Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2013 roku

.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Aleksandra Ratkowska

Sędziowie : SO Krzysztof Nowaczyński

SO Arkadiusz Kuta ( spr. )

Protokolant : st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2013 roku w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa L. T.

przeciwko Gminie M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Braniewie

z dnia 12 listopada 2012 roku , sygn. akt I C 267/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I ( pierwszym ) i oddala powództwo o odsetki ustawowe od kwot : 609,94 zł za okres od dnia 2 stycznia 2001 roku do dnia 1 maja 2009 roku i 1.058,80 zł za okres od dnia 2 stycznia 2002 roku do 1 maja 2009 roku

2.  oddala apelację w pozostałej części ;

3.  zasądza od pozwanej Gminy M. B. na rzecz powódki L. T. kwotę 300 zł ( trzysta złotych ) tytułem kosztów procesu za drugą instancję .

UZASADNIENIE

L. T. domagała się zasądzenia od Gminy M. B. kwoty 4.848,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot : 1.371 zł od dnia 3 stycznia 2000 roku do dnia zapłaty , 1.471,04 zł od dnia 2 stycznia 2001 roku do dnia zapłaty i 2006,87 zł od dnia 2 stycznia 2002 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu .

Nakazem zapłaty z dnia 7 maja 2012 roku , wydanym w postępowaniu upominawczym (...) , Sąd Rejonowy w Braniewie uwzględnił powództwo .

Pozwana Gmina złożyła sprzeciw zaskarżając nakaz zapłaty w części zasądzającej należność ponad kwotę 802,52 zł , 861,10 zł oraz 948,07 zł i ustawowe odsetki od tych kwot oraz wniosła o oddalenie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenie kosztów procesu .

W konsekwencji nakaz zapłaty stał się prawomocny w części zasądzającej kwotę 2.611,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot : 802,52 zł od dnia 3 stycznia 2000 roku do dnia zapłaty , 861,10 zł od dnia 2 stycznia 2001 roku do dnia zapłaty i 948,07 zł od dnia 2 stycznia 2002 roku do dnia zapłaty .

Wyrokiem z dnia 12 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy w Braniewie zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.668,74 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot : 609,94 zł od dnia 2 stycznia 2001 roku do dnia zapłaty , 1.058,80 zł od dnia 2 stycznia 2002 roku do dnia zapłaty ( punkt I ) , oddalił powództwo w pozostałej części ( punkt II ) oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 688,89 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( punkt III ) .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że L. T. i J. T. wystąpili w dniu 8 czerwca 1998 roku do Burmistrza Miasta B. o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości zabudowanej w postaci działki nr (...) o powierzchni 0,9525 ha położonej przy ulicy (...) w prawo własności wskazując , iż nieruchomość została nabyta w dniu 29 kwietnia 1996 roku , opłata roczna za 1997 rok wynosiła 4.817,60 zł zaś okres trwania użytkowania wieczystego wraz z okresem poprzedników prawnych wynosi 3 lata . Przewodniczący Zarządu Miasta B. decyzją z dnia 24 marca 1999 roku określił opłatę roczną za przekształcenie prawa wieczystego użytkowania wymienionej działki na kwotę 6.188,60 zł i ustalił termin płatności I raty rocznej w kwocie 6.188,60 zł , to jest w wysokości opłaty rocznej , na 28 dni od daty doręczenia decyzji z zastrzeżeniem odsetek ustawowych na wypadek opóźnienia w płatności oraz termin płatności kolejnych rat rocznych ustalonych w wysokości opłaty rocznej , to jest kwoty 6188,60 zł , waloryzowanej corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu cen i usług za rok poprzedni do dnia 31 marca każdego roku , poczynając od 1 stycznia 2000 roku przez okres 14 lat z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia z zapłatą . Decyzją z dnia 14 marca 2011 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E. odmówiło stwierdzenia nieważności decyzji z 24 marca 1999 roku i jednocześnie stwierdziło , że w/w decyzja wydana została z naruszeniem prawa , a orzeczenie o jej nieważności jest niemożliwe z uwagi na zaistnienie nieodwracalnych skutków prawnych . Wyrokiem z dnia 26 października 2010 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 585/10 wydanym na skutek rozpoznania skargi L. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w E. z dnia 16 marca 2010 roku w przedmiocie opłaty rocznej za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia 1 lutego 2010 roku i orzekł , że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu .

Sąd pierwszej instancji wskazał , że wobec uprawomocnienia się nakazu zapłaty z dnia 7 maja 2012 roku w części zasądzającej kwotę 2.611,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot w nim wyszczególnionych , przedmiotem rozpoznania była kwota 2.237,22 zł z odsetkami . Uznano , że spór między stronami sprowadzał się do interpretacji przepisu art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności ( Dz. U. Nr 123 poz. 781 ze zm. ) . Pozwana stała na stanowisku , że opłata roczna należna za rok 1999 winna podlegać waloryzacji , zaś powódka optowała za tezą , iż opłata ta nie powinna podlegać waloryzacji oraz winna być równa opłacie rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok . W ocenie powódki również corocznej waloryzacji winna podlegać opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok , nie zaś jak twierdziła pozwana - opłata roczna za rok poprzedni , czyli już uprzednio zwaloryzowana .

Sąd pierwszej instancji odwołał się do przepisu art. 5 wskazanej ustawy , w jego brzmieniu w dacie wydania decyzji przez Przewodniczącego Zarządu Miasta B. . Z ustępu pierwszego tego przepisu wynikało , że opłata składa się z rat rocznych płatnych przez 15 lat , jeżeli użytkowanie wieczyste trwało 5 lat i krócej . Z kolei wysokość raty rocznej , o której mowa w ust. 1 , równa jest wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok , waloryzowanej corocznie w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych za rok poprzedni ( ustęp 2 ) .

Sąd pierwszej instancji nie podzielił stanowiska zajmowanego przez powódkę , że opłata roczna za 1999 rok nie powinna podlegać waloryzacji , a tym samym , że winna być równa wysokości opłaty rocznej za 1997 roku , czyli wynosić 4.817,60 zł . Zdaniem Sądu a quo pierwsza rata roczna - płatna w 1999 roku - winna być równa wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok , zwaloryzowanej w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych za rok 1998 w stosunku do roku 1997 wynoszący 1,118 i wynosić 5.386,07 zł . Sąd pierwszej instancji podzielił natomiast stanowisko powódki , iż waloryzacji o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen i usług konsumpcyjnych może podlegać corocznie wyłącznie wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok , jako kwoty stanowiącej podstawę do naliczania i pobrania raty rocznej za przekształcenie – nie zaś kwota uzyskana z waloryzacji dokonanej rok wcześniej . Takie stanowisko wynikać miało z literalnej wykładni przepisu art. 5 ust 2 cytowanej wyżej ustawy , z jednoczesnym podkreśleniem przez Sąd pierwszej instancji , że gdyby ustawodawca miał na celu waloryzowanie kwot już zwaloryzowanych za lata ubiegłe , to zawarłby taki zapis w ustawie , a skoro tak nie uczynił nie można stosować wykładni rozszerzającej .

Wyjaśniano dalej , że powódka wywiodła swoje roszczenie z przepisu art. 417 ¹ § 2 k.c. , który wszedł w życie z dniem 1 września 2004 roku w związku z nowelizacją przepisów Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną wydaniem nieważnej lub niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej . Pozwana nie kwestionowała powołanej przez powódkę podstawy prawnej żądania . Dla oceny jakie przepisy należy stosować zasadnicze znacznie miała data wydania decyzji nadzorczej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w E. z dnia 14 marca 2011 roku . Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił podnoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia , tak co do należności głównej , jak i odsetek uznając , iż konsekwencją zastosowania art. 417 ¹ § 2 k.c. jest uwzględnienie szczególnej regulacji o przedawnieniu roszczeń z czynów niedozwolonych , tj. art. 442 ¹ § 1 zdanie 2 k.c. , który przewiduje dziesięcioletni termin przedawnienia , przy czym za początek biegu przedawnienia należało przyjąć datę prawomocności decyzji nadzorczej z dnia 14 marca 2011 roku .

