Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Łuchtaj (spr.)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.)

Protokolant: sekretarz sądowy Emilia Trąbka

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2014 roku, w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. O.

przeciwko B. G.

o nakazanie usunięcia ogrodzenia

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Puławach

z dnia 7 października 2013 roku, sygn. akt VI C 19/12

I. uchyla zaskarżony wyrok częściowo w punkcie I, to jest co do orzeczenia o

zobowiązaniu pozwanej do wydania powodowi pasa gruntu o powierzchni

0,0073 ha, stanowiącego część działki nr (...), położonej w G.

Szlacheckim, oznaczonej punktami (...) na mapie

sporządzonej przez biegłego geodetę G. J. oraz o nakazaniu

pozwanym opuszczenia wymienionej wyżej nieruchomości wraz z rzeczami

należącymi do nich oraz osobami przebywającymi na tej nieruchomości i w tym zakresie postępowanie umarza;

II. w pozostałej części apelację oddala;

III. znosi między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1092/13

UZASADNIENIE

postanowienia zawartego w pkt I wyroku z dnia 13 marca 2014 roku.

W pozwie z dnia 11 października 2011 roku powód T. O. żądał nakazania pozwanej B. G., aby zaniechała naruszania posiadania działki nr (...) zapisanej w księdze wieczystej KW nr (...) Sądu Rejonowego w Rykach, będącej własnością powoda, położonej we wsi G., a także usunęła wybudowane na tej działce ogrodzenie. Wniósł także o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest właścicielem działki nr (...), zaś pozwana jest właścicielką działki sąsiedniej nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Pozwana naruszyła posiadanie działki nr (...) w ten sposób, że w czerwcu 2011 roku, mimo sprzeciwu powoda, wybudowała na tej działce ogrodzenie przez co uniemożliwiła powodowi wykonywanie prac polowych. Powód w związku z naruszeniem posiadania przez pozwaną zlecił wznowienie granic. Zgodnie z protokołem wznowienia granic, sporządzonym przez geodetę, ogrodzenie znajduje się na działce powoda. Pozwana odmówiła podpisania protokołu. Powód podkreślił, że pozwana wyrządza mu szkody przez to, że nie może on w pełni korzystać ze swojej nieruchomości.

Zarządzeniem z dnia 11 października 2011 roku T. O. został wezwany do uzupełnienia braków formalnych pozwu między innymi poprzez wyjaśnienie:

- czy domaga się ochrony prawnej jako posiadacz działki nr (...), który został samowolnie pozbawiony jej posiadania przez pozwaną, czy powód nie domaga się ochrony prawnej tylko jako posiadacz tej działki, lecz domaga się ochrony prawnej jako właściciel działki nr (...),

- zakazania pozwanej jakich konkretnie czynności wobec działki nr (...) się domaga, żądając „nakazania pozwanej, aby zaniechała naruszania posiadania działki gruntowej nr (...)”.

W odpowiedzi na wezwanie powód złożył pismo procesowe z dnia 19 października 2011 roku, w którym oświadczył, ze domaga się ochrony prawnej jako właściciel działki nr (...), zaś żądając nakazania pozwanej B. G. aby zaniechała naruszania posiadania działki nr (...), żąda nakazania pozwanej aby usunęła wybudowane na tej działce ogrodzenie (k. 12).

W toku procesu, po sporządzeniu opinii przez biegłego sądowego geodetę, pełnomocnik powoda na rozprawie w dniu 10 czerwca 2013 roku popierał powództwo, jednocześnie jednak wniósł o zakreślenie mu terminu do złożenia pisma procesowego, w którym dokona ewentualnej modyfikacji powództwa (k. 126, 127v). Postanowieniem wydanym na tej rozprawie Sąd Rejonowy zobowiązał pełnomocnika powoda do złożenia pisma procesowego, w którym dokona modyfikacji powództwa w terminie 14 dni, pod rygorem ujemnych skutków procesowych (k. 127v). Pełnomocnik nie złożył tego pisma, natomiast na kolejnym terminie rozprawy w dniu 23 września 2013 roku popierał powództwo z modyfikacją poprzez domaganie się spornego pasa gruntu i jego wydanie (k. 147).

Pozwana nie uznawała powództwa.

Wyrokiem z dnia 7 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Puławach VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w Rykach zobowiązał pozwaną B. G. do wydania na rzecz T. O. części nieruchomości w postaci pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) o powierzchni 0,0073 ha, położonej w G., gm. N., określonej punktami (...) na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę G. J. w dniu 18 lutego 2013 roku, zewidencjonowanej w składnicy zasobu geodezyjno-kartograficznego Starostwa Powiatowego w R. pod numerem (...)- (...) w dniu 5 marca 2013 roku oraz nakazał pozwanym opuszczenie w/w nieruchomości wraz z rzeczami należącymi do nich oraz osobami przebywającymi na tej nieruchomości oraz usunięcie postawionego na przedmiotowej części nieruchomości ogrodzenia (pkt I), zasadził od B. G. na rzecz T. O. kwotę 247 zł tytułem kosztów postepowania, w tym kwotę 180 zł kosztów zastępstwa procesowego (pkt II), nakazał ściągnąć od pozwanej B. G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Puławach kwotę 2.133,97 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt III).

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

I.  nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy – podstawy materialnej żądania pozwu, mającej wpływ na kwalifikację całego stosunku prawnego, wyrażające się w stwierdzeniu, że powód w pozwie z dnia 11 października 2011 roku po wezwaniu do uzupełnienia braków wniósł o nakazanie pozwanej wydania pasa gruntu na działce (...), tj. domaga się ochrony petytoryjnej w sytuacji, gdy powód w istocie od samego początku dochodził swoich roszczeń wynikających z ochrony posiadania;

II.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie i wydanie nieruchomości w postaci pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) o pow. 0,0073 ha, nakazanie „pozwanym” opuszczenia wskazanej nieruchomości wraz z rzeczami do nich należącymi, podczas gdy zakres żądania powoda obejmował wyłącznie zaniechanie naruszenia posiadania wskazanej części nieruchomości;

- art. 478 k.p.c. poprzez rozpoznanie w sprawie o ochronę posiadania prawa do spornych nieruchomości, w tym dokonanie rozgraniczenia zgodnie ze stanem prawnym;

- art. 212 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 k.p.c. poprzez niewezwanie na rozprawie w dniu 30 lipca 2012 roku profesjonalnego pełnomocnika powoda do dokładnego określenia żądania, a tym samym niewykazanie jakiejkolwiek aktywności co do zobowiązanie strony powodowej do udzielenia wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nią praw lub roszczeń.

W końcowej części uzasadnienia apelacji pełnomocnik pozwanej podniósł również, iż modyfikacja powództwa, dokonana na ostatniej rozprawie, na powództwo o wydanie rzeczy, była całkowicie bezskuteczna. W tym zakresie skarżący odwołał się do stanowiska Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wyrażonego w wyroku z dnia 6 lutego 2013 roku, sygn. akt I ACa 1390/12.

Wskazując na powyższe zarzuty pełnomocnik pozwanej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja, o ile skarżący podnosi zarzut, iż zmiana powództwa dokonana na rozprawie w dniu 23 września 2013 roku była bezskuteczna, a w konsekwencji, iż Sąd Rejonowy nakazując wydanie pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) orzekł ponad żądanie zgłoszone w pozwie, zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wadliwie wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że powód w pozwie, po wezwaniu go do uzupełnienia braków, wnosił o nakazanie pozwanej wydania pasa gruntu na działce nr (...). Analiza treści pozwu i treści pisma procesowego, w którym T. O. uzupełnił braki formalne pozwu, prowadzi do wniosku, iż powód w pozwie nie zgłosił takiego żądania. Domagał się natomiast udzielenia mu ochrony, jako właścicielowi działki nr (...), jedynie poprzez nakazanie B. G., aby zaniechała naruszania posiadania powoda w ten sposób, by usunęła ogrodzenie wybudowane na tej działce. Żądanie wydania pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) zostało zgłoszone przez pełnomocnika powoda dopiero na rozprawie w dniu 23 września 2013 roku, jako modyfikacja powództwa (k. 147).

Pomijając fakt, że zmiana powództwa, o której mowa, nie odpowiadała wymaganiom formalnym z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c., gdyż pełnomocnik powoda nie przytoczył dokładnego określenia żądania i jednocześnie nie wskazał czy występuje z tym żądaniem zamiast żądania pierwotnego czy obok tego żądania, to przede wszystkim stwierdzić należy, iż zmiana ta była bezskuteczna w świetle art. 193 § 2 ¹ zdanie pierwsze k.p.c.

Zgodnie z powołanym przepisem, z wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne zmiana powództwa może być dokonana jedynie w piśmie procesowym. Powyższe oznacza, że skuteczna zmiana powództwa dokonana ustnie na rozprawie, nawet w obecności strony pozwanej, nie jest możliwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 sierpnia 2013 roku, I ACa 377/13, LEX nr 1383482, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2013 roku, I ACa 1390/12, LEX nr 1293167).

Jak wynika z akt sprawy pełnomocnik pozwanej nie złożył pisma, w którym dokonałby zmiany powództwa, mimo iż wnosił o wyznaczenie mu w tym celu odpowiedniego terminu. Poprzestał natomiast jedynie na zgłoszeniu zmiany powództwa ustnie do protokołu rozprawy. Zważywszy jednak na treść art. 193 § 2 ¹ zdanie pierwsze k.p.c., należało uznać tę czynność procesową za bezskuteczną, co prowadzi do wniosku, iż brak było podstaw do orzekania przez Sąd Rejonowy o żądaniu powoda wydania pasa gruntu z działki nr (...).

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku.

Sygn. akt II Ca 1092/13

UZASADNIENIE

postanowienia zawartego w pkt II i III wyroku z dnia 13 marca 2014 roku.

W pozwie z dnia 11 października 2011 roku powód T. O. żądał nakazania pozwanej B. G., aby zaniechała naruszania posiadania działki nr (...) zapisanej w księdze wieczystej KW nr (...) Sądu Rejonowego w Rykach, będącej własnością powoda, położonej we wsi G., a także usunęła wybudowane na tej działce ogrodzenie. Wniósł także o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest właścicielem działki nr (...), zaś pozwana jest właścicielką działki sąsiedniej nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Pozwana naruszyła posiadanie działki nr (...) w ten sposób, że w czerwcu 2011 roku, mimo sprzeciwu powoda, wybudowała na tej działce ogrodzenie przez co uniemożliwiła powodowi wykonywanie prac polowych. Powód w związku z naruszeniem przez pozwana zlecił wznowienie granic. Zgodnie z protokołem wznowienia granic, sporządzonym przez geodetę, ogrodzenie znajduje się na działce powoda. Pozwana odmówiła podpisania protokołu. Powód podkreślił, że pozwana wyrządza mu szkody przez to, że nie może on w pełni korzystać ze swojej nieruchomości.

Zarządzeniem z dnia 11 października 2011 roku T. O. został wezwany do uzupełnienia braków formalnych pozwu między innymi poprzez wyjaśnienie:

- czy domaga się ochrony prawnej jako posiadacz działki nr (...), który został samowolnie pozbawiony jej posiadania przez pozwaną, czy powód nie domaga się ochrony prawnej tylko jako posiadacz tej działki, lecz domaga się ochrony prawnej jako właściciel działki nr (...),

- zakazania pozwanej jakich konkretnie czynności wobec działki nr (...) powód się domaga, żądając „nakazania pozwanej, aby zaniechała naruszania posiadania działki gruntowej nr (...)”.

W odpowiedzi na wezwanie powód złożył pismo procesowe z dnia 19 października 2011 roku, w którym oświadczył, że domaga się ochrony prawnej jako właściciel działki nr (...), zaś żądając nakazania pozwanej B. G. aby zaniechała naruszania posiadania działki nr (...), żąda nakazania pozwanej aby usunęła wybudowane na tej działce ogrodzenie (k. 12).

Pozwana nie uznawała powództwa i w piśmie procesowym z dnia 11 czerwca 2011 roku podniosła zarzut zasiedzenia wskazując, że z dniem 9 kwietnia 2003 roku nabyła przez zasiedzenie własność działki nr (...) (k. 51).

Wyrokiem z dnia 7 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Puławach VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w Rykach zobowiązał pozwaną B. G. do wydania na rzecz T. O. części nieruchomości w postaci pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) o powierzchni 0,0073 ha, położonej w G., gm. N., określonej punktami (...) na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę G. J. w dniu 18 lutego 2013 roku, zewidencjonowanej w składnicy zasobu geodezyjno-kartograficznego Starostwa Powiatowego w R. pod numerem (...)- (...) w dniu 5 marca 2013 roku oraz nakazał pozwanym opuszczenie w/w nieruchomości wraz z rzeczami należącymi do nich oraz osobami przebywającymi na tej nieruchomości oraz usunięcie postawionego na przedmiotowej części nieruchomości ogrodzenia (pkt I), zasądził od B. G. na rzecz T. O. kwotę 247 zł tytułem kosztów postępowania, w tym kwotę 180 zł kosztów zastępstwa procesowego (pkt II), nakazał ściągnąć od pozwanej B. G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Puławach kwotę 2.133,97 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt III).

Za ustalony Sad Rejonowy przyjął następujący stan faktyczny.

T. O. jest właścicielem działki o numerze ewidencyjnym (...) położonej w G. gm. N., o powierzchni 0,1205 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Z jego działką sąsiaduje działka B. G. o nr ewidencyjnym (...), o powierzchni 0,2506 ha, dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Puławach księga wieczysta KW nr (...). Granice pomiędzy tymi działkami zostały po raz pierwszy ujawnione w założonej w latach 1965 – 1968 ewidencji gruntów wsi G.. Tak ustalona granica nie uległa zmianie w późniejszym czasie w skutek aktualizacji ewidencji gruntów. Przyjęte zostały one w trakcie regulowania własności gospodarstw rolnych wsi G. w latach 1974 – 1976. Właścicielami działki nr (...) na podstawie aktu własności ziemi (...) nr (...) byli B. i S. małżonkowie O.. Działka nr (...) na podstawie (...) nr (...) była natomiast własnością W. i W. małżonków O.. Umową pisemną z dnia 9 kwietnia 1983 roku małżonkowie O. sprzedali działkę nr (...) sąsiadom tj. W. i W. małżonkom O.. Od tego dnia weszli oni w posiadanie tej nieruchomości. Następnie wraz z całym swoim gospodarstwem przekazali ją synowi E. O.. Obie nieruchomości znajdowały się w posiadaniu E. O. do czasu jego śmierci w dniu 5 września 2001 roku. Korzystał on z obu nieruchomości jako pastwiska. Odgrodził ją od drogi publicznej, a płot pomiędzy działką nr (...) uległ zniszczeniu. W dniu 8 czerwca 2009 roku działkę nr (...) nabył T. O.. W czerwcu 2011 roku J. G. mąż pozwanej postawił płot pomiędzy obiema działkami, który w całości znalazł się na działce o nr (...) stanowiącej własność T. O.. Płot przebiega od pkt (...) do pkt (...)na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę G. J. odcinając pas gruntu o powierzchni 0,0073 ha.

Powyższy stan faktyczny Sąd pierwszej instancji ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci zeznań stron oraz świadków. Zeznaniom tym Sąd dał w większości wiarę, oceniając je jako szczere. Drobne nieścisłości oraz sprzeczności pomiędzy niektórymi zeznaniami wynikały z faktu upływu czasu i nie miały wpływu na ocenę zeznań stron czy też świadków.

Sąd Rejonowy nie dał wiary w części zeznaniom pozwanej B. G. oraz zeznaniom świadków M. W. oraz H. K. co do przebiegu starego płotu.

Ponadto Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny na podstawie przeprowadzonego w dniu 5 czerwca 2006 roku dowodu z oględzin nieruchomości. Istotnym z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy był także dowód z opinii pisemnej i ustnej biegłego geodety. Sąd podkreślił, że opinia nie była kwestionowana przez strony, a pewne wątpliwości zostały wyjaśnione przez biegłego w opinii ustnej. Została sporządzona w sposób pełny i jasny, rzetelnie obrazując stan faktyczny zastany w terenie. Z tych względów jako rzetelna stała się podstawą dla oceny stanu faktycznego. Dokumenty zgromadzone w postępowaniu nie były kwestionowane przez żadnego z uczestników, nie budzą też wątpliwości co do swej prawdziwości i wiarygodności.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo jest uzasadnione.

Sąd wskazał, że w razie trwałego wkroczenia w sferę cudzej własności, prowadzącego do ograniczenia lub całkowitego uniemożliwienia wykonywania uprawnień właścicielskich, ochronę prawa własności reguluje przepis art. 222 § 1 i 2 k.c.

Za bezsprzeczny Sąd Rejonowy uznał fakt, iż powód jest właścicielem położonej w G. działki o nr (...), objętej księgą wieczystą (...), zaś pozwana jest właścicielką działki sąsiedniej nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Podniósł, że powód w pozwie jednoznacznie wskazał, iż naruszenie jego własności miało polegać na wzniesieniu ogrodzenia pomiędzy działkami nr (...) położonymi w G. nie wzdłuż granicy geodezyjnej, a na terenie jego działki. Zdaniem Sądu okoliczność powyższa została w toku postępowania bezspornie ustalona. Z dowodów przeprowadzonych w sprawie wynika, że ogrodzenie zostało wzniesione przez J. G., męża pozwanej, i to on z pozwaną korzystają z pasa gruntu znajdującego się pomiędzy granicą geodezyjną oraz wzniesionym ogrodzeniem. W ocenie Sądu pierwszej instancji granica geodezyjna nieruchomości odpowiada granicy zgodnej ze stanem prawnym, wynikającym z uwłaszczenia.

Za niezasadny Sąd uznał zarzut zasiedzenia podniesiony przez pozwaną.

Odwołując się do treści art. 172 k.c. i art. 336 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie prowadzi tylko samoistne, nieprzerwane posiadanie nieruchomości, to jest posiadanie, które odpowiada treści prawa własności. Władanie rzeczą „jak właściciel” jest zasadniczym elementem posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Władztwo charakteryzujące posiadanie samoistne ma miejsce wówczas, gdy określona osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala jej na korzystanie z rzeczy w taki sposób jakby była ona jej własnością.

Do nabycia nieruchomości przez zasiedzenie konieczny jest obok samoistnego posiadania upływ określonego w ustawie czasu posiadania, z tym że do nabycia własności nieruchomości w krótszym czasie (obecnie 20 lat) niezbędna jest dodatkowo przesłanka uzyskania posiadania w dobrej wierze. Z upływem trzydziestu lat od chwili objęcia nieruchomości w posiadanie, posiadacz nabywa jej własność, nawet, jeżeli uzyskał posiadanie w złej wierze. Początek biegu terminu zasiedzenia określa chwila objęcia nieruchomości w posiadanie.

Uwzględniając powyższe Sąd pierwszej instancji doszedł do wniosku, że B. G. weszła w posiadanie przedmiotowego pasa gruntu po przeprowadzeniu postępowania spadkowego po rodzicach i bracie E. O., od tej chwili, była jako następca prawny E. O. samoistnym posiadaczem części nieruchomości objętej pozwem. Biorąc pod uwagę przepis art. 176 § 1 k.c., Sąd uznał, że należało doliczyć do czasu posiadania okres posiadania przez E. O. oraz jego rodziców. Jako początek okresu posiadania Sąd przyjął datę z umowy pisemnej tj. 9 kwietnia 1983 rok, po której zawarciu rodzice pozwanej w sposób otwarty weszli w posiadanie pasa gruntu stanowiącego obecnie część działki o nr (...).

Wobec powyższych ustaleń, w związku z nie spełnieniem przesłanek określonych w art. 172 k.c., Sąd Rejonowy nie uwzględnił zarzutu zasiedzenia części działki o numerze ewidencyjnym (...) położonej w G..

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo i nakazał pozwanej wydanie pasa gruntu z działki nr (...) oraz usunięcie ogrodzenia wzniesionego na tej działce.

Z uwagi na to, iż pozwana przegrała proces, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda koszty procesu obejmujące opłatę od pozwu (50 zł), koszty zastępstwa procesowego (180 zł) wraz z opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa (17 zł).

Na podstawie art. 83 ust. 1 i 2 w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.), z uwagi na fakt, iż pozwana B. G. przegrała postępowanie, koszty związane z opinią biegłego oraz oględzinami Sąd Rejonowy nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

III.  nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy – podstawy materialnej żądania pozwu, mającej wpływ na kwalifikację całego stosunku prawnego, wyrażające się w stwierdzeniu, że powód w pozwie z dnia 11 października 2011 roku po wezwaniu do uzupełnienia braków wniósł o nakazanie pozwanej wydania pasa gruntu na działce (...), tj. domaga się ochrony petytoryjnej w sytuacji, gdy powód w istocie od samego początku dochodził swoich roszczeń wynikających z ochrony posiadania;

IV.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie i wydanie nieruchomości w postaci pasa gruntu stanowiącego część działki nr (...) o pow. 0,0073 ha, nakazanie „pozwanym” opuszczenia wskazanej nieruchomości wraz z rzeczami do nich należącymi, podczas gdy zakres żądania powoda obejmował wyłącznie zaniechanie naruszenia posiadania wskazanej części nieruchomości;

- art. 478 k.p.c. poprzez rozpoznanie w sprawie o ochronę posiadania prawa do spornych nieruchomości, w tym dokonanie rozgraniczenia zgodnie ze stanem prawnym;

- art. 212 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 k.p.c. poprzez niewezwanie na rozprawie w dniu 30 lipca 2012 roku profesjonalnego pełnomocnika powoda do dokładnego określenia żądania, a tym samym niewykazanie jakiejkolwiek aktywności co do zobowiązanie strony powodowej do udzielenia wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nią praw lub roszczeń.

Wskazując na powyższe pełnomocnik pozwanej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja w części odnoszącej się do rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji o żądaniu nakazania pozwanej usunięcia ogrodzenia z działki nr (...), stanowiącej własność powoda, nie zasługuje na uwzględnienie.

Niezasadny jest zarzut nierozpoznania przez Sąd Rejonowy istoty sprawy.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 14 marca 2013 roku, I CZ 12/13, LEX nr 1318308, z dnia 26 listopada 2012 roku, III SZ 3/12, LEX nr 1232797, z dnia 21 października 2005 roku, III CK 161/05, LEX nr 178635, z dnia 12 lutego 2002 roku, I CKN 486/00, OSP 2003/3/36).

Skarżąca w apelacji utrzymuje, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał żądania, które było przedmiotem pozwu, lecz inne żądanie, którego powód nie przedstawił pod osąd. Twierdzenia pełnomocnika pozwanej jakoby powód T. O. w niniejszej sprawie dochodził ochrony posesoryjnej, a nie petytoryjnej, są jednak całkowicie dowolne.

Istotnie, pozew został przez powoda zatytułowany jako „pozew o ochronę posiadania”. Nie mniej jednak już w samej treści żądania pozwu znalazło się odwołanie do prawa własności powoda do nieruchomości objętej żądaniem. Również w uzasadnieniu pozwu T. O. wskazywał na przysługujące mu prawo własności nieruchomości oraz podnosił, że pozwana wyrządza mu szkody przez to, że nie może on korzystać w pełni z własnej nieruchomości. Zasadnie zatem w tych okolicznościach Przewodniczący Wydziału w Sądzie pierwszej instancji wdrożył postępowanie z art. 130 § 1 k.p.c. Koniecznym bowiem było wyjaśnienie istniejących wątpliwości i jednoznaczne ustalenie co jest przedmiotem żądania zgłoszonego przez powoda.

Wskazać wypada, że po wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych pozwu T. O. w pkt 1 pisma procesowego z dnia 19 października 2011 roku wyraźnie oświadczył, że dochodzi ochrony prawnej jako właściciel działki nr (...). Z faktu, że w pkt 2 tego pisma powód jednocześnie wyjaśnił, że domagając się nakazania pozwanej, aby zaniechała naruszania posiadania tej nieruchomości wnosi o nakazanie B. G. usunięcia ogrodzenia z działki nr (...), nie można wywodzić, że wystąpił z powództwem posesoryjnym. Taka interpretacja treści pisma byłaby bowiem jaskrawo sprzeczna z wyraźną i jednoznaczną deklaracją powoda, co do charakteru żądanej przez niego ochrony.

Żadnych wątpliwości, co do tego jakie żądanie było przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, nie miał poprzedni profesjonalny pełnomocnik pozwanej, który popierał zgłoszony przez nią zarzut nabycia przez zasiedzenie własności działki nr (...), wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety celem ustalenia przebiegu granicy między działkami według stanu prawnego i aktualnego stanu posiadania, zaś polemizując z pełnomocnikiem powoda w zakresie celowości przeprowadzenia tego dowodu wskazał, że niniejsza sprawa toczy się o ochronę własności, a nie o ochronę posiadania (protokół rozprawy k. 91).

W ocenie Sądu Okręgowego treść pozwu, po uzupełnieniu jego braków formalnych w piśmie procesowym z dnia 19 października 2011 roku, bezsprzecznie wskazuje na to, że powód T. O. żądając nakazania pozwanej aby usnęła ogrodzenie z jego działki, oznaczonej nr (...) wystąpił z roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, znajdującym swoje oparcie w art. 222 § 2 k.c.

Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę w szerszym zakresie, gdyż orzekł nie tylko o żądaniu nakazania pozwanej usunięcia ogrodzenia z działki nr (...), ale również o bezskutecznie, w świetle art. 193 § 2 ¹ k.p.c., zgłoszonym żądaniu nakazania pozwanej wydania części tej działki, szczegółowo opisanej w zaskarżonym wyroku. Nie mniej jednak w sposób właściwy zbadał materialną podstawę obu tych żądań oraz merytoryczne zarzuty pozwanej. W wyniku tak przeprowadzonej analizy doszedł do trafnych wniosków, iż ogrodzenie wzniesione przez pozwaną znajduje się na nieruchomości stanowiącej własność powoda. Prawidłowo również przyjął, że B. G. nie wykazała zasadności zarzutu zasiedzenia zgłoszonego w odniesieniu do działki nr (...). Jak bowiem wynika z ustaleń Sądu Rejonowego poprzedni posiadacze działki nr (...) – rodzice B. G. weszli w posiadanie samoistne tej nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży z dnia 9 kwietnia 1983 roku. Wprawdzie Sąd Rejonowy wprost nie wskazał jaki okres posiadania jest w tej sytuacji konieczny do wystąpienia skutku w postaci nabycia własności działki nr (...) przez zasiedzenie, jednakże uchybienie to nie wpływa na ocenę prawidłowości stanowiska Sądu Rejonowego, iż do zasiedzenia nie doszło. Poprzedników pozwanej należy bowiem uznać za posiadaczy samoistnych w złej wierze, gdyż weszli w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy, mającej na celu przeniesienie własności nieruchomości, zawartej bez zachowania wymaganej formy aktu notarialnego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 roku, V CKN 219/00, LEX nr 52414, z dnia 23 kwietnia 1997 roku, I CKN 74/97, OSNC 1997/11/171, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 roku, III CZP 108/91, OSNCP 1992/4/48). To zaś oznacza, że zasiedzenie możliwe byłoby po upływie 30-o letniego okresu posiadania, to jest z dniem 9 kwietnia 2013 roku.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy należało jednak stwierdzić, że bieg zasiedzenia został przerwany, co najmniej w odniesieniu do części nieruchomości, na której znajduje się ogrodzenie (art. 175 k.c. w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c.) poprzez wystąpienie przez powoda w dniu 11 października 2011 roku roszczeniem opartym na przepisie art. 222 § 2 k.c. o nakazanie pozwanej usunięcia z działki nr (...) ogrodzenia wzniesionego przez nią i jej męża (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 roku, II CSK 395/11, LEX nr 1170227).

W świetle tego wszystkiego co zostało wyżej powiedziane za całkowicie chybione należało uznać zatem i pozostałe, zawarte w pkt II, zarzuty apelacji, w części dotyczącej rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji o żądaniu nakazania pozwanej usunięcia ogrodzenia z działki nr (...).

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt II wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu uzasadnia przepis art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Apelacja okazała się skuteczna w odniesieniu do orzeczonego zaskarżonym postanowieniem obowiązku pozwanej wydania powodowi pasa gruntu z działki nr (...), należącej do T. O.. W tej części Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i postępowanie umorzył. Co do drugiego z żądań powoda – nakazania usunięcia ogrodzenia – pozwana jest stroną przegrywającą proces. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego przemawia za wzajemnym zniesieniem między stronami kosztów postępowania apelacyjnego na podstawie wskazanych przepisów.