Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2013 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku Z. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o wysokość renty i prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. R., pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 25 czerwca 2012 r. sygn. akt IV U 1037/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i oddala odwołanie;

2.  oddala apelację odwołującego Z. R.;

3.  nie obciąża odwołującego Z. R. kosztami zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 01.03.2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. dokonał waloryzacji renty z tytułu niezdolności do pracy będącej następstwem wypadku przy pracy, którą pobiera wnioskodawca Z. R..

Następnie decyzją z dnia 19.03.2008r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej.

Od obu wskazanych powyżej decyzji odwołał się ubezpieczony Z. R..

Wyrokiem z dnia 19 maja 2010r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania Z. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 01.03.2008r. znak: (...) o przeliczenie renty wypadkowej oraz z dnia 19.03.2008r. znak (...) odmawiającej przyznania prawa do emerytury górniczej, a wniosek o odszkodowanie zgłoszony przez wnioskodawcę Z. R. w piśmie procesowym z 05.05.2010r. złożonym do akt 06.05.2010r. na rozprawie przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., jako właściwemu do jego rozpoznania. Sąd Okręgowy przypomniał, iż do ustalenia podstawy wymiaru renty wnioskodawcy przyjęto dochód-przychód, który stanowił podstawę wymiaru składek od stycznia 1981r. do grudnia 1983r. Ustalony w ten sposób wskaźnik podstawy wymiaru WWPW wyniósł 266,13% i został ograniczony do 250%. Tak ustalona wysokość świadczenia wnioskodawcy zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt. 1 ustawy wypadkowej (Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1673) podwyższona została do 80% podstawy wymiaru i jest najkorzystniejsza dla wnioskodawcy. Aktualnie, zaskarżona decyzja dotyczy już jedynie waloryzacji świadczenia, jednak wnioskodawca ponownie zarzuca, iż nieprawidłowo pozwany zaniża ustalony dla niego wskaźnik podstawy wymiaru WWPW 266,13% do 250%. W ocenie Sądu I instancji, decyzja wydana przez organ rentowy 01.03.2008r. jest prawidłowa. Wskazany przez pozwanego w piśmie z 31 marca 2008r. szczegółowo sposób wyliczenia wysokości renty wnioskodawcy na 01.03.2008r. Sąd w całości podzielił, uznając go za prawidłowy i czyni go integralną częścią uzasadnienia. Poruszana ponownie przez wnioskodawcę kwestia przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru określonego na 266,13 % była już przy tym przedmiotem postępowania sądowego, które zakończyło się prawomocnymi wyrokami Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 22.11.2004 r. i Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13.04.2006 r., na mocy których oddalono odwołanie wnioskodawcy, a następnie jego apelację. Odnosząc się do drugiej zaskarżonej decyzji Sąd I instancji wskazał, że nie podziela stanowiska wnioskodawcy dotyczącego sposobu wyliczenia stażu ubezpieczeniowego, wymaganego do nabycia prawa do emerytury górniczej, bowiem wbrew jego twierdzeniom, nie można stwierdzić sprzeczności pomiędzy treścią zaskarżonych decyzji rentowych wymienionych przez wnioskodawcę, a treścią zaskarżonej decyzji emerytalnej w zakresie wymiaru okresów ubezpieczeniowych.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca. Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi w części rozstrzygającej odwołanie od decyzji pozwanego z 01.03.2008r. - błąd w ustaleniach faktycznych i naruszenie prawa materialnego art. 50 w zw. z art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz ich błędną wykładnię i zastosowanie. Z kolei w części rozstrzygającej odwołanie od decyzji pozwanego z 19.03.2008r. naruszenie prawa materialnego art. 50 d art. 1 ust. 1-2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez jego błędną wykładnię i zastosowanie. Podnosząc powyższe, wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzających go decyzji i przeliczenie renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, zgodnie z wyliczeniem na k. 3-4 akt oraz o przyznanie emerytury „górniczej".

Wyrokiem z dnia 07.04.2011r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1 i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania. W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny zważył, że Sąd I instancji sporządził uzasadnienie, które w świetle całego postępowania nie zawierało istotnych i koniecznych elementów (art. 328 § 2 kpc). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest oparcie rozstrzygnięcia wyłącznie na twierdzeniach pozwanego, a uzasadnienia wyroku o pisma procesowe pozwanego mimo, że wnioskodawca zaprzeczał twierdzeniom pozwanego zawartym w jego pismach procesowych, jak i kwestionował i odrzucał dokonane przez pozwanego warianty przeliczenia świadczenia. Ustalenie faktów w procesie następuje w określonych formach procesowych, regulowanych przez ustawę - kodeks postępowania i przepisy szczegółowe. Przedmiotem dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy w szczególności tzw. „fakty sporne". Nie można więc zaakceptować takiego stanowiska Sądu I instancji, iż ustalenie faktów spornych opiera się wyłącznie na materiale dowodowym przedstawionym przez pozwanego i to w sytuacji, gdy wnioskodawca te twierdzenia i ustalenia w całości kwestionuje. Sąd Okręgowy nie podjął żadnych czynności dowodowych z własnej inicjatywy (art. 232 zdanie drugie kpc), ani też nie pouczył wnioskodawcy w trybie art. 5 k.p.c. i oparł rozstrzygnięcie na dowodach znajdujących się w aktach pozwanego, nie podejmując żadnej ich weryfikacji w trakcie procesu. Odnosząc się do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w zakresie odwołania od decyzji pozwanego z dnia 01.03.2008r. (przeliczenie renty wypadkowej), Sąd Apelacyjny zauważył, iż ustawa z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, która weszła w życie w dniu 01.01.2003r. przewiduje nowe, odmienne od ustalonych w ustawie z dnia 12.06.1975r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasady ustalania wysokości świadczeń. W szczególności dotyczy to dokonanej w art. 17 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym, możliwości ograniczania wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty o której mowa w art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co oznacza, że od wejścia jej w życie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru rent z tytułu wypadków lub chorób zawodowych wyraża w przybliżeniu zawsze rzeczywisty stosunek procentowej podstawy wymiaru składek do procentowego wynagrodzenia bez redukcji do 250 %. Unormowania zawarte w art. 17 ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym, obejmują świadczenia przyznane z tytułu wypadków przy pracy, które nastąpiły począwszy od dnia 01.01.2003r. Ze względu na to, że unormowania te nie odnoszą się wprost do rent przyznanych na podstawie przepisów dotychczasowych, przewidziany został nadzwyczajny przepis art. 50 ustawy wypadkowej, który ma zastosowanie do tych właśnie świadczeń. Jak słusznie zauważono w uchwale Sądu Najwyższego z 12.05.2005r. I UZP 1/05 (OSNAP 2005/22/357), wniosek zgłoszony na podstawie art. 50 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym, nie jest wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, podobnym do przewidzianego w art. 109 ustawy emerytalnej, lecz dotyczy rent, które z mocy art. 50 ust. 1 ustawy wypadkowej z FUS i rentami z nowej ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym, mają być obliczone według nowo obowiązujących korzystniejszych zasad. Zatem w art. 17 ustawy wypadkowej przewidziano wszystkie odrębności ustalania wysokości świadczeń, wobec stosowanych odpowiednio zasad obowiązujących w ustawie emerytalnej, a art. 50 ust. 2 odwołuje się tylko do zasady określonej w art. 17 ust. 3, co potwierdza wniosek, że przy ponownym ustalaniu wysokości świadczenia na podstawie art. 50 ust 2 nie mają zastosowania przepisy art. 15 i 21 ustawy emerytalnej. Bez znaczenia jest przy tym fakt, że zaskarżona decyzja jest decyzją waloryzacyjną. Sąd Apelacyjny podkreślił, że w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, iż w odwołaniu od decyzji organu rentowego w przedmiocie wymiaru świadczenia (taką jest decyzja waloryzacyjna), wnioskodawca ma prawo zakwestionować wszystkie jej elementy, a więc także te, które nie zostały zmienione w stosunku do początkowej decyzji. Nawet niekwestionowanie poprzednich decyzji, nie pozbawia prawa do podniesienia takiego zarzutu w odwołaniu od kolejnej decyzji (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 6.09.1994r. II.URN.26/94 (OSNAP 1994/12/1994). Nieuprawnione jest także powoływanie się Sądu I instancji na powagę rzeczy osądzonej w sprawie w związku z prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego - Sadu Pracy I Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia lKI1.2004r. sygn. akt V.U.29S7/04 i Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13.04.2006r. sygn. akt IILAUa.56/05. W odniesieniu bowiem do spraw z ubezpieczenia społecznego, znaczenie instytucji procesowej powagi rzeczy osądzonej musi być ustalane z uwzględnieniem reguł postępowania odrębnego w tych sprawach. Rozstrzygnięcia w sprawach z tego zakresu, ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia, mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek faktycznych lub materialno prawnych prawa do tego świadczenia. Zasadą rządzącą tym stosunkiem jest właśnie możliwość wzruszenia ustaleń stanowiących podstawę faktyczną prawomocnych orzeczeń także przez wydanie nowej decyzji organu rentowego (patrz wyrok SN z 8.07.2005r. I UK 11/05 - OSNAP 2006/5-6/05). Tym samym stanowisko Sądu Okręgowego, co do odwołania od decyzji z dnia 1.03.2008r., oparte wyłącznie na twierdzeniach pozwanego w tej sytuacji nie może się ostać, przy tak przeprowadzonym postępowaniu dowodowym. Odnosząc się z kolei do rozstrzygnięcia Sądu I instancji w przedmiocie odwołania od decyzji z dnia 19.03.2008r., zważyć należy, że z mocy ustawy z dnia 27.07.2005r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela, od 1.01.2007r. uchylone zostały przepisy art. 34 - 38 i 48 - 49, na mocy których prawo do emerytury górniczej posiadali wyłącznie ubezpieczeni urodzeni przed dniem 01.01.1948r. oraz niektórzy ubezpieczeni po 31.12.1948r., a przed 1.01.1969r.. Oznacza to, że wnioskodawca urodzony (...) jest uprawniony do emerytury górniczej, jeżeli spełni ustawowe przesłanki jej nabycia. Rozstrzygając negatywnie w tym w zakresie, odwołanie wnioskodawcy od decyzji z 19.03.2008r., Sąd Okręgowy nie przeprowadził własnych dowodów, a rozstrzygnięcie oparł na twierdzeniach zawartych w pismach procesowych pozwanego. Tak sporządzone uzasadnienie, nie poddaje się kontroli instancyjnej. Sąd Okręgowy winien był przede wszystkim ustalić fakty sporne w sprawie między stronami i w tym zakresie przeprowadzić postępowanie dowodowe, czego nie uczynił. Artykuł 39 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje możliwość nabycia przez górnika praw a do emerytury na warunkach powszechnych (art. 27) w wieku obniżonym (o 6 miesięcy za każdy rok pracy górniczej wymienionej w przepisie, nie więcej niż o 15 lat), pod warunkiem wykazania co najmniej 5 lat pracy górniczej pod ziemią o której mowa w art. 5Ob ust. 1 ustawy emerytalnej, albo pracy górniczej na odkrywce, w kopalniach siarki i węgla brunatnego, wykonywanej stale i w pełnym zakresie czasu pracy (patrz wyrok SN z 6.12.2007r. LUK. 179/07 OSNAP 2009/1-2/26). Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, jeden rok okresów pracy górniczej pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego w sytuacjach określonych w art. 50 d ust. 1 pkt 1-2 ustawy emerytalnej, zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Szczegółowy wykaz stanowisk pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtora krotnym zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury (Dz.U. z 1995r. nr 2 poz.8). W tym kontekście rozważania Sądu I instancji, co do ustalenia prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym, mijają się z brzmieniem wyżej przytoczonych przepisów i orzeczeniami Sądu Najwyższego (patrz wyrok SN z 14.07.2000r. IUK32/00). Powyższe rozważania uzasadniają uznanie apelacji za zasadną, gdyż powyższe uchybienia są nie tylko mankamentem uzasadnienia, ale także usprawiedliwiaj ą zarzuty apelacji. Nie jest bowiem możliwe dokonanie prawidłowej subsumcji, bez zgodnego z prawem ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia i uzasadnia to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy bowiem nie rozpoznał istoty sprawy - art. 386 § 4 k.p.c. W obecnym bowiem stanie sprawa nie może być poddana kontroli apelacyjnej, tak w zakresie ustaleń faktycznych, jak i zastosowania prawa materialnego.

Przy rozpoznaniu odwołania rzeczą Sądu orzekającego było prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w szczególności w zakresie faktów spornych -czego nie uczyniono. Sąd Okręgowy nie przeprowadził bowiem postępowania dowodowego w zakresie niezbędnym dla wyjaśnienia sprawy, ograniczając je li tylko do dowodów z akt emerytalno-rentowych i sądowych. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd przesłucha w charakterze strony wnioskodawcę, celem ustalenia faktów niespornych i spornych oraz przeprowadzi symulację wysokości świadczenia rentowego wnioskodawcy, zgodnie z treścią rozważań Sądu Apelacyjnego, co do wykładni spornych faktów i przepisów prawa materialnego. Powyższe dotyczy także żądania prawa do emerytury górniczej, gdzie Sąd Okręgowy winien samodzielnie ustalić przesłanki konieczne do nabycia, świadczenia i ocenić, czy w świetle obowiązujących przepisów (wskazanych i przez Sąd Apelacyjny), wnioskodawca spełnia lub nie warunki do nabycia emerytury górniczej i to niezależnie od podstawy prawnej, wskazanej przez pozwanego.

Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2012r., sygn. akt IV U 1037/11, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 01.03.2008r. w ten sposób, że ustalił wysokość renty Z. R. z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy po przeliczeniu świadczenia z uwzględnieniem wskaźnika podstawy wymiaru w wysokości 266,13% poczynając od dnia 01.01.2003r., a w pozostałym zakresie oddalił odwołania.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Decyzją z dnia 29 marca 1988r. przyznano Z. R. prawo do renty inwalidzkiej trzeciej grupy od dnia 08.02.1998r., z powodu wypadku przy pracy jakiemu uległ w dniu 17 lipca 1983r. Oddział Zakłady (...) wypłaca Z. R. rentę wyrównawczą od 01.01.1990 r. W okresie pobierania renty wyrównawczej, Z. R. nie był objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, który trwał: od 19.11.1974r. do 13.01.1984r. oraz od 21.01.1986r. do 31.12.1987r. Kolejnymi decyzjami organu rentowego przeliczano i waloryzowano wypłacane wnioskodawcy świadczenie.

Decyzją ZUS z dnia 25.05.2004r. przeliczono wnioskodawcy świadczenie, ustalając wysokość wskaźnika podstawy wymiaru na 263,55% z 3 lat kalendarzowych od stycznia 1981r. do grudnia 1983r. Organ rentowy wskazał, że ustalona w ten sposób wysokość świadczenia jest niższa od wysokości świadczenia ustalonego w decyzji waloryzacyjnej w oparciu o przepisy art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1673) i wynoszącego dla osób całkowicie niezdolnych do pracy 80% podstawy wymiaru. Organ stwierdził, iż będzie wypłacał świadczenie w wysokości dotychczas ustalonej jako najkorzystniejszej dla wnioskodawcy. Wysokość świadczenia ustalona w oparciu o art. 62 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z FUS jest mniej korzystna dla wnioskodawcy.

Następnie decyzją z dnia 02.09.2004r. przeliczono wnioskodawcy na jego wniosek złożony w dniu 31.08.2004r. - wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru renty przyjęto dochód-przychód, który stanowił podstawę wymiaru składek, z jednego roku kalendarzowego z okresu od stycznia 1981 do grudnia 1983r. Ustalony w ten sposób wskaźnik podstawy wymiaru wwpw wyniósł 266,13 % i został ograniczony do 250%. Tak ustalona wysokość świadczenia wnioskodawcy zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt. 1 ustawy wypadkowej (Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1673) podwyższona została do 80 % podstawy wymiaru i jest zdaniem organu, najkorzystniejsza dla wnioskodawcy.

Wyrokiem Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 22.11.2004r. oddalono odwołanie wnioskodawcy od tejże decyzji, a następnie wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13.04.2006 r. (sygn. akt: III AUa 56/05) - oddalono apelację wnioskodawcy od tego wyroku.

Wnioskodawca legitymuje się następującymi okresami zatrudnienia:

1)  od 24.07.1968r. do 30.01.1971r. - Przedsiębiorstwo (...) w R. - pełny etat na stanowisku elektryk, w tym:

- od 25.10.1968r. do 7.11.1970r. - zasadnicza służba wojskowa,

- od 1.02.1971 r. do 31.10.1974r. - (...)w S. - funkcjonariusz,

2) od 19.11.1974r. do 13.01.1984r. - Zakłady (...) -elektromonter maszyn i urządzeń górniczych - w wymiarze pełnego etatu stale i pod ziemią

3) od 21.01.1986r. do 31.12.1987r. - Zakłady (...) - dozorca pod ziemią.

4) od 1.01.1988r. do 7.02.1988r. - chorobowe po ustaniu zatrudnienia.

Wnioskodawca wykazał staż ubezpieczeniowy w wymiarze łącznie 17 lat, 5 miesięcy i 21 dni, w tym 11 lat, 1 miesiąc i 6 dni okresów pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. ZUS do wyliczenia podstawy wymiaru stosował wskaźnik z ograniczeniem do 250 %. W okresie od 1 stycznia 2003 r. ZUS nie uwzględnił zmian ustawowych dotyczących stosowania wskaźników podstawy wymiaru bez ograniczenia wynikających z ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. nr 167 poz. 1322).

Do wyliczenia okresów zatrudnienia do ustalenia prawa do emerytury górniczej w przypadku wnioskodawcy należało zaliczyć:

1)  2 lata, 2 miesiące i 5 dni - okres zaliczony do pracy górniczej - zasadnicza służba wojskowa;

2)  2 lata, 9 miesięcy - okres zaliczony do pracy górniczej - praca w (...);

3)  13 lat, 10 miesięcy - praca górnicza na stanowisku elektromonter maszyn i urządzeń górniczych - Zakłady (...) - wyliczone w wymiarze półtorakrotnym z zatrudnienia przez okres 9 lat, 1 miesiąc i 25 dni zgodnie z punktem 17 Załącznika nr 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. z uwzględnieniem stanowiska SN z dnia 12.05.2011 r.

4)  1 rok 11 miesięcy i 11 dni na stanowisku dozorcy pod ziemią - Zakłady (...).

Razem okres pracy górniczej wnioskodawcy wynosi 20 lat, 8 miesięcy i 16 dni.

Powyższy stan faktyczny sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS, dokumentów przedłożonych do akt sprawy w tym w szczególności opinii biegłego sadowego.

Mając powyższe na uwadze oraz przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Sąd I instancji uznał, że decyzję z dnia 01.03.2008r. należało zmienić, zaś odwołanie od decyzji z dnia 19.03.2008r. należało oddalić.

W zakresie decyzji z dnia 01.03.2008r. Sąd wskazał, że błędnie ZUS zastosował ograniczenie wskaźnika do 250%, bowiem ograniczenie to nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości renty wypadkowej. Sąd podniósł, że brak jest możliwości stosowania ograniczenia w zakresie renty z tytułu wypadku przy pracy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych. W zakresie zaś przeliczenia wysokości świadczenia rentowego, Sąd I instancji powołał biegłego sadowego z zakresu księgowości na okoliczność wyliczenia najkorzystniejszego wariantu wyliczenia świadczenia odwołującego. Biegła stwierdziła, z czym godził się Sąd I instancji, że WWPW z okresu 1981-1983 jest najkorzystniejsze.

W zakresie emerytury górniczej, Sąd I instancji ponownie opierając się na opinii biegłej sądowej, stwierdził, że odwołujący udowodnił łączny okres pracy górniczej i równorzędnej w wymiarze 20 lat, 8 miesięcy i 16 dni. Wobec zatem brzmienia art. 50a ust. 1 ustawy o FUS brak jest podstaw do przyznania wnioskodawcy świadczenia.

Wskazując na powyższe, Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 1 marca 2008r. w sposób określony w pkt. 1 sentencji wyroku, zaś w pkt. 2 sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania w dalszym zakresie.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 29 lipca 2012r. zaskarżył Z. R.. Apelujący w szczególności zakwestionował wyliczenia biegłej sądowej i to zarówno w zakresie wysokości świadczenia jaki i okresów pracy jako górnik. Przedstawił własne wyliczenia w obu zakresach spornych.

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o uchylenie wyroku i rozpoznanie sprawy ponownie.

Powyższy wyrok zaskarżył również w zakresie pkt. 1 sentencji wyroku organ rentowy. Apelujący ZUS zarzucił Sądowi I instancji naruszenie:

1)  art. 17 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 j.t. z pó/n. zm.), poprzez błędne obliczenie wysokości świadczenia wnioskodawcy przez biegłego sądowego,

2)  art. 133 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 162, poz. 1118, z późn. zm.), poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do przeliczenia świadczenia, za okres poprzedzający ponad pięć lat wydanie zaskarżonej decyzji, tj od 1 stycznia 2003 r.

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku w punkcie pierwszym i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego, odwołujący wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że wyrok Sądu I instancji w zakresie zmieniającym decyzję ZUS należało zmienić i oddalić odwołanie. Sąd Apelacyjny w całości oddalił apelację Z. R..

Na wstępie przytoczyć należy przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jt. Dz. U. z 2009r., nr 167, poz. 1322 ze zm.) przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej i dodatku do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej z tytułu ubezpieczenia wypadkowego, do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.

W myśl art. 17 ust. 3 cyt. ustawy przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy, o którym mowa w art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (tj. wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 %).

W myśl art. 18 ust. 1 ustawy wypadkowej, renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:

1)80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy;

2)60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy;

3)100% podstawy jej wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku ustalenia podstawy wymiaru renty z uwzględnieniem art. 17 ust. 3 (art. 18 ust. 2).

Zgodnie z art. 50a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)ukończył 55 lat życia;

2)ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat (ust. 2).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, w zakresie ograniczenia wysokości WWPW, Sąd Apelacyjny wskazuje, że przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia, zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy wypadkowej, nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy, o którym mowa w art. 15 ust 5 ustawy o FUS (250%). Jednak osoba (ubezpieczony), która miała wcześniej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową i występuje z wnioskiem o emeryturę wskazując do obliczenia tych świadczeń podstawę wymiaru dotychczas pobieranej renty, nie może – przy ustalaniu podstawy wymiaru – skorzystać z dobrodziejstwa wynikającego z art. 17 ust. 3 ustawy wypadkowej. Zgodnie zaś art. 18 ust. 1 ustawy wypadkowej renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy nie może być niższa niż 80% podstawy jej wymiaru, jednak przepisu tego nie stosuje się w przypadku ustalenia podstawy wymiaru renty zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy wypadkowej (art. 18 ust. 2). Przy zastosowaniu faktycznej wysokości WWPW w wysokości 266,13% (bez ograniczenia) brak jest możliwości zagwarantowania odwołującemu świadczenia w wysokości 80% zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy wypadkowej. Trafnie wskazał w apelacji ZUS, czego nie uwzględniła biegła sądowa, że przy braku ograniczenia wskaźnika do 250% podstawa wymiaru na dzień 1 stycznia 2012r. wynosi 2.194,83 zł., a przy zastosowaniu ograniczenia ale z gwarancją podstawy wymiaru na poziomie 80% wynosi 3.734,34 zł. Podkreślić należy, że co do okresu za który wyliczona została podstawa wymiaru nie ma sporu, jednak biegła sądowa nie uwzględniła wyłączeń wynikających z ustawy (do czego zresztą uprawniony był tylko Sąd), które notabene dają odwołującemu wyższe świadczenie.

Wskazując na powyższe Sąd Apelacyjny stwierdza, że decyzja organu rentowego z dnia 1 stycznia 2008r. była prawidłowa, a zatem jej zmiana przez Sąd I instancji nie znajduje uzasadnienia w powyżej wskazanych przepisach prawa materialnego. Przy zastosowaniu gwarancji 80% podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy przy przeliczeniu świadczenia odwołującego oraz zastosowaniu ogranicznika z art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS świadczenie odwołującego jest wyższe.

W zakresie decyzji z dnia 19 marca 2008r. Sąd Apelacyjny wskazuje, że decyzja ta dotyczyła prawa odwołującego do emerytury na podstawie art. 50a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W zakresie postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych to decyzja wyznacza ramy procesu po wniesieniu od niej odwołania. Sąd Apelacyjny stwierdza zatem, że w zakresie prawa do świadczenia brak jest podstaw do powoływania biegłego sądowego, który w takim przypadku nie może zastępować Sądu w ustaleniu poszczególnych przesłanek niezbędnych do ustalenia wnioskowanego prawa. Wskazać zatem należy, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w zasadzie nie dokonał własnej oceny całości zebranego materiału dowodowego w zakresie prawa odwołującego do emerytury. Powtórzył jedynie stwierdzenia biegłego sądowego z zakresu księgowości, które okazały się błędne pod kątem całości materiału dowodowego, co jest sprzeczne z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c.

Jak wynika zatem z materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji, pomijając opinię biegłego w tym zakresie, brak było podstaw do uznania za okres pracy górniczej okresów zastępczych, tj. okresu pracy w (...) oraz odbywania zasadniczej służby wojskowej. W zakresie pracy na stanowisku dozorcy odwołujący nie wykazał faktycznego świadczenia pracy pod ziemią w ramach dozoru pomimo braku ograniczeń dowodowych w tym zakresie.

Wskazując na powyższe również decyzja ZUS z dnia 19 marca 2008r. okazała się zasadna, a zatem oddalić należało odwołanie Z. R..

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił wyrok Sądu I instancji i oddalił odwołanie od decyzji z dnia 1 marca 2008r. o czym orzekł w pkt. 1 sentencji wyroku.

Oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. apelację odwołującego w całości o czym orzekł w pkt. 2 sentencji wyroku.

O kosztach Sądowych Sad II instancji w pkt. 3 sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

/SSA Katarzyna Wołoszczak/ /SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /del. SSO Wiesława Stachowiak/