Apelację od wyroku wniosła Gmina M. B. zaskarżając go w części , tj. co do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie pierwszym oraz częściowo w odniesieniu do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie trzecim dotyczącym kosztów procesu .

Zarzuciła naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 5 ust. 2 ustawy z 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności , wskutek uznania przez Sąd pierwszej instancji , iż rata roczna z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości jest waloryzowana wyłącznie poprzez jej powiększenie o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług za rok poprzedni bez uwzględnienia waloryzacji raty o wskaźniki obowiązujące w latach wcześniejszych ,
przypadających pomiędzy rokiem 1997 , a rokiem poprzedzającym dokonywanie
waloryzacji , jak również zastosowania powołanego przepisu do wyliczenia raty za 2000 i 2001 rok , w sytuacji gdy przepis ten utracił moc obowiązującą 14 kwietnia 2000 roku , a obowiązek zapłaty powyższych rat powstał odpowiednio z dniem 31 marca 2001
roku i 31 marca 2002 roku . W kwestii naruszenia norm prawa materialnego pozwana wskazała również na art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało zasądzeniem na rzecz powódki odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie pretensji głównej liczonych od dnia 2 stycznia 2001 roku i od dnia 2 stycznia 2002 roku , a nie za okres 3 lat przed
wniesieniem pozwu , czyli od dnia 2 maja 2009 roku .

Mając na uwadze powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części poprzez oddalenie powództwa w zakresie żądań powódki nie objętych uznaniem powództwa oraz o obniżenie zasądzonych od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu do kwoty 290,60 zł .

W uzasadnieniu skarżąca podała , iż przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji wykładnia przepisu art. 5 ust. 2 ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego jest wykładnią wadliwą , sprzeczną z zasadami wykładni językowej . W ocenie apelującej Sąd pierwszej instancji , dokonując wykładni tego przepisu pominął fakt użycia przez ustawodawcę wyrazu „ corocznie ” – który jest przejawem jednoznacznej intencji ustawodawcy , aby waloryzacja opłaty rocznej dokonywana była nie tylko z uwzględnieniem wskaźnika inflacji za rok poprzedni , ale również za lata wcześniejsze . W tym stanie rzeczy zdaniem skarżącej waloryzacja w tak oczywisty sposób preferująca użytkowników wieczystych kosztem majątku gminnego prowadziłaby do uszczuplenia tego majątku w stopniu niemożliwym do pogodzenia z zasadami konstytucyjnymi . Dodatkowo Sąd pierwszej instancji błędnie zastosował art. 5 ust. 2 cyt. ustawy do wyliczeń rat za 2000 i 2001 rok wymagalnych po dniu , w którym przepis ten , zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego utracił moc ( 14 kwietnia 2000 roku ) . Natomiast nie uwzględniając zarzutu przedawnienia odsetek za okres poprzedzający 3 lata od wniesienia powództwa Sąd I instancji pominął odrębny charakter tej należności będącej świadczeniem okresowym , podlegającej trzyletniemu okresowi przedawnienia . W ocenie pozwanej wadliwie ustalono również termin , od którego należą się odsetki , błędnie przyjmując wymagalność rat opłaty za przekształcenie na 2 stycznia , skoro art. 5 ust. 4a ustawy określa termin zapłaty drugiej i następnych rat opłaty na 31 marca każdego roku .

Powódka w odpowiedzi na apelację domagała się jej oddalenia w całości oraz zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego .

Sąd Okręgowy w Elblągu ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja Gminy M. B. okazała się zasadna tylko w niewielkim zakresie , to jest odnośnie zarzutu bezpodstawnego nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia roszczenia o odsetki żądane za okres dawniejszy niż trzy lata przed wytoczeniem powództwa . Jak chodzi zaś o wiodące zagadnienie wykładni art. 5 ust. 2 ustawy z 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności ( tekst pierwotny z Dziennika Ustaw Numer 123 pozycja 781 , obowiązujący w dacie wydawania decyzji z 24 marca 1999 roku , po drobnej zmianie redakcyjnej – bez znaczenia dla sprawy ) argumenty skarżącej okazały się chybione . Skoro uczyniono z nich zasadniczy przedmiot polemiki ze stanowiskiem Sądu Rejonowego wymagają omówienia w pierwszej kolejności .

Wstępnie stwierdzić należy , że Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji , a zatem nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania – także z tej przyczyny , że strony nie wiodły sporu odnośnie okoliczności sprawy , a co do prawa . Rzecz przy tym tylko w wykładni przepisów mających określić ostatecznie wysokość szkody doznanej przez powódkę , a nie samej zasady odpowiedzialności pozwanej Gminy , bowiem ta wątpliwości nie budziła . Wobec uprawomocnienia się w części nakazu zapłaty zasądzającego roszczenie dochodzone przez L. T. oraz stanowiska prezentowanego następnie przez pozwaną , bezsporne było , że doszło do deliktu polegającego na wyrządzeniu szkody przez niezgodne z prawem działanie jednostki samorządu terytorialnego , a wobec szczególnego źródła szkody , którym było wydanie niezgodnej z prawem decyzji , uprzednio uzyskała powódka , w przewidzianym trybie , stwierdzenie że decyzja ta jest niezgodna z prawem . Stanowisko Sądu pierwszej instancji odnośnie podstawy prawnej roszczenia jest trafne i nie wymaga rozwinięcia .

Odnotować trzeba jeszcze , że zasadniczo zmienił się także przedmiot procesu , a to wobec wspomnianego , częściowego uprawomocnienia się nakazu zapłaty z 7 maja 2012 roku . Pozwana Gmina nie popierała już stanowiska wyrażonego w decyzji z 24 marca 1999 roku odnośnie wysokości pierwszej raty rocznej . I w tym zakresie rozważania Sądu pierwszej instancji są słuszne i nie wymagają przytaczania . Spór ogniskuje się natomiast wokół wykładni art. 5 ust. 2 powołanej ustawy - wysokość raty rocznej równa jest wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok , waloryzowanej corocznie w oparciu o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych za rok poprzedni . W odniesieniu do przedmiotu procesu oznaczało to różnicę zdań w kwestii określenia wysokości rat rocznych za lata 2000 i 2001 przez ich odniesienie do wysokości opłaty rocznej za 1997 rok ( jak chce powódka ) , lub tej opłaty , ale w wysokości zwaloryzowanej w roku poprzednim ( jak chce pozwana ) . Sąd odwoławczy stoi na stanowisku , że gramatyczna wykładnia przywołanego przepisu nie daje podstaw dla innego wnioskowania o treści normy niż to , które zaprezentowano w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku . W szczególności nie da się odeprzeć argumentu , że treść art. 5 ust. 2 pozwala na skonstruowanie prostego równania arytmetycznego gdzie iloczynem jest wysokość raty rocznej , a czynniki to wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 1997 rok ( niespornie – 4.817,60 zł ) i wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ( niespornie – 107,3 % w 1999 roku i 110,1% w 2000 roku ) . Użycie słowa „ corocznie ” wskazuje na konieczność stosowania tej operacji w każdym roku przypadającym w okresie pobierania rat rocznych , wyznaczonym w art. 5 ust. 1 , a zatem znaczy tyle co „ każdego roku ” , czyli określa częstotliwość wykonywania tej operacji matematycznej . Przekonanie apelanta , że oznaczać może „ każdego roku , w odniesieniu do raty rocznej ustalonej za rok poprzedni ” jest nieuprawnione i stanowi odejście od preferowanej przez niego samego interpretacji językowej . Podobnie odwołanie do ekonomicznie niekorzystnych dla gmin skutków odniesienia , w okresie uiszczania rat rocznych , wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych każdorazowo do opłaty za rok 1997 , stanowi odwołanie do aksjologii regulacji , a nie dostarczono wystarczających argumentów aby odejść od wykładni dosłownej . Nie można bowiem pomijać tej części przepisu , która nakazuje przyjmować , że wysokość raty rocznej równa jest wysokości opłaty za 1997 rok . Waloryzacja zaś oznacza tu odejście od zasady uiszczania rat w wysokości nominalnej ( równej opłacie z 1997 roku ) , na rzecz tej kwoty powiększanej każdego roku o wskaźnik wzrostu cen – opłata roczna za 1997 roku jest w każdym roku okresu spłaty waloryzowana . W ten sposób ustalono kryteria waloryzacji , którą ustawodawca uznał za wystarczającą . Tylko wtedy wykładnia nie pomija wymagania aby rata była równa opłacie rocznej z 1997 roku , powiększanej tylko o wspomniany współczynnik .

Bezzasadny okazał się zarzut stosowania art. 5 ust. 2 pomimo utraty mocy obowiązującej z dniem 14 kwietnia 2000 roku , to jest publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2000 roku ( K 8/98 ) , którym artykuł ten , obok innych wybranych przepisów ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności , uznany został za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej . Po pierwsze wskazać należy , że uzasadnienie tego wyroku nie dostarcza argumentów przydatnych do wykładni art. 5 ust. 2 . Jak chodzi zaś o zarzut apelantki to jest on oczywiście chybiony bowiem rozważania na tle tego przepisu nie służyły wydaniu konstytutywnego orzeczenia określającego relacje pomiędzy stronami to jest wysokość zobowiązania powódki z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności . Powódka dochodziła przecież odszkodowania pokrywającego jej szkodę polegającą na pobraniu w przeszłości zawyżonego świadczenia , na skutek wydania przez organ pozwanej decyzji niezgodnej z prawem . Z natury rzeczy orzekano zatem o zaszłościach . Ponadto decyzja była sprzeczna z normą obowiązującą w czasie jej wydawania i dlatego oceniana jest obecnie w tym kontekście prawnym . Wywołała przecież skutki prawne , czego wyrok Trybunału nie niweczył . Gdyby wreszcie stosować tok rozumowania z uzasadnienia apelacji to nie miałaby Gmina podstawy do pobrania jakiejkolwiek opłaty po 14 kwietnia 2000 roku , a przecież to czyniła .

Z przyczyn wyżej powołanych , na mocy art. 385 k.p.c. , oddalono apelację skierowaną przeciwko rozstrzygnięciu o należności głównej .

Zasadny okazał się zarzut wadliwego orzeczenia o odsetkach , nieuwzględniającego ich przedawniania za okres dawniejszy niż trzy lata przed wytoczeniem powództwa , bowiem powódka nie wskazała , ani nie dostrzega się innego zdarzenia przerywającego bieg terminu przedawnienia tego świadczenia okresowego niż wytoczenie o nie powództwa w dniu 2 maja 2012 roku . Niezależnie od podstawy prawnej powództwa o należność główną odsetki stanowią roszczenie majątkowe ulegające przedawnieniu w terminie trzech lat .

W konsekwencji apelację Gminy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. i przy zastosowaniu art. 117 § 2 k.c. i 118 k.c. , uwzględniono przez oddalenie powództwa o odsetki ustawowe od kwot : 609,94 zł za okres od dnia 2 stycznia 2001 roku do dnia 1 maja 2009 roku i 1.058,80 zł za okres od dnia 2 stycznia 2002 roku do 1 maja 2009 roku . Rozstrzygnięcie to nie dawało podstaw do wnioskowanej w apelacji zmiany orzeczenia o kosztach procesu bowiem te ustala się w odniesieniu do poniesionych kosztów , o których mowa w art. 98 § 3 k.p.c. , a te wyznacza zasadniczo wartości przedmiotu sporu . Wartość przedmiotu zaskarżenia roszczenia o odsetki nie obejmowała . Z tych również przyczyn , na mocy art. 98 § 3 i 99 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tekst jednolity z 2013 roku Dziennik Ustaw 490 ) , zasądzono od pozwanej na rzecz powódki kwotę 300 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego .