Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Robert Purchalak

po rozpoznaniu w dniu 01.03.2013 r.

we W.

na rozprawie

sprawy z powództwa E. U. (1)

przeciwko J. O. (1), M. O. (1), T. B. i D. B. (1)

o ustalenie nieważności umowy

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powódki E. U. (1)na rzecz pozwanych J. O.(1)i M. O. (1) 3 617 zł kosztów procesu oraz na rzecz pozwa-nych T. B.i D. B. (1) 3 617 zł kosztów procesu.

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym dnia 02.07.2010 r. powódka E. U. (1)wniosła o stwierdze-nie nieważności przedwstępnej umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego dnia 11.12.2008 r. przed notariuszem P. G.z pozwanymi J. O. (1)i M. O., T. B.i D. B. (1)oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania.

Powódka podała, że strony zawarły umowę, w której powódka zobowiązała się sprzedać pozwanym ½ udziału w nieruchomości rolnej z zabudowaniami, obejmującej działki nr (...)o łącznej pow. 0, 48 ha położonej w D., za łączną kwotę 165 000 zł. Powód-ka wnosi o stwierdzenie nieważności opisanej umowy albowiem składając oświadczenie o zawarciu umowy działał pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej. Oświadczenia-mi z dnia 08.04.2010 r. doręczonymi pozwanym w dniu 12.04.2010 r. powódka uchyliła się od skutków swojego oświadczenia woli. Nieruchomość rolna stanowiąca działki nr (...)o pow. 0, 48 ha w dniu 24.08.1998 r. została nabyta przez M. U.(męża po-wódki), który w akcie notarialnym oświadczył, że nabycie następuje z majątku odrębnego. W dniu 27.02.2004 r. powódka wniosła powództwo przeciwko mężowi o uzgodnienie treści księ-gi wieczystej nr (...)z rzeczywistym stanem prawnym przez wpisanie jako właścicieli na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej M. U.i E. U.(1)w miejsc M. U.. Postanowieniem z dnia 23.06.2004 r. Sąd Rejonowy dla Wro-cławia – Krzykówzabezpieczył powództwo przez wpisanie do księgi wieczystej ostrzeżenia o toczącym się postępowania i zakazie obciążania i zbywania nieruchomości. Mimo zabezpie-czenia w trackie postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej I C 192/04 M. U.w dniu 06.05.2005 r. sprzedał nieruchomość w udziałach po ½ J.i M. O. (1)oraz T.i D. B. (1)za cenę łącznie 330 000 zł. W dniu 01. 06.2006 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków wyrokiem częściowym prawomocnym od dnia 06.09.2006 r. orzekł o wykreśleniu w dziale II księgi wieczystej M. U.i wpi-saniu w to miejsce M. U.i E. U. (1)jako współwłaścicieli po ½. W dniu 15.01.2008 r. M. U.ponownie przeniósł własność przysługującemu mu udziału w ½ części na pozwanych. Pozwani od 06.05.2005 r. byli w posiadaniu całej nieruchomości, którą nabyli od M. U., płacąc mu cenę w łącznej kwocie 330 000 zł. W tych okolicznoś-ciach pozwani domagali się od powódki, by przeniosła na nich własność swojego udziału w ½ części, identycznie jak to zrobił M. U., i za tę samą cenę, którą ustalili i zapłacili M. U., czyli za kwotę 165 000 zł, W tej skomplikowanej sytuacji faktycznej i pra-wnej powódka, ulegając namowom pozwanych, zgodziła się na zawarcie przedwstępnej (wa-runkowej) umowy sprzedaży swojego udziału w ½ wymienionej nieruchomości za cenę 165 000 zł, gdyż pozwani twierdzili, że M. U.zgodzi się oddać im połowę zapłaconej pierwotnie ceny, czyli 165 000 zł, którą zapłacą powódce. Nadto pozwani zapewniali powód-kę, że jest to cena, która odpowiada rynkowej wartości udziału powódki. Jednocześnie powó-dka była przekonana, że wyrok częściowy z dnia 01.02.2006 r., który zapadł po tym, jak poz-wani kupili nieruchomość od M. U., nie może mieć wpływu na skuteczność naby-cia przez pozwanych (za zatem osoby obce) tej nieruchomości w 2005 r. W związku z tym u-ważała, iż skoro pozwani mimo iż wcześniej zapłacili za nieruchomość M. U., chcą odzyskać od niego połowę pieniędzy i przekazać jej, to jest to optymalne rozwiązanie niezrozumiałej dla niej sytuacji prawnej, w której się znalazła, bo z jednej strony powódka u-zyskała korzystne orzeczenie w sprawie z M. U.o uzgodnienie treści księgi wieczystej, ale z drugiej strony miała świadomość, że pozwani są właścicielami tej nierucho-mości wpisanymi do księgi wieczystej na podstawie wcześniejszej umowy z M. U.i na tej podstawie kwestionują wpis prawa własności w ½ części na rzecz powódki, al-bowiem w dacie, gdy powódka zawierała przedwstępną umowę sprzedaży, wpis powódki do księgi wieczystej był nieprawomocny, a zaskarżyli go pozwani M.i J. O. (1)-cy, jak również M. U.. W takich okolicznościach dnia 11.12.2008 r. powódka podpi-sała przedwstępną umowę sprzedaży. Przez okres kilku miesięcy po zawarciu umowy przed-wstępnej powódka domagała się od pozwanych zawarcia umowy ostatecznej, jednak pozwa-ni zwlekali decyzję o zawarciu umowy, powołując się na to, że sytuacja prawa nieruchomości jest niewyjaśniona, i twierdzili, że w „tak skomplikowanej i zagmatwanej” sytuacji ich decyzja o zawarciu umowy przedwstępnej była zbyt szybka, sugerując w ten sposób, że w ogóle Mo-gą odstąpić od zawarcia umowy ostatecznej. W związku z tym, że pozwani nie deklarowali chęci zawarcia umowy ostatecznej, powódka nabrała wątpliwości, czy w ogóle dojdzie do u-mowy ostatecznej z pozwanymi, a wobec tego zaczęła szukać informacji, czy może zbyć nie-ruchomość komuś innemu i za jaką cenę, Wówczas na przełomie maja i czerwca 2009 r. po-wódka dowidziała się, że ceny nieruchomości podobnych w D.są na rynku znacz-nie wyższe, aniżeli cena narzucona przez pozwanych. Gdy powódka ustaliła, że rzeczywista wartość jej udziału w prawie własności gruntu o pow. 2 400 m ² w D.oscyluje na ry-nku w granicach 450 000 – 500 000 zł, zwróciła się do pozwanych, by ustalić w umowie sprzedaży realną, odpowiadającą wartości rynkowej cenę zbycia udziału, Pozwani nie odpo-wiedzieli na żądanie powódki, by renegocjować cenę sprzedaży z uwagi na to, że cena, za którą pozwani chcieli kupić udział powódki, nie odpowiada faktycznej rynkowej wartości. Na-tomiast dopiero wówczas pozwani zaczęli kierować do powódki liczne pisma, w których wyz-naczali termin spotkania u notariusza i podpisania umowy ostatecznej. Pozwani w dniu pod-pisania umowy przedwstępnej wiedzieli, iż oferowana przez nich cena ostateczna, tj. 165 000 zł, nie odpowiada wartości rynkowej nieruchomości. Dopóki powódka nie wiedziała o tym fakcie, pozwani nie spieszyli się z zawarciem umowy ostatecznej, odwlekali ten termin. Dopiero z momentem, kiedy powódka ustaliła faktyczną wartość nieruchomości, pozwani w obawie, że powódka może dochodzić stwierdzenia nieważności umowy lub podejmie inne kroki w celu rozwiązania umowy, zaczęli nalegać na pospieszne zawarcie umowy ostatecz-nej. Pozwani zawierając z powódką przedwstępną umowę sprzedaży w dniu 11.12.2008 r. doskonale wiedzieli, że cena, którą proponują powódce, jest znacznie niższa, aniżeli rynko-wa, bo co najmniej od 2005 r. (gdy nabyli tę nieruchomość od M. U.) byli w po-siadaniu nieruchomości w D., tam prowadzili działalność gospodarczą, a więc byli zorientowani, że w okresie od 2005 r. ceny nieruchomości w D.znacząco wzrosły. Jednak pozwani wykorzystując skomplikowaną sytuację prawną powódki, a w konsekwencji błąd powódki, która zgodziła się w umowie przedwstępnej sprzedać nieruchomość pozwa-nym za tę samą cenę, za którą pozwani kupili nieruchomość od M. U.w 2005 r., bo była przekonana, że jest to jedyna możliwość, by odzyskać połowę pieniędzy, które uzys-kał jej mąż M. U., sprzedając w 2005 r. wspólną nieruchomość pozwanym. Tym bardziej, że pozwani argumentowali, iż zapłacą jej kwotę 165 000 zł, którą odzyskają od M. U.. Powódka wiedząc, iż pozwani konsekwentnie wykorzystując jej błąd przy składaniu oświadczenia woli przy zawarciu umowy przedwstępnej z dnia 11.12.2008 r., żą-dają zawarcia umowy ostatecznej przez wniesienie powództwa o zobowiązanie jej do sprze-daży nieruchomości, złożyła pozwanym oświadczenie z dnia 12.04.2010 r. o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Składając oświadczenie, powód-ka zachowała roczny termin wynikający z art. 88 kc, liczony od dnia wykrycia błędu.

W odpowiedzi na pozew z dnia 05.10.2010 r. pozwani J. O. (1), M. O.(1), T. B.i D. B. (1)wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu,

Pozwani zaprzeczyli twierdzeniom powódki, w szczególności twierdzeniom, jakoby wpro-wadzili powódkę w błąd co do złożonego przez nią oświadczenia woli o sprzedaży pozwa-nym ½ udziału w nieruchomości w D.. Potwierdzili zawarcie z powódką umowy przedwstępnej dnia 11.12.2008 r.

Pozwani zarzucili, że powódka nie przedstawiła żadnego dowodu na okoliczność, iż poz-wani zapewnili powódkę w jakikolwiek sposób o tym, że nie może ona uzyskać wyższej ceny za swój udział w nieruchomości. Powódka winna wykazać, że to pozwani wprowadzili ją w błąd w zakresie ceny nieruchomości. Pozwani cenę tę ustalili w drodze negocjacji i nawet nie musieli badać cen rynkowych. Działania te powinna podjąć powódka jako sprzedawca. Jest rzeczą oczywistą, że w interesie powódki było rozeznanie w 2008 r. cen rynkowych nierucho-mości przed zawarciem umowy przedwstępnej z pozwanymi. Każdy przy takim podejściu mógłby żądać unieważnienia umowy w sytuacji zmiany cen towarów, co zachwiałoby podsta-wami prawa cywilnego takimi, jak zasada pacta sunt servanda i w ogóle zasadą pewności prawa. Powódka wyraziła zgodę na zawarcia umowy sprzedaży swojego udziału całkowicie swobodnie mając na podjęcie decyzji wiele czasu. Sama też ponaglała pozwanych do wyko-nania umowy przedwstępnej. Pozwani nie stosowali wobec powódki presji w tym zakresie, Powódka sama przyznała, że stan prawny nieruchomości powodowała jej niepewność co do kwestii własności w stosunku do tej nieruchomości, co pozwala przyjąć, że również ten as-pekt wpływał na decyzję powódki o zawarciu umowy przedwstępnej z pozwanymi. Powódka chciała pilnie sprzedać swój udział. Pozwanym nie można czynić zarzutu, że chcieliby kupić nieruchomość jak najtaniej. Powódka zaś miała czas i możliwość zorientowania się w cenach podobnych nieruchomości i nie musiała w ogóle zawierać umowy przedwstępnej z pozwany-mi.

Pozwani wskazali, że powódka zobowiązana jest wykazać, że uchyliła się od złożonego przez siebie oświadczenia woli w terminie jednego roku od dnia wykrycia swojego błędu, a więc od dnia, w którym rzekomo stwierdziła, że pozwany wprowadzili ją w błąd co do ceny nieruchomości. Powódka takiego dowody nie przedstawiła, a wskazywane przez nią okolicz-ności budzą zasadne wątpliwości. Powódka twierdzi, że o tym, że ceny nieruchomości w Do-masławiu są wyższe niż cena, którą ustaliła z pozwanymi w umowie przedwstępnej, dowie-działa się na przełomie maja i czerwca 2009 r. To twierdzenie jest całkowicie gołosłowne. Równie dobrze powódka może twierdzić, że z tymi cenami zapoznała się w lipcu – sierpniu 2010 r. Wykazanie tej okoliczności ma podstawowe znaczenia da oceny, czy powódka w o-góle miała w kwietniu 2010 r. praw do uchylenia się od oświadczenia woli złożonego w umo-wie przedwstępnej sprzedaży nieruchomości.

