako posiadacz samoistny przez określony czas. Niezbędnym zatem do stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie jest ustalenie, czy posiadanie przedmiotowej nieruchomości przez osoby ubiegające się o stwierdzenie miało charakter posiadania samoistnego. Samoistne posiadanie charakteryzuje się dwoma elementami: fizycznym tj. faktycznym władztwem nad rzeczą sprawowanym tak jak właściciel ( corpus) i psychicznym ( animus) tj. wolą posiadania jej jak właściciel (art. 336 kc). Właścicielska wola posiadania rzeczy oznacza wolę posiadania jej dla siebie, z wyłączeniem innych podmiotów, a więc chęć wyłącznego władania rzeczą w zakresie prawa własności. Właśnie czynnik woli pozwala na rozróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. W praktyce o tym, czy mamy do czynienia z posiadaniem samoistnym, czy też zależnym decydują zewnętrzne, widoczne dla otoczenia przejawy władztwa nad rzeczą.

Naczelną przesłanką zasiedzenia jest posiadanie samoistne nieruchomości. Stawiając taki warunek, ustawodawca odsyła do pojęcia zawartego w definicyjnej normie art. 336 k.c., zgodnie z którym posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Oczywiście w kontekście zasiedzenia mamy na uwadze posiadanie samoistne niepoparte tytułem własności, gdyż chodzi o nabycie własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego „nie będącego jej właścicielem". Tak więc elementem stanu faktycznego, który stanowi podłoże zasiedzenia, jest samoistne posiadanie, polegające na faktycznym władaniu rzeczą jak właściciel (art. 172 k.c. w zw. zart. 336 k.c.). Konieczne jest zatem - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 kwietnia 1998 r., I CKN 430/98 (OSNC 1999, nr 11, poz. 198) - wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Mówiąc inaczej, wszystkie dyspozycje posiadacza powinny swą treścią odpowiadać dyspozycjom właściciela, co wcale nie oznacza, że w każdej sytuacji posiadacz musi mieć przekonanie, iż jest właścicielem. Kwestia świadomości, jaką posiadacz odnosi do wykonywanego prawa, a więc przekonanie o tym, czy jest lub nie jest właścicielem posiadanej rzeczy, rzutuje natomiast na dobrą albo złą wiarę posiadania. Tak więc posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto błędnie przypuszcza, że jest właścicielem rzeczy, a w złej pozostaje ten, kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo własności nie przysługuje jemu, a innej osobie (por. orzeczenia SN z dnia 26 listopada 1949 r., Wa.C. 159/49, "Demokratyczny Przegląd Prawniczy" 1950, nr 6, s. 56; orzeczenie SN z dnia 14 września 1963 r., III CR 71/62, OSNC 1963, nr 5, poz. 111; uzasadnienie uchwały SN z dnia 14 marca 1980 r., III CZP 14/80, OSNCP 1980, nr 9, poz. 161 albo uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, nr 4, poz. 48 i in.). Art. 339 k.c. stanowi, że domniemywa się, iż ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Przytoczone domniemanie należy do grupy domniemań wzruszalnych. Jego obalenie jest zatem dopuszczalne w każdym postępowaniu. Jednakże wartość tego domniemania polega na tym, że zwalnia ono posiadacza od konieczności prowadzenia dowodów i legitymizuje go do chwili obalenia domniemania przez tego, kto twierdzi, że jest ono w konkretnej sprawie nieprawdziwe. Stan posiadania współtworzą fizyczny element ( corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru ( animus) władania rzeczą dla siebie. W przypadku posiadania samoistnego mamy na uwadze animus domini (posiadacz samoistny włada rzeczą „jak właściciel"). Wola posiadania rzeczy w zakresie własności oznacza wolę posiadania jej dla siebie, z wyłączeniem innych podmiotów, a więc chęć wyłącznego władania rzeczą w zakresie stosownym do najszerzej pojętych uprawnień do rzeczy. Czynnik woli pozwala na rozróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. W praktyce więc o tym, czy mamy do czynienia z posiadaniem charakterystycznym dla własności, czy też zależnym, decydują zewnętrzne (a więc widoczne dla otoczenia) przejawy władztwa nad rzeczą, jednoznaczne manifestowanie dla otoczenia władania jak właściciel.

Okres prowadzący do nabycia własności nieruchomości zróżnicowany jest w zależności od tego, czy samoistny posiadacz uzyskał posiadanie w dobrej czy w złej wierze i wynosi odpowiednio 20 i 30 lat. Okresy te zostały ustalone ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321), która weszła w życie z dniem 1 października 1990 roku (art. 16 tej ustawy), bowiem art. 172 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 1965 roku (data wejścia w życie kc) do dnia 30 września 1990 roku, przewidywał jedynie 20-to letni okres samoistnego posiadania nieruchomości prowadzący do nabycia jej własności w przypadku gdy posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze i okres 10-cio letni w przypadku nabycia posiadania w dobrej wierze.

Przyjmuje się także za dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia udziału we współwłasności (por. np. postanowienie SN z dnia 14 października 1999 r., I CKN 154/98, Lex nr 50683; J. Hans, J. Ignatowicz, Dwugłos w sprawie zasiedzenia udziału we współwłasności, NP 1956, nr 9). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 października 1997 r. (II CKN 408/97, OSN 1998, nr 4, poz. 61), a ostatnio w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2010 r. (III CSK 300/09, Lex nr 852670), nie można też wykluczyć zasiedzenia przez współwłaściciela udziału innego współwłaściciela.

Z powyższego wynika, że dla stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie konieczne jest ustalenie istnienia łącznie wymienionych wyżej przesłanek. Brak istnienia choćby jednej z nich powoduje niemożność nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia.

Niezbędnym zatem do stwierdzenia nabycia prawa własności przez zasiedzenie w

niniejszej sprawie było ustalenie, czy istniało rzeczywiście posiadanie przedmiotowych nieruchomości przez osoby ubiegające się o stwierdzenie nabycia tego prawa w drodze zasiedzenia i czy miało ono przymioty posiadania charakterystycznego dla władztwa właściciela oraz czy upłynął oznaczony w ustawie czas, aby skuteczne zasiedzenie miało miejsce.

W ocenie Sądu w kontekście całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, należało uznać, że wnioskodawczyni nie wykazała koniecznych warunków wymaganych przepisami prawa, aby można było stwierdzić nabycie przez jej poprzedników prawnych własności nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Zgodnie z art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. W postępowaniu cywilnym reguła ta została powtórzona w art. 232 kpc, zgodnie z którą strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Przytoczone regulacje oznaczają, że ciężar udowodnienia twierdzenia o istnieniu określonego faktu spoczywa na twierdzącym, a nie przeczącym. Powyższa reguła zgodnie z art. 13 §2 kpc ma również zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni nie przedstawiła wiarygodnych i przekonujących dowodów na poparcie swoich twierdzeń w przedmiocie spełnienia przesłanek nabycia prawa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia. Wnioskodawczyni powinna przedstawić dowody i wykazać przesłanki zasiedzenia, czego nie uczyniła. Samo twierdzenie wnioskodawczyni o samoistnym nieprzerwanym posiadaniu nieruchomości przez jej poprzedników prawnych przez określony okres czasu nie jest dowodem i nie zmierza do wykazania faktów. Należy zauważyć, że postępowanie cywilne przebiega fazowo w ten sposób, iż w pierwszej fazie postępowania sądowego strony (zainteresowani) przedstawiają twierdzenia o faktach, z których wywodzą skutki prawne, w drugiej fazie twierdzenia stron (zainteresowanych) weryfikowane są przeprowadzonymi dowodami, a dopiero w następnym etapie istnieje możliwość przeprowadzenia przez Sąd oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i na podstawie wyników tej oceny dokonanie ustaleń, które stanowią podstawę faktyczną rozstrzygnięcia.

W niniejszej sprawie, strona wnioskująca, na której spoczywał ciężar udowodnienia faktów istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia, udowodniła jedynie że W. B. (2)uiszczała podatek rolny związany z nieruchomością będącą przedmiotem wniosku o zasiedzenie (k. 8), nie zgłosiła natomiast żadnych innych wniosków dowodowych zmierzających do wykazania faktu władania nieruchomością przez W. B. (2)oraz okresu posiadania przez nią nieruchomości. Opłacanie podatków może świadczyć o samoistności posiadania nieruchomości, jednak nie jest warunkiem koniecznym do stwierdzenia zasiedzenia. Samo oświadczenie wnioskodawczyni w przedmiocie istnienia przesłanek zasiedzenia, przyznane przez uczestników postępowania M. B. (1)i L. B., jest niewystarczające do ich udowodnienia. Okoliczność, że uczestnicy postępowania – następcy prawni współwłaścicieli wymienionych w akcie własności ziemi z dnia 28 czerwca 1976 roku nie kwestionowali zasadności wniosku nie stanowi dowodu potwierdzającego przesłanki stwierdzenia zasiedzenia.

Na marginesie zauważyć należy, że zasiedzenie w niniejszej sprawie, gdyby zostało należycie udowodnione dotyczyłoby jedynie określonych udziałów w nieruchomości objętej wnioskiem. Zgodnie bowiem z przedłożonymi Sądowi do oceny dokumentami w postaci aktu własności ziemi Nr (...)i postanowieniami o stwierdzeniach nabycia spadku pierwotnym współwłaścicielem nieruchomości w udziale 4/7 części był J. B. (2)syn M.i A.. Jego spadkobiercą ustawowym był natomiast między innymi M. B. (3)– mąż W. B. (2), na rzecz której zasiedzenia domagała się wnioskodawczyni. Spadek po M. B. (3)nabyła w części określonej postanowieniem Sądu wydanym w sprawie o sygn. akt (...) W. B. (2). W kontekście zasiedzenia mamy na uwadze posiadanie samoistne niepoparte tytułem własności, gdyż chodzi o nabycie własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego „nie będącego jej właścicielem". W. B. (2)w drodze spadkobrania stała się natomiast współwłaścicielką nieruchomości w części, posiadała zatem tytuł własności w tym zakresie.

Reasumując, wobec braku udowodnienia wszystkich przesłanek prowadzących do zasiedzenia, wniosek o stwierdzenie zasiedzenia na podstawie art. 172 kc Sąd oddalił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 520 § 1 kpc. Wnioskodawczyni była podmiotem inicjującym postępowanie w sprawie i w jej interesie leżało przeprowadzenie poszczególnych czynności.