Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka (spr.)

Sędziowie: SA Mirosław Godlewski SA Janina Kacprzak

Protokolant: st. sekr. sąd. Kamila Tomasik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 stycznia 2015 r. w Ł.

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 21 stycznia 2014 r., sygn. akt: VIII U 3547/13,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz A. S. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 460/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 stycznia 2014 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. i przyznał A. S. prawo do emerytury poczynając od 1 kwietnia 2013 roku oraz zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na nastepujących ustaleniach i rozważaniach: A. S. urodził się w dniu (...) Od 1 grudnia 1977 r. do 30 kwietnia 1978 r. był zatrudniony w redakcji (...) na stanowisku sekretarza redakcji. Od 1 maja 1978 r. do 31 lipca 1990 r. był zatrudniony w (...) Wydawnictwie (...) ” Prasa - K. - Ruch”, gdzie wykonywał zawód dziennikarza (redaktora). Od 1 listopada 1990 r. do 30 listopada 1990 r. był zatrudniony w ”J. L.”, gdzie pracował w redakcji ” Wiadomości Dnia” na stanowisku dziennikarza w D. Wojewódzkim. Od 2 maja 1991 r. do 27 września 1991 r. był zatrudniony w redakcji “Wiadomości (...)” na stanowisku dziennikarza. Od 1 grudnia 1991 r. do 18 marca 1992 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Usługowo - Handlowym ”A.” na stanowisku redaktora naczelnego (...). Od 1 maja 1992r. do 31 grudnia 1993 r. był zatrudniony w (...) na stanowisku kierownika drukami. Od 1 września 1994 r. do 1 lipca 1999 r. był zatrudniony w Agencji (...) ” P. (...) na stanowisku redaktora naczelnego (...). Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy jako pracę w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w (...) Wydawnictwie (...) ” Prasa - K. - Ruch” od dnia 1 maja 1978 r. do dnia 31 lipca 1990r., w którym był objęty układem zbiorowym. Do 26 listopada 1995 r. wszyscy dziennikarze etatowi zatrudnieni w (...) Wydawnictwie (...) ” Prasa - K. - Ruch” byli objęci Układem Zbiorowym Pracy Dziennikarzy. Układ Zbiorowy Pracy Dziennikarzy nie wpływał na obowiązki dziennikarzy oraz ich zakres. Pomimo, że Układ Zbiorowy Pracy Dziennikarzy przestał obowiązywać warunki pracy dziennikarzy nie uległy zmianie. Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku udokumentował łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat, 10 miesięcy i 25 dni. W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy wskazując na treść art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uznał odwołanie za uzasadnione. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagane przepisem § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż osiągnął wymagany wiek w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej, ma wymagany dla mężczyzn okres zatrudniania - 25 lat a także ma wymagany okres pracy dziennikarskiej wynoszący ponad 15 lat. W ocenie Sądu Okręgowego w okresie pracy w P. od 1 maja 1992r. do 31 grudnia 1993r. ubezpieczony nie wykonywał pracy dziennikarza. Poza tym okresem we wszystkich pozostałych okresach ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę dziennikarza. Zdaniem Sądu pierwszej instancji okres wykonywania pracy dziennikarskiej, pomimo nieobjęcia dziennikarza układem zbiorowym pracy, jest okresem pracy uprawniajacym do nabycia emerytury na podstawie art. 184 FUS, bowiem paragraf 13 rozporządzenia z 7 lutego 1983r. we wstępnej części zawiera definicję dziennikarza, a odesłanie do ukladu zbiorowego oznacza, że osoby, które obejmuje układ są dziennikarzami w rozumieniu przepisów emerytalnych. Nie można natomiast tego rozumieć jako wymogu zawarcia układu zbiorowego, bowiem miał on zawsze charakter umowy. Układ zbiorowy pracy dziennikarzy został zawarty na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 1987r. i funkcjonował jednolity układ zbiorowy obejmujacy wszystkich dziennikarzy niezależnie od tego, gdzie byli zatrudnieni. Nowe układy zbiorowe pracy mogły być zawierane na podstawie art. 238 i nast. Kp, które nie przewidują już zawierania układów dla wszystkich pracowników danego zawodu. Zatem traktowanie paragrafu 13 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. jako ustanawiającego warunek skorzystania z określonych w nim uprawnień spowodowałoby trudności w interpretacji tego przepisu. Nie jest bowiem jasne, czy dla spełnienia tego warunku wystarczyłoby zawarcie ukladu zbiorowego w zakładzie zatrudniającym dziennikarzy, czy też wymagane byłoby zawarcie układu ponadzakładowego. I w jednym i drugim przypadku wystapiłaby nierówność wobec prawa. Uprawnienia emerytalne zależałyby bowiem od tego, czy jego pracodawca zawarł układ zbiorowy pracy lub przystąpił do takiego układu. Paragraf 13 rozporządzenia wymieniając, jako osoby uprawnione, dziennikarzy poszczególnych mediów zawiera określenie – „objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy”, które nie jest dodatkowym warunkiem wymaganym do przyznania emerytury lecz definicją pracy dziennikarza. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 12 ust. 1 rozporządzenie z dnia 28 września 2002 r. Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucają naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 32 ust. ust 3 pkt 4 i art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 13 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, które doprowadziło do przyznania ubezpieczonemu prawo do emerytury, podczas gdy nie zostały spełnione warunki do jej przyznania. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że Sąd Okręgowy w oparciu o dostępną dokumentację i zeznania świadków ustalił, że ubezpieczony poza pracą w “P.” w całym rozpatrywanym okresie (do 1 stycznia 1999r.) wykonywal pracę dziennikarza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i dlatego przyznał mu prawo do emerytury. Tymczasem w okresie uznanym przez Sąd Okręgowy ubezpieczony nie był objęty układem zbiorowym pracy i dlatego nie było podstaw do przyznania mu emerytury. Warunek “objęcia układem zbiorowym pracy” stanowi swoiste zdefiniowanie pracy jaka może zostać zakwalifikowana do prac w warunkach szczególnych. Zapis ten znajduje się także w art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W ocenie ZUS wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych tj. dziennikarza objętego układem zbiorowym pracy dziennikarzy i tym samym nie ma prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Nietrafny okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego art. 184 ust. 1 pkt 1, art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 13 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przepis ten daje możliwość przejścia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym osobom mającym staż pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Warunkiem niezbędnym do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 w/w ustawy jest jednak udowodnienie do dnia 1 stycznia 1999r. okresu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn. Te przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z treścią § 13 tego rozporządzenia dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.

W sprawie nie jest sporne, że A. S. urodził się (...), na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił okres składkowy i nieskładkowy w rozmiarze ponad 25 lat oraz, że nie przystąpił do OFE. Kwestią sporną jest natomiast spełnienie przez wnioskodawcę warunku 15 lat pracy dziennikarskiej, o której mowa w § 13 pkt 2. Organ rentowy uznał, że ubezpieczony udowodnił 12 lat i 3 miesiące takiej pracy. Sąd Okręgowy uznał dodatkowy okres, tj. od 2 maja 1991 r. do 27 września 1991 r., od 1 grudnia 1991 r. do 18 marca 1992 r., i od 1 września 1994 r. do 1 stycznia 1999r. Z niekwestionowanych przez apelanta ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że A. S. w okresach od 2 maja 1991 r. do 27 września 1991 r., od 1 grudnia 1991 r. do 18 marca 1992 r., i od 1 września 1994 r. do 1 stycznia 1999 r., czyli łącznie przez 5 lat i 2 dni, wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę dziennikarza. Ustalenia Sądu Okręgowego znajdują potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym tj. zeznaniach świadków, świadectwach pracy, umowie o pracę z dnia 2 maja 1991. i piśmie rozwiązującym tę umowę. Z dowodów z dokumentów wynika ponadto, że w każdym z tych okresów ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Sąd Okręgowy powołując się na treść paragrafu 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. wskazał, że paragraf 13 rozporządzenia zawiera definicję dziennikarza, a odesłanie do układu zbiorowego oznacza, że osoby, które obejmuje układ są dziennikarzami w rozumieniu przepisów emerytalnych. Jednakże określenie – „objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy” nie jest dodatkowym warunkiem wymaganym do przyznania emerytury lecz definicją pracy dziennikarza. Sąd Apelacyjny podziela to stanowisko. Zapis o konieczności podlegania układowi zbiorowemu miało zapobiec przypadkom korzystania z przywileju prawa do wcześniejszej emerytury przez osoby, które niezawodowo trudniły się pracą dziennikarską i nie posiadały zawodu dziennikarza. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2008r. (II UK 129/07, opubl. L.) zaprezentował pogląd, że określenie - "objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy" nie jest dodatkowym warunkiem wymaganym do przyznania emerytury lecz definicją pracy dziennikarza. Stanowisko powyższe podzielił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 marca 2014r. (III AUa 2040/13, opubl. LEX 1454654) wskazując w uzasadnieniu wyroku, że definicji pojęcia „dziennikarz” nie należy poszukiwać w przepisach emerytalnych, czy zapisach układów zbiorowych pracy dziennikarzy, lecz w treści ustawy z dnia 26 stycznia 1984r. – Prawo prasowe. Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt pkt 5 tej ustawy dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji. Jest przy tym oczywiste, że prawo do wcześniejszej emerytury może nabyć dziennikarz pozostający w stosunku pracy z redakcją. W niniejszej sprawie nie było sporne, że w okresach od 2 maja 1991 r. do 27 września 1991 r., od 1 grudnia 1991 r. do 18 marca 1992 r., i od 1 września 1994 r. do 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony wykonywał pracę dziennikarza na podstawie umowy o pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z materiału dowodowego, w tym ze świadectw pracy i zeznań świadków wynika jakie czynności wykonywał ubezpieczony i jakie zajmował stanowiska. A mianowicie był redaktorem naczelnym gazet. Każdy redaktor naczelny jest zarazem dziennikarzem (por. „Prawo prasowe” Komentarz dr W. L., P. W., Z. H., rok wydania 2012, wydawnictwo C.H. B., L.). Odnośnie układu zbiorowego pracy, to wskazać należy, że (...) Układ Zbiorowy Pracy Dziennikarzy utracił moc 26 listopada 1995r. Po tej dacie zawarte były w Polsce tylko dwa układy zbiorowe. Jeden, to (...) S.A., a drugi obowiązujący w (...) LTD z siedzibą we W.. Wymóg objęcia układem zbiorowym pracy miał na celu wyeliminowanie wątpliwości, czy dany pracownik jest dziennikarzem w rozumieniu przepisów emerytalnych. Jeśli był objęty układem zbiorowym pracy dla dziennikarzy, to był dziennikarzem w rozumieniu paragrafu 13 rozporządzenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak podlegania układowi nie niweczy jednak prawa ubezpieczonego do udowadniania innymi środkami dowodowymi, że wykonywał on pracę dziennikarza. W niniejszej sprawie ubezpieczony udowodnił, że w okresach od 2 maja 1991 r. do 27 września 1991 r., od 1 grudnia 1991 r. do 18 marca 1992 r., i od 1 września 1994 r. do 1stycznia 1999 r. wykonywał pracę dziennikarza. Tym samym spełnił on warunek co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej. Ponadto zauważyć należy, że A. S. domagał się prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Art. 184 wprowadził szczególną regulację intertemporalną, przewidując prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego kręgu ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia ustawy w życie (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, przy czym przepis ten nie odsyła w zakresie warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury do art. 32 ustawy. Odnosi się on do tych ubezpieczonych urodzonych poczynając od dnia 1 stycznia 1949 r., którzy w dniu wejścia ustawy w życie nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku, lecz w całości spełnili do tej daty ustawowo określone wymagania stażowe (tzw. ogólne i szczególne). Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy. Przepis ten ustanawia własne (odrębne) przesłanki powstania uprawnień emerytalnych, a zwrot "po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40”, odnosi się wyłącznie do wieku emerytalnego określonego w tych przepisach, jednak bez odwoływania się do pozostałych warunków związanych z wiekiem. (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2014 r., II UK 389/13, LEX; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., II PK 282/10, LEX; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, LEX). Dlatego też, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nietrafny jest zarzut organu rentowego naruszenia art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis art. 184 FUS nie odsyła do stosowania art. 32 ust. 3 pkt 4.

Reasumując, A. S. z dniem 1 kwietnia 2013r. spełnił wszystkie warunki konieczne do nabycia emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc apelacje oddalił. O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Sędziowie: Przewodniczący: