Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący- SSO Jolanta Hryciuk

Protokolant –sekr.sąd. Anna Nasiłowska - Głódź

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2014r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko K. E. i A. A.

o zachowek

1.  zasądza od K. E. i A. A. solidarnie na rzecz A. S. kwotę 68 658,45 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy sześćset pięćdziesiąt osiem złotych czterdzieści pięć groszy) tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2012r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałej części w zakresie żądania kwoty 53 841,55 zł (pięćdziesiąt trzy tysiące osiemset czterdzieści jeden złotych pięćdziesiąt pięć groszy) postępowanie umarza,

3.  zasądza od K. E. i A. A. solidarnie na rzecz A. S. kwotę 11 120,88 zł (jedenaście tysięcy sto dwadzieścia złotych osiemdziesiąt osiem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4.  nakazuje pobrać od K. E. i A. A. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2933 zł (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści trzy) tytułem kosztów nieuiszczonej opłaty sądowej oraz kwotę 1058,01 zł (jeden tysiąc pięćdziesiąt osiem złotych jeden grosz) tytułem nieuiszczonych kosztów opinii biegłego.

Sygn. akt I C 82/12

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 listopada 2011r. wniesionym do Sądu Okręgowego w Warszawie IV Wydział Cywilny przeciwko K. E., powód A. S. wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 122 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż spadkodawczyni W. S. zmarła 24 września 2010r. Pozostawiła testament, w który jedynym spadkobiercą uczyniła córkę K. E.. Powód jest synem spadkodawczyni. W przypadku dziedziczenia ustawowego jego udział wyniósłby 1/3 spadku. W skład spadku wchodzi nieruchomość oznaczona jako działka nr (...) o powierzchni 735 m.kw. położona w W. przy ul. (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 820 000 złotych oraz nieruchomość oznaczona jako działka (...) o powierzchni 735 m.kw. położona w W. przy ul.(...) dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 650 000 złotych.

Zdaniem powoda jego udział z działki nr (...) wynosi 1/12 części i ma wartość 68 333,33 zł, z działki (...) części i ma wartość 54 166,66 zł. Wartość spadku wynosi 367 500 zł, zaś zachowek 122 500 złotych.

W piśmie z 23 kwietnia 2012r. powód podniósł, iż :

- wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) wynosiła na dzień otwarcia spadku 1 750 000 zł, na którą składa się wartość gruntu 650 000 zł, wartość domu 300 000 zł, wartość warsztatu stanowiącego nakład wnioskodawcy 800 000 zł,

- wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) – 650 000 zł.

Powód wniósł o uwzględnienie, iż poniósł nakłady w postaci nadbudowania i modernizacji warsztatu na działce (...) w kwocie 800 000 zł, przeprowadził remont domu na działce nr (...) za kwotę 59 464,35 zł oraz w latach 1987-2011 ponosił wyłącznie koszty utrzymania nieruchomości w kwocie 86 870,1123 zł sprzed denominacji, 181 724,01 zł po denominacji złotego.

W odpowiedzi na pozew pozwana K. E. wniosła o oddalenie powództwa. Podniosła, iż W. S. przez około siedem lat aż do chwili śmierci przebywała u pozwanej, na jej utrzymaniu. Na dwa-trzy lata przed śmiercią W. S. przestała mówić i chodzić i wymagała całodobowej opieki. Pozwana podniosła, iż powód nie partycypował w kosztach utrzymania matki, odwiedzał ją dwa razy w roku. Potrafił urządzić awanturę i domagać się zrzeczenia nieruchomości w W. na ul. (...). Dopuścił się wymiany zamków na tej nieruchomości nie wpuszczając pozwanej i W. S.. Ponadto, powód czerpał i czerpie korzyści finansowe z nieruchomości położonej na ul. (...) w W.. Przez długi okres powód wynajmował dom należący do W. S.. B. S. na tej nieruchomości prowadzi działalność gospodarczą i też osiąga korzyści. Pozwana K. E. podniosła, iż A. S. osiągnął dochód w kwocie 315 000 zł z tytułu wynajmu domu od 2004r do 2012r. w całości, w 2003r. jednej kondygnacji, zaś ona poniosła koszty opieki nad W. S. w latach 2004 – 2010 w kwocie 202 500 zł (k.66). Pozwana K. E. podniosła także, iż powód nie partycypował w kosztach pochówku W. S..

W dniu 3 września 2013r. pełnomocnik powoda wniósł o wezwanie do udziału w sprawie pozwanej A. A. jako nabywcy spadku po W. S. tj. udziału w ¼ części w nieruchomościach oznaczonych nr (...) położonych w W. przy ul. (...). Pełnomocnik powoda podniósł, iż K. E. na mocy umowy darowizny z 17 czerwca 2011r. darowała swojej córce A. A. spadek po W. S. tj. udział ¼ części w wymienionej nieruchomości.

Postanowieniem z dnia 24 września 2013r. Sąd Okręgowy w Siedlcach wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanej A. A..

Na rozprawie pełnomocnik powoda popierał powództwo. Ostatecznie wniósł o zasądzenie kwoty 68 658,45 zł (pismo k. 466).

Pozwane K. E. i A. A. wniosły o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem z dnia 29 marca 2011r. Sąd Rejonowy w Węgrowie I Wydział Cywilny stwierdził, iż spadek po W. S. zmarłej 24 września 2010r. w W. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 23 września 1999r. rep. (...) sporządzonego w W. przez Notariusza W. C., nabyła w całości córka spadkodawczyni K. E. (kopia postanowienia k.9). Spadkobiercami ustawowymi po W. S. byli: syn A. S., córka K. E. i wnuk S. S. (1), syn zmarłego J. S. (1).

W skład spadku po W. S. wchodzi udział w ¼ części w nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni 0,735 ha dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy M. w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...) (odpis z księgi wieczystej k. 52-54) oraz udział w ¼ części w nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni 0,735 ha dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy M. w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...) (odpis z księgi wieczystej (...) k. 49-51).

Pozwana K. E. miała udział w tej nieruchomości z tytułu dziedziczenia po swoim ojcu S. S. (2). Powód A. S. posiada udział w tej nieruchomości wynoszący 2/4 z tytułu dziedziczenia po ojcu S. S. (2) w ¼ części oraz w ¼ części na podstawie umowy darowizny z dnia 19 listopada 1990r. od brata J. S. (1) (akt notarialny k. 170- 171).

Nieruchomość oznaczona, jako działka nr (...) jest niezabudowana. Nieruchomość oznaczona, jako działka nr (...) jest zabudowana domem mieszkalnym, budowanym przez rodziców stron S. i W. S.. Na tej nieruchomości usytuowany jest również częściowo warsztat samochodowy, który pobudował A. S.. Najpierw prowadził warsztat w garażu udostępnionym mu przez rodziców, a następnie dokupił działkę sąsiadującą i stopniowo począwszy od 1984r. warsztat rozbudowywał. 18 stycznia 1984r. A. S. zawarł z rodzicami umowę użyczenia lokalu o powierzchni 50 m.kw. na potrzeby warsztatu mechaniki pojazdowej (kopia umowy k.304). W budynku tym znajduje się też część mieszkalna (zeznania świadka M. S. (1) k. 210-211, M. B. k.219v – 222v, zeznania stron – nagranie z rozprawy z 25.03.2014r.). A. S. ponosił w całości koszty utrzymania nieruchomości i ponosił koszty bieżących remontów. Wykonał również remont domu polegający na wymianie dachu, kominów i okien (zeznania świadka W. C. k. 207- 208v, T. L. k. 209-209v, M. S. (1) k. 210-211, rachunki za remont - załączniki). A. S. przeprowadzał też remont wewnątrz domu, na piętrze i na parterze, na potrzeby wynajmu tych pomieszczeń lokatorom. Przeprowadzał go K. P. (zeznania świadka k. 209v-210). Remont odbył się w latach 2005-2006. Dom był wynajmowany przez A. S. do śmierci W. S. w 2010r. (zeznania świadka B. S. k. 211v-213, zeznania świadka W. E., M. S. (2) - nagranie z rozprawy z 28.01.2014r., zeznania stron – nagranie z rozprawy z 25.03.2014r., rachunki za remont –załaczniki). W 2000r. A. A. chciała dokonać remontu instalacji kanalizacyjnej, wodnej, centralnego ogrzewania. Miał ją wykonywać J. A.. Do remontu nie doszło wobec sprzeciwu A. S. (zeznania świadka J. A. – nagranie z rozprawy z 28.01.2014r.)

Wartość działki nr (...) wynosi 495 390 zł , zaś wartość działki nr (...): grunt 495 390 zł, budynek mieszkalny 200 539 zł, budynek warsztatu wraz z częścią mieszkalną- 132 593 zł i 236 375 zł, łącznie 1 064 897 zł przy uwzględnieniu powierzchni warsztatu wskazanej przez powoda, zaś według wskazań powierzchni garażu przez pozwane 1 007 658 zł (opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości k. 251-283, uzupełniająca k. 348-361)

W 1997r. A. S. wraz z siostrą K. E. prowadzili rozmowy o sprzedaży przez K. E. udziału w nieruchomości w W. przy ul. (...) A. S. (pokwitowanie odbioru zaliczki k. 172).

W. S. mieszkała w domu w W. na ul. (...). Na tej nieruchomości A. S. prowadził działalność gospodarczą – warsztat samochodowy. W. S. w 1987r., już po śmierci swojego męża S. S. (2) doznała złamania biodra. Poruszała się przy pomocy kul i balkonika. Wymagała pomocy w robieniu zakupów. Pozostałe potrzeby była w stanie zaspokoić samodzielnie. Opiekowali się nią A. S. wraz ze swoją żoną B. S.. W 1997r. A. S. zamieszkał w części mieszkalnej budynku warsztatowego na przedmiotowej nieruchomości. Miał z W. S. codzienny kontakt. Robił jej zakupy, płacił rachunki, razem spędzali święta. W. S. odwiedzali również pozwana K. E. z mężem W. E. i ich córka A. A. (zeznania świadka W. C. k. 207- 208v, J. I. k. 208v-209, T. L. k. 209-209v, M. S. (1) k. 210-211, B. S. k.211v-213, E. K. k. 231-231v, W. G. k. 231v-232, W. E. – nagranie z rozprawy z 28.01.2014r., rachunki za gaz, wodę, energię elektryczną, podatek od nieruchomości - załączniki).

W 2004r. K. E. zabrała W. S. do swojego miejsca zamieszkania do miejscowości B.. Strony wspólnie podjęły taką decyzję. W. S. pobierała emeryturę w wysokości 760 zł miesięcznie. Wymagała opieki. Jeszcze mieszkając w W. poruszała się przy pomocy kul albo balkonika. Na dwa lata przed śmiercią była osobą leżącą, nie kontrolowała potrzeb fizjologicznych. Opiekę nad nią sprawowała K. E.. A. S. nie ponosił wówczas kosztów utrzymania W. S.. K. E. nie zwracała się do brata o środki na utrzymanie W. S. (zeznania stron – nagranie z rozprawy z 25 marca 2014r.).

15 października 2007r. K. E. wystąpiła o ubezwłasnowolnienie W. S.. Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2009r. Sądu Okręgowego w Siedlcach w sprawie I Ns 9/09 W. S. została ubezwłasnowolniona całkowicie z powodu zaburzeń psychicznych. A. S. nie brał udziału w tym postępowaniu i nie był o nim poinformowany ( akta I Ns 9/09).

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2009r. Sąd Rejonowy w Węgrowie w sprawie III RNs 41/09 ustanowił dla ubezwłasnowolnione całkowicie W. S. opiekuna w osobie córki K. E. (kopia postanowienia k. 68).

Kiedy W. M. w B. A. S. odwiedzał ją jeden raz w miesiącu, a bywało, że rzadziej. Nie ponosił kosztów utrzymania matki. Doszło do konfliktu pomiędzy K. E. w A. S. w sprawach majątkowych. K. E. była niechętna przyjazdom brata. K. E. nie poinformowała brata o śmierci matki (zeznania świadka J. I. k. 208v-209, B. S. k. 211v-213).

K. E. poniosła koszty pogrzebu W. S.. Po śmierci W. S. K. E. otrzymała zasiłek pogrzebowy z ZUS w kwocie 6000 zł oraz kwotę 9000 zł z (...) S.A. z tytułu ubezpieczenia.

W. S. została pochowana w tym samym grobie, w którym został pochowany brat stron i syn W. J. S. zmarły 2 stycznia 1997r. Koszty nagrobka w kwocie 4000 zł zostały pokryte przez A. S. (pokwitowanie z zakładu kamieniarskiego k. 183).

Orzeczeniem z dnia 30 czerwca 1997r. Komisja (...) w W. zaliczyła A. S. do II grupy inwalidów, inwalidztwo uznała za trwałe (k. 182).

Przed Sądem Rejonowym w m.st. Warszawy w sprawie sygn. akt II Ns 1813/11 toczy się postępowanie z udziałem A. S. i A. A. o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 991 § 1 i 2 kc zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Spadkobierczynią testamentową po W. S. jest w rozpoznawanej sprawie pozwana K. E., która spadek po W. S. nabyła w całości. W przypadku dziedziczenia ustawowego do spadku powołani byliby córka K. E., syn A. S. i syn zmarłego brata stron J. S. (2) S. po 1/3 części. Z zebranych w sprawie dowodów nie wynika, aby A. S. otrzymał należny mu zachowek w postaci darowizny czy zapisu. Do spadku po W. S. wchodzi udział w opisanej wcześniej nieruchomości położonej w W. na ulicy (...). Do spadku nie należą, według zgodnych twierdzeń stron w tym zakresie, żadne długi spadkowe. K. E. podniosła, iż tylko ona poniosła koszty pogrzebu W. S.. W zestawieniu z faktem, iż pozwana przyznała, iż otrzymała zasiłek pogrzebowy z ZUS w kwocie 6000 zł oraz kwotę 9000 zł z (...) S.A. z tytułu ubezpieczenia, stwierdzić należy, iż zwyczajowo przyjęte koszty pogrzebu zostały pokryte z tych świadczeń, a zatem w skład spadku nie wchodzi dług z tytułu kosztów pogrzebu. Poza sporem jest, iż W. S. została pochowana w grobie, w którym jest pochowany brat stron J. S. (1), zaś z przedstawionego przez powoda pokwitowania (k.183) wynika, iż on poniósł koszty budowy nagrobka.

Roszczenie A. S. o zachowek jest co do zasady usprawiedliwione. Zachowek stanowi minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkobiercy ustawowego i pozbawić tego udziału można tylko w sytuacjach rzeczywiście wyjątkowych na podstawie art. 5 kc (tak SN w wyroku z dnia 25.01.2001r., IV CKN 250/00, LEX 490432). Jak wskazuje Sąd Najwyższy oceniając roszczenie osoby uprawnionej do zachowku pod kątem ewentualnego nadużycia prawa należy uwzględniać specjalny charakter prawny instytucji zachowku, mianowicie przyznanie prawa do zachowku służy urzeczywistnieniu obowiązków moralnych jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych . Nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić majątkiem z pominięciem swoich najbliższych (tak SN w wyroku z dnia 07.04.2004r., IV CK 215/03, LEX 152889). Sąd podziela wyrażony pogląd.

Realizacja uprawnień do zachowku stanowi wykonanie prawa podmiotowego. Domniemywa się przy tym, iż korzystający ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego. Ciężar dowodu okoliczności uzasadniających zarzut sprzeczności roszczenia z zasadami współżycia społecznego spoczywa na tym, kto ten zarzut podnosi.

Pozwane K. E. i A. A. wnosiły o oddalenie powództwa powołując się na fakt, iż od 2004r., to K. E. sprawowała opiekę nad W. S. oraz na okoliczność dotyczącą czerpania przez A. S. korzyści z nieruchomości w W. na ul. (...), w tym z udziału W. S..

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, iż spadkodawczyni W. S. od wielu lat chorowała, a na kilka lat przed śmiercią wymagała stałej opieki przy podstawowych sprawach życia codziennego. Jest to w zasadzie okoliczności niesporna pomiędzy stronami. Znajduje też potwierdzenie w zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków . Tę codzienną pomoc W. S. świadczyła córka K. E., u której spadkodawczyni mieszkała i z którą prowadziła wspólne gospodarstwo domowe. W. S. miała jednak własne dochody z tytułu emerytury w kwocie 760 zł miesięcznie oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie ponad 100 zł. Z doświadczenia życiowego stwierdzić należy, iż taka kwota dla starszej osoby, mieszkającej na wsi, w końcowym okresie życia leżącej, wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Pozwane nie wykazały, aby środki te nie wystarczały na zakup leków, wizyty lekarskie, pieluchy czy wyżywienie. Sąd nie uwzględnił wniosku K. E., aby uwzględnić, iż poniosła ona koszty opieki nad W. S. w latach 2004 – 2010 w kwocie 202 500 zł (k.66). Jak zeznała A. A. wyliczenie oparte jest na najniższej stawce za opiekę nad osobą starszą świadczoną przez firmy zajmujące się takimi usługami. W rzeczywistości takie koszty nie zostały poniesione, gdyż W. S. opiekowała się córka. Jest to niewątpliwie moralny obowiązek dzieci, aby świadczyć taką pomoc starszym, schorowanym rodzicom. Taki obowiązek ciążył również na powodzie i obiektywnie fakt, iż powód nie pomagał siostrze w opiece nad matką, a jego zainteresowanie matką ograniczyło się do odwiedzin, należy ocenić negatywnie. Wynikało to jednak z wzajemnych relacji A. S. i K. E. i konfliktu w sprawach majątkowych, jaki z czasem pomiędzy nimi się nasilił. Konsekwencją tego był m.in. brak wiedzy powoda o toczącym się postępowaniu w sprawie o ubezwłasnowolnienie W. S. oraz brak możliwości korzystania przez K. E. z nieruchomości na ul (...) w W., brak wzajemnych odwiedzin czy porozumienia w sprawie pogrzebu W. S.. Podkreślić jednak należy, iż do czasu, kiedy W. S. mieszkała w W., również w pewnym zakresie wymagała pomocy i świadczył ją powód poprzez robienie zakupów czy ponoszenie kosztów utrzymani nieruchomości. Fakt ten znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadka W. C. (k.207-208v), J. I. (k.208v-209), T. L. (k.209-209v), B. S. (k.k.211v-213), E. K. (k.231- 321v), które Sąd obdarzył wiarą. A. A. zeznała, iż babcia uiszczała część opłat, a resztę płacił powód. Wskazywała, iż emerytura babci nie wystarczała na jej utrzymanie, nie podając jednak, na jakie wydatki brakowało. Z zeznań K. E. również nie wynika, w jakiej kwocie ponosiła ona wydatki na utrzymanie W. S. ponad uzyskiwaną przez nią emeryturę wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym.

Mając te okoliczności na uwadze Sąd ocenił, iż roszczenie A. S. o zachowek nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz, że nie ma podstaw do obniżenia należnego mu zachowku.

Sąd uznał za nieudowodnione zarzuty podnoszone przez pozwane, iż A. S. stosował przemoc fizyczną wobec W. S.. Powód powyższemu stanowczo zaprzeczył, a ponadto zarzut ten nie znajduje potwierdzenia w żadnym innym obiektywnym dowodzie. W szczególności nie były w tym zakresie prowadzone postępowanie karne, nie było interwencji Policji. Okoliczności takie wynikają z zeznań świadka M. B. (k.219v-222), która twierdziła, iż W. S. uciekała z domu oraz skarżyła się, że syn wszczął awanturę, groził jej pozbawieniem życia. Takie okoliczności przytaczała również świadek D. Ś. na podstawie informacji, które rzekomo uzyskała od W. S.. Jednocześnie zeznała, iż nie była bezpośrednim świadkiem stosowania przemocy. O ile nie można wykluczyć, ze dochodziło do konfliktów czy nieporozumień pomiędzy W. S. a powodem i jego żoną, to brak jest podstaw do uznania, wbrew ocenom świadków, iż zachowanie powoda przybierało formę znęcania nad matką. W tej części Sąd uznał zeznania za niewiarygodne, złożone na potrzeby niniejszego procesu na korzyść pozwanych. Zeznania świadków przesłuchanych na wniosek powoda tym twierdzeniem przeczą.

Przy obliczaniu wysokości zachowku należy uwzględnić czystą wartość spadku, która wynika z różnicy pomiędzy wartością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych. Wartość spadku należy ustalić według stanu z chwili otwarcia spadku, która jest chwila śmierci spadkodawcy. Obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o zachowku (tak SN w uchwale z 26 marca 1985r., III CZP 75/84, OSNC 1985/10/147).

Wartość działki nr (...) została określona na kwotę 495 390 zł, zaś wartość działki nr (...) na kwotę 828 522 zł (opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości S. S. (3) k. 251- 272), z czego wartość gruntu 495 390 zł, wartość budynku 200 539 zł , wartość budynku warsztatu z częścią mieszkalną - 132 593 zł i 236 375 zł, łącznie 1 064 897 zł przy uwzględnieniu powierzchni warsztatu wskazanej przez powoda, zaś według wskazań powierzchni przez pozwane 1 007 658 zł (opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości k. 251-283, uzupełniająca k. 348-361). Opinię biegłego Sąd uznał za rzetelną, szczegółową, jasną i fachową. Opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Pomiędzy stronami był spór co do tego, jak powierzchnię miał garaż przekazany powodowi przez rodziców na potrzeby działalności gospodarczej, według powoda było to 35,4 m.kw., zaś według pozwanych 59,9 m.kw. (pismo powoda k. 379-380, pismo pozwanej k. 302-303). Z umowy użyczenia zawartej przez powoda z rodzicami wynika, iż strony tej umowy powierzchnie garażu określiły na 50 m.kw. (kopia umowy k.304). Sąd do wyliczenia zachowku przyjął powierzchnię wskazaną przez powoda. Jest to korzystniejsze dla pozwanych, gdyż wówczas wartość do wyliczenia zachowku jest niższa. Ustaleniem tym nie jest związany Sąd w sprawie o zniesienie współwłasności. Sąd ten będzie czynił ustalenia we własnym zakresie na podstawie oferowanych przez strony dowodów.

Mając na uwadze treść opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości Sąd ustalił wartość gruntu działki nr (...) na kwotę 495 390 zł, wartość gruntu działki nr (...) na kwotę 495 390 zł, wartość budynku mieszkalnego na działce nr (...) na kwotę 200 539 zł, wartość części warsztatu (poprzednio garażu) o powierzchni 35,4 m.kw. – 44 533,20 zł ( przy uwzględnieniu, iż według opinii biegłego wartość odtworzeniowa 1 m.kw. budynku wynosi 1258 zł). W konsekwencji tzw. czysta wartość spadku wynosi 308 963,05 zł (tj. udział W. S. w ¼ części w opisanej nieruchomości o łącznej wartości 1 235 852,20 zł).

Udział powoda A. S. w spadku po W. S. przy dziedziczeniu ustawowym wynosiłby 1/3, a jego wartość wynosiłaby 1/3 z 308 963,05 zł tj. 102 987,68 zł.

A. S. orzeczeniem z dnia 30 czerwca 1997r. Komisji (...) w W. został zaliczony do II grupy inwalidów, a inwalidztwo zostało uznane za trwałe (k. 182). Zgodnie z art. 991§1 kc, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy należny zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Stąd wartość należnego A. S. zachowku wynosi 2/3 z 102 987,68 zł tj. 68 658,45 zł.

Aktem notarialnym, umową darowizny z dnia 17 czerwca 2011r. K. E. darowała córce A. A. swój udział w ½ części w nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) , w tym ¼ nabytą na podstawie nabycia spadku po W. S. (akt notarialny k. 413-421). Zgodnie zaś z art. 1053kc nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy. Pozwana A. A. wstąpiła w prawa i obowiązki spadkobiercy po W. K. E.. Zgodnie z art. 1055 § 1 kc nabywca spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe w tym samym zakresie, co zbywca. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli jest solidarna. Powyższe uzasadnia zasądzenie wyliczonej kwoty zachowku 68 658,45 zł na rzecz A. S. solidarnie od K. E. i A. A. od dnia wezwania do zapłaty K. E..

W ocenie Sądu podnoszona przez pozwane okoliczność, iż A. S. korzystał z całej nieruchomości w W. na ul. (...) oraz, że czerpał dochody z tytułu najmu lokali mieszkalnych w domu należącym do W. S., która to okoliczność znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy o zachowek, a w szczególności nie ma wpływu na wysokość zachowku. Między stronami toczy się postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości. Zgodnie z art. 618 § 1kpc w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Do wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy zalicza się przede wszystkim roszczenia związane z korzystaniem z rzeczy wspólnej, pobieraniem z niej pożytków i przychodów oraz dokonanych nakładów. Dlatego też wszelkie roszczenia pozwanych związane z pobieraniem przez A. S. pożytków z tytułu najmu lokali w domu mieszkalnym oraz roszczenia A. S. o ewentualny zwrot czy rozliczenie nakładów na nieruchomość będą podlegać rozliczeniu w postępowaniu o zniesienie współwłasności.

Z powyższych względów Sąd uznał za zasadne zasądzenie na rzecz powoda A. S. od pozwanych K. E. i A. A. solidarnie kwoty 68 658,45 zł tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od doręczenia pozwu pozwanej K. E. tj. 27 lutego 2012r. (poświadczenie odbioru k. 39 dla K. E.)

Sąd zasądził odsetki ustawowe od należnego zachowku od daty doręczenia pozwu K. E.. Roszczenie o zachowek jest roszczeniem bezterminowym, które po myśli art. 455 kc staje się wymagalne po wezwaniu dłużnika do wykonania. W ocenie Sądu odsetki od zasądzonej w wyroku kwoty zachowku można zasądzić od daty wcześniejszej jak data wyrokowania. Roszczenie o zachowek staje się wymagalne z datą wezwania dłużnika do jego zapłaty. Ostatecznie zasądzona przez sąd wysokość zachowku nie ma znaczenia dla wymagalności samego roszczenia. Za takim stanowiskiem przemawia deklaratoryjny charakter orzeczenia o należnym zachowku, który sprawia, że zobowiązanie o charakterze bezterminowym przekształca się w zobowiązanie terminowe w wyniku wezwania wierzyciela do spełnienia świadczenia skierowanego do dłużnika. Wyrok sądowy potwierdza tylko zasadność tego wezwania wskutek istniejącego wcześniej zobowiązania do świadczenia zachowku (por. wyrok SN z dnia 17 września 2010 roku, II CSK 178/10, Lex 942800). Sąd w pełni ten pogląd podziela. Ponadto należy zauważyć, że zobowiązany do zapłaty zachowku, decydując się na prowadzenie sporu w sprawie o jego zapłatę, musi liczyć się z ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami nieudanej obrony swoich praw, także z tym, że w przypadku uwzględnienia powództwa zostanie zobowiązany do uiszczenia odsetek od zasądzonej w wyroku kwoty.

W zakresie kwoty 53 841,55 zł Sąd na podstawie art. 355 kpc w związku z art. 203 kpc umorzył postępowanie wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie przez A. S., po wycenie dokonanej przez biegłego z zakresu szacowania nieruchomości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc. Sąd zasądził od przegrywających K. E. i A. A. solidarnie na rzecz powoda A. S. kwotę 11 120,88 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na kwotę tę składają się koszty opłaty sądowej – 500 zł, zaliczka na poczet kosztów opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w kwocie 7 503,88 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3617 zł ustalone na podstawie §6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( tekst jednolity Dz. U. z 2013r., nr 461).

O kosztach sądowych na rzecz Skarbu Państwa Sąd orzekł na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2010.90.594 j.t. ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.