Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2014 r. w Poznaniu

sprawy z powództwa D. P.

przeciwko (...) (...) Urzędowi Skarbowemu w P.

o zmianę oceny okresowej

na skutek apelacji pozwanego (...) (...) Urzędu Skarbowego
w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 11 marca 2014 r. sygn. akt VI P 54/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok i uchyla ocenę okresową powoda z dnia
20 grudnia 2012r. nakazując pozwanemu sporządzenie nowej oceny za okres pracy za lata 2011-2012;

2.  w pozostałym zakresie oddala apelację.

3.  nie obciąża powoda kosztami procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód D. P. zatrudniony w (...) (...) Urzędzie Skarbowym w P. wniósł odwołanie od oceny okresowej przeprowadzonej 20 grudnia 2012 roku. Powód domagał się zmiany oceny okresowej na 5 punktów i przyznanie mu wyższego stopnia w służbie cywilnej.

Pozwany(...) (...) Urząd Skarbowy w P. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy w Poznaniu wyrokiem z 11 marca 2014 roku, w sprawie VI P. 54/13 zmienił ocenę okresową powoda D. P. za okres od 3 stycznia 2011 roku do 20 grudnia 2012 roku z oceny „na poziomie oczekiwań” na „powyżej oczekiwań” (pkt I) oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu (pkt II).

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:

D. P. jest pracownikiem pozwanego (...) (...) Urzędu Skarbowego w P. od 28 stycznia 2004 roku, do którego przeszedł z Urzędu Kontroli Skarbowej w P..

Powód 1 listopada 2006 roku został mianowany urzędnikiem służby cywilnej, a obecnie zajmuje stanowisko inspektora kontroli podatkowej w dziale kontroli podatkowej. Jego bezpośrednim przełożonym jest kierownik tego działuK. K..

Powód w trakcie zatrudnienia podlegał okresowym ocenom pracy jako urzędnik służby cywilnej i tak:

- 26 września 2008 roku uzyskał ocenę zadawalającą za okres pracy od listopada 2006 roku do września 2008 roku, którą następnie na skutek wniesionego przez powoda sprzeciwu zmieniono na ocenę pozytywną na poziomie bardzo dobrym,

- 20 grudnia 2010 roku uzyskał ocenę bardzo dobrą za okres pracy od września 2008 roku do grudnia 2010 roku,

- 20 grudnia 2012 roku uzyskał ocenę pozytywną, tj. „na poziomie oczekiwań” za okres od 3 stycznia 2011 roku do 20 grudnia 2012 roku.

Powód w ramach tej oceny sporządzonej przez jego bezpośredniego przełożonego K., uzyskał wszystkie oceny cząstkowe w przyjętych kryteriach oceny „na poziomie oczekiwań (3 punkty)”, w pięciostopniowej skali ocen, na którą składały się oceny: negatywne: znacznie poniżej oczekiwań (od 1 do 1,5), poniżej oczekiwań (powyżej 1,5 do 2, 5), pozytywne: na poziomie oczekiwań (powyżej 2,5 do 3,5), powyżej oczekiwań (powyżej 3,5 do 4,5), znacznie powyżej oczekiwań ( powyżej 4,5 do 5).

Kryteria obowiązkowe to: rzetelność i terminowość, wiedza specjalistyczna i umiejętność jej wykorzystania, zorientowanie na osiąganie celów, doskonalenie zawodowe; kryteria wybrane przez oceniającego: skuteczna komunikacja, umiejętność współpracy, radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych, samodzielność i inicjatywa, umiejętności analityczne.

Powód wywiódł sprzeciw od wspomnianej oceny okresowej jego pracy do Naczelnika(...) (...) Urzędu Skarbowego w P., który nie został uwzględniony.

Bezpośredni przełożony powoda K. K., który jako kierownik działu kontroli podatkowej, dokonał spornej oceny pracy powoda, przy jej sporządzaniu kierował się stanowiskiem wyrażonym przez Naczelnika (...) (...) Urzędu Skarbowego J. K. P., które zostało przekazane kierownikom poszczególnych jednostek organizacyjnych pozwanego podczas narady 4 grudnia 2012 roku.

Wówczas to J. K. P. przedstawiła pogląd, iż ocena pracownika „na poziomie oczekiwanym”, to ocena pracownika, który dobrze oraz bardzo dobrze wykonuje swoje obowiązki pracownicze.

J. K. P. stanęła na stanowisku, że kryteria oceny powinny być ujednolicone z jednej strony tak, aby żadnego z pracowników nie dyskryminować, a jednocześnie aby normalne, prawidłowe i terminowe wykonywanie obowiązków nie oznaczało automatycznie oceny najwyższej. Wyraziła też pogląd, że ocena „na poziomie oczekiwań” powinna mieć zastosowanie do pracownika, który obowiązki ze swojego zakresu czynności wykonuje bezbłędnie i terminowo.

J. K. P. uważała powoda za pracownika, który dobrze, sumiennie i terminowo wykonuje swoje obowiązki pracownicze.

Oceny „na poziomie oczekiwań” uzyskała większość pracowników dwóch działów kontroli podatkowej pozwanego, a jedynie powód zakwestionował dokonaną okresową oceną jego pracy.

K. K. przed wystawieniem powodowi oceny okresowej 20 grudnia 2012 roku przeprowadził z nim krótką rozmowę, podczas której wyjaśnił powodowi, że nie posiada żadnych zastrzeżeń co do jakości pracy świadczonej przez powoda, a jednocześnie dał powodowi do zrozumienia, że nie było możliwości wystawienia mu wyższej oceny z przyczyn od niego niezależnych, a związanych z sytuacją budżetową państwa.

K. K. w trakcie rozmowy podkreślił jednocześnie swoje zadowolenie z dwóch ostatnio przeprowadzonych przez powoda kontroli. W wyniku jednej z nich przypis wyniósł prawie 5.000.000 zł., za co zresztą powodowi została przyznana premia.

K. K. na w/w spotkanie z powodem przyszedł z przygotowaną wcześniej oceną jego pracy. Jego zdaniem przeprowadzona z powodem rozmowa nie zmieniła przygotowanej oceny, wobec tego możliwe było jej wręczenie powodowi bezpośrednio po rozmowie.

Wobec powoda w okresie objętym kontrolą nie zgłaszano żadnych zastrzeżeń co do jakości świadczonej pracy. Równocześnie powód odbierał sygnały, że bardzo dobrze wykonuje swoją pracę i może liczyć na najwyższą z możliwych ocen, a także na akt mianowania na wyższy stopień w służbie cywilnej.

Pracownicy pozwanego zatrudnieni w dziale kontroli podatkowej na równorzędnych z powodem stanowiskach pracy inspektorów kontroli podatkowej - A. A. i K. Z. bardzo dobrze oceniają pracę powoda. Posiada on w ich oczach szacunek i uznanie z racji swojej fachowości, której dał przykład w trakcie wykonywania jednej z bardziej skomplikowanych kontroli podatkowych. Kierownik K. K. z racji poziomu zaufania i wysokiego poziomu fachowości powoda, przydzielał mu do przeprowadzenia kontrole, które na pierwszy rzut oka wydawały się być trudniejszymi do realizacji (kontrole (...), (...), (...)).

Wymienieni pracownicy pozwanego oraz powód za ostatni kwartał 2012 roku otrzymali dodatkowe premie, które w ich odczuciu zostały im przyznane za dobrze wykonaną pracę.

Pozwany złożył apelację od całości wyroku.

Apelujący zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał istotny wpływ na wynik sprawy, polegający na ustaleniu przez Sąd I instancji, że:

- bezpośredni przełożony uważał D. P. za bardzo dobrego pracownika, ponadprzeciętnie wywiązującego się z powierzonych obowiązków na stanowisku inspektora kontroli podatkowej oraz zlecał mu dokonanie kontroli najtrudniejszych, wymagających ponadprzeciętnego doświadczenia oraz wiedzy fachowej; w sytuacji gdy bezpośredni przełożony powoda - kierownik K. K. zeznał 14 stycznia 2014 roku cyt: „Jestem przekonany, że powód zasługiwał na ocenę „na poziomie oczekiwań” oraz „Nie uważam żeby w spornym okresie powód wykonywał jakieś szczególnie trudne kontrole i nie więcej niż inni. Moim zdaniem wykonywał typowe kontrole dla osoby zatrudnionej na stanowisku inspektora”,

- bezpośredni przełożony dwa lata wcześniej ocenił pracę powoda na poziomie bardzo dobrym, z pominięciem okoliczności, że ocena poprzednia była dokonana w innym stanie prawnym, na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 5 kwietnia 2007 roku w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania ocen urzędników służby cywilnej,

- ocena okresowa dokonana przez bezpośredniego przełożonego dokonana została z uwzględnieniem sugestii Naczelnika pozwanego, by ocenę „na poziomie oczekiwań” otrzymywał pracownik, który prawidłowo - terminowo i bezbłędnie - wywiązuje się z powierzonych mu obowiązków pracowniczych oraz by oceny wyższe przyznawano wyjątkowo; bez uwzględnienia okoliczności, że „terminowość” w pracy organu administracyjnego to minimum obowiązków urzędnika, a każde niezachowanie terminu, w szczególności gdy mamy do czynienia z terminami określonymi przepisami prawa ma negatywne konsekwencje dla prowadzonych spraw, w skrajnych wypadkach może doprowadzić do sytuacji, że materiał dowodowy uzyskany w kontroli podatkowej prowadzonej z naruszeniem przepisów dotyczących terminów nie może być dowodem w sprawie podatkowej - art. 181 ustawy z 29 stycznia 1997 roku Ordynacja podatkowa,

- odczucia powoda, że może liczyć na najwyższą z możliwych ocen a także na akt mianowania na wyższy stopień w służbie cywilnej były uzasadnione w sytuacji gdy z zeznań bezpośredniego przełożonego powoda kierownika K. K. wynika, że w okresie objętym oceną powód co jakiś czas pytał go czy będzie mógł liczyć na wyższą ocenę niż na poziomie oczekiwanym. Świadek stwierdził, cyt: „Nie udzielałem mu odpowiedzi wprost tylko mówiłem, że przeanalizuję jego postawę przed dokonaniem oceny”. Również przesłuchiwana w charakterze strony J. K. P. - Naczelnik(...) (...) Urzędu Skarbowego w P. zeznała, że odpowiedziała powodowi, że taką możliwość ma, bo wynika ona z przepisów prawa;

2. naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, które polegało na:

- pominięciu przez Sąd wbrew zebranemu w sprawie materiałowi dowodowemu okoliczności, że egzamin na urzędnika służby cywilnej miał miejsce w 2006 roku tj. kilka lat przed terminem oceny, a egzamin na inspektora kontroli skarbowej nawet przed rozpoczęciem pracy u pozwanego 1 stycznia 2004 roku; oraz uznaniu, że wskazane osiągnięcia zawodowe oraz udokumentowana znajomość języków obcych winny być okolicznościami branym pod uwagę przy ocenie dokonywanej za okres od 3 stycznia 2011 roku do 20 grudnia 2012 roku,

- uznaniu, że ocena okresowa dokonana przez bezpośredniego przełożonego dokonana została z uwzględnieniem sugestii Naczelnika pozwanego by ocenę „na poziomie oczekiwań” otrzymywał pracownik, który prawidłowo - terminowo i bezbłędnie – wywiązuje się z powierzonych mu obowiązków pracowniczych oraz b oceny wyższe przyznawano wyjątkowo i że takie sugestie miały charakter nacisku na osoby dokonujące oceny;

oparciu rozstrzygnięcia w znacznej części wyłącznie na zeznaniach świadków współpracowników powoda, którzy wraz z nim, w zespołach, realizowali zadania służbowe (kontrole) byli więc zainteresowani w pozytywnej ocenie pracy powoda, gdyż pośrednio ta cena dotyczyła również ich pracy; a także na zeznaniach i wyjaśnieniach samego powoda z pominięciem w tym zakresie zeznań bezpośredniego przełożonego powoda - kierownika K. K. oraz Naczelnika Urzędu - J. K. P.,

3. naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy i uznanie, że tak ustalony stan sprawy wystarczy do wydania wyroku, a w szczególności uznanie, że u pozwanego dotychczasowa praktyka oceniania jest nieprawidłowa i świadczy o popadaniu w skrajność, a w szczególności demotywujący jest system wg którego ok. 90% załogi otrzymuje najniższą pozytywną ocenę, tj. „na poziomie oczekiwanym” bez ustalenia - w stosunku do każdej z osób ocenianych, czy otrzymała zasadnie ocenę „na poziomie oczekiwanym” a także bez ustalenia takich elementów jak np. ocena pracy danej komórki organizacyjnej czy ocena pracy Urzędu jako całości; itp.

4. naruszenia art. 316 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy i uznanie, że tak ustalony stan sprawy wystarczy do wydania wyroku, a w szczególności niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku przesłanek zmiany każdej z ocen cząstkowych wszystkich 9 kryteriów na ocenę „powyżej oczekiwań”, w sytuacji gdy Sąd nie analizował odrębnie żadnego z kryteriów, a w odniesieniu do kryteriów dodatkowych wręcz sam w uzasadnieniu wyroku stwierdza, że powód cyt: „najprawdopodobniej także w fakultatywnych obszarach oceny (skuteczna komunikacja, umiejętność współpracy, radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych, samodzielność i inicjatywa, umiejętności analityczne) zasłużył na ocenę co najmniej „powyżej oczekiwań” – 4 punkty w pięciostopniowej skali”.

5. naruszenia prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art. 83 ust 4, art. 81 ust 3 i 6 ustawy o służbie cywilnej poprzez błędne przyjcie, że sądowi pracy przysługuje prawo do dokonania oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej z uwagi na uprawnienia dyrektora generalnego urzędu oraz że Sąd może dokonać takiej oceny z pominięciem trybu przewidzianego rozporządzeniem wykonawczym wydanym na podstawie art. 82 ustawy o służbie cywilnej, tj. poprzez analizę każdego kryterium, w tym kryteriów dodatkowych, przyznanie ocen cząstkowych, ustaleniu ogólnego poziomu spełnienia kryteriów oceny.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W wyniku kontroli instancyjnej, Sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok, w niewielkim jednak stopniu uwzględniając argumentację pozwanej.

Apelująca sformułowała m.in. zarzuty odnoszące się do poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych w sprawie. Zdaniem skarżącej, w wyniku naruszającej art. 233 § 1 k.p.c. oceny dowodów, Sąd błędnie przyjął, jakoby powód postrzegany był przez bezpośredniego przełożonego K. K. jako pracownik szczególnie wyróżniający się. Nie było także podstaw aby przyjąć, że zakwestionowana przez powoda ocena okresowa została zaniżona w wyniku wyraźnej sugestii Naczelnika pozwanego Urzędu Skarbowego, aby wobec wszystkich ocenianych, którzy swoje obowiązki wykonują prawidłowo i bez zastrzeżeń przyjmować ocenę „na poziomie oczekiwań”. Nie ma także oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym ustalenie, iż powód od przełożonych otrzymywał sygnały o tym, iż jego ocena okresowa będzie odpowiadała jednej z dwóch najwyższych not i wiązać będzie się z awansem.

Odnosząc się do powyższego Sąd Apelacyjny uznał, że zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd I instancji ocenił właściwie i zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługiwał na uwzględnienie. Ustalone przez Sąd Okręgowy fakty mają oparcie w przeprowadzonych dowodach.

Polemika pozwanego oparta została na wybiórczych stwierdzeniach świadków bądź też ich wypowiedziach, które Sąd Okręgowy słusznie odrzucił jako niewiarygodne. Bezskutecznie apelujący kwestionuje ustalenie o wydanym przez Naczelnik pozwanego Urzędu Skarbowego J. K. P. zaleceniu w sprawie ocen okresowych, skoro przesłuchiwana w charakterze strony zasadniczo nie zaprzeczyła jakoby uważała za słuszne wprowadzenie praktyki oceniania „na poziomie oczekiwań” pracowników wykonujących swoje obowiązki dobrze i bardzo dobrze.

Sąd II instancji nie uznał za słuszne stanowiska pozwanej, jakoby zeznania świadków współpracowników powoda uznać za niewiarygodne z tego względu, iż niektóre zadania wykonywali wspólnie. W ocenie Sądu, zeznania A. A. i K. Z. były bardzo wyważone. Świadek A. A. wskazał, iż nie czuje się uprawniony do oceny kogokolwiek. Można w jego ocenie przyjąć, że powód należy do najlepszej grupy inspektorów. Wiedzę o pracy powoda oparł na doświadczeniach wspólnej pracy z nim przy jednej z trudniejszych kontroli.

Znamiennym jest powyższe stwierdzenie w zestawianiu ze zeznaniami bezpośredniego przełożonego powoda K. K. oraz Naczelnik pozwanego US. Ich relacje ukierunkowane były na ukazanie wszystkich pracowników jako mających takie same obowiązki, tj. zadania o takim samym stopniu skomplikowania i wykonujących je w taki sam sposób.

Reasumując tę część rozważań, stwierdzić należało, że żadna ze stron nie kwestionowała faktu, iż powód był pracownikiem wykonującym swoje obowiązki bez jakichkolwiek zastrzeżeń, sumiennie i terminowo. W istocie spór dotyczył tego, której z ocen przewidzianych przez przepisy prawa taka praca odpowiadała.

Na mocy art. 81 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 roku o służbie cywilnej (w dalszej części uzasadnienia również „ustawy”) urzędnik służby cywilnej oraz pracownik służby cywilnej zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony podlega ocenie okresowej dokonywanej przez bezpośredniego przełożonego, z zastrzeżeniem ust. 2.

Ocena okresowa dotyczy wykonywania przez członka korpusu służby cywilnej obowiązków wynikających z opisu zajmowanego przez niego stanowiska pracy. Ocenę okresową sporządza się na piśmie i niezwłocznie zapoznaje z nią ocenionego członka korpusu służby cywilnej (art. 81 ust. 3).

W art. 83 ustawy wskazano, że od oceny okresowej służy, w terminie 7 dni od dnia zapoznania się z oceną, sprzeciw do dyrektora generalnego urzędu (ust. 1). W razie nierozpatrzenia sprzeciwu w terminie albo nieuwzględnienia sprzeciwu od oceny okresowej, członek korpusu służby cywilnej może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji albo od dnia upływu terminu, o którym mowa w ust. 3, odwołać się do sądu pracy (ust. 5).

Warunki i sposób przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej określa rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 8 maja 2009 roku w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej.

Wykaz kryteriów obowiązkowych służących do dokonania oceny pracownika zatrudnionego na stanowisku pracy niebędącym wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej ani stanowiskiem kierownika urzędu, określonych został w załączniku nr 1 rozporządzenia i obejmują następujące kryteria: 1) rzetelność i terminowość, 2) wiedza specjalistyczna i umiejętność jej wykorzystania, 3) zorientowanie na osiąganie celów, 4) doskonalenie zawodowe.

Ponadto oceniający może wybrać dodatkowe kryteria m.in.: podejmowanie decyzji, samodzielność, umiejętności analityczne i zarządzanie personelem.

Oceny cząstkowe przyznaje się odpowiednio do poziomu spełniania przez ocenianego każdego z kryteriów obowiązkowych i kryteriów wybranych przez oceniającego. Oceny te są określane punktowo, w skali od 1 do 5 (§ 11 ust. 1 pkt 1 a-e rozporządzenia).

Ogólny poziom spełniania kryteriów oceny ustala się przez wyliczenie średniej arytmetycznej z ocen cząstkowych. Jest to etap poprzedzający bezpośrednio wystawienie właściwej oceny okresowej.

Skala punktową ogólnego poziomu (§11 ust. 1 pkt 3 a-e rozporządzenia) jest następująca:

- od 1 punktu do 1,5 punktu - znacznie poniżej oczekiwań,

- powyżej 1,5 punktu do 2,5 punktu - poniżej oczekiwań,

- powyżej 2,5 punktu do 3,5 punktu - na poziomie oczekiwań,

- powyżej 3,5 punktu do 4,5 punktu - powyżej oczekiwań,

- powyżej 4,5 punktu do 5 punktów - znacznie powyżej oczekiwań.

W konsekwencji ocena okresowa może być pozytywna lub negatywna. Oceniający wystawia ocenę negatywną w przypadku ustalenia ogólnego poziomu spełniania kryteriów oceny na poziomie poniżej oczekiwań albo znacznie poniżej oczekiwań (punktacja ogólna 1-2,5 pkt), lub uzyskania przez ocenianego co najmniej jednej oceny cząstkowej na poziomie znacznie poniżej oczekiwań. Ocenę pozytywną przyznaje się w przypadku ustalenia ogólnego poziomu spełniania kryteriów oceny na poziomie: znacznie powyżej oczekiwań, powyżej oczekiwań lub na poziomie oczekiwań, pod warunkiem jednak nieuzyskania przez ocenianego żadnej z ocen cząstkowych na poziomie znacznie poniżej oczekiwań.

Trzeba zaznaczyć, iż powyższe uregulowania ma charakter wyjątkowy. Ustawa o służbie cywilnej jest jedyną pragmatyką urzędniczą, która definiuje prawo podmiotowe pracownika związane z wystawieniem oceny okresowej, wniesienia odwołania do sądu.

Ochronę prawną prawodawca zastosował do wąskiej grupy pracowników uprzywilejowanych ze względu na rangę służby, której celem jest zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. Poza tym wynik oceny urzędnika służby cywilnej determinuje przebieg rozwoju zawodowego w następujący sposób:

1. rozwiązanie stosunku pracy urzędnika służby cywilnej w razie dwukrotnej, następującej po sobie, negatywnej oceny - art. 71 ust. 1 pkt 1 u.s.c.;

2. otrzymanie kolejnego stopnia służbowego po uzyskaniu pozytywnej oceny na wniosek bezpośredniego przełożonego - z art. 89 ust. 1;

3. obligatoryjne przyznanie kolejnego stopnia służbowego po uzyskaniu drugiej pozytywnej oceny na jednym z dwóch najwyższych poziomów od czasu otrzymania ostatniego stopnia służbowego - z art. 89 ust. 2 u.s.c. (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 25 marca 2014 roku, w sprawie III APa. 11/13).

W orzecznictwie sądów powszechnych prezentowany jest pogląd, że sąd pracy ma legitymację do tego, aby dokonać weryfikacji ocen wystawianych pracownikowi służby cywilnej przez jego przełożonego na podstawie art. 83 ust. 4 oraz art. 81 ust. 3 i 6 ustawy o służbie cywilnej. W następstwie rozpoznania powództwa po stronie sądu istnieje uprawnienie do merytorycznej ingerencji w podważaną przez pracownika ocenę i nakazanie jej zmiany przy uwzględnieniu wskazań sądu pracy. Tylko takie działanie stanowić bowiem będzie realizację prawa strony do rozpoznania jej sprawy przez sąd zgodnie z art. 83 ust. 5 ustawy o służbie cywilnej.

Stwierdzenie, że sąd pracy nie może ingerować w wydaną przez przełożonego ocenę i w wyniku przeprowadzonego postępowania dokonywać jej zmiany, czyniłoby postępowanie w tej sprawie iluzorycznym.

Powyższe wnioski zawarte zostały w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 25 lutego 2014 roku, w sprawie III APa. 13/13. Sąd ten posiłkował się argumentacją zawartą w postanowieniu Sądu Najwyższego z 4 lutego 2009 roku, w sprawie II PK. 226/08 oraz w wyroku tego Sądu z 6 kwietnia 2011 roku, w sprawie II PK. 274/10.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpoznającego niniejszą sprawę, odwołując się do w/w orzeczeń nie można pominąć istotnej kwestii, iż dotyczyły one odwołania do sądu pacy (obydwa orzeczenia zapadły w związku ze sprawa dotycząca jednego powództwa), wniesionego przez pracownika samorządowego. Sąd Najwyższy zajmował się kwestią dopuszczalności drogi sądowej w takiej sytuacji co do zasady, bowiem pragmatyki służbowe dotyczące pracowników samorządowych zarówno w brzmieniu nadanym ustawą z 22 marca 1999 roku o prawnikach samorządowych jak i późniejszym, nadanym ustawą z 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych, nie dają pracownikowi podstaw do zgłoszenia roszczenia, czy to o zmianę oceny okresowej, czy uchylenie, czy też o nakazanie i to niezależnie od okoliczności otrzymania oceny negatywnej, bądź pozytywnej. Przedmiotem rozważań SN nie było zagadnienie, jak dalece rozstrzygnięcie Sądu może ingerować w sferę uprawnień pracodawcy do oceny pracownika, a kwestia ta jest zdaniem Sądu II instancji istotna.

Rozważania bezpośrednio odnoszące się do przepisów ustawy o służbie cywilnej zawarte są w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 24 czerwca 2014 roku w sprawie III APa. 4/14.

Sąd ten wskazał, iż żadna norma prawa zawarta w ustawie o służbie cywilnej nie zawiera ograniczeń formalnych czy materialnych w zakresie sądowej kontroli dokonanej oceny. Oznacza to w konsekwencji uprawnienie sądu pracy dokonywania kontroli oceny okresowej we wszystkich jej aspektach branych pod uwagę przez pracodawcę czy też przez niego nieuwzględnianych, a mieszczących się w zakresie jakości i efektywności wykonywania przez ocenianego jego obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Musi ona jednocześnie brać pod uwagę konieczność ustalenia czy tryb przeprowadzanej oceny okresowej jak i jej sformalizowany charakter wynikające z zapisu art. 81 i 82 ustawy o służbie cywilnej oraz rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 maja 2009 roku w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej, były uwzględniane i zachowane zarówno w zakresie ocen cząstkowych jak i końcowej oraz ujmować przepisy dotyczące oceny w sposób ścisły.

Sąd II instancji wnioski powyższe w pełni akceptuje.

Sąd stanął jednocześnie na stanowisku, iż w przypadku gdy wyniki postępowania sądowego wskazują na to, iż sporna ocena jest niewłaściwa, czy to ze względów formalnych czy też merytorycznych, sądowi przysługuje jedynie kompetencja do jej uchylenia i nakazania pracodawcy przeprowadzenia oceny ponownie.

Za takim wnioskiem przemawiają w ocenie Sądu Apelacyjnego aspekty dokonywania ocen pracowniczych wyróżnione w/w wyroku w sprawie III APa. 4/14, choć zaznaczyć wypada, że w sprawie tej Sąd ostatecznie przyjął, że jego uprawnienie kontroli oceny okresowej zmierzać powinno do możliwości jej weryfikacji.

Niewątpliwie sądowa kontrola oceny okresowej napotyka na trudności wynikające z faktu wymogu ścisłego stosowania kryteriów kontroli przy ich opisowym ujęciu w normach prawa (rozporządzenie Rady Ministrów z 8 maja 2009 roku w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej), zakładających tym samym sporą dozę subiektywnych zachowań ze strony oceniających.

Ocena okresowa jest wyrażeniem poglądu i zawsze, nawet w przypadku pracowników korpusu służby cywilnej, dla których prawodawca dokonał daleko idących ograniczeń poprzez wyznaczenie opisowych jej kryteriów, jest aktem uznaniowym opartym na osądach wartościujących i trudno weryfikowalnych.

Jak już wskazano regulacja przyznająca pracownikowi służby cywilnej ochronę prawną w zakresie wystawianych ocen okresowych poprzez możliwość zgłoszenia roszczenia do sądu, ma charter wyjątkowy. Wśród pragmatyk służbowych jest jednym z nielicznych wyjątków. Sposób wykonywania obowiązków pracowniczych przez pracowników korpusu służby cywilnej jest bezpośrednio powiązany z interesem państwa. Z jednej strony pracownikom tym stawia się wysokie wymagania, z drugiej ich właściwa realizacja (oceniana „powyżej poziomu oczekiwań” i „znacznie powyżej poziomu oczekiwań”) jest obiektywną przesłanką awansu zawodowego. Zapewne te względy przesądziły o zagwarantowaniu im możliwości sądowej kontroli ocen okresowych. Nie oznacza to jednak, iż sąd może zastąpić pracodawcę w przysługujący mu uprawnieniach wystawania ocen.

Zwraca uwagę, że również Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dostrzegł powyższe zagadnienie, wskazując, że nie ma podstaw aby dokonać samodzielnie precyzyjnej oceny pracy powoda w za okres dwóch lat.

Kryteria brane po uwagę przy wystawianiu oceny pracownikowi korpusu służby cywilnej mają w znacznej mierze charakter niedookreślony. Przy czym, zasady dokonywania oceny uległy zmianie, co było jedną z okoliczności, które w niniejszej sprawie, okazały się przesadzające o konieczności uchylenia zaskarżonej przez powoda oceny.

Istotnym jest, że powód 20 grudnia 2010 roku uzyskał ocenę bardzo dobrą za okres pracy od września 2008 roku do grudnia 2010 roku. Ocena ta została wydana w oparciu o obowiązujące wówczas rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 5 kwietnia 2007 roku w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania ocen urzędników służby cywilnej. Ocena ta oznacza (co wynika z jej opisu w aktach osobowych powoda), że D. P. wykonywał wszystkie obowiązki wynikające z opisu stanowiska pracy często przewyższając oczekiwania. W razie konieczności podejmował zadania dodatkowe i wykonywał je zgodnie z ustalonymi standardami.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego odnosząc obecną skalę ocen, zawartą w przytoczonym powyżej §11 ust. 1 pkt 3 a-e rozporządzenia z 8 maja 2009 roku do uprzedniej w której poziom wykonywania obowiązków przez ocenianego określano za pomocą ocen: celujący, bardzo dobry, dobry, zadowalający lub niezadowalający, przyjąć można że ocena "na poziomie oczekiwań" jest oceną odpowiadającą dotychczasowej ocenie "dobrej", dobremu wykonywaniu obowiązków przez pracownika, natomiast ocena "powyżej oczekiwań" odpowiada "bardzo dobremu" wykonywaniu przez pracownika obowiązków służbowych.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż po wejściu w życie przepisów rozporządzenia z 8 maja 2009 roku powód nie został właściwie poinformowany o nowych zasadach ocen. Powodowi co prawda pokazano arkusz ocen i wiedział w jakich sferach będzie oceniany, ale nie wiedział co powinien zrobić aby uzyskać ocenę najwyższą (k. 140). Podobnie nowe zasady oceniania postrzegali świadkowie A. A. (k. 103) i K. Z. (k. 105).

Ponadto najistotniejszym uchybieniem pozwanego okazało się naruszenie § 9 oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 8 maja 2009 roku w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych członków korpusu służby cywilnej

Przed sporządzeniem oceny na piśmie oceniający przeprowadza z ocenianym rozmowę, podczas której omawia z nim:

1) główne obowiązki wykonywane przez ocenianego w okresie, w którym podlegał ocenie, oraz sposób ich realizacji, z uwzględnieniem spełniania przez ocenianego ustalonych kryteriów oceny;

2) trudności napotykane przez ocenianego w trakcie realizacji zadań;

3) kierunki dalszego rozwoju zawodowego i potrzeby szkoleniowe ocenianego (§ 9).

Sporządzając ocenę na piśmie, oceniający bierze pod uwagę wnioski z rozmowy, o której mowa w § 9 (§11 ust. 2).

Powód wykazał w toku sporu, że sporządzający ocenę K. K. przystępując do rozmowy z nim, miał już sporządzoną ocenę na piśmie. Rozmowa, która odpowiadałby w/w przepisom nie odbyła się, powód został właściwie jedynie poinformowany o ocenie. Kierownik powoda nie wyjaśnił mu z jakich względów za poszczególne kryteria nie uzyskał wyższej punktacji.

Rację należało przyznać powodowi, że bez znaczenia jest okoliczność, iż K. K. przystąpił z powodem do rozmowy tego samego dnia, którego sporządzono ocenę. Istota uchybienia sprowadza się do tego, iż rozmowa faktycznie nie odbyła się, a przełożony powoda miał już wcześniej przygotowaną ocenę. Wymóg rozmowy potraktowany został marginalnie.

Przesłuchiwany w charakterze świadka K. K. zeznał, iż nie informował powoda o zmianie oczekiwań w stosunku do niego w związku z wejściem w życie nowego rozporządzenia regulującego kwestię przeprowadzania ocen okresowych, ponieważ oczekiwania te nie zmieniły się. Jednocześnie świadek wskazał, iż nie ma obowiązku wyjaśniać pracownikowi, dlaczego w danym okresie otrzymuje ocenę niższą niż w poprzednim. Ma tylko obowiązek dokonać oceny bieżącej.

Odnosząc się do powyższego i podsumowując rozważania, przyznać należało rację stwierdzeniu, że obowiązku porównywania pracy w okresie ocenianym do okresu poprzedniego nie nakłada żaden przepis prawa.

Niewątpliwie jednak w niniejszej sprawie zaistniała sytuacja wyjątkowa bowiem zmieniały się zasady dokonywania ocen.

Niezaprzeczalnym wydaje się, że postępowanie pracodawcy polegające na wystawianiu różnych ocen za taki sam poziom wykonywania obowiązków w różnych okresach jest rażącą niekonsekwencją.

Powód akcentował, że w całym okresie, który obejmowała sporna ocena, nie zdarzyło się aby odebrał od kogokolwiek, zwłaszcza od przełożonych, sygnał, że cokolwiek wykonał nieprawidłowo lub nieterminowo.

Powyższe nabiera szczególnego znaczenia zważywszy na zaakcentowany już przez Sąd Apelacyjny cel regulacji uprawniającej członków korpusu służby cywilnej do wnoszenia odwołań od ocen okresowych do sądu, tj. jest zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. Wydaje się, że wysokie standardy postępowania obejmują również osoby na kierowniczy stanowiskach.

Pracownik, któremu powierza się określone stanowisko i stawia określone wymagania, powinien być oceniany z punktu widzenia wyznaczonych mu obowiązków i wymagań. Kryterium oceny jego pracy nie mogą natomiast stanowić oczekiwania pracodawcy, o których pracownik nie wie, zawierając umowę o pracę i o których pracodawca nie informuje go w czasie trwania stosunku pracy (tak w cyt. już wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w z 25 lutego 2014 roku).

Daleko idące wyznaczenie ram, w których dokonywana ma być ocena pracownika nie zostało przez prawodawcę wprowadzone po to, aby pracodawca dokonywał ocen szablonych, wyrażając o wszystkich pracownikach „z grubsza” zbliżoną opinię.

Powód podnosił, że właściwie nie został oceniony i przeprowadzone postępowanie dowodowe twierdzenie to potwierdziło.

Nie jest dla Sądu Apelacyjnego wiarygodnym forsowany przez pozwanego obraz, jakoby wszystkie kontrole przeprowadzane przez inspektorów kontroli skarbowej w komórce, w której swoje obowiązki realizuje powód, były w zasadzie identyczne. Nie należy też zdaniem Sądu II instancji całkowicie bagatelizować merytorycznych opinii o ocenianym, wyrażanych przez jego współpracowników.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i uchylił ocenę okresową powoda z 20 grudnia 2012 roku, nakazując pozwanemu sporządzenie nowej oceny za okres pracy za lata 2011 – 2012 (pkt 1).

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie wniosków w niej sformułowanych o zmianę i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania (pkt 2), jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w punkcie 3 wyroku oparte zostało na treści art. 102 k.p.c.