Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 07 marca 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko J. W. i A. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt I C 969/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie I i II w ten sposób, że zasądzoną w punkcie I na rzecz powoda kwotę obniża do 16.721,37 (szesnaście tysięcy siedemset dwadzieścia jeden 37/100) złotych z odsetkami w wysokości 13 % w stosunku rocznym od kwot:

- 9.940,05 (dziewięć tysięcy dziewięćset czterdzieści 05/100) złotych od dnia 1 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 6.781,32 (sześć tysięcy siedemset osiemdziesiąt jeden 32/100) złotych od dnia 18 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty;

2.  w punkcie III o tyle, że zasądzoną na rzecz powoda kwotę obniża do 387,95 (trzysta osiemdziesiąt siedem 95/100) złotych;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 544,25 (pięćset czterdzieści cztery 25/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód K. B. wnosił o zasądzenie solidarnie od pozwanych A. W. i J. W. kwoty 38.512,63 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 18.964,63 zł od dnia 1 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty i od kwoty 19.548 zł od dnia 18 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanych na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwani A. W. i J. W. wnosili o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 30.188,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot: 10.640,22 zł od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty oraz 19.548 zł od dnia 18 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty (pkt I) i oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II). Zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 3.503,30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III).

Z ustaleń Sądu I instancji poprzedzających powyższe rozstrzygnięcie wynikało, iż w dniu 28 października 2010 roku K. B., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) FIRMA w H. (wykonawca) zawarł z J. W. i A. W. (inwestorzy) umowę o roboty budowlane, której przedmiotem była przebudowa z rozbudową budynku sklepu położonego w B. przy ul. (...) w stan surowy otwarty, zgodnie z wymogami projektu (...). Strony ustaliły w umowie, że powód ma wykonać następujące prace: ławy fundamentowe (z wykopem) bez betonu z dociepleniem styropianem, ściany nośne i działowe piwnicy, strop nad piwnicą (żelbetonowy) – w części dobudowanej, ściany nośne i działowe parteru (w części dobudowanej) ze stropem żelbetonowym, ściany nośne i działowe piętra – nad częścią dobudowaną i istniejącą, rozebranie dachu nad częścią istniejącą, wykonanie konstrukcji dachowej całego obiektu, pokrycie dachu blacho-dachówką wraz z obróbkami, uprzątnięcie placu budowy. Strony w treści umowy zawarły ustalenie, że strop nad budynkiem istniejącym pozostanie bez zmian. Jednocześnie strony uzgodniły, że wynagrodzenie za przedmiotowe prace wyszczególnione w umowie wyniesie 74.000 zł netto oraz że wszelkie zmiany zakresu robót od projektu wymagają aneksu do umowy w formie pisemnej. Strony ustaliły termin zakończenia robót na dzień 31 maja 2011 roku, dopuszczając jednocześnie zmianę terminu z przyczyn złych warunków atmosferycznych występujących w trakcie wykonywania prac objętych umową. W trakcie wykonywania robót budowlanych inwestor zmienił ich zakres, powierzając powodowi wykonanie dodatkowych prac, nieuwzględnionych w umowie z dnia 28 października 2010 roku. W dniu 11 kwietnia 2011 roku strony podpisały aneks do umowy w zakresie zwiększenia wynagrodzenia z powodu rozszerzenia zakresu robót budowlanych zleconych do wykonania powodowi w postaci: wylania płyty fundamentowej, wymurowania ścian 3 warstwowych poziomu, położenia papy termicznej zgrzewalnej 2 kr poziomo na płycie oraz papy termicznej zgrzewalnej 2 kr pionowo na ściany poziomu, za co strony uzgodniły wynagrodzenie netto na kwotę 9.500 zł. Aneks został podpisany przez inwestorów i wykonawcę. W toku wykonywanych prac inwestor zlecił powodowi wykonanie dalszych prac dodatkowych, nieobjętych umową z dnia 28 października 2010 roku i aneksem do umowy z dnia 11 kwietnia 2011 roku w postaci: podniesienia ściany kolankowej na całym budynku, zwiększenia zadaszenia tarasu, wykonania słupów żelbetonowych ściany głównej nośnej, wykonania żeber żelbetonowych nad stropem sklepu, wykonania stropu drewnianego nad częścią istniejącą wraz z dociepleniem, zwiększenia schodów do ganku, wykonania schodów na taras wraz z wylaniem nowej stopy, wykonania schodów zewnętrznych do piwnicy wraz ze ścianą ochronną, wymiany wielkości obróbek blacharskich na ogniomurze, wykonania kleszczy więźby dachowej. Powód sporządził w dniu 28 grudnia 2011 roku aneks numer (...) do umowy z dnia 28 października 2010 roku, którym objął wskazane prace, których wartość wycenił na kwotę 22.400 zł netto. Pozwani odmówili podpisania powyższego aneksu.

Za wykonane prace powód wystawił fakturę VAT (...) opiewającą na kwotę 98. 964,63 zł z terminem płatności do dnia 31 grudnia 2011 roku oraz fakturę VAT nr (...) na kwotę 19.548 zł z terminem płatności 17 kwietnia 2012 roku. Powód, na zlecenie pozwanych, dokonał zakupu blachy i elementów obróbki blacharskiej na pokrycie dachu. Na potwierdzenie powyższej okoliczności wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 9.918,55 zł oraz fakturę VAT nr (...) na kwotę 14.041,50 zł.

W trakcie wykonywania prac pozwani przekazali na rzecz powoda zaliczki na poczet wykonywanych robót i zakupu materiałów w postaci blachy na pokrycie dachu w łącznej kwocie 104.200 zł. Wykonawca pokwitował odbiór zaliczek w łącznej kwocie 99.200 zł oraz otrzymał kwotę 5.000 zł bez pokwitowania. Powód zaliczył przedmiotową kwotę na poczet należności z tytułu zakupu blachy (faktura VAT nr (...) na kwotę 9.918,55 zł oraz faktura VAT nr (...) na kwotę 14,041,50 zł) oraz w pozostałej części na poczet wynagrodzenia za wykonanie prac (faktura VAT (...) opiewająca na kwotę 98.964,63 zł). Powód wskazał, że umowa z dnia 28 października 2010 roku nie przewidywała w ogóle żadnych robót stropu nad budynkiem istniejącym sklepu. Zgodnie z umową strop miał pozostać bez zmian. W toku prac pozwani zlecili powodowi wykonanie stropu drewnianego i za to powód domagał się zapłaty. Powód wskazał, że obróbek na ogniomurze nie uwzględnił w żadnej z faktur, gdyż nie zostały one wykonane. Kierownik budowy podpisał protokół odbioru robót, nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń co do jakości wykonanych robót. Pozwani odmówili zapłaty części należnego powodowi wynagrodzenia z tytułu wykonania prac dodatkowych powołując się na niewykonanie wszystkich prac wynikających z projektu.

Pozwani J. W. i A. W. wskazywali, że łącznie wynagrodzenie powoda z tytułu wykonanych prac zgodnie z umową z dnia 28 października 2010 roku i aneksem z dnia 11 kwietnia 2011 roku zostało ustalone na kwotę 83.500 zł netto. Powód po przystąpieniu do wykonywania robót pobrał od pozwanych gotówką łącznie kwotę 111.200 zł tytułem zaliczek, z czego kwota 99.200 zł znalazła odzwierciedlenie w odręcznych pokwitowaniach powoda, zaś kwotę 12.000 zł powód pobrał bez pokwitowania. Pozwani przyznali również, że zakupili u powoda materiały budowlane wskazane w fakturze VAT nr (...) oraz fakturze VAT nr (...) na łączną kwotę 23.960,05 zł. Zaprzeczyli, jakoby zlecali powodowi wykonanie prac dodatkowych. Podnosili, że aneks nr (...) został sporządzony wyłącznie przez powoda. Wskazane w nim wykonanie stropu drewnianego stanowi robotę zamienną- w miejsce droższego, nie wykonanego przez powoda, a objętego projektem i pierwotnie uzgodnionym wynagrodzeniem stropu żelbetonowego, a nie robotę dodatkową. Pozwani podnosili, że inne wskazane w fakturze VAT nr (...) roboty nie zostały przez powoda wykonane: kleszcze więźby dachowej, zmiana obróbek blacharskich na ogniomurze, ścianka nośna między budynkami lub zostały wykonane wadliwie np. nierównej wielkości stopy w schodach na tarasie. Podnosili, że powód nie wykonał szeregu prac wynikających z pierwotnych uzgodnień, z tytułu których dokonał wystawienia faktury VAT nr (...): schodów wewnętrznych żelbetonowych, słupa i podciągu żelbetonowego przy schodach, ścianek wzmacniających, kominów wentylacyjnych, schodów żelbetonowych w salonie, obróbki ściany szczytowej po granicy z działką sąsiednią oraz kleszczy w więźbie, nie obsypał również ścian fundamentowych gruntem z zagęszczeniem, nie ułożył dwóch warstw papy bitumicznej w piwnicy, nie skończył rynnowania. Wartość robót niewykonanych, które powód ujął w fakturach, przekracza kwotę 22.000 zł. Uwzględniając również, że zamiana stropu żelbetonowego na drewniany spowodowała obniżenie wartości robót o około 4.000 zł, powód pobrał od pozwanych kwoty znacznie przenoszące wartość wykonanych przez siebie robót.

Odwołując się do treści art. 647 k.c. Sąd I instancji wskazał, iż spór pomiędzy stronami koncentrował się w przedmiocie zakresu prac objętych umową z dnia 28 października 2010 roku oraz jakości prac wykonanych przez powoda. W ocenie Sądu Rejonowego materiał dowodowy zgromadzony w sprawie dawał podstawę do przyjęcia, że strony zawierając umowę o roboty budowlane, uzgodniły szczegółowy zakres prac jakie miał wykonać powód, które to prace zostały wyszczególnione w umowie z dnia 28 października 2010 roku. Zakres prac nie obejmował wszystkich prac ujętych w projekcie budowlanym. Dotyczył części robót, przyjętych przez powoda do wykonania i wskazanych w umowie w sposób enumeratywny. Sąd I instancji zaznaczył, iż umowa o roboty budowlane, jako umowa obligacyjna pozostawia swobodę indywidualnego określenia treści. Strony mogą ograniczyć zakres robót, które ma wykonać dany wykonawca zgodnie ze wskazaniami projektu i sztuką budowlaną, co zdaniem Sądu, miało miejsce w niniejszej sprawie. Za powyższym przemawiał fakt, że projekt zamienny został sporządzony już po podpisaniu umowy o roboty budowlane w listopadzie 2011 roku. Ponadto pozwani zlecili wykonanie robót dodatkowych zawartych w aneksie z dnia 18 kwietnia 2011 roku, na którym złożyli podpisy.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że z zeznań świadków M. K., M. W., A. B. i M. R. wynikało, iż pozwani w trakcie budowy wielokrotnie zmieniali zakres robót, zlecali do wykonania dodatkowe roboty, byli codziennie obecni na placu budowy i kontrolowali wszelkie prace. Relacje powyższych świadków, zeznających w ocenie Sądu w sposób obiektywny, wzajemnie się uzupełniały i utwierdzały w przekonaniu, że umowa z dnia 28 października 2010 roku obejmowała zakres robót w niej szczegółowo wskazanych, natomiast pozostałe roboty wskazane w aneksie z dnia 18 kwietnia 2011 roku oraz z dnia 28 grudnia 2011 roku były robotami nieujętymi w pierwotnej umowie, zleconymi w toku prac budowlanych przez inwestora. W ocenie Sądu I instancji zeznania świadka A. P. – autora projektu rozbudowy budynku przy ul. (...) w B. i zarazem kierownika budowy, nie dawały podstawy do przyjęcia, że umowa o roboty budowlane z dnia 28 października 2010 roku dotyczyła wszystkich prac wskazanych w projekcie pierwotnym. Stwierdzenie świadka, że znał treść umowy pomiędzy inwestorem a wykonawcą, ale „nie od początku, tylko gdzieś później”, przemawiało za uznaniem, że nie był on zorientowany w pierwotnych ustaleniach stron i nie posiadał wiedzy w tym przedmiocie.

Biegły z zakresu budownictwa i kosztorysowania T. K. dokonał ustalenia, iż roboty budowlane wymienione w umowie z dnia 28 października 2010 roku, zostały wykonane przez powoda w większości odmiennie w porównaniu do projektu budowlanego, co potwierdza, że strony poczyniły własne ustalenia co do zakresu prac. Biegły sądowy stwierdził, że powód wykonał prace wyszczególnione w umowie z dnia 28 października 2010 roku w postaci: ław fundamentowych (z wykopem) bez betonu z dociepleniem styropianem, ścian nośnych i działowych piwnicy, stropu nad piwnicą (żelbetonowego) – w części dobudowanej, ścian nośnych i działowych parteru (w części dobudowanej) ze stropem żelbetonowym, ścian nośnych i działowych piętra – nad częścią dobudowaną i istniejącą, rozebrania dachu nad częścią istniejącą, wykonania konstrukcji dachowej całego obiektu, pokrycia dachu blacho-dachówką wraz z obróbkami, prace wskazane w aneksie z dnia 11 kwietnia 2011 roku w postaci: wylania płyty fundamentowej, wymurowania ścian 3 warstwowych poziomu, położenia papy termicznej zgrzewalnej 2 kr poziomo na płycie oraz papy termicznej zgrzewalnej 2 kr pionowo na ściany poziomu, jak również prace wymienione w aneksie nr (...) w postaci: podniesienia ściany kolankowej na całym budynku, zwiększenia zadaszenia tarasu, wykonania słupów żelbetonowych ściany głównej nośnej, wykonania żeber żelbetonowych nad stropem sklepu, wykonania stropu drewnianego nad częścią istniejącą wraz z dociepleniem, zwiększenia schodów do ganku, wykonania schodów na taras wraz z wylaniem nowej stopy, wykonania schodów zewnętrznych do piwnicy wraz ze ścianą ochronną. Powód nie wykonał natomiast wymiany wielkości obróbek blacharskich na ogniomurze i nie wykonał kleszczy więźby dachowej.

Pomiędzy stronami istniał spór odnośnie charakteru roboty polegającej na wykonania stropu drewnianego nad częścią istniejącą wraz z dociepleniem. Pozwani wskazywali, że była to robota zastępcza, gdyż umowa z dnia 28 października 2010 roku i projekt budowlany przewidywały wykonanie stropu żelbetonowego. W ocenie Sądu Rejonowego zapis zawarty w umowie z dnia 28 października 2010 roku „strop nad budynkiem istniejącym bez zmian” jednoznacznie wskazywał, że powód nie był zobowiązany na podstawie tejże umowy do wykonania stropu żelbetonowego nad budynkiem istniejącym. W konsekwencji uznał, że była to robota dodatkowa zlecona przez pozwanych w toku prac budowlanych.

W ocenie Sądu Rejonowego nie zasługiwały na uwzględnienie rozważania biegłego co do charakteru pracy polegającej na wylaniu płyty fundamentowej, stanowiącej według biegłego robotę zamienną. Bezsporne było bowiem w sprawie, że strony zgodziły się na podpisanie aneksu z dnia 11 kwietnia 2011 roku na wykonanie dodatkowej roboty w postaci wylania płyty fundamentowej, a zatem pozwani zaakceptowali jej charakter. Sąd nie brał również pod uwagę rozważań biegłego w zakresie wyceny robót budowlanych wskazanych w aneksie z dnia 11 kwietnia 2011 roku, strony zgodnie ze swobodą zawierania umów, doszły bowiem do konsensusu w tym zakresie, ustalając kwotę wynagrodzenia na 9.500 zł netto.

Biegły, w ocenie Sądu, słusznie uznał natomiast, że wykonanie przez powoda słupów żelbetonowych ściany głównej nośnej, nie powinno być potraktowane jako robota dodatkowa, z uwagi na fakt, że konieczność stosowania przewiązek i żeber w murze wynika z warunków technicznych wykonania robót murowych, niezbędnych do wykonania. Jest to podstawowa wiedza, którą powinien posiadać wykonawca tych robót.

Odnosząc się do kwestii wykonania kleszczy więźby dachowej, biegły wskazał, że projekt techniczny – rysunek więźby dachowej, jak też rysunek przekroju, nie wskazywał gdzie powinny być wbudowane kleszcze w konstrukcji więźby dachowej- nie przewidywał zatem ich wykonania. Była to robota dodatkowa. Ponadto z zeznań świadka M. R. wynikało, że nie zlecono wykonania kleszczy z uwagi na brak materiału.

Biegły wycenił wartość robót dodatkowych, wskazanych w aneksie nr (...) z dnia 28 grudnia 2011 roku, za wyjątkiem wykonania słupów żelbetonowych ściany głównej nośnej, wykonania stropu drewnianego nad częścią istniejącą, zmiany wielkości obróbek blacharskich na ogniomurze i wykonania kleszczy więźby dachowej na łączną kwotę 3.848 zł netto. Z opinii biegłego wynikało również, że nakład robocizny na wykonanie drewnianego belkowego stropu nad częścią istniejąca budynku wynosi łącznie 2.431 zł.

W ocenie Sądu, pisemna i ustna opinia biegłego jako jasna, konkretna, rzetelna, zasługiwała na uwzględnienie. Biegły w sposób przekonywujący odniósł się do zarzutów do opinii zarówno strony powodowej, jak i pozwanej. Sąd nie podzielił jedynie rozważań biegłego odnośnie zastępczego charakteru prac polegających na budowie stropu drewnianego w budynku istniejącym, zamiennego charakteru roboty polegającej na wylaniu płyty fundamentowej oraz pominął rozważania dotyczące wyceny robót wskazanych w aneksie z dnia 11 kwietnia 2011 roku. Sąd Rejonowy przyjął zatem, że wynagrodzenie z tytułu umowy o roboty budowlane wynikające z umowy z dnia 28 października 2010 roku wynosiło 74.000 zł netto. Wynagrodzenie wynikające z aneksu z dnia 11 kwietnia 2011 roku opiewało na kwotę 9.500 zł netto. Sąd I instancji uznał, że wynagrodzenie powoda za wykonanie robót budowlanych wskazanych w aneksie nr (...) z dnia 28 grudnia 2011 roku winno zgodnie z opinią biegłego wynieść 3.848 zł netto plus wynagrodzenie za wykonanie stropu drewnianego nad budynkiem istniejącym w kwocie 2.431 zł netto. Łącznie powodowi należne było wynagrodzenie z tytułu umowy o roboty budowlane w kwocie 89.779 zł netto (110.428,17 zł brutto).

Powód przyznał, że pobrał od pozwanych łącznie kwotę 104.200 zł tytułem zaliczek, którą w pierwszej kolejności zarachował na poczet zakupu blachy i elementów obróbki blacharskiej na pokrycie dachu (faktura VAT nr (...) na kwotę 9.918,55 zł oraz faktura VAT nr (...) na kwotę 14.041,50 zł), a w pozostałej części na nieopłaconą fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 98.964,63 zł. Twierdzenia pozwanych co do przekazania powodowi zaliczek w kwocie 111.200 zł nie zostały przez nich udowodnione.

Pozwani w toku procesu kwestionowali prawidłowość wykonanych robót, zarzucając powodowi, że dopuścił się szeregu usterek i wad przy wykonywaniu prac, nie zgłosili jednakże w toku procesu zarzutu procesowego potrącenia wierzytelności przysługującej im z tytułu nienależytego wykonania umowy. W ocenie Sądu Rejonowego nie było też jasne, czy chodzi o roszczenia z tytułu nienależytego wykonania umowy, czy też z rękojmi. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy nie wynikało również, że pozwani złożyli w stosunku do powoda oświadczenie o potrąceniu wierzytelności, stanowiące materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia. Niewątpliwie pozwani mogli w niniejszym postępowaniu połączyć w jednym oświadczeniu obie czynności: złożenie oświadczenia o potrąceniu i zgłoszenie zarzutu potrącenia, czego nie uczynili. W związku z tym Sąd Rejonowy nie uwzględnił w toku procesu kwoty stanowiącej wartość robocizny związanej z niedoróbkami i usterkami w robotach budowlanych wykonanych przez powoda.

W tym stanie rzeczy, Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 30.188,22 zł brutto tytułem wynagrodzenia za wykonane i nieopłacone przez pozwanych roboty, po uprzednim zaliczeniu części pobranych zaliczek na poczet należności z tytułu zakupu blachy na pokrycie dachu w łącznej kwocie 23.960,05 zł oraz pozostałej części zaliczek na poczet należnego powodowi wynagrodzenia. W pozostałym zakresie powództwo jako niezasadne uległo oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na mocy art. 100 k.p.c., uznając, że powód wygrał proces w 79 %, zaś pozwani w 21 % i w takim stosunku obciążył strony kosztami.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli pozwani, zaskarżając go w części tj. w zakresie punktu I i III. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucili:

I.  naruszenie prawa materialnego:

1.  art. 41 ust. 12 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) poprzez błędne zastosowanie 23% stawki VAT przy obliczeniu łącznego wynagrodzenia powoda z tytułu umowy o roboty budowlane na kwotę 110.428,17 złotych w sytuacji, gdy przepis ten stanowi, że do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym stosuje się 8% stawkę podatku VAT, w konsekwencji czego Sąd I instancji nieprawidłowo wyliczył wynagrodzenie powoda wynikające z tytułu umowy o roboty budowlane, a tym samym niesłusznie zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 30.188,22 złotych,

2.  art. 65 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię umowy z dnia 28 października 2010 r. oraz aneksu nr (...) z dnia 11 kwietnia 2011 r. w konsekwencji prowadzącą do uznania, że strony zgodziły się na wykonanie rzekomo dodatkowej roboty w postaci wylania płyty fundamentowej, tym samym akceptując charakter tej roboty jako roboty dodatkowej, w sytuacji gdy z opinii biegłego jednoznacznie wynika, że wylanie płyty fundamentowej stanowi robotę zamienną, w związku z czym należało przyjąć, że po stronie pozwanych nie było zamiaru zlecenia wykonania przez powoda rzekomo dodatkowych prac, polegających de facto na wykonaniu tej samej pracy, jedynie o zamiennym charakterze,

3.  art. 630 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwoty wynikającej z aneksu nr (...) z dnia 28 grudnia 2011 r. obejmującej wartość robót dodatkowych, w sytuacji gdy pozwani nie wyrazili zgody na prace dodatkowe, czemu dali wyraz nie podpisując wskazanego aneksu,

II.  naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w konsekwencji prowadzącą do uznania, że:



robota polegająca na wylaniu płyty fundamentowej wynikająca z aneksu nr (...) z dnia 11 kwietnia 2011 r. nie stanowi roboty zamiennej dla ławy fundamentowej opisanej w umowie z dnia 28 października 2010 r., w sytuacji gdy z opinii biegłego sądowego T. K. z dnia 27 maja 2013 r. jednoznacznie wynika, że wylanie płyty fundamentowej żelbetonowej pod częścią rozbudowaną budynku zamiast projektowanych ław żelbetonowych jest robotą zamienną i jej nakład robocizny jest porównywalny,



pozwanym nie należy uwzględnić kwoty 4.188 zł netto stanowiącej wartość robocizny związanej z niedoróbkami i usterkami w robotach budowlanych wykonanych przez powoda oraz kwoty 350 zł netto w zakresie obniżenia wartości robót wymienionych w piśmie pozwanych z dnia 16 stycznia 2012 r., wynikających z opinii biegłego sądowego T. K. z uwagi na fakt, że pozwani nie zgłosili w toku procesu zarzutu potrącenia wierzytelności im przysługującej z tytułu nienależytego wykonania umowy, w sytuacji gdy nie mogło dojść do potrącenia, bowiem brak jest jakiejkolwiek wierzytelności ze strony powoda względem pozwanych,



należności z tytułu zakupu blachy na pokrycie dachu w łącznej kwocie 23.960,05 zł, wynikającej z faktur VAT nr (...) opiewającej na kwotę 14.041,50 zł brutto oraz (...) opiewającej na kwotę 9.918,55 zł brutto, zostały zaliczone z części pobranych przez powoda zaliczek, w sytuacji gdy pozwani odrębnie, poza kwotami stanowiącymi wypłacone zaliczki, opłacili ww. faktury gotówką w momencie ich odbioru,



pozwani są zobowiązani do zapłaty na rzecz powoda kwoty wynikającej z faktury VAT nr (...) z oznaczeniem przelewu jako formy płatności, w sytuacji gdy pozwani opłacili już wskazaną fakturę gotówką, na dowód czego przedłożyli pokwitowane przez powoda odbiory zaliczek na łączną kwotę 99.200 zł,



powód po przystąpieniu do wykonywania robót pobrał od pozwanych gotówką łącznie kwotę 104.200 zł tytułem zaliczek, w sytuacji gdy rzeczywista kwota wypłacona przez pozwanych wynosi kwotę 111.200 zł, z czego kwota 99.200 zł znalazła odzwierciedlenie w odrębnych pokwitowaniach powoda, zaś kwotę 12.000 zł powód pobrał bez pokwitowania.

Wskazując na powyższe, apelujący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie, o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odpowiedź na apelację złożył powód, wnosząc o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych okazała się zasadna jedynie w części.

Sąd I instancji poczynił w przedmiotowej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. Wadliwie natomiast przyjął Sąd Rejonowy stawkę podatku VAT od wykonanych przez powoda usług budowlanych, co skutkowało błędnym określeniem wysokości należnego K. B. wynagrodzenia za wykonane prace. W tym zatem zakresie zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie.

Jak trafnie podnosili skarżący, Sąd Rejonowy przyjmując stawkę podatku od towarów i usług na poziomie 23% za wykonane przez powoda usługi budowlane, dopuścił się naruszenia art. 41 ust. 12 w zw. z ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.2011.177.1054 j.t.). W myśl bowiem art. 41 ust. 12 ustawy stawkę podatku, o której mowa w ust. 2 (tj. 8%) stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, w tym zaś wypadku przedmiot robót wykonywanych przez uzasadniał zastosowanie tej obniżonej stawki podatku. Nie można tracić z pola widzenia, że taka stawka podatku VAT wynikała w sposób jednoznaczny z wystawionych przez powoda faktur VAT nr (...), w których zaznaczono, że wartość netto robót budowlanych została powiększona o 8% stawkę podatku od towarów i usług. W tym zakresie argumentacja pozwanych więc była w pełni uzasadniona.

Natomiast pozostałe zarzuty apelacji okazały się bezzasadne. Kwestie nadal sporne na etapie postępowania odwoławczego dotykały zakresu umówionych przez strony prac, w szczególności zaś tego, czy uzgodniono wykonanie prac dodatkowych objętych aneksem nr (...) do umowy z dnia 28 października 2010 r., którego to aneksu nie podpisali pozwani oraz jaki charakter - roboty dodatkowej czy zamiennej miało wylanie płyty fundamentowej. Sporna pozostawała również wysokość umówionego wynagrodzenia oraz kwota zaliczek przekazanych wykonawcy przez inwestorów, nadto kwestia rozliczenia za zakup blachy na pokrycie dachu w łącznej kwocie 23.960,05 zł, wynikającej z faktur VAT nr (...), jak też kwestia obniżenia wartości robocizny K. B. z powodu usterek wykonawczych. Wbrew przekonaniu skarżących Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny tych aspektów przedmiotowej sprawy, opierając się na zgromadzonym materiale dowodowym. Chybione były zarzuty zarówno naruszenia prawa materialnego, jak i przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c.

Nie budziło w ocenie Sądu Okręgowego wątpliwości, iż powód wykonał prace objęte zarówno umową zasadniczą, jak również aneksem nr (...) z dnia 11 kwietnia 2011 r., podpisanym przez obie strony. Skoro zaś roboty tam wskazane były objęte uzgodnieniami pomiędzy stronami, to niezasadny był zarzut, jakoby roboty objęte tym aneksem w postaci wylania płyty fundamentowej stanowiły prace zamienne dla projektowanych ław fundamentowych. Taki wniosek sformułowany przez biegłego sądowego został trafnie przez Sąd I instancji zanegowany, w związku z faktem, że strony w określony sposób ukształtowały łączący je stosunek prawny. Tym samym wiążący w tym zakresie pozostawał aneks z dnia 11 kwietnia 2011 r. do pierwotnej umowy łączącej strony. Nie było obarczone błędem stwierdzenie, że zawarty w nim zakres prac został przez skarżących zaakceptowany. Wskazać też należy, że strony uzgodniły wynagrodzenie za wykonanie tych dodatkowych robót, opiewające na kwotę 9.500 złotych netto. Powód konsekwentnie twierdził, że oprócz ław dodatkowo między ławami zalał zbrojną płytę fundamentową. Podkreślenia wymaga, że nawet biegły wypowiadając się, że ławy to prace zamienne w stosunku do płyty fundamentowej, wskazał, że w przypadku płyty fundamentowej zużycie materiałów mogło być większe.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska apelujących, że te roboty, które zostały ujęte w aneksie nr (...) sporządzonym przez powoda, zostały przez niego wykonane samowolnie, bez uzgodnienia z inwestorami. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oczywiste jest, że powód wykonywał te prace, które były przedmiotem uzgodnień ze skarżącymi, a które nie znalazły odzwierciedlenia w formie pisemnej, to jest w formie aneksu do pierwotnej umowy. Nie można uznać, że sam fakt, iż aneks nr (...) nie został podpisany przez pozwanych pozbawiał powoda możliwości wykazywania w inny sposób, że prace objęte tym aneksem zostały przez niego wykonane i to w uzgodnieniu ze skarżącymi. Sąd Rejonowy trafnie uznał, że w tym postępowaniu strona powodowa te okoliczności udowodniła. Fakt ten potwierdzały bowiem nie tylko zeznania świadków, którzy wskazywali na szeroki zakres prac, jaki ulegał zmianie w trakcie ich wykonywania przez powoda, lecz także wnioski płynące z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa i kosztorysowania T. K., który dokonał weryfikacji tego, jakie roboty zostały faktycznie przez powoda wykonane. Nie mogło okazać się skuteczne argumentowanie przez skarżących, że prace objęte aneksem nr (...) nie zostały przez nich zlecone, lecz powód wykonał je z własnej inicjatywy, na swój koszt i ryzyko.

