Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2014 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Małgorzaty Bednarek

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 roku sprawy

1.  R. B. s. J. i B.

ur. (...) w K.

oskarżonego z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. przy zast. art. 12 k.k., art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

2.  J. S. c. J. i B.

ur. (...) w B. – B.

oskarżonej z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
art. 299 §1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

3.  J. L. s. M. i T.

ur. (...) w T.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

na skutek apelacji prokuratora i obrońców

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 grudnia 2012 roku, sygn. akt. XVI K 46/08

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje

Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania.

sygn. akt II AKa 149/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 3 grudnia 2012 roku w sprawie o sygn. akt XVI K 46/08 uznał oskarżonego R. B.winnym popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od 2 lutego 2004r. do końca grudnia 2005r. w B., R.i innych miastach woj. (...), czyniąc sobie stałe źródło dochodu, działając ze z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami, organizował proceder związany z nie odprowadzaniem podatku VAT znacznej wartości w związku
z obrotem złomem, w ten sposób, że polecał innym osobom zakładanie firm - (...), (...), (...)oraz wykorzystując firmę (...), oraz wystawianie przez nie faktur dotyczących rzekomej sprzedaży przez nie złomu centralom handlowym zajmujących się handlem złomem, której to sprzedaży firmy
te w rzeczywistości nie prowadziły, gdyż do hut złom dostarczały inne podmioty, którym przekazywano numer kontaktu na wjazd, a od których skupowano potem jedynie kwity wagowe, oraz organizował skupowanie powyższych kwitów od tych podmiotów, na podstawie których wystawiano w/w faktury na transakcje, które
w rzeczywistości nie miały miejsca, a następnie w celu uchylenia się od opodatkowania nie ujawniały przedmiotu i podstawy opodatkowania właściwym Urzędom Skarbowym i nie odprowadzały należnego podatku VAT w kwocie
1 643907,06 zł na szkodę Skarbu Państwa to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona z art. 54 § 1 k.k.s. i 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 k.k.s.
w zw. art. 7 § 1 k.k.s. i 6 § 2 k.k.s. i za to na podstawie art. 54 § 1 k.k.s.
w zw. z art. 7 § 2 k.k.s. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności.

R. B. Sąd Okręgowy uznał również winnym popełnienia czynu polegającego, na tym że w okresie od 2 lutego 2004r. do końca grudnia 2005r.
w B., R. i innych miastach woj. (...), działając wspólnie
i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami ze z góry powziętym zamiarem,
w krótkich odstępach czasu, w celu ukrycia przestępczego pochodzenia środków pieniężnych przyjmował je m. in. od M. T., J. L. i J. S. oraz innych osób, przechowywał je i rozporządzał nimi, a które to środki pochodziły
z czynu zabronionego w postaci nie odprowadzania podatku VAT w związku
z transakcjami obrotu złomem w kwocie 1 643907,06zł, to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw.
z art.12 k.k. i za to na podstawie art. 299 § 1 i 5 k.k. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 39 § 1 i 2 k.k.s. sąd połączył wymierzone R. B. kary pozbawienia wolności i wymierzył mu jedną karę łączną 4 lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 27.04.2007r. do dnia 21.10.2008r.

Sąd Okręgowy w Katowicach uznał również oskarżoną J. S.winną popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od 9 sierpnia
do 2 września 2004r. oraz w okresie od października do końca grudnia 2005r.
w B., R.i innych miastach woj. (...), czyniąc sobie stałe źródło dochodu, ze z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, brała udział w procederze związanym
z nie odprowadzaniem podatku VAT znacznej wartości w ten sposób, że skupowała od innych osób kwity wagowe oraz przekazywała te kwity innym osobom z poleceniem wystawiania faktur przez firmy(...), (...), (...), (...), dotyczących rzekomej sprzedaży złomu centrom handlowym zajmujących się handlem złomem, której to sprzedaży firmy faktycznie nie prowadziły, gdyż do hut złom dostarczały inne podmioty, którym przekazywano numer kontaktu na wjazd,
a od których kupowano potem jedynie kwity wagowe określające wagę wwiezionego złomu, oraz współorganizowała skupowanie powyższych kwitów od tych podmiotów, na podstawie których wystawiano faktury na transakcje, które w rzeczywistości nie miały miejsca, a następnie w celu uchylenia się od opodatkowania nie ujawniały przedmiotu i podstawy opodatkowania właściwym Urzędom Skarbowym
i nie odprowadzały należnego podatku VAT w kwocie 100165,96 zł na szkodę Skarbu Państwa to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona z art. 54 § 1 k.k.s.
i 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 k.k.s. w zw. art. 7 § 1 k.k.s. i 6 § 2 k.k.s. i za to na podstawie art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 2 k.k.s. skazał ją na karę 1 roku
i 6 miesięcy lat pozbawienia wolności.

Ponadto Sąd uznał oskarżoną J. S. winną tego, że w okresie od
9 sierpnia do 2 września 2004r. oraz w okresie od października do końca grudnia 2005r. w B., R. i innych miastach woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami ze z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, w celu ukrycia przestępczego pochodzenia środków pieniężnych przyjmowała je m. in. od M. T., J. L. i innych osób, przechowywała je i przekazywała je R. B., który dalej nimi rozporządzał, a które to środki pochodziły z czynu zabronionego w postaci nie odprowadzania podatku VAT w związku z transakcjami obrotu złomem w kwocie 100165,96 zł, to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona przestępstwa
z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 299 § 1 i 5 k.k. skazał ją na karę 1 roku i 6 miesięcy lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 39 § 1 i 2 k.k.s. połączono wymierzone J. S. kary pozbawienia wolności i orzeczono jedną karę łączną w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności, z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w dniu 11.02.2008r.

Zaskarżonym wyrokiem Sad Okręgowy uznał również J. L. winnym tego, że w okresie od 2 lutego 2004r. do grudnia 2005r. w B., R.
i innych miastach woj. (...), czyniąc sobie stałe źródło dochodu, działając
ze z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie
i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami, współorganizował i brał udział
w procederze związanym z nie odprowadzaniem podatku VAT znacznej wartości
w związku z obrotem złomem, w ten sposób, że skupował od innych osób kwity wagowe, przekazywał je innym osobom w celu sporządzenia na ich podstawie faktur, które też w niektórych przypadkach sam sporządzał, oraz przekazywał innym osobom pieniądze uzyskane z wystawionych faktur, które były uzyskane na skutek rzekomej sprzedaży przez w/w firmy centralom handlowym zajmujących się handlem złomem, której to sprzedaży w/w firmy faktycznie nie prowadziły, gdyż do hut złom dostarczały inne podmioty, którym przekazywano numer kontaktu na wjazd,
a od których kupowano potem jedynie kwity wagowe określające wagę wwiezionego złomu, oraz współorganizował skupowanie powyższych kwitów od tych podmiotów, na podstawie których wystawiano faktury na transakcje, które w rzeczywistości
nie miały miejsca, a następnie w celu uchylenia się od opodatkowania nie ujawniały przedmiotu i podstawy opodatkowania właściwym Urzędom Skarbowym i nie odprowadzały należnego podatku VAT w kwocie 1 643907,06 zł na szkodę Skarbu Państwa to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona z art. 54 § 1 k.k.s.
i 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 k.k.s. w zw. art. 7 § 1 k.k.s. i 6 § 2 k.k.s.
i za to na podstawie art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 2 k.k.s. skazał go na karę 1 roku
i 6 miesięcy lat pozbawienia wolności.

Sąd uznał również oskarżonego J. L. winnym tego , że w okresie
od 2 lutego 2004r. do grudnia 2005r. w B., R. i innych miastach woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami ze z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, w celu ukrycia przestępczego pochodzenia środków pieniężnych przyjmował je m. in. od M. T. oraz innych osób, i przekazywał je R. B., który dalej nimi rozporządzał, a które to środki pochodziły z czynu zabronionego w postaci nie odprowadzania podatku VAT w związku z transakcjami obrotu złomem w kwocie
1 643907,06zł, to jest przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 299 § 1 i 5 k.k. skazał go na karę 1 roku i 6 miesięcy lat pozbawienia wolności

Na podstawie art. 39 § 1 i 2 k.k.s. sąd połączył wymierzone oskarżonemu J. L. kary pozbawienia wolności orzekając jedną karę łączną
w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności i zaliczając na jej poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 26.04.2007r. do dnia 21.02 .2008r.

Na podstawie art. 299 § 7 k.k. Sąd Okręgowy orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa równowartość przedmiotu przestępstw z art. 299 § 1 i 5 k.k. od R. B. i J. L. solidarnie - w tym do kwoty 100165,96 zł solidarnie także
z J. S. - kwoty 1 643907,06 zł.

Wyrok ten został zaskarżony apelacjami prokuratora oraz obrońców oskarżonych R. B., J. S. oraz J. L..

Prokurator zaskarżył wyrok w całości i postawił mu zarzuty:

-

obrazy prawa materialnego, a to art. 271 § 1 k.k. przez jego niezastosowanie, skutkujące uznaniem, że oskarżeni swoim zachowaniem wyczerpali znamiona jedynie przestępstwa skarbowego określonego w art. 62 §1 k.k.s.,

-

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mającego wpływ na jego treść, wynikającego z błędnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, polegającego na przyjęciu, iż brak jest podstaw do przypisania oskarżonym działania z zamiarem bezpośrednim doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Skarbu Państwa co doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia, iż zachowaniu oskarżonych nie można przypisać znamion przestępstwa z art. 286 §1 k.k. pomimo, że prawidłowa ocena zebranych w sprawie dowodów prowadzi do wniosku, że działając z zamiarem bezpośrednim swoim zachowaniem wprowadzili w błąd pracowników urzędów skarbowych i doprowadzili Skarb Państwa do niekorzystnego rozporządzenia mieniem,

-

naruszenia prawa procesowego, a to art. 424 k.p.k. przez sporządzenie wadliwego uzasadnienia, w którym nie wyjaśniono podstawy prawnej wyroku w zakresie przypisania oskarżonym czynów wypełniających znamiona przestępstw skarbowych z art. 54 §1 k.k.s. i art. 62 §1 k.k.s. przy jednoczesnym uznaniu, że nie doszło do wypełnienia znamion przestępstwa stypizowanego w Kodeksie Karnym.

Stawiając te zarzuty prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Obrońca oskarżonych R. B. i J. S. w swej apelacji podniósł zarzuty:

-

obrazy przepisów prawa procesowego, a to art. 7 k.p.k. przez dowolną ocenę dowodów w szczególności w zakresie wyjaśnień i zeznań M. T.,

-

błędu w ustaleniach faktycznych, które miały wpływ na treść wyroku przez przyjęcie, że R. B. organizował proceder związany z nieodprowadzaniem podatku VAT oraz obejmował swym zamiarem nieodprowadzanie tego podatku, polecał innym osobom zakładanie firm, że oskarżona J. S. obejmowała swym zamiarem nieodprowadzanie podatku VAT, a także, iż transakcje na podstawie, których wystawiano faktury VAT w rzeczywistości nie miały miejsca, podczas gdy zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń.

Ponadto obrońca oskarżonych R. B. i J. S. podniósł zarzut obrazy prawa materialnego, a to art. 299 § 1 i 5 k.k. przez przyjęcie, że zachowanie oskarżonych wyczerpuje znamiona przestępstwa opisanego w tym przepisie. W ocenie obrońcy, przedmiotem czynności wykonawczej prania brudnych pieniędzy nie mogą być bowiem środki, które pochodzą bezpośrednio z innego czynu zabronionego.

Z ostrożności procesowej obrońca zarzucił wymierzenie oskarżonym rażąco surowych kar pozbawienia wolności.

Stawiając te zarzuty obrońca oskarżonych R. B. i J. S. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonych, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Obrońca oskarżonego J. L. w swym środku odwoławczym podniósł zarzuty:

-

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegającego na przyjęciu, że oskarżony J. L. dopuścił się popełnienia przypisanego mu czynu z art. 54 §1 k.k.s. i art.64 §1 k.k.s. podczas, gdy analiza materiału dowodowego wskazuje, iż nie można mu przypisać zamiaru działania w celu nieodprowadzenia podatku VAT w związku z obrotem złomem, a także iż w okresie objętym zarzutem dochodziło do fikcyjnego obrotu złomem,

-

naruszenia prawa materialnego, a to art. 299 § 1 k.k., przez przyjęcie, iż wypłacanie z kont bankowych środków finansowych, pochodzących bezpośrednio z czynu zabronionego stanowi działanie wyczerpujące znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 k.k.,

-

naruszenie prawa materialnego, a to art. 299 § 7 k.k. przez orzeczenie przepadku równowartości przedmiotu przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. względem wszystkich oskarżonych solidarnie, zamiast w częściach, w jakich przypadła im wspólnie osiągnięta korzyść majątkowa.

Stawiając te zarzuty obrońca J. L. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

W szczególności apelacja oskarżyciela publicznego okazała się o tyle skuteczna, że w jej wyniku koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Na obecnym etapie przedwczesnym byłoby odnoszenie się do zarzutów podniesionych przez obrońców oskarżonych a dotyczących błędnych ustaleń faktycznych, czy też nieprawidłowej oceny dowodów, jako że Sąd I instancji będzie musiał na nowo przeprowadzić postępowanie dowodowe, dokonać oceny zgromadzonych dowodów i ustalić stan faktyczny sprawy. Jednak należy zauważyć, iż przeprowadzona w niniejszym postępowaniu ocena dowodów wydaje się spełniać kryteria zakreślone art. 7 k.p.k., wbrew zarzutom postawionym w apelacji obrońcy oskarżonych R. B. i J. S..

Przypomnieć bowiem należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. gdy:

- jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy,

- stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego,

-

jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku.

Nie można jednak tracić z pola widzenia okoliczności, iż Sąd meriti ograniczył ustalenia faktyczne do okoliczności związanych z wypełnieniem przez oskarżonych znamion czynów przestępczych opisanych w art. 54 §1 k.k.s., art. 62 §1 k.k.s. i art. 299 §1 i §5 k.k. Oskarżeni R. B. i J. S. mieli natomiast postawione zarzuty popełnienia przestępstw z art. 18 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. przy zast. art. 12 k.k., natomiast J. L. zarzut popełnienia przestępstwa z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 k.k. przy zast. art. 12 k.k. W tej sytuacji przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym będzie ocena zgromadzonych dowodów i poczynienie ewentualnych ustaleń również w zakresie wyczerpania przez oskarżonych znamion występków opisanych w tychże przepisach.

Niewątpliwie rację ma bowiem oskarżyciel publiczny zarzucając Sądowi I instancji naruszenia art. 424 k.p.k. Jakkolwiek uzasadnienie wyroku sporządzane jest już po jego wydaniu, tym samym naruszenie przepisu art. 424 k.p.k. nie może mieć wpływu na treść orzeczenia, to jednak niewyjaśnienie przyczyn uzasadniających wydanie orzeczenia lub jego istotnej części może utrudniać, czy też wręcz uniemożliwiać merytoryczną kontrolę tego orzeczenia.

Przepis art. 424 k.p.k., określający niezbędne "minimum" uzasadnienia wyroku (zob. P. Hofmański, S. Zabłocki "Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych", Kraków 2006, s. 265-268), odnoszącego się do jego struktury (zawartości) merytorycznej i układu wewnętrznego, nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, jakie elementy muszą znaleźć się bezwzględnie w każdym poprawnie sporządzonym uzasadnieniu. Jednym z nich jest wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.

Należy przyznać, iż Sąd dokonał analizy tejże podstawy w odniesieniu do „prania brudnych pieniędzy” przez oskarżanych, ale całkowicie jej zabrakło w stosunku do czynów bazowych, to jest „wyłudzenia” od Skarbu Państwa podatku VAT. Wprawdzie w uzasadnieniu poczynione zostały uwagi odnośnie wyczerpania przez poszczególnych oskarżonych znamion występków z art. 54 § 1 k.k.s. i 62 § 1 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 k.k.s. w zw. art. 7 § 1 k.k.s. i 6 § 2 k.k.s., jednak nie może to zostać uznane za prawidłowe wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. Oskarżonym postawiono bowiem zarzuty dokonania czynów z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. przy zast. art. 12 k.k. Sąd natomiast w ogóle nie odniósł się do kwestii dlaczego nie dopatrzył się w działaniach sprawców znamion przestępstw opisanych w Kodeksie karnym, a tylko występków skarbowych. Oczywiście w tej materii mamy do czynienia z różnymi stanowiskami, jednak jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2011r. w sprawie III KK 192/11 (OSNKW2012/4/39), jeżeli przy rozbieżności poglądów w doktrynie i orzecznictwie sąd decyduje się podzielić określone stanowisko, to powinien, nie tylko przez samo odwołanie się do niego, ale także przez rozważenie argumentów wyrażanych przez zwolenników innego poglądu, wskazać w sposób przekonujący powody trafności aprobowanego poglądu i niezasadności jego przeciwieństwa.

Tego nie tylko nie uczynił Sąd meirti, ale nawet nie wskazał, iż istnieje w ogóle możliwość odmiennej kwalifikacji zachowań oskarżonych. Tymczasem już w orzeczeniu z dnia 1 marca 2004r. w sprawie o sygn. V KK 248/03 Sąd Najwyższy stwierdził, iż w wypadku, gdy czynności wykonawcze sprawcy wyłudzającego nienależny zwrot podatku VAT, w myśl ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), nie sprowadzają się do zaniechania rzetelnego zgłoszenia przedmiotu opodatkowania, prowadzącego do uniknięcia wydatku z własnego mienia kosztem uszczuplenia spodziewanego dochodu finansowego Skarbu Państwa, lecz polegają na działaniu fingującym istnienie obowiązku podatkowego - wyłącznie w celu osiągnięcia z tego tytułu korzyści z majątku Skarbu Państwa - przez upozorowanie przed organem skarbowym (przy pomocy fikcyjnych dokumentów lub przez podjęcie innych jeszcze czynności) przeprowadzenia realnej transakcji, w tym dotyczącej rzeczywiście istniejącego towaru, a nie jego substytutu, to działanie takie stanowi przestępstwo określone w przepisach Kodeksu karnego, nie zaś przestępstwo skarbowe. (OSNKW 2004/5/51, OSP 2004/12/161, Biul.SN 2004/5/15, Wokanda 2005/7-8/34, POP 2006/2/38).

Podobnie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013r. w sprawie o sygn. akt II KK 20/13 czytamy: „Osoba, która tworzy albo współtworzy podmiot gospodarczy jedynie w celu wykorzystania procedury zwrotu nadpłaconego VAT i podejmuje działania dla osiągnięcia tego celu przez nabywanie lub podrabianie dokumentów związanych z tym podatkiem, przedkładając je następnie odpowiedniemu organowi skarbowemu, bez prowadzenia poza tym jakiejkolwiek działalności gospodarczej rozliczanej ze Skarbem Państwa, dopuszcza się przestępstwa powszechnego, o jakim mowa w art. 286 § 1 k.k. (OSNKW 2013/10/91).

Z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń wynikało, iż oskarżeni polecali innym osobom zakładanie fikcyjnych firm, jak też wystawiając fikcyjne faktury sprzedaży złomu, przez działające firmy uzyskiwali od central handlowych (...), (...), (...),, (...) zapłatę za złom powiększoną o podatek VAT, którego następnie nie odprowadzano do Urzędów Skarbowych. Firmy te w rzeczywistości nie kupowały, ani też nie sprzedawały złomu, a faktury były wystawiane w oparciu o kwity wagowe skupowane od różnych dostawców złomu.

W tej sytuacji należy poczynić stosowne ustalenia i rozważyć, czy nie mamy do czynienia z wyczerpaniem znamion przestępstwa z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. przy zast. art. 12 k.k., a nie wyłącznie przestępstwa skarbowego. Wykazanie tego sprawcom wiązać się musi z precyzyjnym ustaleniem, czy miało miejsce wprowadzenie w błąd i kogo, na czym to wprowadzenie w błąd dokładnie polegało oraz czy na skutek ewentualnego wprowadzenia w błąd doszło do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Tylko wówczas można bowiem rozważać wyczerpanie znamion przestępstwa z art. 286 §1 k.k. Bezspornym w sprawie pozostaje, iż oskarżeni nie otrzymywali zwrotu podatku VAT od Skarbu Państwa. Tym niemniej wydaje się, iż można by czynić rozważania co to przestępstwa oszustwa. Jednak wymaga to ustalenia, czy centrale skupu złomu, jak (...), (...), (...),, (...), które płaciły za wystawiane faktury należność powiększoną o podatek VAT, podatek ten następnie „odzyskiwały” od Skarbu Państwa, czyli czy miało miejsce ze strony organów skarbowych podjęcie decyzji o zwrocie tegoż podatku lub jego zaliczeniu na poczet innych należności.

Sąd musi przy tym również pamiętać, aby nie wyjść poza granice zakreślone aktem oskarżenia.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy niezbędnym będzie ponadto dokonanie prawidłowej kwalifikacji zachowań oskarżonych związanych z wystawianiem faktur dotyczących rzekomej sprzedaży złomu. Sąd w opisie czynu wprowadza zapis o „wystawianiu faktur dotyczących rzekomej sprzedaży” natomiast w ogóle nie uzasadnia dlaczego przyjmuje w tej sytuacji kwalifikację z art. 62 §1 k.k.s. Znamię czynnościowe wystawienia faktury lub rachunku z art. 62 § 2 k.k.s. w sposób nierzetelny obejmuje zachowanie polegające na sporządzeniu dokumentu nieodzwierciedlającego stanu rzeczywistego.

Znamię czynnościowe "wystawia w sposób wadliwy" oznacza natomiast wystawienie w sposób niezgodny z przepisami prawa, które jednocześnie nie jest wystawieniem w sposób nierzetelny. Nierzetelność dokumentu jest bowiem pojęciem zakresowo węższym od wadliwości: każda zatem nierzetelność jest wadliwością, ale nie każda wadliwość jest nierzetelnością.

W orzecznictwie wywodzi się też, iż wystawienie faktury VAT z wykazanym w niej podatkiem, która nie odzwierciedla rzeczywistej sprzedaży (a więc nie stwarza obowiązku podatkowego) i której wystawienie, bądź posłużenie się nią nie godzi w żaden obowiązek podatkowy powoduje odpowiedzialność z odpowiedniego przepisu Kodeksu karnego, nie zaś ze stanowiącego normę specjalną art. 62 k.k.s. (por. uchwały Sądu Najwyższego wydane w dniu 30 września 2003 r.: w składzie 7 sędziów, I KZP 22/03 i w składzie 3 sędziów, I KZP 16/03, OSNKW 2003, z. 9-10, poz. 75 i 77). Prowadzi to do wniosku, że brak warunku w postaci rzeczywistego zaistnienia sprzedaży towarów, choćby zdarzenie zostało potwierdzone (fikcyjną) fakturą, przenosi rozważania co do działania powiązanego z faktem wystawienia bądź posłużenia się tą fakturą na grunt przepisów prawa powszechnego, o ile działanie to (nie godząc w żaden obowiązek podatkowy) wypełnia znamiona przestępstwa. Dlatego też rozważyć, czy sprawcy nie wyczerpali swym zachowaniem znamion przestępstwa z art. 271 §1 k.k., jednak w tej materii brak jest dotychczas stosownych ustaleń.

W przypadku wystawiania faktur nie odzwierciedlających rzeczywistego stanu rzeczy możemy mieć do czynienia z fakturami nierzetelnymi, i o takich mowa jest w art. 62 § 2 k.k.s., czyli z fakturami nie nieodzwierciedlającymi rzeczywistego przebiegu zdarzenia odnośnie do niektórych tylko jego elementów, przy zaistnieniu jednak samej transakcji, jak i z fakturami fikcyjnymi, dokumentującymi czynności w ogóle niezaistniałe. W pierwszej sytuacji wchodzi w grę odpowiedzialność z art. 62 § 2 k.k.s., gdyż przepis ten jako lex specialis wypiera normę ogólną, czyli art. 271 § 1 k.k. Przepis art. 62 § 2 k.k.s., w zakresie penalizacji wystawiania faktur nierzetelnych zawiera bowiem w takim wypadku znamiona wskazane w art. 271 § 1 k.k., a znamieniem specjalizującym jest rodzaj wystawianego dokumentu (faktura) oraz ograniczenie kręgu podmiotów tego czynu do wystawcy faktury. Jednak nie można tego stanowiska odnosić wprost do faktur fikcyjnych. Jeżeli faktury takie nie godzą w żaden obowiązek podatkowy nie można mówić o zaistnieniu czynu określonego w art. 62 § 2 k.k.s. Wreszcie należy zauważyć, iż takie faktury mogą mieć na celu zarówno godzenie w obowiązek podatkowy, jak też wywołanie innych skutków. Wówczas należałoby uznać, iż między art. 271 § 1 k.k. i art. 62 § 2 k.k.s. nie zawsze zachodzi stosunek specjalności, który eliminowałby kwalifikację z art. 271 § 1 k.k.

Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie miał ułatwioną sytuację w zakresie kwalifikacji prawnej czynów oskarżonych polegających na „praniu brudnych pieniędzy”. W przypadku bowiem ustalenia, iż sprawcy ponoszą winę w tym zakresie związany będzie treścią uchwały podjętej przez Sąd Najwyższy 18 grudnia 2013r. w myśl, której:

1. Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. są wymienione w tym przepisie "środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości" pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia czynu zabronionego;

2. Sprawcą przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. może być również sprawca czynu zabronionego, z którego popełnieniem związana jest korzyść stanowiąca przedmiot czynności wykonawczej.

Z uwagi jednak na fakt, iż ustawodawca nie wymaga wprawdzie ustalenia przez sąd, aby czyn, stanowiący źródło wartości majątkowych mających charakter "brudnych pieniędzy", spełniał wszystkie znamiona przestępstwa, to jednak sąd nie jest zwolniony z konieczności udowodnienia przynajmniej tych przedmiotowych elementów czynu "pierwotnego", które pozwalają na jego zakwalifikowanie pod znamiona konkretnego czynu zabronionego zawartego w ustawie karnej, ani też nie jest zwolniony od wskazania tej kwalifikacji. (wyrok SN z dnia 4 października 2011r. w sprawie o sygn. III KK 28/11, OSNKW 2011/11/101, LEX nr 1099304, Biul.SN 2011/12/13).

Dlatego też koniecznym było uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie go do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd ten zwróci również szczególną uwagę na czyn zarzucony w punkcie V, a przypisany J. L. w punkcie 9. W opisie bowiem czytamy, iż oskarżony ten „współorganizował i brał udział w procederze związanym z nie odprowadzaniem podatku VAT znacznej wartości w związku z obrotem złomem ...”. Bark jest natomiast wyjaśnienia na czym miało polegać „współorganizowanie” przez J. L. przestępczego procederu.