Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 19-04-2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa

Protokolant:Agata Sadowska-Sagne

po rozpoznaniu w dniu 19-04-2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa R. S. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) w W.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód R. S. (1)wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od Skarbu Państwa (...) w W.kwoty 100.000 zł.

W uzasadnieniu powód wskazał, że domaga się zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, gdyż strona pozwana nie zapewniła mu godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary. W czasie pobytu w (...) w W.przebywał on bowiem w celach mieszkalnych nadmiernie przeludnionych, zaś warunki bytowe i sanitarne panujące w tychże celach były naganne. Powód podniósł także, że był źle traktowany przez funkcjonariuszy oddziałowych pełniących służbę na oddziale, na którym przebywał. Warunki panujące na oddziale uniemożliwiały powodowi naukę, powód bowiem uczęszczał do I klasy 3-letniego Technikum Uzupełniającego. W związku ze szkołą powód zmuszony był do spożywania zimnego obiadu, albowiem posiłek nakładany był na talerz przed jego powrotem ze szkoły. Z tych też i względów wniósł jak powyżej.

W odpowiedziach na pozew strona pozwana Skarb Państwa - (...)w W.wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu wskazano, że żądanie powoda nie ma żadnych podstaw tak faktycznych, jak i prawnych. Wskazano, że warunki w (...) w W.zapewnione powodowi w trakcie jego pobytu odpowiadają przepisom Kodeksu Karnego Wykonawczego i przepisom wykonawczym wydanym na jego podstawie, w tym Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Zarzucono, że powód w żaden skuteczny sposób nie tylko nie wykazał powiązania pomiędzy wysokością dochodzonej kwoty zadośćuczynienia a rzekomą doznaną przez powoda krzywdą. W ocenie strony pozwanej żądana przez powoda kwota zadosyćuczynienia jest rażąco wygórowana i zupełnie nie przystaje do rzeczywistości. Powołując się na art. 448 k.c. strona pozwana podniosła, że nie wymaga ochrony dobro osobiste, jeżeli jego naruszenie jest nieznaczne.

Z tych też i względów wniosła jak powyżej.

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 4 czerwca 20i2r. strona pozwana podniosła ponadto, że nieprawdą jest aby powód przebywał w warunkach przeludnienia, albowiem cela nr (...)oddziału (...), gdzie przebywał wynosi 15.81 m kw a waz z powodem maksymalnie przebywało w niej 5 osadzonych, a więc powierzchnia mieszkalna przypadająca powodowie wynosiła 3,16 m kw a zatem więcej niż wynosiła norma określona art. 100 § 2 kkw. Ponadto powód miał dostęp do ciepłej wody; raz w tygodniu mógł korzystać z łaźni, zaś posiłki wydawane są wg grafiku, który uwzględnia czas realizacji zajęć szkolnych; powód otrzymywał posiłki do celu w naczyniu termicznym, które nie wymagały dodatkowego podgrzewania. Wszystkie cele ą wyposażone w wentylację grawitacyjną, która regularnie jest poddawania

1

kontrolni jej sprawności, w sezonie grzewczym nie odnotowano przerwy w dostawie energii cieplnej. Powód mógł też korzystać z samoinkasującego aparatu telefonicznego zgodnie z ustalonym w jednostce porządkiem wewnętrznym.

Na rozprawie w dniu 20 lipca 2012r. powód zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że wskazał, aby co najmniej połowę kwoty zasądzonej przez Sąd przeznaczyć na dowolny dom dziecka w Ł..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód R. S. (1) ma 29 lat z zawodu mechanik.

Od sierpnia 20iir. przez okres co najmniej roku był osadzony w (...) w W., gdzie odbywał karę pozbawienia wolności.

( Dowód: bezsporne, a ponadto przesłuchanie powoda na rozprawie w dniu 20 lipca 20i2r. - 00: 50:57 min.- 01:01:49 min.)

(...)w W.jest (...)typu zamkniętego przeznaczonym dla recydywistów penitencjarnych z oddziałami dla skazanych odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy w warunkach (...)typu zamkniętego oraz skazanych recydywistów penitencjarnych, odbywających karę pozbawienia wolności w warunkach (...) typu półotwartego. Placówka oferuje możliwość kształcenia absolwentom zasadniczych szkół zawodowych w ramach Uzupełniającego Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Uzupełniającego w zawodach: technik mechanik - spawalnictwo i technik technologii drewna, a także uzyskania zawodu mechanika-montera maszyn i urządzeń oraz stolarza na poziomie (...) Szkoły Zawodowej. Pojemność (...)w W.wynosi 1046miejsc w 260 celach mieszkalnych. Ponadto w Oddziale Tymczasowego Zakwaterowania Skazanych w Ośrodku (...) (...)w W.może przebywać 20 osadzonych.

Dowód;

- fakt powszechnie znany.

Powód w chwili odbywania kary w (...) w W.uczęszczał do I klasy 3-letniego Technikum Uzupełniającego. W związku z czym przebywał na oddziale „szkolnym"

(...)w celi nr(...). Cela, w której został umieszczony przeznaczona była dla pięciu osób i każdorazowo umieszczonych było w niej 5 osadzonych. Cela posiadała kącik sanitarny, w którym była bieżąca zimna woda. Osadzeni mieli prawo do skorzystania z łaźni raz w tygodniu. W celi brak było odpowiednich mebli do przechowywania książek potrzebnych osadzonym do nauki. W okresie grzewczym, w czasie przed wigilią temperatura w celi spadała poniżej 10 stopni C. Powód oraz współosadzeni zgłaszali ten fakt do przełożonych, lecz pomimo dwukrotnego przeprowadzania odpowietrzenia kaloryferów, nie osiągnięto oczekiwanych efektów. Dopiero 3 lutego 2012r. do celi, w którym powód był umieszczony przydzielono dodatkowy przenośny grzejnik elektryczny. Z powodu uczestniczenia w zajęciach szkolnych powód często otrzymywał zimne posiłki, albowiem nakładano porcję obiadu na talerz i pozostawiono w celi nawet na pół godziny przed powrotem powoda z zajęć szkolnych. Powód nie zawsze miał możliwość podgrzania sobie posiłku; na oddziale znajdowało się jedno urządzenie do tego przeznaczone; dostęp do niego był więc utrudniony. Zdarzało się, że posiłki nie zawierały wagi wskazanych w normach. Wówczas po stwierdzeniu powyższego na skutek zważenia posiłku w kuchni uzupełniano porcję żywieniową przeznaczoną dla osadzonego.

W czasie przebywania powoda w (...)nie panowało przeludnienie. W celi nr (...)oddziału (...)powierzchnia mieszkalna przypadająca na jednego osadzonego wynosiła 3,16 m kw. W okresie pobytu w (...) w W.powód nie składał także pisemnych skarg dotyczących panujących warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Problemy z ogrzewaniem oraz z wydawaniem posiłku zgłaszane były przez powoda ustnie.

Dowód;

- przesłuchanie R. S. (1)w charakterze powoda na rozprawie w dniu 20 lipca 20i2r. - 00.50.57 min. - oi.:02:23min.,

-

zeznania świadka D. D. 00:05:32 min.-oo:27:43 min.,

-

zeznania świadka R. C. (1) częściowo - k. 00:27:43,

-

zeznania świadka Ł. P. - k. 130-131.

Sad zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód wywodził swoje roszczenie przede wszystkim z faktu naruszenia przez stronę pozwaną jego prawa do odbywania kary pozbawienia wolności w godnych i humanitarnych warunkach, w szczególności przez osadzenie go w nieprawidłowo ogrzewanej celi, w warunkach przeludnienia, ograniczając dostęp do ciepłej wody oraz w warunkach ograniczających jego możliwości nauki. Część wyposażenia celi znajdowała się w złym stanie technicznym.

W myśl art. 417 k.c, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Powołany przepis określa podmiot odpowiedzialny za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej (w niniejszej sprawie - Skarb Państwa) oraz podstawę jego odpowiedzialności (naruszenie prawa). Szczegółowe przesłanki odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych oraz zakres przysługujących z tego tytułu roszczeń określają natomiast przepisy art. 23 - 24 i 448 k.c.

Zgodnie z art. 23 k.c, dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może, na zasadach przewidzianych w kodeksie, żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 zd. 3 k.c). W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (art. 448 k.c).

Odnosząc powyższe regulacje do stanu faktycznego niniejszej sprawy a to pierwszego zarzutu powoda - przeludnienia celi, należy zauważyć, że przeludnienie panujące w latach 2006-2008 w (...)zakładach karnych i aresztach śledczych było faktem notoryjnym (art. 228 § 1 k.p.c). Obecnie jednak oraz w czasie, objętym zarzutem powoda w jednostkach penitencjarnych problem przeludnienia zanikł, i występuje jedynie sporadycznie. Z analizy zgromadzonych w sprawie dowodów, w tym zeznań świadków a w szczególności zeznań świadka R. C. (1)- funkcjonariusza służby więziennej, który pracował w (...)w okresie odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda wynika, że w okresie kiedy powód przebywał w w/w jednostce penitencjarnej, w celi nr (...)przeznaczonej dla 5 osób każdorazowo przebywało tam nie więcej niż 5 osób, choć ustawionych zostało 6 łóżek (3 dwupiętrowe). Jak zeznał świadek powierzchnia, którą zajmowało szóste łóżko mogła zostać zwolniona poprzez samodzielne złożenie tego łóżka przez osadzonych w celi i ustawienie przy ścianie kącika sanitarnego. Powód podał, że wspólnie z współosadzonymi podjęli decyzję o nie domontowaniu dodatkowego łóżka. Również pozostali świadkowie potwierdzili powyższe okoliczność, przyznając, że ilość osadzonych nie przekraczała ilości na jaką cela była przeznaczona, a nadto podawali zbliżoną powierzchnię celi mieszkalnej. Tym samym Sąd uznał, ze powód nie przedstawił wystarczających dowodów na okoliczność przeludnienia celi, w której byl osadzony. W ocenie Sądu nie wystarczające były również dowody z zeznań świadka oraz wyjaśnień powoda co do twierdzeń powoda dotyczących niehumanitarnego traktowania go przez funkcjonariuszy służby więziennej. Powód podał na pytanie Sądu kilka przykładów w jego ocenie takiego zachowania funkcjonariuszy, jednakże żadne z nich w ocenie Sądu nie nosiło znamion niehumanitarnego zachowania ze strony funkcjonariuszy. Powód bowiem tak oceniał zachowanie funkcjonariuszy polegające na kierowaniu wniosku do (...) o ukaranie go za złe zachowanie, co wyłącznie w subiektywnej ocenie powoda nosiło znamiona niehumanitaryzmu.

Co się zaś tyczy kolejnych okoliczności podnoszonych przez powoda, odnoszących się do warunków panujących w celi takich jak nieprawidłowe ogrzewanie cel w okresie grzewczym, czy brak wykraczającej ilości mebli do przechowywania książek to Sąd ustalając stan faktyczny uwzględnił twierdzenia powoda w tym zakresie. Powyższe bowiem zostało potwierdzone przez świadka - współosadzonego w celi nr (...)- D. D., a nadto nie zostało zaprzeczone treścią zeznań świadka R. C. (1). Ten ostatni na pytanie odnośnie temperatury panującej w celi (...)wskazał jedynie, że ogrzewanie w tej jednostce dokonuje się za pomocą centralnej bezobsługowej kotłowni grzewczej sterowanej automatycznie. Przyznał, że zdarzają się różnice temperatur w celach, na skutek usterek technicznych kaloryferów (zapowietrzania), które są niezwłoczne usuwane. Powyższe zeznania w tym zakresie są kompatybilne z zeznaniami świadka D. D.a nadto wyjaśnieniami powoda. Obaj bowiem przyznali, iż faktycznie zgłaszali, że w celi panuje niska temperatura, co skutkowało dwukrotnym odpowietrzaniem kaloryferów. W ocenie powoda jednak czynności te były nieskuteczne, a dopiero w lutym wstawiono do celi dodatkowy grzejnik elektryczny. Sąd ustalił zatem, że przez okres kilku tygodni w okresie grzewczym w celi nr (...) panowała zbyt niska temperatura.

Również na twierdzenia powoda odnośnie wydawania powodowi zimnych posiłków, strona pozwana nie zawnioskowała wystarczających dowodów przeciwnych. Na powyższe okoliczności powód powołał dowód z zeznań świadka D. D., którego zeznania potwierdzały wersję podaną przez powoda w swych wyjaśnieniach złożonych na rozprawie. Dowód z zeznań świadka R. C. (1)na okoliczność wykazania nieprawdziwości twierdzeń powoda w tym zakresie, był w ocenie Sądu niewystarczający. Świadek ten wskazał, że posiłki wydawane były w termosach, jednakże powód podniósł, że cela nr (...) znajdowała się na III piętrze co skutkowało tym, że podczas wydawania posiłków począwszy od piętra I, posiłek znajdujący się w termosach, na skutek ciągłego otwarcia przykrywy, zdążył ostygnąć, a ponadto pozostawiano go w celi pomimo, iż powód nie powrócił jeszcze z zajęć szkolnych.

Ustalenia Sądu w zakresie dostępności do cieplej wody oraz kąpieli, nie były sporne w niniejszej sprawie strony zgodnie przyznały, że w celi znajduje się kącik sanitarny wyłącznie z inną wodą, a nadto powód mógł korzystać raz w tygodniu z łaźni.

Powyższe ustalenia pozytywne co do twierdzeń powoda oraz, że warunki panujące w (...) mogły stanowić naruszenie jego godności i prawa do prywatności, nie oznacza jednakże konieczności uwzględnienia żądania zasądzenia zadośćuczynienia. Należy zauważyć, że przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych stanowi uprawnienie sądu, nie zaś obowiązek. Wynika to bowiem z redakcji art. 448 k.c, który stanowi, że sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Stosując ten przepis, sąd bierze z kolei pod uwagę rozmiar i charakter doznanej przez poszkodowanego krzywdy, okoliczności jej powstania, a nade wszystko rodzaj i stopień winy naruszyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004/4/53). Orzekając o zadośćuczynieniu za krzywdę doznaną w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności, sąd musi zachować tu szczególną ostrożność, gdyż pozbawienie wolności w założeniu stanowi dolegliwość dla osoby skazanej i wiąże się z drastycznym ograniczeniem jej praw. Teza ta znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, według którego cierpienie i upokorzenie związane z odbywaniem kary więzienia tylko wówczas stanowią naruszenie art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, gdy przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w pozbawienie wolności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07).

Odnosząc powyższe uwagi do stanu faktycznego niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że naruszenie dóbr osobistych powoda, jakkolwiek bezprawne, nie zostało tu przez stronę pozwaną zawinione. Sąd ustalił w stanie faktycznych, że cela, w której powód został umieszczony nie była prawidłowo ogrzewana, a nadto, że otrzymywał zimne posiłki, których nie miał możliwości podgrzać. Nie mniej jednak, działanie takie nie można ocenić jako zawinione przez stronę pozwaną, ta bowiem, być może zbyt opieszale, jednak na skutek interwencji powoda, dokonywała prób naprawy uszkodzonych kaloryferów, ostatecznie umieszczając dodatkowy przenośny grzejnik elektryczny. Nie można też upatrywać winy strony pozwanej co do sposobu wydawania obiadów dla osadzonych, którego wybór ogranicza specyfikacja zakładu penitencjarnego. Choć utrudniona, lecz istniała możliwość podgrzania posiłku. Nadto istniała możliwość ważenia posiłku, a w przypadku jego niedowagi, posiłek uzupełniano o brakującą wagę.

Przeciwko przyznaniu powodowi zadośćuczynienia pieniężnego przemawia też, że -pomijając w.w. kwestie - nie udowodnił on, aby w czasie odbywania przez niego kary naruszono jego konkretne prawa. W trakcie postępowania powód nie wykazał, że warunki w jakich przyszło mu odbywać karę pozbawienia wolności nie odpowiadały wymogom przewidzianym w tym zakresie przez przepisy, a w szczególności przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17.10.2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Jest bowiem okolicznością znaną Sądowi z urzędu, a potwierdzoną ponadto treścią zeznań świadków D. D., R. C. (2)oraz Ł. P., iż podstawowe prawa powoda jako osadzonego były w tym zakresie respektowane. Pomieszczenia, w których mieszkał powód były bowiem standardowo wyposażone w sprzęt kwaterunkowy oraz wydzielony kącik sanitarny, w którym znajdowała się toaleta i sprzęt do utrzymania czystości. Skazani sami odpowiadali za utrzymanie czystości w celi. Wszystkie cele więzienne były wyposażone podobnie. Ponadto wskazać należy, że w czasie pobytu w (...)powód mógł korzystać ze spaceru (raz dziennie) i kąpieli (raz w tygodniu). Powód mógł dokonywać zakupów artykułów żywnościowych i sanitarnych w sklepie więziennym. W celi mieszkalnej znajdował się telewizor z kanałami telewizji publicznej. Powód mógł także korzystać z opieki lekarskiej. Wszystkie badania oraz leki dla więźniów były nieodpłatne. W uzupełnieniu należy wskazać, że w okresie pobytu w (...) w W.powód nie składał także pisemnych skarg dotyczących panujących warunków odbywania kary pozbawienia wolności.

Odnosząc się zatem do kwestii winy strony pozwanej wskazać należy, że warunki w jakich powód odbywał karę, odpowiadały aktualnym możliwościom finansowym Państwa i nie różniły się od warunków innych więźniów, nie miały zatem charakteru jakiejkolwiek dyskryminacji. Należy podkreślić, że przebywanie w warunkach izloacji samo w sobie wiąże się z dyskomfortem, jednak nie jest to wystarczająca podstawa do uwzględnienia żądania zasądzenia zadośćuczynienia (wyrok SN z 2 października 2007 r., II CSK 269/07). Możliwość taka istniałaby w przypadku jednoczesnego stwierdzenia, że naruszono takie podstawowe standardy, jak zapewnienie każdemu osadzonemu oddzielnego miejsca do spania, albo całkowity brak oddzielnego węzła sanitarnego. Analiza dowodów zgromadzonych w sprawie wskazuje, że powód w takich warunkach nie przebywał.

Czerpanie przez powoda korzyści majątkowych z faktu prawnego pozbawienia wolności mogłoby w tej sytuacji słusznie zostać odebrane jako niewłaściwe. Wniosek ten jest tym bardziej uzasadniony, że kwota żądanego zadośćuczynienia tj. 100.000 zł pozostaje tu w rażącej dysproporcji do sytuacji majątkowej powoda i nie została przez niego w żaden sposób umotywowana.

Mając zatem powyższe na względzie, Sąd uznał, że w sprawie brak było podstaw do zasądzenia na rzecz powoda dochodzonego zadośćuczynienia i dlatego też jego powództwo oddalił, o czym orzekł jak w punkcie I wyroku.

Orzekając o kosztach procesu (pkt. II wyroku ), Sąd zastosował tu przepis art. 102 k.p.c. i nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony pozwanej. Sąd miał przy tym na względzie, że z uwagi na sytuację majątkową i życiową powoda, nie jest on w stanie uzyskać środków niezbędnych na pokrycie tych kosztów.