Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Bogumił Goraj

Sędziowie: SO Janusz Kasnowski

SO Tomasz Adamski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2013 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. Z. i T. Z.

przeciwko G. Z.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek zażalenia pozwanego

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 23 maja 2013 roku

sygn. akt I C 2015/13

postanawia:

l. zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zabezpieczyć roszczenie powodów poprzez orzeczenie zakazu zbywania i obciążania udziału w wysokości Vi części we własności nieruchomości należącej do pozwanego położonej w T. C., dla której Sąd Rejonowy w Świeciu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), który pozwany nabył od H. G. umową darowizny zawartą w dniu 18 stycznia 2011 roku przed notariuszem M. F. prowadzącą Kancelarię Notarialną w

i

K. Rep. A nr (...) do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, a w pozostałym zakresie wniosek o udzielenie zabezpieczenia oddalić;

2. oddalić zażalenie w pozostałej części.

II Cz 564/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 23 maja 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy udzielił powodom zabezpieczenia powództwa w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną poprzez ustanowienie dla pozwanego zakazu zbywania i obciążania nieruchomości - nieruchomości położonej w T. C. dla której Sąd Rejonowy w Tucholi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz nakazanie wpisanie w dziele lv tejże księgi wieczystej hipoteki przymusowej w kwocie 114.359,29 zł do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Sąd I instancji wskazał, że powodowie wystąpili do sądu z powództwem o uznanie za bezskuteczną wobec nich umowy darowizny, której przedmiotem była własność nieruchomości położonej T. C. zabudowanej budynkiem mieszkalnym zawartej między ich dłużniczką H. G. pozwanym. W wyniku zawarcia tej umowy - zdaniem powodów - H. G. stała się niewypłacalna. Powodowie zażądał nadto udzielenia zabezpieczenia dochodzonego roszczenia poprzez ustanowienie dla pozwanego zakazu zbywania i obciążania tej nieruchomości oraz obciążenia jej hipoteką przymusową, wskazując, że gdyby do czasu rozstrzygnięcia skargi pauliańskiej powodów pozwany rozporządził swym prawem, zaspokojenie wierzytelności powodów byłoby poważnie utrudnione. W ocenie sądu I instancji żądanie powoda udzielenia zabezpieczenia w sposób określony przez powodów winno zostać uwzględnione. Powodowie uprawdopodobnili swoje roszczenie z art. 527 kc, mają nadto interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, gdyż zbycie nieruchomości przez pozwanego wpłynęłoby negatywnie na możliwość osiągnięcia celu niniejszego postępowania. Ustanowienie zaś hipoteki przymusowej miało zabezpieczyć

3

roszczenie powodów na wypadek, gdyby pozwany nie zastosował się do zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości. Sąd wskazał, że z okoliczności pozwu wynika, że przedmiotowa nieruchomość już raz zmieniała właściciela w celu usunięcia spod egzekucji komorniczej, a poza z nieruchomości należącej do dłużników prowadzona jest egzekucja komornicza z wniosku kilku wierzycieli, którzy - z racji zabezpieczenia hipotekami -wyprzedzają powodów w zaspokojeniu. Suma udzielonego w niniejszej sprawie zabezpieczenia nie przewyższa wierzytelności powodów. W tej sytuacji wniosek o udzielenie zabezpieczenia został uwzględniony (art. 730 § 1 kpc).

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany G. Z. domagając się jego uchylenia lub zmiany poprzez oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Żalący się wskazał, w pierwszym rzędzie, że pozwany otrzymał umową darowizny od swojej siostry H. G. z dnia 18 stycznia 2011 roku jedynie udział w wysokości ¹/2 części we własności nieruchomości, pozostały udział należał do niego już od 22 czerwca 2004 roku. Tym samym obciążenie go zakazem zbywania i obciążania całej nieruchomości jest obciążeniem go ponad miarę. Pozwany wskazał nadto, że ustanowienie hipoteki przymusowej zostało wydane z naruszeniem prawa, gdyż wartość zabezpieczenia przekracza wartość nieruchomości i jest zbyt uciążliwe dla pozwanego i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Skarżący podniósł wreszcie, że informacje dotyczące sytuacji finansowej jego siostry są jedynie subiektywnymi odczuciami powodów nie popartymi stosownymi argumentami, a zatem brak jest podstaw do twierdzenia, że udział w nieruchomości w C. został zbyty w celu usunięcia spod egzekucji. W odpowiedzi na zażalenie powodowie wnieśli o jego oddalenie podnosząc, że w toku prowadzonej przeciwko H. G. egzekucji komorniczej od 2012 roku nie udało się ściągnąć żądnych kwot, jedyny składnik majątku dłużniczki, a którego mogliby się zaspokoić jest obciążony licznymi długami na łączną kwotę ponad 800.000 złotych, wierzycieli zabezpieczeni na tej

4

nieruchomości wyprzedzają powodów w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji i szanse na zabezpieczenie z majątku dłużniczki są niemal zerowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne jedynie w części.

Zgodnie z art. 730 kpc ¹ §1 kpc-udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne (np. roszczenie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną wobec powoda) sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki uzna za odpowiedni stosownie do okoliczności, w szczególności może ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem (art. 755 § 1 pkt 2 kpc).

Z kolei z regulacji zawartej w art. 527 kc wynika, że ochrona wierzyciela, którą zapewnia skarga pauliańska, sprowadza się do uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który czynność zaskarżył. Orzeczenie zapadłe w takiej sprawie ma charakter konstytutywny. Konsekwencją uwzględnienia roszczenia pauliańskiego jest nabycie przez wierzyciela uprawnienia do prowadzenia egzekucji z majątku osoby trzeciej, która odniosła korzyść z zaskarżonej czynności, uprawnienie to jednak jest ograniczone tylko do przedmiotów majątkowych, które wskutek uznania czynności prawnej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły (art. 532 kc). Powód w niniejszej sprawie uprawdopodobnił zasadność swojego roszczenia o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, spełniona tym samym została pierwsza z przesłanek opisanych w art. 730 ¹§ 1 kpc. Żądając udzielenia zabezpieczenia uprawniony zobligowany jest jednak nadto do wykazania swego interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia

5

lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Osiągnięcie celu postępowania w rozumieniu art. 730 ¹§2 kpc wiązać należy z rodzajem ochrony prawnej, której udzielenia żąda się w postępowaniu cywilnym. W przypadku, gdy żądana ochrona prawna polega na ukształtowaniu prawa czy stosunku prawnego chodzi o wyeliminowanie sytuacji w których ochrona prawna zapewniona przez orzeczenie sądu przychodzi zbyt późno, w wyniku • czego udaremnione zostaną jego skutki. Celem zabezpieczenia jest wówczas zapewnienie skuteczności przyszłego orzeczenia.

Sąd odwoławczy wskazuje, że rozstrzygnięcie w przedmiocie żądania powodów uznania czynności prawnej dokonanej między ich dłużniczką a pozwanym za bezskuteczną względem nich zapadnie po przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego. Na etapie rozstrzygania w przedmiocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia, w ocenie sądu, powodowie uprawdopodobnili, że dłużniczką wyzbywając się udziału w nieruchomości w T. C. wyzbyła się składnika majątku z którego mogliby się realnie zaspokoić. Prowadzona dotąd egzekucja na ich rzecz nie doprowadziła do zaspokojenia ich choćby w części, a co więcej powodowie uprawdopodobnili, że z egzekucji z nieruchomości pozostającej we własności dłużniczki, zważywszy na wysokość wierzytelności uprzywilejowanych względem ich wierzytelności, prawdopodobieństwo ich zaspokojenia jest znikome. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, że dłużniczką darowała udział we własności spornej nieruchomości, gdy wierzytelność powodów była już wymagalna w części, w pozostałej zaś części stała się wymagalna nieco ponad dwa miesiące po dokonaniu czynności. Zestawienie tych dat uprawdopodabnia twierdzenia powodów o tym, że darowizna została dokonana w celu pokrzywdzenia wierzycieli.

W niniejszej sprawie w przypadku wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego żądanie powoda za bezskuteczną wobec niego uznana zostałyby umowa darowizny udziału w wysokości Y* części we własności

6

nieruchomości położonej w T. C. zawarta 18 stycznia 2011 roku. Z tego udziału we własności tej nieruchomości - zgodnie z regułą wyrażoną w art. 532 kc - powodowie mogliby prowadzić egzekucję swej należności przysługującej im wobec H. G.. Wyrok uwzględniający jego roszczenie nie upoważniałby ich jednak do prowadzenia egzekucji z innych składników majątku pozwanego, w szczególności z udziału w nieruchomości w T. C., która należy do.pozwanego od 2004 roku, choćby z uwagi na treść art. 534 kc określającą pięcioletni termin zawity do wystąpienia ze skargą pauliańską. W twej sytuacji powód nie uprawdopodobnił swego interesu prawnego w udzieleniu mu zabezpieczenia poprzez ustanowienia zakazu zbywania lub obciążania przez pozwanego udziału w nieruchomości ponad udział będący przedmiotem umowy z 18 stycznia 2011 roku, zabezpieczenie takie nie pozostaje bowiem w żadnym związku z przedmiotem ewentualnego orzeczenia, które może zapaść w niniejszej sprawie.

Co do żądania udzielenia zabezpieczenia w niniejszej sprawie poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości pozwanego, to - w ocenie sądu odwoławczego - żądanie takie nie może zostać uwzględnione. Hipotekę przymusową, zgodnie z regulacją art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, można ustanowić na nieruchomości stanowiącej własność dłużnika osobistego wnioskodawcy, a po wtóre prawomocny wyrok uzyskany w sprawie wszczętej skargą pauliańską przeciwko obdarowanemu upoważnia wierzyciela do prowadzenia egzekucji z przedmiotu darowizny w celu ochrony wierzytelności przysługującej wobec dłużnika. Istotnym warunkiem takiej egzekucji wierzyciela jest uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi, określającego bliżej chroniona wierzytelność. Nie oznacza to jednak, że w takiej sytuacji powstają podstawy do obciążenia hipoteka przymusową nieruchomości osoby trzeciej, nabytej na podstawie czynności prawnej fraudacyjnej. Prawomocny wyrok uzyskany przez wierzyciela w takiej sprawie nie może stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej (art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) na

7

nieruchomości osoby trzeciej, nabytej przez tę osobę na podstawie kwestionowanej czynności prawnej, zarówno samodzielnie, jak i łącznie z tytułem wykonawczym przysługującym wnioskodawcy wobec dłużnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 roku, IV CSK 560/11). Żądanie w tym zakresie winno zatem ulec oddaleniu.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zażalenie uznał w części za uzasadnione i na podstawie przepisów art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc zaskarżone postanowienie zmienił, a w pozostałej części - jako niezasadne - zażalenie oddalił (art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc).