Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Ewelina Szymków

po rozpoznaniu na rozprawie 23 maja 2013 roku we Wrocławiu

sprawy z powództwa B. A. (1)

przeciwko (...) Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu;

III.  obciąża Skarb Państwa opłatą sądową od pozwu, od uiszczenia której powódka została zwolniona;

IV.  przyznaje radcy prawnej E. M. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 4.428 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sygn. akt I C 936/10

UZASADNIENIE

Pozwem z 14 czerwca 2010 roku powódka B. A. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 120.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a ponadto zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie, powódka wyjaśniła, że 04 sierpnia 1999 roku we W.na moście G.doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku, którego bardzo poważnych obrażeń ciała doznał mąż powódki Z. A.. Wskutek obrażeń czaszkowo-mózgowych wystąpiło u niego porażenie czterokończynowe oraz stan wegetatywny, co wiązało się z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Z. A.posiadał u pozwanego polisy na życie o numerach: (...), (...), (...)i (...). Powódka po wypadku wystąpiła do pozwanego o wypłatę sumy ubezpieczenia, lecz odmówiono jej wypłaty odszkodowania z uwagi na fakt, że poszkodowany Z. A.w czasie wypadku komunikacyjnego był pod wpływem alkoholu (0,6 promila alkoholu we krwi). Powódka podkreślała jednakże, że poszkodowany brał udział w zdarzeniu drogowym jako pieszy prowadzący rower. Firma ubezpieczeniowa odmawiając wypłaty odszkodowania powódce, nie wskazała związku przyczynowego pomiędzy niewielką zawartością alkoholu we krwi poszkodowanego, a odmową przyznania odszkodowania.(...) roku zmarł mąż powódki. Po jego śmierci powódka wystąpiła do pozwanego z żądaniem wypłaty odszkodowania, jednakże pozwany odmówił wypłaty twierdząc, że umowy ubezpieczenia na życie wygasły. Powódka podała również, że od czasu wypadku męża znalazła się w bardzo trudnej sytuacji życiowej; sprawowała opiekę na dwojgiem dzieci, a nadto opiekowała się mężem, który musiał być poddawany stałej rehabilitacji, na którą przeznaczała wszystkie swoje oszczędności. Obecnie powódka utrzymuje się z renty „wdowiej” w wysokości 630 zł miesięcznie.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany przyznał, że był stroną umów ubezpieczenia na życie, których zawarcie zostało potwierdzone polisami Numer: (...). Przyznał też, że umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) obejmowała ryzyka dodatkowe z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy, śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku oraz śmierci dziecka; umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) obejmowała opcje dodatkowe z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy, śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku oraz śmierci dziecka; umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) obejmowała opcje dodatkowe z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku, a umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) obejmowała opcje dodatkowe z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy, śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku i śmierci dziecka. Integralną częścią umów były warunki Ogólne Uniwersalnego (...)/(...)(dalej zwane Ogólne Warunki Umowy), zatwierdzone uchwałą zarządu pozwanego z 30 kwietnia 1997 roku. W umowach ubezpieczenia (polisy Numer: (...)) jako Ubezpieczony i Ubezpieczający został wskazany Z. A., natomiast w umowach ubezpieczenia (polisy Numer: (...)) jako Ubezpieczony został wskazany Z. A., natomiast jako ubezpieczający (...) Spółka z o.o.z siedzibą we W.. Pismem z 10 września 1997 roku (...) Spółka z o.o.zwrócił się do pozwanego z wnioskiem o anulowanie umów ubezpieczenia, których zawarcie zostało potwierdzone powołanymi polisami, wobec czego we wrześniu 1997 roku pozwany anulował polisy i dokonał zwrotu wpłaconych przez Ubezpieczającego składek. 06 marca 2000 roku do pozwanego wpłynęło pismo dotyczące polis Numer: (...), informujące pozwanego o zaistniałym w sierpniu 1999 roku wypadku, któremu uległ Z. A., do którego zostały dołączone między innymi kopie polis oraz dokumentacja medyczna. W odpowiedzi na powyższe pismo pozwany pismem z 07 marca 2000 roku poinformował Ubezpieczonego jakie powinien podjąć czynności by mógł ubiegać się o wypłatę świadczenia z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i z tytułu kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku. 07 sierpnia 2000 roku wpłynęły do pozwanego roszczenia powódki zgłoszone w imieniu Ubezpieczonego Z. A., oparte na umowach ubezpieczenia (polisa Numer (...)) z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i z tytułu kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku. Jako opis niezdolności Ubezpieczonego do pracy powódka wskazała „wypadek komunikacyjny z 04 sierpnia 1999 roku, brak danych ze względu na słaby kontakt z mężem Z. A., niedowład czterech kończyn”, natomiast w opisie kalectwa Ubezpieczonego, powódka wskazała „wypadek komunikacyjny, uraz głowy, wylew krwi do mózgu, zatrzymanie krążenia, późno otrzymana pomoc medyczna”. W związku ze zgłoszonymi roszczeniami pozwany przeprowadził postępowanie likwidacyjne, w ramach którego ustalił, że wypadek komunikacyjny, którego uczestnikiem był Ubezpieczony i który został wskazany przez powódkę w formularzach zgłoszenia roszczenia miał miejsce 05 sierpnia 1999 roku a nie 04 sierpnia 1999 roku. Ponadto w chwili wypadku, o którym mowa w zdaniu poprzednim Ubezpieczony był w stanie nietrzeźwości [0,6 promila alkoholu we krwi]. Pozwany ustalił także, iż Prokurator Prokuratury Rejonowej dla W.postanowieniem z 05 listopada 1999 roku umorzył śledztwo w sprawie wypadku drogowego wskazując w jego uzasadnieniu, że pod jadący pojazd wszedł z lewego chodnika pieszy Z. A., (….). W wyniku nagłego wtargnięcia pieszego na jadący samochód został on potrącony (….). Z zebranego materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że sytuację wypadkową i przedmiotowy wypadek drogowy spowodował wyłącznie Z. A.. Mając na uwadze, że Ubezpieczony Z. A.w czasie wypadku drogowego znajdował się w stanie nietrzeźwości, pozwany podjął decyzję o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i z tytułu kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku. Jako podstawę prawną pozwany wskazał § 9 ust. 9.1. pkt 1 zgodnie, z którym świadczenie należne z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i z tytułu kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku nie zostanie wypłacone jeżeli niezdolność do pracy lub kalectwo wskutek nieszczęśliwego wypadku nastąpiły bezpośrednio lub pośrednio wskutek pozostawania przez Ubezpieczonego w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. O powyższej decyzji pozwany poinformował Ubezpieczonego pismem z 12 września 2000 roku. Pismem z 27 sierpnia 2009 roku powódka wystąpiła do pozwanego z prośbą o rozważenie wypłaty świadczenia z tytułu sumy ubezpieczenia po zmarłym mężu Z. A.załączając między innymi akt zgonu Z. A., z którego wynika, że zmarł on (...) roku. Pismem z 07 września 2009 roku pozwany poinformował powódkę, że umowy ubezpieczenia (polisy Numer (...)) zostały anulowane jeszcze przed zajściem wypadku drogowego z 05 sierpnia 1999 roku, natomiast umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) wygasła w 2003 roku, a umowa ubezpieczenia (polisa Numer (...)) wygasła w 2004 roku. W związku z powyższym wypłata sumy ubezpieczenia z tytułu śmierci Z. A.nie jest możliwa ponieważ w dacie śmierci, nie był on objęty ochroną ubezpieczeniową wynikającą z tych umów ubezpieczenia. Mając na uwadze wskazany powyżej stan faktyczny pozwany podniósł, iż nie sposób zgodzić się z twierdzeniami powódki, zawartymi w pozwie, że powódce przysługują świadczenia z tytułu śmierci Z. A.na podstawie umów ubezpieczenia (polisy Numer: (...)). Ubezpieczyciel podkreślił, że w związku z anulowaniem, na prośbę Ubezpieczającego, umów ubezpieczenia (polisy Numer: (...)) a także w związku z wygaśnięciem umów ubezpieczenia (polisy Numer: (...)), w dniu śmierci Z. A.nie udzielał mu z tytułu tych umów żadnej ochrony ubezpieczeniowej. Wobec tego brak jest jakiejkolwiek podstawy prawnej aby uznać, że pozwany był zobowiązany wobec powódki do wypłaty świadczeń z tytułu śmierci męża Z. A.. Odnosząc się do żądania wypłaty świadczenia z tytułu niezdolności do pracy i kalectwa pozwany przyznał, że w dniu wypadku drogowego udzielał Z. A.ochrony ubezpieczeniowej jednakże jedynie na podstawie dwóch umów ubezpieczenia (polisy numer (...)). Z uwagi jednak na bezsporny fakt, iż Ubezpieczony – Z. A.w chwili wypadku znajdował się w stanie nietrzeźwości pozwany odmówił Ubezpieczonemu wypłaty odszkodowania, wskazując jako podstawę prawną § 9 ust. 9.1. pkt 1 Ogólnych Warunków Umowy, o czym pozwany informował ubezpieczonego pismem z 12 września 2000 roku. Do 28 sierpnia 2009 roku ani powódka ani ubezpieczony nie kwestionowali tej decyzji, wobec tego pozwany podniósł co do tych roszczeń zarzut przedawnienia, wskazując jako podstawę prawną art. 819 § 1 i § 4 zd. 2 k.c., zgodnie z którym roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem trzech lat, natomiast bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenia lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie zakładu ubezpieczeń o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Wobec tego, roszczenia ubezpieczonego z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy i z tytułu kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku, o których mowa była powyżej uległy przedawnieniu w 2003 roku.

W piśmie przygotowawczym z 04 stycznia 2011 r. powódka, podtrzymując dotychczasowe żądanie pozwu wniosła ponadto o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. istnienia stosunku prawnego – umów ubezpieczenia zawartych pomiędzy mężem powódki Z. A.a pozwanym, dla których zostały wystawione przez pozwanego polisy Numer: (...). Powódka wskazała, że istnienie stosunku prawnego potwierdzonego polisami numer: (...), a które to polisy według twierdzeń pozwanego wygasły z powodu niepłacenia składki jest warunkiem koniecznym dla rozpatrzenia żądań powódki dotyczących realizacji roszczeń opartych na przedmiotowych umowach ubezpieczenia. Zdaniem powódki zgodnie z § 8 ust. 8.2 i 8.4 Ogólnych Warunków Umowy pozwany przejął obowiązek opłacania składek ubezpieczeniowych wymagalnych w okresie trwania niezdolności do pracy Z. A.do momentu odzyskania przez niego zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż do chwili ukończenia przez niego sześćdziesiątego roku życia. Ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy do chwili śmierci, a zatem w całym tym okresie na pozwanym spoczywał obowiązek opłacania za poszkodowanego składki ubezpieczeniowej, wobec czego umowy te nie mogły wygasnąć. Skoro zatem pomiędzy pozwanym, a Z. A.istniał stosunek ubezpieczeniowy, powódce przysługuje prawo do świadczenia z tytułu śmierci męża. Powódka podniosła również, że zarzut przedawnienia roszczeń o wypłatę świadczenia z tytułu trwalej i całkowitej niezdolności do pracy oraz kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku Z. A.wynikających ze stosunku ubezpieczenia powstałego na mocy polis numer: (...)jest nieuzasadniony. Postanowieniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział I Cywilny z 27 stycznia 2006 roku Z. A.został ubezwłasnowolniony całkowicie, następnie zaś postanowieniem Sądu Rejonowego dla W. w III Wydziale Rodzinnym i Nieletnich z 27 marca 2007 roku została ustanowiona dla niego opieka prawna. W 2007 roku siostra ubezwłasnowolnionego złożyła wniosek o zmianę osoby opiekuna, które to postępowanie zostało jednakże umorzone z uwagi na śmierć ubezwłasnowolnionego. Zgodnie z art. 121 pkt 4 k.c. do chwili ustanowienia dla ubezwłasnowolnionego Z. A.opiekuna prawnego z powodu siły wyższej (ciężka choroba) niemożliwym było dochodzenie roszczeń przysługujących mu przeciwko stronie pozwanej z tytułu przedmiotowych umów ubezpieczenia. 27 sierpnia 2009 roku powódka będąca spadkobierczynią Z. A.wystąpiła do pozwanego z żądaniem wypłaty odszkodowania. Żądanie to nie zostało przez pozwanego uwzględnione, o czym powódka dowiedziała się z pisma datowanego na 07 września 2009 roku. Zgodnie z art. 819 § 1 i § 3 k.c. 3 letni okres przedawnienia liczony od daty otrzymania decyzji odmownej uległ przerwaniu na skutek wniesienia pozwu w niniejszej sprawie 16 czerwca 2010 roku. Powódka podniosła również, że powołanie się na zarzut przedawnienia roszczeń przez pozwanego stanowi nadużycie prawa podmiotowego, albowiem jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Zarówno Z. A.z racji swego stanu jak i jego małżonka – powódka z powodu konieczności całodobowej opieki nad mężem nie miała możliwości wystąpienia do sądu z powództwem o wypłatę należnego mu od pozwanego świadczenia. Nadto pozwany nie pouczył Z. A.o możliwości odwołania się od decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia do sądu. Powódka podniosła, też zarzut, że pozwany nie wykazał, że niezdolność do pracy albo kalectwo wskutek nieszczęśliwego wypadku nastąpiły bezpośrednio lub pośrednio wskutek pozostawania przez ubezpieczonego w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, w szczególności okoliczność ta, mając na uwadze treść art. 11 k.p.c. nie została wykazana postanowieniem Prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Na poparcie twierdzeń w zakresie bezpodstawności odmowy wypłaty świadczenia przez pozwanego z tytułu niezdolności do pracy i kalectwa powódka złożyła wniosek dowodowy w postaci opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia czy Z. A.w chwili zdarzenia był pod wpływem alkoholu, a ponadto czy jego ewentualne spożycie w tak małej ilości miało wpływ na jego zachowanie i czy przyczyniło się w sposób bezpośredni czy pośredni do spowodowania wypadku. Powódka podniosła, że badanie krwi stanowiące podstawę przyjęcia, że poszkodowany był w chwili wypadku pod wpływem alkoholu, nie zostały przebadane pod względem prawidłowości wyników; przed pobraniem krwi bowiem podano poszkodowanemu szereg leków, co mogło wpłynąć na wynik badania krwi. W dalszej części uzasadnienia powódka poddała pod wątpliwość prawidłowość przeprowadzonego postępowania karnego oraz wniosków podjętych w wyniku jego przeprowadzenia. Powódka podała też zindeksowaną sumę ubezpieczenia dla polisy numer (...)– 73.952 zł i dla polisy numer (...)– 49.302 zł.

Odnosząc się do zarzutów powódki odnośnie zakresu przedmiotowego objętego umowami ubezpieczenia, pozwany w piśmie przygotowawczym z 10 lutego 2011 roku podniósł, że Z. A.przy zawieraniu umów ubezpieczenia z polis Numer: (...), wbrew twierdzeniom powódki nie zawarł opcji dodatkowej – ubezpieczenia składki ubezpieczeniowej wskazanej w § 8 Ogólnych Warunków Umowy; opcje dodatkowe wybrane przez Ubezpieczonego dotyczyły wyłącznie § 5, 6 i 4 Ogólnych Warunków Umowy o czym informował pozwany w odpowiedzi na pozew. Z uwagi na powyższe obie umowy ubezpieczenia w chwili śmierci ubezpieczonego nie obowiązywały, albowiem nie przeszedł obowiązek opłacania składek na ubezpieczyciela na skutek wypadku komunikacyjnego jakiemu uległ ubezpieczony. Odnosząc się do twierdzeń powódki w zakresie niezasadności zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwanego, wskazał on, że stan zdrowia ubezpieczonego nie stanowi siły wyższej w rozumieniu art. 121 pkt 4 k.c. i tym samym nie doszło do zawieszenia biegu przedawnienia. W ocenie pozwanego nie doszło również do nadużycia prawa zgodnie z art. 5 k.c. Odnośnie zarzutów powódki dotyczących niesłusznej odmowy wypłaty odszkodowania pozwany ponownie podkreślił, że w przypadku wystąpienia okoliczności wskazanych w § 9 ust. 9.1 Ogólnych Warunków Umowy świadczenie nie zostanie wypłacone. Okoliczność pozostawania ubezpieczonego w chwili zdarzenia w stanie nietrzeźwości została stwierdzona dokumentem urzędowym – pismem Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla W., a nadto w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego.

W replice zawartej w piśmie z 03 marca 2011 roku powódka podniosła, że wyłącznie w § 2 ust. 2.2. Ogólnych Warunków Umowy ubezpieczyciel wskazał dodatkowe opcje, które mógł wybrać ubezpieczony; brak jest wśród tych ryzyk opisanego w § 8 ubezpieczenia składki ubezpieczeniowej. Stąd wniosek, że ubezpieczenie składki ubezpieczeniowej nie jest ryzykiem dodatkowym, a stałym składnikiem umowy ubezpieczenia, stąd polisy te nie wygasły z chwilą zaprzestania opłacania składek przez ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

11 czerwca 1997 roku (...) Spółka z o.o. z siedzibą we W. zawarła z (...) U. Towarzystwem (...) (Polska) S.A. z siedzibą w W. (obecnie (...) Towarzystwo (...) w W.) dwie umowy ubezpieczenia na życie ubezpieczonego Z. A. (polisy ubezpieczeniowe numer: (...)). 16 września 1997 roku Z. A. zawarł z (...) U. Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą w W. dwie umowy ubezpieczenia na życie osoby ubezpieczonej i następstw nieszczęśliwych wypadku (ubezpieczenie uniwersalne plus (ochrona życia)) – polisy numer: (...).

W umowie potwierdzonej polisą ubezpieczeniową numer (...) ustalono sumę ubezpieczenia na kwotę 30.000 zł, wysokość składki na kwotę 100 zł płatną co miesiąc począwszy od 16 września 1997 roku. Umowa ta obejmowała zakresem ubezpieczenia rozszerzoną odpowiedzialność o ryzyka dodatkowe z tytułu śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku (§ 6 Ogólnych Warunków Umowy) oraz z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy (§ 5 Ogólnych Warunków Umowy). W umowie potwierdzonej polisą ubezpieczeniową numer (...) gwarantowaną sumę ubezpieczenia ustalono na kwotę 45.000 zł, wysokość składki 150 zł płatną co miesiąc począwszy od 16 września 1997 r. Umowa ta obejmowała zakresem ubezpieczenia rozszerzoną odpowiedzialność o ryzyka dodatkowe z tytułu śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku (§ 6 Ogólnych Warunków Umowy), z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy (§ 5 Ogólnych Warunków Umowy ) oraz z tytułu śmierci dziecka (§ 4 Ogólnych Warunków Umowy) w kwocie 4.000 zł.

Umowy stwierdzone polisami numer: (...)zawarte zostały na podstawie warunków ogólnych ubezpieczenia uniwersalnego plus numer (...)z 30 kwietnia 1997 r. oraz zasad działania ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych numer (...).

Zgodnie z Warunkami Ogólnymi (...) na Z. zakres ubezpieczenia obejmował śmierć Ubezpieczonego. Ubezpieczony miał możliwość wybrania opcji ryzyk dodatkowych (zwanych opcjami), a to śmierci dziecka, niezdolności do pracy, śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku oraz ubezpieczenie składki ubezpieczeniowej. § 9 ust. 9.1 ppkt 1 Ogólnych Warunków Umowy wskazywał, że świadczenie należne na podstawie § 5 § 6 i § 8 nie zostanie wypłacone, jeżeli niezdolność do pracy albo śmierć lub kalectwo wskutek nieszczęśliwego wypadku nastąpiły bezpośrednio lub pośrednio wskutek pozostawania przez Ubezpieczonego w stanie wskazującym na spożycie alkoholu nie zaleconego przez lekarza zażycia narkotyków lub środków działających na centralny ośrodek nerwowy, popełnienia przez Ubezpieczonego przestępstwa, umyślnego samouszkodzenia ciała, nieuzasadnionego nieskorzystania z porady lekarskiej lub nieprzestrzegania zaleceń lekarskich. § 12 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy stanowił, że jeżeli wartość jednostek funduszy jest niewystarczająca na pokrycie opłaty administracyjnej i kosztów ryzyka ubezpieczeniowego za dany miesiąc polisy, a polisa nie przestała obowiązywać i wszystkie składki zostały opłacone, debet powstały wskutek niemożności pokrycia odpowiedniej liczby jednostek dopisany jest do opłat za miesiąc następny. Prawo to przysługuje w ciągu pierwszych 10 lat od chwili rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej. Po tym terminie umowa ubezpieczenia wygasa, a wartość polisy uznaje się za zerową. § 12 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy wskazuje, że w innych przypadkach, jeżeli wartość polisy jest niewystarczająca na pokrycie opłaty administracyjnej i kosztów ryzyka ubezpieczeniowego za dany miesiąc polisy, umowa ubezpieczenia wygasa.

(dowód: polisa numer (...) k. 39,

polisa numer (...) k. 40,

polisa numer (...) k. 41,

polisa numer (...) k. 42,

Warunki Ogólne Uniwersalnego (...)/97 k. 43-51.)

Pismem z 10 września 1997 roku (...) Spółka z o.o. z siedzibą we W. zwrócił się z wnioskiem do pozwanego o anulowanie polis Z. A. numer: (...) i (...). Umowy zostały anulowane, a składki zwrócone ubezpieczającemu.

(dowód: pismo z 10 wrzenia 1997 roku k. 52)

05 sierpnia 1999 roku Z. A. wybrał ze swoim kolegą D. C. rowerem na S. I. we W., gdzie spożywali alkohol, a następnie rozeszli się każdy w kierunku swojego miejsca zamieszkania. Z. A. powracając do domu, w późnych godzinach nocnych na Moście G. przekraczając w poprzek most w miejscu niedozwolonym, został potrącony przez nadjeżdżający pojazd, na skutek czego doznał ciężkich obrażeń ciała. Poszkodowany został przewieziony do szpitala, gdzie stwierdzono u niego uraz głowy z zatrzymaniem krążenia, krwawienia podpajęczynówkowego, krwiaka podtwardówkowego oraz uraz kręgosłupa. Badanie krwi wykonane 06 sierpnia 1999 roku o godz. 0.40 wykazało 0,6 promila alkoholu we krwi Z. A.. Na skutek urazów odniesionych w wypadku u Z. A. doszło do stanu apalicznego, tetraplegii i śpiączki. Przez kilka miesięcy poszkodowany pozostawał w szpitalu, skąd przewieziono go do domu.

(dowód: dokumentacja medyczna k. 108-127,

protokół pobrania krwi k. 132,

sprawozdanie z przeprowadzonych badań krwi k. 302,

częściowo zeznania świadka D. C. k. 216-217,

zeznania świadka B. B. k. 217-218,

zeznania świadka K. B. k. 218-219

przesłuchanie B. A. (1) w charakterze powódki k. 266- 270)

Postanowieniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 27 stycznia 2006 roku Z. A.został ubezwłasnowolniony całkowicie. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla W.z 27 marca 2007 roku został ustanowiony dla Z. A.opiekun prawny w osobie B. A. (1). (...) roku Z. A.zmarł. Przez cały okres od wypadku do chwili śmierci Z. A.był całkowicie niesamodzielny, wymagał stałej całodziennej opieki.

(dowód: przesłuchanie B. A. (1) w charakterze powódki k. 266- 270,

dokumentacja medyczna k. 108-127,

postanowienie z 27 stycznia 2006 r. k. 128,

postanowienie z 27 marca 2007 r. k. 129)

Postępowanie przygotowawcze prowadzone przez Prokuraturę Rejonową dla W. w sprawie wypadku drogowego zakończone zostało postanowieniem z 05 listopada 1999 roku o umorzeniu dochodzenia wobec niestwierdzenia przestępstwa. U podstaw tego rozstrzygnięcia legło ustalenie prokuratury, że wypadek drogowy spowodował wyłącznie Z. A., z którego wynika, że pieszy przechodząc jezdnię w miejscu nieoznakowanym nie obserwował w sposób prawidłowy sytuacji ruchowej panującej na jezdni czym doprowadził do przedmiotowego zdarzenia.

(dowód: postanowienie z 05 listopada 1999 roku wraz z uzasadnieniem k. 58-60)

Pismem z 19 września 2003 roku pozwany poinformował poszkodowanego, że wartość jednostek uczestnictwa pozostałych na rachunku polis numer: (...) nie wystarcza na pokrycie ryzyka ubezpieczeniowego i opłat administracyjnych, w związku z czym umowy ubezpieczenia stwierdzone polisami numer: (...) ostatecznie wygasły.

(dowód: pisma z 19 września 2003 r. k. 65 i 66)

07 sierpnia 2000 roku B. A. (1) zgłosiła pozwanemu żądanie wypłaty świadczenia z tytułu trwałej i całkowitej niezdolności do pracy oraz z tytułu kalectwa Z. A.. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego na podstawie otrzymanego zgłoszenia pozwany odmówił wypłaty świadczenia na podstawie § 9 ust. 1 pkt 1 Ogólnych Warunków Umowy wyłączającego odpowiedzialność Towarzystwa (...) z uwagi na ustalenie, że poszkodowany w chwili zdarzenia był pod wpływem alkoholu, co zostało stwierdzone badaniem krwi pobranej od poszkodowanego.

(dowód: pismo pozwanego z 07 marca 2000 r. k. 54,

zgłoszenie szkody k. 55-56,

pismo pozwanego z 10 sierpnia 2000 r. k. 57,

pismo pozwanego z 23 sierpnia 2000 r. k. 62,

pismo pozwanego z 12 wrzenia 2000 r. k. 64)

01 września 2009 roku powódka zgłosiła u pozwanego wniosek o wypłatę świadczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego Z. A.. W odpowiedzi na zgłoszenie pozwany odmówił wypłaty świadczenia podnosząc, że polisy numer: (...) wygasły z uwagi na nieopłacenie składek przez Ubezpieczającego.

(dowód: pismo powódki z 01 września 2009 r. k. 67,

pismo pozwanego z 07 września 2009 r. k. 68)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska powódka w niniejszym postępowaniu dochodziła świadczenia z tytułu trwałej niezdolności do pracy męża Z. A. oraz jego śmierci na podstawie dwóch umów ubezpieczenia z 16 września 1997 roku potwierdzonych polisami numer: (...) oraz na podstawie art. 189 k.p.c. ustalenia istnienia stosunku prawnego przedmiotowych umów ubezpieczenia do chwili śmierci ubezpieczonego.

Na wstępie podnieść należy, że żądanie oparte na podstawie art. 189 k.p.c. nie zasługiwało na uwzględnienie albowiem powódka nie wykazała interesu prawnego w dochodzonym żądaniu. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w tezie do wyroku z [17 lutego 2012 r. sygn. akt I ACa 51/12; LEX numer 1129361] w sytuacji, gdy stronie postępowania przysługuje nawet potencjalne inne roszczenie, na podstawie którego nie tylko może ustalić istnienie danego prawa, ale i jego wysokość to występuje brak interesu prawnego o którym mowa w art. 189 k.p.c. (…). Możliwość wytoczenia powództwa o zapłatę eliminuje skuteczność wystąpienia z powództwem na podstawie art. 189 k.p.c.

Przechodząc do rozważań na temat pierwotnego żądania zawartego w pozwie, a to żądania zapłaty świadczenia z tytułu niezdolności do pracy i kalectwa Z. A. wskazać należy, że podstawę prawną, regulującą stosunki między stronami, zawiera art. 805 kodeksu cywilnego w myśl którego przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (§ 1), przy czym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie (...) przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej (§ 2 pkt 2). Ustawodawca w odniesieniu do ubezpieczeń osobowych wskazał w art. 829 § 1 pkt 2 k.c., że ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć (...) przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Między stronami było bezspornym, że w chwili zajścia wypadku 05 sierpnia 1999 roku pozwanego łączyły ze Z. A. dwie umowy ubezpieczenia na życie stwierdzone polisami numer (...), obejmujące w szczególności opcje dodatkowe zawierające ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy i kalectwa ubezpieczonego. Strony zgodnie wskazały, że do umów tych znajdowały zastosowanie ogólne warunki ubezpieczenia opracowane przez zakład ubezpieczeń, które to warunki Z. A. zaakceptował. Dopuszczalność przeniesienia części postanowień umownych do tego rodzaju aktu wynika z art. 384 k.c., zgodnie z którym ustalone przez stronę wzorce umowne (ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy) co do zasady wiążą strony umowy.

Powyższe okoliczności, jako nieobjęte sporem, nie wymagają obszerniejszego omówienia; okoliczności te Sąd ustalił na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jak również na podstawie przedstawionych przez nie dokumentów.

Brak było zgody stron co do zdarzenia z 05 sierpnia 1999 roku w zakresie jego przebiegu a w szczególności pozostawania pod wpływem alkoholu poszkodowanego w chwili wypadku oraz prawidłowość przeprowadzonego badania krwi na obecność alkoholu jak i zakres obowiązywania ochrony ubezpieczeniowej objętej umowami stwierdzonymi polisami o numerach (...).

Jak wynika z analizy zarzutów pozwanego, pozwany w zakresie żądania zapłaty świadczenia z tytułu niezdolności do pracy i kalectwa kwestionował zasadę odpowiedzialności w tym zakresie podnosząc dwa argumenty. Pierwszym z nich był podniesiony zarzut przedawnienia, drugi zaś dotyczył wyłączenia świadczenia z tytułu ryzyk wskazanych w opcjach dodatkowych na podstawie § 9 ust. 1 pkt 1 Ogólnych Warunków Umowy, na skutek bezpośredniego bądź pośredniego pozostawania po wpływem alkoholu poszkodowanego w chwili zdarzenia powodującego niezdolność do pracy bądź kalectwo.

W ocenie Sądu pozwany skutecznie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. Do zdarzenia objętego ubezpieczeniem doszło 05 sierpnia 1999 roku. Na skutek nieszczęśliwego wypadku mąż powódki doznał ciężkich obrażeń ciała, efektem których pomimo rehabilitacji, było pozostawanie poszkodowanego w stanie wegetatywnym, który nie uległ poprawie aż do jego śmierci. Okoliczności te stanowiły podstawę dla ubezwłasnowolnienia, a następnie ustanowienia dla Z. A.opiekuna prawnego w osobie B. A. (1)(postanowienie Sądu Rejonowego dla W.z 27 marca 2007 roku). Zgodnie z art. 122 § 1 k.c. w zw. z art. 122 § 3 k.c. przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego. W czasie więc występowania okoliczności wskazanych art. 122 k.c. dochodzi do wstrzymania zakończenia biegu przedawnienia. Ratio legis tego unormowania jest ochrona interesu osób, które nie mają prawnej możliwości działania. Wynika stąd, że wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia dotyczy roszczeń przysługujących osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych. Przepis gwarantuje czas na ich realizację po uzyskaniu przez te osoby rzeczywistej możliwości dochodzenia swych praw, czy to na skutek ustanowienia opiekuna lub kuratora, czy to na skutek uzyskania przez nie pełnej zdolności do czynności prawnych. W niniejszej sprawie do ustanowienia opiekuna prawnego dla ubezwłasnowolnionego Z. A.doszło 27 marca 2007 roku, przy czym wskazać należy, że powołanie przedstawiciela ustawowego następuje z dniem, w którym postanowienie o jego ustanowieniu stało się prawomocne. Mając na uwadze więc potrzebny czas na uprawomocnienie się postanowienia, przy uwzględnieniu dwudziestojednodniowego terminu jego zaskarżenia, przyjąć należało datę 18 kwietnia 2007 roku jako dwuletni okres rozpoczynający bieg terminu przedawnienia wskazany w przepisie art. 122 § 1 k.c. W tym stanie rzeczy termin ten upłynął bezskutecznie 18 kwietnia 2009 roku. Powódka zaś wystąpiła z żądaniem wypłaty świadczenia 01 września 2009 roku, co wynika z prezentaty pozwanego, a zatem już po upływie dwuletniego terminu wskazanego w art. 122 k.c. Tym samym przyjąć należało, że roszczenie w tym zakresie było w dacie wniesienia pozwu przedawnione. Skoro bowiem powódka wystąpiła z żądaniem o świadczenie z tytułu umowy ubezpieczenia do pozwanego już w chwili kiedy roszczenie to było przedawnione, zatem nie doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia zgodnie z art. 819 § 4 k.p.c. na skutek zgłoszenia ubezpieczycielowi tego roszczenia, a zatem również roszczenie objęte niniejszym pozwem złożonym 14 czerwca 2010 roku jest przedawnione, albowiem złożone zostało po upływie dwuletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 122 § 1 k.c.

Pozwany powołując się na zarzut przedawnienia nie naruszył w ocenie Sądu art. 5 k.c. W myśl tego przepisu, stanowiącego najważniejszą klauzulę generalną polskiego prawa cywilnego, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że skorzystanie z zarzutu przedawnienia roszczenia majątkowego może być w wyjątkowych okolicznościach uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (tak między innymi uchwała z 10 marca 1993 r., sygn. akt III CZP 8/93, OSNC z 1993 r., nr 9, poz. 153; wyrok z 27 czerwca 2001 r., sygn. akt II CKN 604/00, OSNC z 2002 r., nr 3, poz. 32). Zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.) wymaga przy tym wskazania, jakie konkretne zasady współżycia zostały naruszone – a zatem oznaczenia tych okoliczności, które przemawiają za uznaniem, że w konkretnej sprawie przyjęcie, że roszczenie uległo przedawnieniu, będzie godziło w podstawowe, powszechnie akceptowane zasady obowiązujące w stosunkach społecznych, dotyczących analizowanego zobowiązania. Stosowanie art. 5 k.c. musi się opierać na wszechstronnym rozważeniu całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy. W orzecznictwie zazwyczaj zasadności zarzutu z art. 5 k.c. doszukiwano się w niewłaściwym zachowaniu dłużnika, który przez swoje nielojalne postępowanie uniemożliwił lub utrudnił wierzycielowi terminowe zgłoszenie swoich żądań (tak na przykład w orzeczeniach: z 27 czerwca 2001 r., sygn. akt II CKN 604/00, OSNC z 2002 r., nr 3, poz. 32; z 13 listopada 1997 r., sygn. akt I CKN 323/97, OSNC z 1998 r., nr 5, poz. 79). Nie jest to jednak jedyna sytuacja, gdy zarzut naruszenia art. 5 k.c. przy zgłoszeniu przedawnienia może okazać się zasadny; w konkretnych okolicznościach odmowę udzielenia ochrony wynikającej z art. 117 k.c. może uzasadniać także niewielkie przekroczenie terminu przedawnienia (porównaj: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 13 listopada 1997 r., sygn. akt I CKN 323/97, OSNC z 1998 r., nr 5, poz. 79), znaczna waga chronionego dobra, rażące naruszenie zasad słuszności i szereg innych okoliczności. Uwzględnienie zarzutu z art. 5 k.c. nie jest więc zależne od ustalenia, że do przedawnienia doszło wskutek działań lub zaniechań dłużnika; przedawnienie może stanowić też skutek zachowania wierzyciela, osoby trzeciej, albo wręcz wynikać z przyczyn niezależnych od stron stosunku prawnego (tak na przykład Sąd Najwyższy w wyroku z 20 maja 2009 r., sygn. akt I CSK 386/08, Biul. SN z 2009 r., nr 7, poz. 12). W niniejszej sprawie Sąd – uwzględniając fakt, że do przedawnienia roszczeń powódki doszło już w kwietniu 2009 roku – rozważył, czy możliwe byłoby uwzględnienie zarzutu powódki, iż zgłoszenie zarzutu przedawnienia przez pozwanego stanowi nadużycie prawa i nie podlega ochronie (art. 5 k.c.). Uwzględniając całokształt okoliczności niniejszej sprawy, mając na uwadze tragiczne zdarzenia, które dotknęły męża powódki jak i również całą rodzinę powódki w tym B. A. (2), nie może jednakże ujść uwadze również okoliczność, że powódka wystąpiła z roszczeniem o zapłatę do strony pozwanej już w 2000 roku. Jeżeli zatem doszło do takiego działania powódki już w tej dacie, Sąd zważył, że powódka nie może uzasadniać uznania zgłoszonego zarzutu przedawnienia za godzący w podstawy porządku prawnego. Sąd zauważył wreszcie, że opóźnione wystąpienie z roszczeniem nie wynikało z zaniedbań pozwanego lecz z przyczyn leżących po stronie powódki, zaś okoliczności zwłoki powódki przy dochodzeniu roszczenia objętego niniejszym pozwem nie są wystarczające dla ustalenia, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za udzieleniem jej ochrony. Specyfika zarzutu naruszenia art. 5 k.c. wymusza na Sądzie kompleksową ocenę całości okoliczności w sprawie – w tym również i tych okoliczności, które dotyczą merytorycznej zasadności samego żądania, któremu przeciwstawiono zarzut przedawnienia. Zazwyczaj nie jest bowiem możliwe abstrakcyjne ocenienie, czy zarzut przedawnienia godzi w podstawowe zasady porządku prawnego, w oderwaniu od konkretnych okoliczności sprawy. Skoro zatem powództwo w niniejszej sprawie okazało się bezzasadne – z uwagi na wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela na podstawie § 9 ust. 1 Ogólnych Warunków Umowy (o czym mowa będzie niżej) – to trudno uznać, że obrona pozwanej, oparta na zarzucie przedawnienia, godzi w jakikolwiek sposób w zasady współżycia społecznego. Sąd nie znalazł podstaw do ustalenia, że skorzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i wykorzystaniu swego prawa niezgodnie z tym przeznaczeniem (art. 5 k.c.), zaś zarzut ten był skuteczny.