Pozwani wskazali, że każdy uczestnik obrotu cywilnego powinien dochować staranności w dbałości o swoje interesy, a w przypadku powódki realizować się to powinno w ustaleniu przez powódkę cen nieruchomości podobnych do sprzedawanej pozwanym przed zawar-ciem umowy, a nie ponad 6 miesięcy po zawarciu umowy przedwstępnej,

Pozwani podnieśli, że dysponują prawomocnym wyrokiem sądowym nakazującym powód-ce zawarcie umowy przyrzeczonej. Powódka miała możliwość bronienia się w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w sprawie I C 1333/09 ( I ACa 771/10) zarzutem opartym na jej rzekomym błędzie. W sprawie I C 1333/09 powódka broniła się zarzutem wyzysku, co zosta-ło ostatecznie przez sądy rozpoznające tę sprawę uznane za nieuzasadnione. Wydanie wy-roku podważającego umowę przedwstępną doprowadzi do podważenia wyroku z dnia 24.02. 2010 r. i wyroku SA z dnia 10.09.2010 r. i naruszenia zasady res iudicata. Sąd Okręgowy we Wrocławiu, a za nim Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w sprawie I C 1333/09, ocenił ważność umowy przedwstępnej i na podstawie tej oceny zobowiązał powódkę do zawarcia umowy przyrzeczonej z pozwanymi, Powódka zaś miała pełen wachlarz zarzutów, które mogła wy-korzystać. Rozpoznanie w tym postępowaniu ważności umowy przedwstępnej spowodowa-łoby ponowne merytoryczne rozpoznanie sporu o ważność umowy przedwstępnej.

W piśmie z dnia 04.11.2010 r. powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie. Podnio-sła, iż nieprawdą jest, że strony prowadziły negocjacje co do ceny sprzedaży udziału w nieru-chomości. Wprowadzenie powódki w błąd polegało właśnie na tym, że pozwani zwracają się do powódki o sprzedanie im ½ udziału w nieruchomości w D.byli już w posiadaniu tej nieruchomości, prowadzili tam działalność gospodarczą, argumentowali, że po zwróceniu im przez M. U.połowy ceny tej nieruchomości w kwocie 165 000 zł ustalonej w u-mowie sprzedaży zawartej wcześniej (06.05.2005 r.) zapłacą powódce taką samą kwotę. Je-dnocześnie wywierali na powódkę presję, zaskarżając jej nieprawomocny wówczas wpis pra-wa własności ½ udziału, co wprowadziło niepewność powódki co do jej prawa własności. Po-zwani w chwili zawarcia umowy przedwstępnej z powódką zdawali sobie sprawę, że cena 165 000 zł za 2 400 m ² nieruchomości w D.jest znacznie niższa, aniżeli ówczesna cena rynkowa, dlatego mieli interes, by wykorzystać błąd powódki, która uważała, że musi im sprzedać swój udział za taką samą cenę, jak wcześniej sprzedał im M. U.. Okolicz-ności faktyczne i sytuacja prawa dotycząca udziału powódki w nieruchomości były rzeczywiś-cie skomplikowane w czasie, gdy powódka zawierała z pozwanymi przedwstępną umowę sprzedaży.

Powódka podniosła, iż pozwani bezpodstawnie zarzucają, jakoby nie zachowała rocznego terminu do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli. W pozwie zostały powoła-ne okoliczności, które spowodowały, że powódka nabrała wątpliwości, czy pozwani faktycz-nie kupią od niej udział w nieruchomości i wtedy na przełomie maja i czerwca 2009 r. podjęła czynności, by ustalić aktualną cenę rynkową nieruchomości w D. celem rozważe-nia oferty sprzedaży innemu nabywcy na wypadek, gdyby pozwani nie przystąpili do zawar-cia umowy ostatecznej, co było prawdopodobne, skoro sami pozwani w korespondencji do-ręczonej powódce w dniu 17.04.2009 r. stwierdzali, że zbyt szybka decyzja doprowadziła do tak skomplikowanej i zagmatwanej sytuacji, oświadczając przy tym, że wg informacji notariu-sza powódka nie jest właścicielem działek w D.,

Powódka podniosła, że istota jej błędu polega właśnie na tym, że zawierając przedwstępną umowę sprzedaży ½ udziału w nieruchomości z pozwanymi za cenę 165 000 zł była przeko-nana, iż działa w swoim dobrze pojętym interesie, bo zbycie pozwanym udziału za cenę, któ-rą wskazywali pozwani jest optymalnym rozwiązaniem zagmatwanej i skomplikowanej sytua-cji. Stwierdzenie przez pozwanych, iż powódka nie dołożyła należytej staranności zawierając umowę przedwstępną z pozwanymi, świadczy o tym, iż pozwani wiedzieli, że cena ½ udziału w nieruchomości określona w umowie nie odpowiada cenie rynkowej za taką nieruchomość, jednakże wykorzystali błąd powódki dla realizacji swoich interesów.

Powódka zakwestionowała stanowisko pozwanych w zakresie powagi rzeczy osądzonej w związku ze sprawą I C 1333/09. O wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej rozstrzyga nie tylko tożsamość stron, ale także tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Sąd A-pelacyjny w uzasadnieniu wcześniejszego wyroku podniósł, iż kwestia stwierdzenia nieważ-ności umowy z powodu działania powódki pod wpływem błędu może być rozpoznawana w oddzielnym postępowaniu.

W piśmie z dnia 18.11.2010 r. pozwani podtrzymali zarzuty podniesione w odpowiedzi na pozew.

Pozwani uważają, że powódka sprzedając nieruchomość powinna poczynić dostateczne rozeznanie co do cen nieruchomości położonych w D., a nie powoływać się na do-brodziejstwo art. 84 § 1 kc w sytuacji zorientowania się w realiach panujących na rynku nie-ruchomości. Powódka poczynionymi działaniami podważa fundamentalną zasadę prawa zo-bowiązań, za jaką należy uznać zasadę pacta sunt servanda. Pozwani powołali się na wyrok SN z dnia 06.05.1997 r., I CKN 91/97, i wskazali, że to okoliczności późniejsze, czyli te, które nastąpiły po podpisaniu umowy przedwstępnej doprowadziły powódkę do przekonania, że jej decyzja o sprzedaży ½ udziału w nieruchomości rolnej w D. była błędna. Powódka na skutek poczynionego rozeznania co do cen nieruchomości w D. uznała, że sprzedała swój udział w nieruchomości rolnej po zaniżonej cenie. Taka postawa nie może być akceptowana. Decydując się na sprzedaż nieruchomości powódka powinna rozeznać się dostatecznie, jaką kwotę może uzyskać z tytułu sprzedaży nieruchomości. Nie ulega wątpli-wości, że ceny nieruchomości w poszczególnych regionach kraju są powszechnie znane i bez trudu każdy może uzyskać podstawowe informacje na ich temat. Odwołując się z kolei do wyroku SN z dnia 22.02.2006 r. pozwani podnieśli, że powódka będąc osobą gruntownie wykształconą i obeznaną w realiach życia codziennego nie powinna zasłaniać się niewiedzą dotyczącą cen nieruchomości w D.. Brak dostatecznego rozeznania co do cen nie-ruchomości w D. nie potwierdza tezy, że powódka działała z należytą starannoś-cią, a co za tym idzie w ochronie swojego dobrze pojętego interesu. Gdyby powódka napra-wdę chciała zachować ostrożność i uniknąć zagrożenia, dołożyłaby wszelkich starań, by za-poznać się z panującymi na rynku nieruchomości realiami. Pozwani nie poczuwali się w obo-wiązku do informowania sprzedającej, gdyby nawet wiedzę na temat cen nieruchomości w D. posiadali, o aktualnych cenach nieruchomości rolnych. Naturalnie uznali, że uz-godniona cena jest korzystna zarówno dla nich, jak i dla powódki, skoro zgodziła się ona na zawarcie umowy.

Nadto pozwani zaprzeczyli, jakoby nieruchomości w miejscowości D. osiągały tak niebotyczne ceny, jak wskazuje powódka.

Powódka świadomie działając wybrała sytuację, w której ryzyko nieuregulowanego stanu prawnego nieruchomości przerzuciła na pozwanych. Wtedy takie rozwiązanie było dla powó-dki korzystne. Dopiero po uregulowaniu stanu prawnego nieruchomości nieruchomość ta o-kazała się warta znacznie więcej dla powódki.

Pozwani wskazali także, że powódka wpierw dochodziła zmiany umowy wskazując jako podstawę wyzysk. Dopiero gdy sądy dwóch instancji prawomocnie orzekły, że nie doszło do sytuacji między stronami, w której powódka dotknięta była wyzyskiem, powódka uznała, że była w błędzie co do swojego oświadczenia woli.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

W dniu 06.05.2005 r. M. U., M. O. (1), J. O. (1), D. B.i T. B.zawarli przed notariuszem J. J. (2)we W.w formie aktu notarialnego, nr rep. (...), umowę sprzedaży nieruchomości rolnej z zabudowaniami obejmującej działki nr (...)o łącznej pow. 0, 4800 ha, położonej w D., objętej księgą wieczystą nr (...).

Strony oświadczyły, że M. U. sprzedaje M. i J. O. (1) u-dział wynoszący ½, a małżonkowie O. kupują tenże udział z majątku wspólnego na wspólność ustawową, oraz że M. U. sprzedaje D. i T. B. udział wynoszący ½, a małżonkowie B. kupują tenże udział z majątku wspólnego na wspólność ustawową.

Strony ustaliły cenę sprzedaży na łączną kwotę 330 000 zł.

/ dowód: umowa sprzedaży – k. 13-16 /

W dniu 27.02.2004 r. powódka wystąpiła przeciwko mężowi M. U. z powó-dztwem o uzgodnienie ksiąg wieczystych nr (...) z rzeczywistym stanem praw-nym.

Postanowieniem z dnia 23.06.2004 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków zabezpie-czył powództwo w ten sposób, że zakazał pozwanemu M. U. obciążania i zby-wania nieruchomości rolnej położonej w D. – działek nr (...), a także wpi-sał ostrzeżenie o toczącym się postępowaniu w księdze wieczystej.

Wyrokiem częściowym z dnia 01.02.2006 r., I C 192/04, Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków nakazał w dziale II księgi wieczystej (...) wykreślić M. U. i wpisać w to miejsce M. U. i E. U. (1) jako współwłaścicieli po ½.

/ dowód: kopia pozwu – k. 31-32; odpis postanowienia – k. 33; odpis wyroku – k. 30 /

W dniu 15.01.2008 r. pozwani zawarli z M. U. ponowną umowę sprzedażym tym razem dotyczącą udziału w nieruchomości za cenę 165 000 zł.

/ okoliczność niesporna; nadto dowód: umowa w aktach księgi wieczystej (...)/

Pozwani zaproponowali powódce odkupienie jej udziału w nieruchomości wynoszącego ½.

Zaoferowali cenę 165 000 zł, tj. połowę ceny wcześniej uzgodnionej z mężem powódki i za-płaconej mu.

/ dowód: zeznania powódki E. U. (1)– k. 144-145; zeznania pozwanego D. B.(1)

(...) – k. 145-146; zeznania pozwanego M. O. (1)– k. 145 /

Powódka i pozwani spotykali się i rozmawiali na temat sprzedaży udziału powódki w nie-ruchomości w D.. Powódka prosiła o pomoc znajomego emerytowanego adwokata M. O. (3), który towarzyszył jej w spotkaniach z pozwanymi w kawiarni, a także podczas wizyty w kancelarii notarialnej.

Podczas tych spotkań pozwani proponowali powódce, że zakupią jej udział za kwotę 165 000 zł, czyli tę samą cenę, jaką uzgodnili wcześniej z M. U..

/ dowód: zeznania świadka M. O. (3) – k. 189-190; zeznania pozwanego D.

B.; zeznania pozwanego M. O. (1); zeznania pozwanej

J. O. (1) – k. 146 /

W dniu 11.12.2008 r. E. U. (1), M. O. (1), J. O. (1), D. B.i T. B.zawarli przed notariuszem P. G.we W.w formie aktu notarialnego, nr rep. (...), przedwstępną (warunkową) umowę sprzedaży, na mocy której powódka zobowiązała się sprzedać a pozwani kupić udział wyno-szący ½ w prawie własności nieruchomości rolnej z zabudowaniami obejmującej działki nr (...)o łącznej pow. 0, 4800 ha, położonej w D., objętej księgą wieczystą nr (...).

Strony wskazały w akcie notarialnym, że w księdze wieczystej wpisane są wzmianki o wnioskach:

- z dnia 04.10.2007 r. dotyczącym skargi złożonej przez M. U.oraz M.i J. O. (1)dotyczącym skargi na orzeczenie referendarza sądowego dotyczącej wpisu prawa własności po ½ na rzecz E. U. (1)i M. U.,

- z dnia 18.01.2008 r. dotyczącym wpisu M. i J. O. (1) oraz D. i T. B. jako współwłaścicieli w udziałach po ¼ w miejsce M. U. jako współwłaściciela co do udziału wynoszącego ½.

Powódka oświadczyła w akcie notarialnym, że udział w nieruchomości stanowi jej majątek osobisty, gdyż nieruchomość nabył jej mąż M. U.od (...)w D.na podstawie umowy sprzedaży z dnia 24.08.1998 r., w dniu 08.06. 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej w sprawie III RC 996/04 zniósł wspólność majątkową z dniem 30.09.1998 r., wyrokiem częściowym z dnia 01.02.2006 r. w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym I C 192/04, Sąd Rejo-nowy dla Wrocławia – Krzykównakazał wpisane M. U.i E. U. (1)jako współwłaścicieli w udziałach po ½.

Pozwani oświadczyli w akcie notarialnym, że są współwłaścicielami nieruchomości w u-działach po ¼, którego udziały nabyli od M. U. w dniu 15.01.2008 r.
Strony postanowiły, że zawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży udziału w nieruchomości nastąpi pod warunkiem uprawomocnienia się wpisu w księdze wieczystej E. U. (1) jako współwłaścicielki nieruchomości w udziale wynoszącym ½ w terminie 30 dni od uprawo-mocnienia się wpisu, nie później jednak niż w dniu 31.12.2009 r.

Strony ustaliły cenę sprzedaży udziału powódki na 165 000 zł, wskazując, że kupujący za-płacili 5 000 zł tytułem zadatku, zaś resztę ceny zobowiązali się zapłacić w dniu podpisania przyrzeczonej umowy sprzedaży.

/ dowód: przedwstępna umowa sprzedaży – k. 8-12 /

Strony zawarły umowę przedwstępną albowiem z uwagi na nieuporządkowanie stanu pra-wnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej notariusz odmówił sporządzenia aktu umowy stanowczej sprzedaży.

/ dowód: zeznania świadka M. O. (3); zeznania pozwanej J. O. (1) /

Powódka E. U. (1) została wpisana do księgi wieczystej nr (...) w dniu 28.01.2009 r. na podstawie wyroku częściowego Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 01.02.2006 r., I C 192/04, wydanego w sprawie o uzgodnienie stanu prawne-go z księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

/ dowód: wydruk księgi wieczystej – k. 17-24 /

Pismem z dnia 04.03.2009 r. powódka zwróciła się do pozwanych o zawiadomienie, z ja-kich przyczyn nie ustosunkowali się do jej pism z dnia 27.12.2008 r. i z dnia 06.02.2009 r.

Pozwani odpowiedzieli powódce, że brak odpowiedzi na jej pisma nie jest spowodowany brakiem zainteresowania nabyciem nieruchomości. Podnieśli, że notariusz stwierdził brak adnotacji wpisu powódki do księgi wieczystej i nie widzi na razie możliwości sporządzenia końcowego aktu notarialnego.

/ dowód: pismo powódki – k. 34-35; pismo pozwanych – k. 36 /

Po otrzymaniu wiadomości od pozwanych powódka zdenerwowała się i postanowiła sprze-dać swój udział w nieruchomości innej osobie. Poprosiła swojego syna M. i jego dzie-wczynę A. K., aby zorientowali się na temat cen działek w okolicy.

Syn powódki i jego narzeczona przeszukiwali oferty internetowe i przy okazji ich zaręczyn, które miały miejsce dnia 07.06.2009 r., poinformowali powódkę, że ceny działek są wyższe niż cena ustalona przez nią w umowie z pozwanymi. Wówczas powódka stwierdziła, że po-pełniła błąd. Podczas tej uroczystości miała miejsce rodzinna dyskusja na temat sprzedaży nieruchomości przez powódkę.

/ dowód: zeznania świadków: J. W. – k. 179-180, A. K. – k. 180,

M. U. – k. 190-191; zeznania powódki E. U. (1) /

Dnia 06.07.2009 r. powódka skierowała do pozwanych pismo, w którym podniosła, że w ostatnim piśmie wspominała, że poinformuje pozwanych o terminie spotkania u notariusza. Podniosła, że nie otrzymała wiadomości w sprawie wysokości kwoty, za jaką ma zostać sprzedana nieruchomość. Dotyczy to kwoty rynkowej, która obowiązuje w dacie zawarcia umowy sprzedaży.

/ dowód: pismo powódki – k. 37-38 /

Dnia 23.09.2009 r. powódka skierowała do pozwanych pismo, w którym przesłała dane z internetu o aktualnych cenach działajże na terenie D., a równocześnie zwróciła się o rozważenie ceny dwóch działek, która w umowie przedwstępnej została rażąco zaniżona.

/ dowód: pismo powódki – k. 40-42 /

Pismami z dnia 02.09.2009 r. i z dnia 04.09.2009 r. pełnomocnik pozwanych wezwał powó-dkę do zawarcia umowy przyrzeczonej w dniu 25.09.2009 r., następnie zmieniając termin na dzień 29.09.2009 r.

Pismem z dnia 23.09.2009 r. pełnomocnik pozwanych poinformował powódkę o wyznacze-niu na dzień 29.09.2009 r. w Kancelarii notariusza P. G. terminu zawarcia umowy przyrzeczonej sprzedaży nieruchomości.

/ dowód: pisma – k. 45-47; pismo – k. 25, 48 /

Dnia 08.04.2010 r. powódka skierowała do pozwanych oświadczenia, iż uchyla się od sku-tków oświadczenia woli złożonego w dniu 11.12.2008 r., którym zobowiązała się do zawarcia umowy sprzedaży udziału w nieruchomości, podnosząc, że złożyła je pod wpływem błędu co do rzeczywistej wartości nieruchomości. Powódka podniosła, że w dniu podpisania umowy przedwstępnej była przeświadczona, iż ustalona przez pozwanych we wcześniejszej umowie sprzedaży cena jest dla niej obowiązująca, a kwota 165 000 zł odpowiada rynkowej wartości udziału w nieruchomości, natomiast pozwani prowadzący na tej nieruchomości działalność gospodarczą co najmniej od chwili zawarcia umowy z M. U. orientowali się, iż ceny nieruchomości w D. znacząco wzrosły. Powódka wskazała, że w pismach z dnia 06.07.2009 r. i z dnia 23.09.2009 r. podnosiła, że cena w umowie przedwstępnej została rażąco zaniżona, a mimo to pozwani wykorzystując jej błąd domagają się zawarcia umowy sprzedaży.

Pismo adresowane do D. i T. B. zostało odebrane dnia 12.04.2010 r. przez T. B..

Pismo adresowane do J. i M. O. (1) zostało odebrane dnia 12.04. 2010 r.

/ dowód: pisma powódki wraz z dowodami doręczeń – k. 26-29 /

Wyrokiem z dnia 24.02.2010 r., I C 1333/09, Sąd Okręgowy we Wrocławiu zobowiązał E. U.do złożenia woli o sprzedaży w udziałach po ½ do majątku wspólnego M. i J. O. (1)oraz D.i T. B.należącego do niej udziału wynoszącego ½ w nieruchomości rolnej składającej się z działek nr (...)o łącznej pow. 0, 4800 ha, położonej w D., za cenę 165 000 zł.

Wyrokiem z dnia 10.09.2010 r., I ACa 771/10, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił apela-cję E. U. (1) od wyroku SO z dnia 24.02.2010 r.

/ dowód: odpisy wyroków – k. 94-95 /

Wartość nieruchomości rolnej zabudowanej położonej w D. obejmującej działki nr (...) o pow. 0, 4800 ha, w grudniu 2008 r. wynosiła 854 4580 zł.

/ dowód: opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości J. Ś. – k. 223-239 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka wystąpiła o ustalenie nieważności przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomo-ści zawartej z pozwanymi dnia 11.12.2008 r. podnosząc, że uchyliła się od skutków praw-nych oświadczenia woli zawartego w tejże umowie przedwstępnej z powodu złożenia tego oświadczenia pod wpływem błędu. Powódka twierdzi zatem, że umowa przedwstępna z dnia 11.12.2008 r. dotknięta jest wadą nieważności względnej. Taki jest bowiem skutek złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu.

Art. 84 § 1 kc stanowi, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli; jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błę-dzie, albo mogła z łatwością błąd zauważyć. Zgodnie zaś z art. 84 § 2 kc można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści, czyli błąd istotny.

Wada oświadczenia woli przewidziana w art. 84 kc polega zatem na wadliwym powzięciu woli, tzn. na mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie rzeczy, jeśli stało się ono przyczyną sprawczą oświadczenia woli. Powołanie się na wadę oświadczenia woli w postaci działania pod wpływem błędu wymaga wykazania rozbieżności między stanem mylnie wyobrażonym w chwili złożenia oświadczenia woli a stanem rzeczywistym, która wywołała złożenie oświad-czenia woli określonej treści.

Powódka jednakże na takie okoliczności nie może się powołać. Powódka zawarła z pozwa-nymi – będącymi współwłaścicielami nieruchomości w D. – przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości, której przedmiotem było zobowiązanie do zawarcia z pozwanymi umowy sprzedaży przysługującego powódce udziału wynoszącego ½ za cenę 165 000 zł.

Powódka twierdzi, że pozostawała w błędzie albowiem była przekonana, że kwota ta odpo-wiada wartości rynkowej przysługującego jej udziału w nieruchomości, a także, iż pozwani wywołali u niej przekonanie, iż może sprzedać im tenże udział wyłącznie za taką właśnie ce-nę, tj. tę samą kwotę, za jaką pozwani nabyli wcześniej ½ udziału w nieruchomości od męża powódki.

Jednakże błąd w rozumieniu art. 84 § 1 kc, czyli wadliwość czynności prawnej, musi doty-czyć treści tej czynności, tj. treści i przedmiotu złożonego przez stronę oświadczenia woli. Art. 84 § 1 kc wyklucza powołanie się na błąd wyłącznie w sferze motywacyjnej, tj. w szcze-gólności tzw. błąd co do pobudki. Błąd musi dotyczyć treści czy przedmiotu czynności praw-nej, nie odnosi się do sfery motywacyjnej, nie dotyczy także oczekiwać strony co do skutków czy sposobu wykonania umowy – wyrok SN z dnia 06.05.1997 r., I CKN 91/97, postanowie-nie SN z dnia 04.11.1998 r., II CKN 51/98.

Treścią czynności prawnej są uprawnienia i obowiązki stron tej czynności, a jej przedmio-tem – zachowania stron przewidziane treścią czynności (w przypadku stosunków zobowiąza-niowych przede wszystkim świadczenie), a także rzecz lub prawo będące obiektem tychże zachowań.

Istotą umowy przedwstępnej jest zgodnie z art. 389 § 1 kc zobowiązanie strony do zawar-cia w przyszłości oznaczonej umowy, określanej mianem umowy przyrzeczonej. Ponieważ umowa przedwstępna powinna określać co najmniej istotne elementy umowy przyrzeczonej, treścią czynności prawnej w przypadku umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości bę-dzie oznaczenie przedmiotu sprzedaży, tj. konkretnej nieruchomości, oraz ceny sprzedaży – art. 389 § 1 kc w zw. z art. 535 kc. Powódka oraz pozwani jako strony umowy przedwstępnej z dnia 11.12.2008 r. oznaczyli przedmiot umowy sprzedaży (towar) – jako ½ udziału we wła-sności nieruchomości oraz cenę – 165 000 zł.

Błąd co do treści czynności prawnej może dotyczyć wyobrażenia o przedmiocie tejże czyn-ności prawnej, w tym także cech przedmiotu transakcji.

Oświadczenie woli powódki zawarte w umowie przedwstępnej z dnia 11.12.2008 r. nie jest jednakże dotknięte błędnym wyobrażeniem o treści i przedmiocie umowy. Powódka podjęła decyzję o zbyciu swojego prawa do nieruchomości, czyli udziału wynoszącego ½, oraz przy-jęła ofertę pozwanych zapłaty ceny w wysokości 165 000 zł. Błąd w znaczeniu wady oświad-czenia woli określany jest jako błąd w sferze postrzegania (widzenia) w odróżnieniu od błędu przewidywania i wnioskowania, które należą do sfery motywacyjnej i tworzą pobudkę – wy-rok SN z dnia 05.12.2000 r., IV CKN 179/00. Błąd co do przedmiotu tej transakcji mógłby za-chodzić, gdyby któraś ze stron była przekonana, że kupuje/sprzedaje całą nieruchomość, a nie tylko udział w nieruchomości, albo odwrotnie, gdyby któraś ze stron myślała, że cena wy-nosi 1 650 000 zł, a nie 165 000 zł, albo że cena wynosi 165 000 zł za całość nieruchomości, a nie tylko za udział. Tymczasem takie rozbieżności między wolą a treścią oświadczenia woli nie zachodzą. Żadna ze stron umowy nie miała na myśli sprzedaży całości nieruchomości, tylko wyłącznie przysługującego powódce udziału wynoszącego ½. Powódka była też świa-doma, że uzgodniła cenę 165 000 zł przypadającą jej łącznie od wszystkich pozwanych, a nie np. po 165 000 zł od każdego z nich lub po 165 000 zł od każdego z dwóch kupujących małżeństw. Przedmiot transakcji został przez strony jednoznacznie określony i ani powódka ani pozwani nie mieli na myśli sprzedaży jakiejkolwiek innej nieruchomości ani też jakiejkol-wiek innej części nieruchomości, niż przysługujący powódce udział w ½, nie mieli też na my-śli ceny sprzedaży w innej wysokości.

Nie jest natomiast obligatoryjnym elementem umowy sprzedaży nieruchomości uzgodnie-nie ceny odpowiadającej jej wartości rynkowej. Oczywiście strony dążą do osiągnięcia lub przynajmniej maksymalnie możliwego zbliżenia takiego poziomu ceny, gdyż ani sprzedający nie chce sprzedać zbyt tanio ani kupujący nie chce przepłacić, chyba że zachodzi sytuacja, w której sprzedający z różnych powodów potrzebuje szybkiego przeprowadzenia transakcji i godzi się z tego powodu na istotniejsze obniżenie ceny. Jednakże z punktu widzenia relacji cywilnoprawnej zaniżenie ceny nie ma znaczenia; może wywołać co najwyżej skutki podat-kowe, tj. możliwość ustalenia przez urząd skarbowy wymiaru podatku od czynności cywilno-prawnej czy też podatku dochodowego według innej podstawy. Natomiast przekonanie stro-ny, iż sprzedaż następuje za cenę odpowiadającą wartości nieruchomości i w konsekwencji zabezpieczony jest interes strony, należy wyłącznie do sfery motywacyjnej i nie podlega oce-nie z punktu widzenia art. 84 § 1 kc. To samo dotyczy rzekomego przekonania powódki o tym, iż sprzedaż przysługującego jej udziału na rzecz pozwanych może nastąpić wyłącznie za taką samą cenę, jaka została przez pozwanych uzgodniona we wcześniejszej umowie zawartej z mężem powódki. Okoliczność ta nie wpływa w żaden sposób na treść czynności dokonywanej kilka lat później pomiędzy innymi stronami.

Istotność błędu ma być okolicznością odbieraną subiektywnie, wedle przekonania samego składającego oświadczenie pod wpływem błędu, tj. stanowić przyczynę sprawczą oświad-czenia woli, ale także obiektywnie, tj. wedle kryteriów cechujących działanie każdej rozsąd-nie myślącej osoby (K. Pietrzykowski w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I, Warszawa 1997, s. 229). Wymóg dokonania oceny sprawy „rozsądnie”, jako przesłanka dopuszczalności po-woływania się na działanie pod wpływem błędu, przemawia za koniecznością obiektywizacji tej oceny – wyrok SN z dnia 20.05.2011 r., IV CSK 533/10.

Granicą, która wyklucza możliwość powołania się na błąd jest sytuacja, gdy mylne wyobra-żenie o treści czynności prawnej zostało spowodowane niedbalstwem strony – wyrok SN z dnia 08.03.2012 r., III CSK 221/11. Zgodnie z art. 84 § 2 kc można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści, czyli błąd is-totny. Tymczasem powódka nie oceniała sprawy rozsądnie i nie zachowała należytej staran-ności, której można należałoby oczekiwać w okolicznościach sprawy, nie z powodu rzekome-go wprowadzenia jej w błąd przez pozwanych, lecz z powodu własnego zaniechania. Powód-ka mogła się przygotować do transakcji, nic nie stało na przeszkodzie przeprowadzeniu roze-znania w cenach rynkowych, czy to przez zapoznanie się z ogłoszeniami internetowymi (jak to uczynił później jej syn) czy to przez zwrócenie się do biura nieruchomości, czy też przez zlecenie oszacowania rzeczoznawcy majątkowemu. Żadnych takich kroków powódka nie po-djęła. Powódka i pozwani prowadzili rozmowy na temat sprzedaży udziału powódki, spotykali się kilkakrotnie, powódka nie była do transakcji zmuszona okolicznościami obiektywnymi. Mogła wstrzymać się ze sprzedażą. Powódka nie może też twierdzić, że nie było wyjścia ze skomplikowanego stanu prawnego nieruchomości. Przeciwnie, stan ten był jak najbardziej czytelny – powódka była współwłaścicielem nieruchomości w ½, pozwani również w ½. Nic nie stało na przeszkodzie, aby którakolwiek ze stron stosunku współwłasności wystąpiła do sądu z wnioskiem o zniesienie współwłasności, w którym to postępowaniu sąd oznaczyłby aktualną wartość nieruchomości. Powódka mogła i powinna była zasięgnąć porady prawnej w tym zakresie, a jeśli z niej skorzystała i uzyskała informację, że może tylko przyjąć ofertę pozwanych, to znaczy tylko, że pomoc prawna była po prostu nieprofesjonalna. Powódka nie dochowała należytej staranności w zakresie zbadania przedmiotu transakcji. Powódce moż-na stawiać w tym zakresie zarzuty, albowiem nie jest osobą nieporadną życiowo, ale osobą z wyższym wykształceniem, właścicielką kilku nieruchomości, uczestniczącą już od pewnego czasu w postępowaniach dotyczących stanu prawnego nieruchomości, a zatem można od niej oczekiwać staranności nawet wyższej, niż zwykłej staranności osoby przeciętnie rozgar-niętej. Błędem prawnie doniosłym nie jest nieznajomość przedmiotu pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem należytej staranności – postanowienie SN z dnia 30.06.

2005 r., IV CK 799/04, OSNC 2006/5/94. Powódka w takiej właśnie sytuacji się znalazła, wo-bec czego nie przysługuje jej możliwość powołania się na błąd w rozumieniu art. 84 kc.

Wreszcie należy częściowo zgodzić się z zarzutem pozwanych dotyczącym niedochowania przez powódkę terminu do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych u-mowy przedwstępnej, choć uchybienie powódki w dochowaniu terminu ma inną postać, niż wskazują pozwani. Zgodnie z art. 88 kc oświadczenie takie można złożyć w ciągu roku od dnia wykrycia błędu. Z zeznań powódki oraz świadków wynika, że powódka o swoim rzeko-mym błędzie w postaci nieprawidłowego oznaczenia ceny sprzedaży dowiedziała się najpóź-niej w dniu 07.06.2009 r. podczas spotkania rodzinnego. Zatem oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych umowy przedwstępnej powinno zostać złożone najpóźniej do dnia 07.06.2010 r. Powódka wystosowała do pozwanych pisma datowane na 08.04.2010 r. Jedno pismo adresowane było do D.i T. B.i zostało odebrane dnia 12.04. 2010 r. przez T. B.. Drugie pismo zostało adresowane do J.i M. O.i zostało odebrane dnia 12.04. 2010 r., nie wiadomo jednakże przez kogo, gdyż podpis pod potwierdzeniem odbioru jest nieczytelny. Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych wcześniejszego oświadczenia woli zawartego w umowie jest oświadcze-niem mającym indywidualnie oznaczonego adresata w osobie drugiej strony umowy, musi zatem zostać doręczone zgodnie za art. 61 kc. Powódka powinna była skierować oświadcze-nia do każdego z pozwanych osobno; fakt, że kontrahentami były dwa małżeństwa, nie ma tutaj znaczenia, z umowy przedwstępnej nie wynika, aby jedno z małżonków było upoważ-nione do biernej reprezentacji (odbioru oświadczeń woli) za drugiego. Tym samym w dniu 12.04.2010 r. oświadczenie powódki odebrała wyłącznie T. B.. Nie został pot-wierdzony odbiór oświadczenia powódki przez D. b., a w odniesieniu do oświadczenia wystosowanego do małżonków O.nie wiadomo, kto je odebrał.

Zatem złożenie przez powódkę oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych umowy przedwstępnej w stosunku do D. B. (1), J. O. (1)i M. O.(1) nastąpiło dopiero w chwili doręczenia im odpisu pozwu (wyrok SN z dnia 15. 11.1996 r., II CKN 10/96, OSNC 1997/4/20), co nastąpiło w dniu 24.09.2010 r. Tym samym wobec wskazanych trojga osób powódka uchybiła terminowi z art. 88 kc, co oznacza niesku-teczność tego oświadczenia i wyklucza ustalenie nieważności umowy przedwstępnej z dnia 08.12.2008 r.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że nic nie stało na przeszkodzie, aby zarzut nieważności umowy zawartej pod wpływem błędu został podniesiony w odpowiedzi na pozew w sprawie I C 1333/09. Powódka mogła próbować uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli w sprawie o wykonanie umowy przedwstępnej i w ten sposób doprowadzić do upadku podsta-wy prawnej zobowiązania do zawarcia umowy przyrzeczonej przeniesienia własności na po-zwanych. Tymczasem w sprawie I C 1333.09 powódka podnosiła zarzut nie błędu, ale wyzy-sku w rozumieniu art. 388 kc. Zatem powódka – jak to określiła jej pełnomocnik w mowie ko-ńcowej – miota się – najpierw twierdzi, że był wyzysk, potem, że błąd. Te dwie wadliwości wykluczają się, powódka zdaje się natomiast rozpaczliwie znaleźć usprawiedliwienie dla wła-snej niestaranności.

Sąd doszedł zatem do przekonania, że powódka nie była uprawniona do uchylenia się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli o zawarciu z pozwanymi dnia 11.12.2008 r. u-mowy przedwstępnej z powołaniem się na wadę oświadczenia woli opisaną w art. 84 kc, tj. wadę błędu, wobec czego powództwo o ustalenie nieważności tej umowy podlegało oddale-niu.

Pozwanym jako wygrywającym sprawę przysługuje zgodnie z art. 98 kpc zwrot kosztów za-stępstwa procesowego. Sąd uznał jednakże, że nieuzasadnione byłoby przyznawanie tychże kosztów każdemu z pozwanych oddzielnie. Pozwani zastępowani byli przez jednego pełno-mocnika, zgłaszane twierdzenia i wnioski były wspólne. Pozwani udzielili pełnomocnictw każ-de z małżeństw jednym dokumentem za jedną opłatą skarbową. Zatem uzasadnione jest przyznanie kosztów zastępstwa małżonkom O.w wysokości 3 617 zł oraz małżo-nkom B.w wysokości 3 617 zł (§ 2.1 w zw. z § 6.6 rozporządzenia MS z dnia 28.09. 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).

Mając powyższe okoliczności na uwadze sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.