Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Augustowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2014 r. w Augustowie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. B.

przeciwko R. S.

o zachowek

I.  Zasądza od pozwanego R. S. na rzecz powódki T. B. tytułem zachowku kwotę 14.595,00 zł (czternaście tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych ) z ustawowymi odsetkami od dnia 26.05.2011r. do dnia zapłaty.

II.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

III.  Zasądza od powódki T. B. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 93,80 zł tytułem brakującej zaliczki na opinię biegłego.

IV.  W pozostałym zakresie znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami, w tym również koszty postępowania przed sądem II-giej instancji.

Sygn. akt I C 111/13

UZASADNIENIE

Powódka T. B. wystąpiła z pozwem przeciwko R. S. o zapłatę tytułem zachowku na jej rzecz kwoty 26.250 zł z odsetkami ustawowymi od dnia od dnia 26.05.2011r. do dnia zapłaty. Nadto domagała się zasądzenia od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Uzasadniając roszczenie wskazała, iż postanowieniem z dnia 08.03.2011r. w sprawie I Ns 50/11 Sąd Rejonowy w Augustowie stwierdził nabycie spadku po zmarłej dnia 14.01.2010r. L. Z. (1) na podstawie ustawy na rzecz: męża L. Z. (2) w ¼ części oraz dzieci S. T., J. S., T. B., M. S., J. T. po 3/20 części na rzecz każdego z w/w. Spadkodawczyni w chwili śmierci nie posiadała żadnego majątku, albowiem aktem notarialnym z dnia 22.01.2008r., (...) darowała na rzecz swojego wnuka, pozwanego R. S., zabudowaną nieruchomość, położoną w miejscowości K. o pow. 0,27 ha, oznaczoną jako działka nr (...), tym samym w ocenie powódki do obliczenia zachowku należnego zstępnym należy doliczyć uczynioną przez spadkodawczynię darowiznę, która wyczerpuje cały spadek, a obdarowany pozwany R. S. ponosi odpowiedzialność z tytułu zachowku jako osoba, która otrzymała od spadkodawczyni darowiznę wyczerpującą cały spadek. Zdaniem powódki wartość darowizny określona w akcie notarialnym została znacznie zaniżona i nie może stanowić podstawy do obliczania zachowku. Wywiodła, iż do obliczenia zachowku należy przyjąć wartość nieruchomości w kwocie 350.000 zł. Udział powódki w spadku stanowi 3/20 części, a w konsekwencji przysługuje jej prawo do zachowku w kwocie dochodzonej pozwem.

Pozwany R. S. wniósł oddalenie powództwa i domagał się zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Podniósł, iż brak jest podstaw do przyjęcia jego odpowiedzialności z tytułu zachowku wobec powódki w świetle art. 991 kc i art. 5 kc. Kwestionował także wartość przedmiotu darowizny wskazywaną przez powódkę, uznając ją za zawyżoną, i wniósł o zaliczenie na poczet należnego powódce zachowku, kosztów jej wychowania i wykształcenia i obniżenia kwoty należnego zachowku.

Sąd ustalił i zważył , co następuje:

Bezspornym jest, iż postanowieniem Sądu Rejonowego w Augustowie z dnia 08.03.2011r. w sprawie I Ns 50/11Sąd stwierdził, że spadek po L. Z. (1) zmarłej dnia 14.01.2010r. w A., ostatnio stale zamieszkałej w A. na podstawie ustawy nabyli: mąż L. Z. (2) w ¼ części oraz syn S. T. w 3/20 części, córka J. S. w 3/20 części, córka M. S. w 3/20 części i syn J. T. w 3/20 części oraz córka T. B. w 3/20 części (dowód: akta sprawy I Ns 50/11).

Poza sporem pozostawało również, że spadkodawczyni aktem notarialnym z dnia 22.01.2008r. (...) darowała na rzecz swojego wnuka R. S., własność zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości K. o pow. 0,27ha, składającej się z działki oznaczone numerem geodezyjnym (...), a wartość darowizny określono na kwotę 20.000zł (dowód: akt notarialny: k. 22).

Z pisemnej opinii K. T. (1) (k. 244-265)-biegłej z zakresu szacowania nieruchomości wynika, iż wartość rynkowa w/w nieruchomości wg stanu na dzień dokonania darowizny tj. 22.01.2008r. stanowi kwotę 185.800 zł

W pisemnej opinii uzupełniającej (k.299-301) biegła K. T. podtrzymała w całości opinię podstawową i odniosła się do zastrzeżeń zgłoszonych przez pełnomocnika powódki, które rozstrzygnęła i wyczerpująco uzasadniła swoje stanowisko. Pełnomocnik pozwanego nie kwestionował wniosków płynących z opinii biegłej.

Sąd obdarzył walorem wiarygodności opinie złożone przez biegłą K. T. jako wyczerpujące, logiczne, należycie umotywowane i sporządzone przez osobę legitymującą się wiedzą specjalistyczną.

Świadkowie w osobach B. B. (k.146-146v)-córki powódki, P. B. (k. 193)-syna powódki, M. B. (k. 146v-147)-męża powódki, S. T. (k. 147v)-brata powódki, J. S. (k. 194v)-siostry powódki, E. T. (k.147)- krewnej powódki i pozwanego potwierdzili, iż relacje pomiędzy spadkodawczynią a jej córką-powódką w niniejszej sprawie układały się poprawnie, powódka odwiedzała matkę głównie w okresie letnim, utrzymywały ze sobą również kontakt telefoniczny.

Świadek M. K. (k. 147)-szwagier pozwanego także potwierdził, iż powódka w okresie letnim odwiedzała matkę. Wskazał, iż miała miejsce sytuacja, że powódka pokłóciła się z matką, lecz nieznany jest mu powód kłótni, jak również data, kiedy to nastąpiło.

Sąd obdarzył zeznania w/w świadków walorem wiarygodności, jako spójne, logiczne i korespondujące wzajemnie.

Zeznania osób nie związanych z żadną ze stron postępowania znających spadkodawczynię w osobach S. S. (k. 193v), I. K. (k. 193v-194), K. M. (k. 194), B. R. (k. 194-194v) również nie wskazują, aby pomiędzy powódką a jej matką relacje układały się w sposób nieprawidłowy. Spadkodawczyni nigdy nie skarżyła się na żadne z dzieci.

Sąd uznał zeznania świadków za wiarygodne jako spójne i logiczne.

W myśl art. 991 § 1 kc, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). W § 2 tegoż przepisu wskazano, iż jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Przy obliczaniu wysokości zachowku należy ustalić czystą wartość spadku. Wartość ta to różnica między wysokością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych. Punktem odniesienia przy ustalaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Ustalenie składu spadku, mianowicie różnicy między wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego spadku (pasywów), następuje więc, co do zasady, według reguł określonych w art. 922 k.c., nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku (wyr. SN z dnia 14 marca 2008 r., IV CSK 509/07, Lex nr 445279).

Zgodnie z treścią art. 1000 § 1 kpc, jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Powyższy przepis stanowi drogę do dochodzenia roszczenia z tytułu zachowku dla osoby uprawnionej w sytuacji niemożności dochodzenia zachowku od spadkobiercy zgodnie z ogólną i podstawową regułą art. 991 kc. W sytuacji zaistnienia takiej niemożności właśnie norma art. 1000 kc pozwala na skierowanie żądania zaspokojenia zachowku do os. 3-obdarowanej przez spadkodawcę przed śmiercią. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy spadkodawca w dacie zgonu nie posiada majątku, gdyż wyzbył się go przed śmiercią w drodze poczynienia darowizn. Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, iż nie istnienie składników majątku spadkowego w dacie otwarcia spadku po L. Z. (1) nie było przez strony kwestionowane, tym samym powódka skierowała swoje roszczenie przeciwko właściwej osobie-obdarowanemu pozwanemu.

W ocenie Sądu brak jest podstaw do uznania, iż zachowanie powódki względem swojej matki-spadkodawczyni było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przesłuchani w niniejszej sprawie świadkowie potwierdzili, iż relacje powódki z matką układały się w sposób normalny, prawidłowy, matka z córką utrzymywały kontakt zarówno osobisty, jak również telefoniczny, a spadkodawczyni nie zgłaszała żadnych obiekcji co do relacji z powódką. Należy wskazać, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że strona, która usiłuje wywieść skutki prawne wynikające z treści art. 5 k.c., zgodnie ze spoczywającym na niej ciężarem dowodu, powinna wskazać jaką przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego naruszył przeciwnik swym postępowaniem (por. wyrok SA w Białymstoku z 06.11.2013 I ACa 472/13 LEX nr 1400217). W przedmiotowej sprawie pozwany nie udowodnił naruszenia przez powódkę jakiejkolwiek z norm społecznych, stąd też należy skonstatować, iż nie doszło do nadużycia przez powódkę prawa podmiotowego, tym samym w niniejszej sprawie nie może być zastosowana norma, wynikająca z art. 5 kc.

Także wnioskowane przez pozwanego zaliczenie na poczet należnego powódce zachowku, kosztów jej wychowania i wykształcenia nie może się ostać w kontekście całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, albowiem wzmiankowane koszty nie zostały pokryte przez spadkodawczynię. Dokumentacja w postaci wpisów w indeksie powódki wskazuje, iż powódka otrzymywała w trakcie studiów stypendium socjalne orz wynagrodzenie za odbywane praktyki, tym samym koszt jej utrzymania wbrew twierdzeniom pozwanego nie obciążał jej rodziców.

Wartość nieruchomości stanowiącej majątek spadkowy ustalona w oparciu o opinię biegłej K. T. określona została na kwotę 185.800 zł. Udział spadkowy powódki w spadku po L. Z. stanowi 3/20 części. Tym samym przysługująca powódce ½ wartości udziału spadkowego stanowi kwotę 14.595 zł.

Reasumując Sąd na zasadzie art. 991 -995 kc, art. 1000 kc uznał powództwo za zasadne w części i zasądził od pozwanego R. S. na rzecz powódki T. B. tytułem zachowku kwotę 14.595,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26.05.2011r. do dnia zapłaty. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc. W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

Sąd zasądził od powódki T. B. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 93,80 zł tytułem brakującej zaliczki na opinię biegłego.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 100 kpc.