Gdyby nawet uznać zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego za niesłuszny, powództwo w omawianym zakresie podlegałoby oddaleniu również na podstawie drugiego zarzutu podniesionego przez pozwanego. Jak wskazano już wyżej pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut przedawnienia, niemniej jednak pomimo pierwszego z zarzutów z ostrożności procesowej wskazał również, że żądanie zapłaty świadczenia z tytułu niezdolności do pracy i kalectwa nie zasługuje na uwzględnienie z powodu zapisu wyłączającego odpowiedzialność pozwanej wskazanej w § 9 ust. 1 pkt 1 Ogólnych Warunków Umowy. W ocenie pozwanego w niniejszej spawie doszło do ziszczenia się warunku wyłączającego odpowiedzialność, albowiem poszkodowany w chwili wypadku pozostawał w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. Okoliczność ta zresztą stanowiła podstawę do odmowy wypłaty świadczenia w postępowaniu przedsądowym przeprowadzonym przez pozwanego na skutek wniosku powódki z 2000 roku. W ocenie Sądu okoliczność, na którą powoływał się pozwany została wystarczająco wykazana w niniejszym postępowaniu za pomocą zeznań świadków, a w szczególności zeznań świadka D. C. oraz dowodu z dokumentu w postaci wyników badania krwi na obecność alkoholu oraz protokołu pobrania krwi od poszkodowanego Z. A.. Świadek D. C. przyznał, że podczas spotkania ze Z. A. spożyli po jednym małym piwie, powyższe potwierdza również dowód w postaci wyników z badań krwi na obecność alkoholu pobranej poszkodowanemu około godziny 00:40 dnia następnego, a więc niespełna półtorej godziny po wypadku drogowym. Wobec materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu (o czym szerzej mowa będzie niżej), dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia czy podane poszkodowanemu leki mogły wpłynąć na wynik badania krwi nie ma istotnego znaczenia. Wskazać bowiem należy, że zapis § 9 ust. 1 ppkt 1 Ogólnych Warunków Umowy, na który powołuje się pozwany zakład jako przesłankę wyłączającą odpowiedzialność pozwanego podaje „stan wskazujący na spożycie alkoholu”, dla ustalenia więc wystąpienia tych okoliczności wystarczające jest ustalenie, że w niewielkiej odległości czasowej przed zdarzeniem poszkodowany spożył alkohol [przynajmniej] w postaci jednej butelki piwa. Zapis § 9 Ogólnych Warunków Umowy wskazuje na okoliczność pozostawania poszkodowanego pod wpływem alkoholu, bez rozróżniania natężenia stanu upojenia alkoholowego. W ocenie Sądu wysoce wątpliwa jest w okolicznościach tej sprawy, po upływie okresu ponad dziesięcioletniego od zdarzenia drogowego, możliwość ustalenia, że dowód z opinii biegłego wykazałby, że stan alkoholu we krwi Z. A. w wysokości 0,6 promila został wywołany wyłącznie po zażyciu podanych przez lekarzy Z. A. leków. Co istotne też z zeznań świadka, który ostatni przebywał przed wypadkiem z poszkodowanym wynika, że poszkodowany spożywał alkohol, wobec więc argumentacji, którą przyjął Sąd w niniejszej sprawie dla ustalenia stanu faktycznego i oceny prawnej zasadności roszczenia wnioski dowodowe powódki są zbędne i nic by nie wniosły do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Odnosząc się następnie do kolejnej przesłanki wyłączającej odpowiedzialność pozwanego, a mianowicie wystąpienia bezpośredniości lub pośredniości pomiędzy pozostawaniem w stanie wskazującym na spożycie alkoholu a zdarzeniem powołujący niezdolność do pracy lub kalectwo, wskazać należy, że zdaniem Sądu, opierając się na doświadczeniu życiowym osoba będąca pod wpływem alkoholu działa z mniejszym rozeznaniem i ostrożnością. Istnieje ogólne domniemanie mówiące o fakcie, że wpływ alkoholu na organizm człowieka ma negatywny związek na zachowanie zewnętrzne człowieka, a zatem może mieć związek ze zdarzeniem drogowym. W przedmiotowej sprawie niewątpliwie miał więc miejsce, co najmniej, pośredni związek ze zdarzeniem wywołującym u poszkodowanego niezdolność do pracy czy kalectwo, pomiędzy pozostawaniem poszkodowanego pod wypływem alkoholu a wypadkiem drogowym. Powyższe zostało również stwierdzone na podstawie przeprowadzonego postępowania przygotowawczego, który w myśl art. 244 k.p.c. stanowi dokument urzędowy. Skoro więc zapis § 9 ust. 1 ppkt 1 Ogólnych Warunków Umowy wskazywał na bezpośredni lub pośredni związek pozostawania w stanie wskazującym na spożycie alkoholu a powstaniem niezdolności do pracy, to ustalenie choćby pośredniego związku jest wystarczające do wykluczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela. W tym stanie rzeczy również za zbędny ocenić należało wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego na okoliczność ustalenia przyczyn wypadku. Zważyć bowiem należy, iż dowód z opinii biegłego wymagany jest w sytuacji potrzeby konfrontacji istniejącego materiału dowodowego z perspektywy wiadomości specjalnych, a zatem wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i wykształconych (wyrok Sądu Najwyższego z 18 lipca 1975 r. sygn. akt I CR 331/75; LEX numer 7729). W okolicznościach tej sprawy wobec zasad doświadczenia życiowego, w powiązaniu z dokumentem w postaci postanowienia Prokuratora z 05 listopada 1999 r. oraz materiałami źródłowymi, okoliczności wypadku i jego przyczyny zostały w wystarczający sposób udowodnione. Jednocześnie przy braku jakichkolwiek dodatkowych zarzutów, nowych okoliczności, czy dowodów, poddanie biegłemu oceny przebiegu wypadku oraz jego przyczyn, stanowiłoby niedopuszczalne poszukiwanie dowodów i prowadzenie ustaleń, zamiast ich konfrontacji z fachową wiedzą biegłego. W świetle stanowiska judykatury zadaniem biegłego nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz naświetlenie i umożliwienie wyjaśnienia przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 1969 r., sygn. akt I CR 140/69, OSNC 1970, nr 5, poz. 85; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2006 r., sygn. akt V CSK 360/06, LEX numer 238973).

Powódka zgłosiła również kolejne żądanie wypłaty świadczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego. Dla rozstrzygnięcia zasadności tej części roszczenia w niniejszej sprawie w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć, czy w chwili śmierci ubezpieczonego obie umowy ubezpieczenia stwierdzone polisami numer: (...) obowiązywały. Oceniając zasadność podniesionego zarzutu pozwanego braku odpowiedzialności ubezpieczeniowej w chwili śmierci Z. A. na skutek wygaśnięcia obu umów Sąd podzielił stanowisko pozwanego w tym zakresie. Jak wynika zatem z Warunków Ogólnych (...) oprócz głównego zakresu umowy w postaci śmierci ubezpieczonego (§ 3), obejmować mogła ona także ryzyka dodatkowe [zwane opcjami] – śmierć dzieci Ubezpieczonego (§ 4 w zw. z § 2), niezdolność do pracy (§ 5 w zw. z § 2), śmierć lub kalectwo wskutek nieszczęśliwego wypadku (§ 6 w zw. z § 2) oraz ubezpieczenie składki ubezpieczeniowej (§ 8). Jak stanowił bowiem § 8.6.2 pozwany miał prawo do zmiany wysokości składki płatnej z tytułu niniejszej opcji. Jeżeli zatem świadczenie z tytułu ubezpieczenia składki ubezpieczeniowej było przedmiotem opcji dodatkowej, która dla jej obowiązywania wymagała rozszerzenia zakresu obowiązywania umowy, to winno stwierdzone to być w treści polis. Mając na względzie, iż polisy tego zastrzeżenia [innej opcji dodatkowej] nie zawierają, tym samym przyjąć należało, że ubezpieczony Z. A. nie dokonał wyboru opcji dodatkowej wskazanej w § 8 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy. Jak wynika z powołanego już wyżej przepisu art. 805 k.c. ubezpieczyciel przez umowę ubezpieczenia zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa spełnić określone świadczenie. Artykuł 805 k.c. wskazuje na istotę umowy ubezpieczenia, określając obowiązki stron przedmiotowej umowy, ubezpieczyciela i ubezpieczającego. Elementami przedmiotowo istotnymi umowy ubezpieczenia jest z jednej strony zobowiązanie do spełnienia określonego świadczenia przez ubezpieczyciela w razie zajścia określonego w umowie wypadku, z drugiej zaś strony zobowiązanie do zapłaty składki przez ubezpieczającego. Z kolei przepis art. 809 § 1 k.c. wskazuje, że ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia (polisa). Charakter prawny dokumentu ubezpieczenia potwierdzają ogólne reguły dotyczące oświadczeń woli. Dokument ubezpieczenia zawiera najbardziej istotne postanowienia zawartej umowy ubezpieczenia ( essentialia negotii). O pozostałej jego treści decyduje praktyka. Zakres ochrony ubezpieczeniowej niewątpliwie należy do essentialia negotii umowy ubezpieczenia. Skoro jak podaje ubezpieczyciel, wysokość składki ubezpieczeniowej uzależniona była od wyboru opcji dodatkowych, zaś wysokość składek przewidziana w obu umowach była wysokością przewidzianą dla opcji wyraźnie wskazanych w polisie, brak było podstaw do przyjęcia, że opcja wskazana w § 8 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy została wybrana przez ubezpieczającego.

Zgodnie więc z zawiadomieniem ubezpieczyciela umowy ubezpieczenia w myśl zapisu § 12 ust. 5 Ogólnych Warunków Umowy wygasły w roku 2003-2004 roku a zatem na chwilę zgłoszenia roszczenia z tego tytułu nie była udzielana ochrona osobie objętą ochroną ubezpieczeniową z umów sierdzonych polisami numer: (...).

Na marginesie wskazać można, że nawet gdyby przyjąć, iż ochrona wskazana w § 8 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy stanowi podstawowy zakres ochrony ubezpieczeniowej obu umów, to nie może umknąć uwadze treść § 9 ust. 1 ppkt 1 Ogólnych Warunków Umowy, który wyłącza wypłatę świadczenia wskazanego w § 5, § 6 lub § 8 Ogólnych Warunków Umowy (a zatem również w § 8 ust. 4 Ogólnych Warunków Umowy) jeżeli niezdolność do pracy albo śmierć lub kalectwo wskutek nieszczęśliwego wypadku nastąpił bezpośrednio lub pośrednio wskutek pozostawania przez Ubezpieczonego w stanie wskazującym na spożycie alkoholu (…). Dlatego też nawet gdyby przyjąć, że umowy ubezpieczenia obejmowały swym zakresie ubezpieczenie składki ubezpieczeniowej, to na podstawie tegoż zapisu Ogólnych Warunków Umowy, świadczenie to i tak nie zostałoby wypłacone (to jest obowiązek opłacania składek ubezpieczeniowych nie przeszedłby na pozwanego), a zatem doszłoby do wystąpienia tego samego skutku w postaci wygaśnięcia umów ubezpieczenia.

Z uwagi na powyższe Sad orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie normy art. 102 k.p.c., kierując się trudną sytuacją życiową powódki, która czyni niniejszy wypadek szczególnym, co przemawia za zwolnieniem powódki od ciężaru finansowego zwrotu pozwanemu kosztów procesu, o czym orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

Wobec powyższego brakującą opłatą od pozwu na zasadzie normy art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. 2010 r. Nr 90, poz. 594, z późn. zmianami) w zw. z art. 102 k.p.c. Sąd obciążył Skarb Państwa, o czym orzeczono jak w punkcie III. wyroku.

Powódka w niniejszej sprawie zwolniona została w całości od kosztów sądowych i ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu. Na koszty należne z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu złożyły się kwoty odpowiadające normom określonym w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radcy prawnego oraz ponoszenia przez Skarb Państwa Kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.). Wartość przedmiotu sporu wynosiła 120.000 zł, a zatem należne wynagrodzenie wynosiło kwotę 3.600 zł oraz podatek VAT (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r.) co stanowiło kwotę przyznaną w punkcie IV. sentencji wyroku.

zarządzenie:

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

a)  pełnomocnikowi z urzędu powódki,

b)  pełnomocnikowi pozwanego;

3.  kalendarz 14 dni.