Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SO del. Bohdan Bieniek

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 stycznia 2013 r. sygn. akt V U 612/10

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz M. O. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt IIII AUa 306/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 31 marca 2010 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) odmówił M. O. przyznania prawa do emerytury pomostowej. W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie spełnił przesłanek z art. 9 i 49 powyższej ustawy, ponieważ nie przedstawił zaświadczenia pracodawcy potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy oraz rozwiązanie stosunku pracy podczas zatrudnienia na kolei na stanowisku maszynisty pojazdu trakcyjnego nie nastąpiło na skutek orzeczenia wydanego przez lekarza medycyny pracy stwierdzającego, że wnioskodawca jest niezdolny do wykonywania pracy na takim stanowisku.

M. O. w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej.

Sąd Okręgowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 8 października 2010 roku zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.. Następnie zaś postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 16 stycznia 2013 roku (k. 48) podjął zawieszone postępowanie na podstawie art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c..

Po rozpoznaniu odwołania od zaskarżonej decyzji, Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 24 stycznia 2013 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. O. emeryturę pomostową od dnia 10 lipca 2009 roku oraz ustalił, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Sąd Okręgowy ustalił, że M. O. urodził się w dniu 5 sierpnia 1953 roku, pracował w pełnym wymiarze czasu pracy od dnia 1 sierpnia 1976 roku do dnia 28 lutego 1987 roku na stanowisku pomocnika maszynisty oraz od dnia 1 marca 1987 roku do dnia 7 czerwca 2005 roku na stanowisku maszynisty. W dniu 18 czerwca 2009 roku zostało wystawione zaświadczenie lekarskie, w którym orzeczono, że M. O. wobec przeciwwskazań zdrowotnych jest niezdolny do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych. Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 4, 9 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych uznał, że w rozpoznawanej sprawie ostatecznie sporna pozostawała ocena jednej z przesłanek prawa do emerytury pomostowej określona w art. 9 pkt 3 ustawy tj. wydanie orzeczenia przez lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac przez M. O. jako maszynisty pojazdów trakcyjnych (k. 54v). W ocenie Sądu Okręgowego niezasadne jest stanowisko organu rentowego zaprezentowane w niniejszej sprawie , iż rozwiązanie stosunku pracy M. O. podczas zatrudnienia na kolei na stanowisku maszynisty pojazdu trakcyjnego nie nastąpiło na skutek orzeczenia wydanego przez lekarza medycyny pracy, stwierdzającego iż wnioskodawca jest niezdolny do wykonywania pracy na tym stanowisku. Zdaniem Sądu I instancji z treści art. 9 pkt 3 ustawy nie można wywieść wniosku, że wymagane jest przedstawienie przez ubezpieczonego orzeczenia o niezdolności do pracy maszynisty pojazdu trakcyjnego powstałej w czasie wykonywania pracy na tym stanowisku. Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2012 roku wydanym w sprawie I UK 276/11 uznał, że art. 9 pkt 3 ustawy nie zastrzega warunku orzeczenia o niezdolności do pracy w trakcie zatrudnienia na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych , wobec tego nie ma żadnych podstaw do twierdzenia, iż uprawnienie do emerytury pomostowej jest uzależnione od spełnienia takiej przesłanki. W ocenie Sądu Okręgowego wydanie przez lekarza medycyny pracy orzeczenia o niezdolności do wykonywania pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych już po rozwiązaniu przez zakład pracy stosunku pracy, nie stanowi przeszkody do przyznania emerytury pomostowej na podstawie art. 49 w związku z art. 9 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. Przy ocenie przesłanki wymaganej do nabycia prawa do emerytury pomostowej, o której mowa w art. 9 pkt 3 ustawy, należy również zdaniem Sądu I instancji mieć na uwadze, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło nie tylko przed dniem wejścia wżycie niniejszej ustawy, ale w ogóle przed jej uchwaleniem, jako że miało to miejsce z dniem 7 czerwca 2005 roku. Nie sposób zatem żądać od ubezpieczonego, aby przewidział zamysł ustawodawcy, iż warunkiem nabycia prawa do świadczenia będzie przedstawienie zaświadczenia lekarza medycyny pracy. Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro wnioskodawca uzyskał orzeczenie o niezdolności do pracy w charakterze maszynisty pojazdów trakcyjnych w dniu 18 czerwca 2009 roku, a wniosek o emeryturę złożył w dniu 10 lipca 2009 roku, spełniając wszystkie pozostałe warunki uprawniające do emerytury pomostowej, to należało mu przyznać żądaneświadczenie. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. oraz art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: DZ. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.

Organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 49 w związku z art. 9 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych poprzez uznanie przez Sąd, że odwołujący się spełnia wszystkie warunki do przyznania emerytury pomostowej, w sytuacji gdy zdaniem organu rentowego materiał dowodowy zebrany w sprawie tego nie potwierdza.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy przyjmuje za swoje.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w kwestii przyznania M. O. prawa do emerytury pomostowej toczyła się sprawa z odwołania M. O. od decyzji z dnia 22 grudnia 2009 roku, w której organ rentowy odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do emerytury pomostowej . W sprawie tej Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 6 października 2010 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. O. emeryturę pomostową od dnia 10 lipca 2009 roku. Kwestią sporną w tej sprawie było ustalenie, czy M. O. po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych tj. czy był zatrudniony na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych w rozumieniu załącznika 2 pt 5 do tej ustawy. Sąd Apelacyjny w Białymstoku na skutek apelacji organu rentowego od powyższego wyroku, wyrokiem z dnia 11 stycznia 2011 roku w sprawie III AUa 898/10 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję. Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 29 czerwca 2011 roku oddalił dowołanie i zasądził od M. O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego za II instancję. Sąd Apelacyjny w Białymstoku po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy od powyższego wyroku, wyrokiem z dnia 12 grudnia 2011 roku oddalił apelację i odstąpił od obciążania M. O. kosztami zastępstwa procesowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. za II instancję. Po złożeniu skargi kasacyjnej przez pełnomocnika wnioskodawcy, Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 5 października 2012 roku w sprawie I UK 181/12 oddalił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że ustalenie przez Sąd Apelacyjny, iż ubezpieczony nie wykonywał pracy na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prowadzi do wniosku, że uprawnione jest przyjęcie przez ten Sąd, iż praca przez niego wykonywana nie jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 lub ust. 3 w związku z art. 3 ust. 4 lub ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. To z kolei prowadziło do uznania, że ubezpieczony nie spełnia jednego z warunków niezbędnych do nabycia prawa do emerytury pomostowej wymienionego w art. 4 pkt 6 ustawy, albowiem po dniu 3 grudnia 2008 roku (w czasie swojego jedynego zatrudnienia w tym okresie) nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Na marginesie Sąd Najwyższy wskazał, że praca na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych nie jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy, lecz pracą w szczególnym charakterze o której mowa w art. 3 ust. 3 ustawy.

Mając na uwadze prawomocny wyrok Sądu Okręgowego wydany w sprawie V U 111/11, ostatecznie uznano, iż M. O. po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy maszynisty pojazdu trakcyjnego tj. pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, a zatem nie spełnił przesłanki z art. 4 pkt 6 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku warunkujących przyznanie prawa do emerytury. Jednakże kwestią nadal aktualną i pozostającą do wyjaśnienia w niniejszej sprawie pozostawało, czy M. O. spełnił przesłanki z art. 9 i 49 ustawy uprawniające go do przyznania prawa do emerytury.

W myśl art. 49 ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która: po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.Natomiast zgodnie z art. 9 ustawy pracownik wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;ma okres pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych wymienionej w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat; lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac jako maszynista pojazdów trakcyjnych.

W odniesieniu do M. O. nie ulegało wątpliwości, iż osiągnął on wymagany wiek i legitymuje się wymaganym okresem pracy w szczególnym charakterze wynoszącym co najmniej 15 lat na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych, wymienionym w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy. Natomiast kwestią sporną pozostawało spełnienie przez wnioskodawcę przesłanki wydania przez lekarza medycyny pracy orzeczenia o niezdolności do wykonywania pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych. Nie ulegało wątpliwości, iż M. O. otrzymał świadectwo wykonywania pracy w szczególnym charakterze za okres od dnia 15 czerwca 2009 roku do dnia 19 czerwca 2009 roku (k. 3-5 akt rentowych), zaś zaświadczenie o przeciwwskazaniach zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty trakcyjnego zostało wydane w dniu 18 czerwca 2009 roku (k. 7 akt rentowych). Stąd też należało ustalić, czy zaświadczenie lekarskie dostarczone przez wnioskodawcę spełnia warunek wskazany w art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych.

Odnosząc się do stanowiska organu rentowego, zeprezentowanego w apelacji, należy wskazać, że z literalnego brzmienia art. 9 pkt 3 ustawy nie wynika wprost w jakim momencie powinno zostać wystawione zaświadczenie lekarskie o niezdolności do wykonywania pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych. Zdaniem organu rentowego intencją ustawodawcy było, aby osoba pracująca na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych mogła przejść na emeryturę pomostową w sytuacji, gdy stan jej zdrowia uniemożliwia jej kontynuowanie zatrudnienia. Z powyższego organ rentowy wywiódł, iż przesłankę z art. 9 pkt 3 ustawy spełnia jedynie taki pracownik, który wykonując pracę w szczególnym charakterze na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych uzyska w trakcie badań okresowych zaświadczenie, że jest niezdolny do wykonywania takiej pracy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, organ rentowy dokonał nadinterpretacji powyższego przepisu, uzupełniając jego brzmienie o treść, która w rzeczywistości nie została w nim zawarta. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych, a zatem nie można ich poddawać ani wykładni rozszerzającej, ani zwężającej, modyfikującej wyczerpująco i kazuistycznie określone przez ustawodawcę uprawnienia do świadczeń (por. np. wyroki Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych: z dnia 16 sierpnia 2005 r. I UK 378/2004 OSNP 2006/13 - 14 poz. 218; z dnia 23 października 2006 r. I UK 128/2006 OSNP 2007/23 - 24 poz. 359;). Natomiast z literalnego brzmienia art. 9 pkt 3 ustawy nie wynika, że pracownik powinien uzyskać zaświadczenie lekarskie wyłącznie w trakcie trwania zatrudnienia. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 lutego 2012 roku (I UK 276/2011, LexPolonica nr 4003528) wskazał, iż pojęcie „pracownik” zawarte w treści tego przepisu nie oznacza osoby aktualnie zatrudnionej, bowiem legalna definicja pracownika w rozumieniu ustawy zawarta jest w jej art. 2 pkt 3, który stanowi, że przez określenie pracownik rozumie się nie tylko ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2a i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.), podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale również ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu takiej pracy podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, a więc osobę niepozostającą aktualnie w stosunku pracy. Skoro więc art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych nie zastrzega warunku orzeczenia o niezdolności do pracy w trakcie zatrudnienia na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych, to nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że uprawnienie do emerytury pomostowej uzależnione jest od spełnienia takiej przesłanki. Znaczenie językowe przepisu, w ocenie Sądu Najwyższego, jest jednoznaczne, a odwołanie się do dyrektyw celowościowych, doprowadziłoby do niedopuszczalnej zawężającej wykładni tego przepisu.

W orzecznictwie podkreśla się, że względy interesu publicznego wymagają, aby czynności związane z prowadzeniem pojazdów trakcyjnych wykonywały osoby o wysokiej sprawności psychofizycznej, która ulega naturalnemu obniżeniu wraz z wiekiem. Z tej przyczyny ustawodawca umożliwił im uzyskanie prawa do emerytury w wieku aż o 10 lat niższym od powszechnego, jednakże pod dodatkowym warunkiem wykazania niezdolności do wykonywania pracy tego rodzaju. Z tego punktu widzenia nieistotne jest więc, kiedy ta niezdolność zostanie stwierdzona, byle stosownym orzeczeniem lekarza medycyny pracy ubezpieczony legitymował się w dniu składania wniosku o emeryturę pomostową (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 roku, II UK 292/2011, LexPolonica nr 5042222 i z dnia 14 maja 2012 roku, I UK 400/2011, LexPolonica nr 4934929). Mając na uwadze jednoznaczne stanowisko Sądu Najwyższego w kwestii interpretacji art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych należy wskazać, że wykładnia art. 9 pkt 3 ustawy prowadzi do wniosku, że nie zastrzega on warunku wydania orzeczenia o niezdolności do pracy w trakcie zatrudnienia na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych, tym samym nie ma żadnych podstaw prawnych do stwierdzenia, że uprawnienie do emerytury pomostowej uzależnione jest od takiej przesłanki.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że pomimo uznania w sprawie V U 111/11, iż M. O. po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy maszynisty pojazdu trakcyjnego, przedstawione przez niego zaświadczenie lekarskie z dnia 18 czerwca 2009 roku o przeciwwskazaniach zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty trakcyjnego jest skuteczne i spełnia warunek wskazany w art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. Wobec powyższego zasadnie Sąd Okręgowy uznał, iż M. O. spełnił przesłanki z art. 9 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach i rentach uzasadniające przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. Stąd też zarzuty apelacyjne organu rentowego dotyczące nieprawidłowej interpretacji powyższych przepisów okazały się nieuzasadnione.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 §1 i 2 ,art. 99 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 ze zm.).