Odnosząc się do kwestii uzgodnionego przez strony wynagrodzenia za wykonane przez powoda prace wskazać należy, że w umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawowe i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CSK 366/06, LEX nr 274211, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 728/98, LEX nr 50836). W niniejszej sprawie strony w umowie z dnia 28 października 2010 r. określiły wynagrodzenie na kwotę 74.000 złotych netto, a następnie w aneksie nr (...) z dnia 11 kwietnia 2011 r. dodatkowo na kwotę 9.500 złotych netto – za wykonanie dodatkowych prac objętych tymże aneksem. Powyższe kwoty Sąd I instancji prawidłowo uznał zatem za wiążące, były one bowiem przedmiotem umowy zawartej przez wykonawcę i inwestorów. Natomiast w odniesieniu do robót, jakie zostały ujęte w aneksie nr (...) Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że wobec sporu między stronami co do wynagrodzenia wykonawcy zaistniały podstawy do ustalenia, jaka była rzeczywista wartość prac, wykonanych przez powoda. Zgodnie z wnioskami sformułowanymi w opinii biegłego sądowego T. K. Sąd Rejonowy uznał, iż powodowi przysługuje wynagrodzenie z tytułu wykonania prac dodatkowych, a ujętych w tym aneksie w kwocie 3.848 złotych netto, ponadto za wykonanie drewnianego belkowego stropu nad częścią istniejącą budynku w kwocie 2.431 złotych netto, jako że w umowie zasadniczej był zapis „strop nad budynkiem istniejącym bez zmian”. .Łącznie zatem była to prawidłowo określona przez Sąd i instancji kwota 6.279 złotych netto.

Niewadliwie uznał również Sąd I instancji, że strona pozwana nie wykazała, aby uiszczona została na rzecz powoda kwota zaliczek wyższa, aniżeli ta, na jaką powoływał się K. B., to jest 104.200 złotych. Niewątpliwie ciężar dowodu w tej kwestii spoczywał na apelujących (art. 6 k.c.). Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że brak było wystarczających dowodów, aby przyjąć, że kwota tychże zaliczek opiewała na 111.200 złotych, w czym miała być ujęta kwota 12.000 zł przekazana bez pokwitowania. W odniesieniu do kwestii rozliczenia faktur VAT za zakup materiału w postaci blachy, Sąd Odwoławczy aprobuje stanowisko Sądu Rejonowego, iż nie było w tym zakresie podstaw do uznania, że pozwani oprócz przekazanych powodowi zaliczek dodatkowo opłacili gotówką należności wynikające z faktur VAT nr (...) na łączną kwotę 23.960,05 złotych. Zważyć bowiem trzeba, że uiszczone przez pozwanych zaliczki na zakup materiałów budowlanych w kwotach 19.200 złotych oraz 5.000 złotych były zbliżone właśnie to tych kwot, jakie zostały ujęte we wskazanych fakturach VAT. Dlatego za wiarygodne należało uznać twierdzenie powoda, że te zaliczki, ujęte w ogólnej kwocie 104.200 złotych, zostały rozliczone właśnie w taki sposób, na jaki powoływała się strona powodowa. Podzielić należało również stanowisko Sądu Rejonowego w zakresie nieuwzględnienia w rozliczeniu stron kwoty wskazanej w opinii biegłego tj. 4.188 złotych oraz 350 złotych w kontekście obniżenia wartości robót, jako wartości robocizny z niedoróbkami i usterkami. Pozwani w toku niniejszego postępowania nie zgłaszali zarzutu potrącenia wierzytelności przysługującej im z tytułu nienależytego wykonania umowy. Z tych względów wywód Sądu I instancji w tym przedmiocie był w pełni prawidłowy.

Ingerencja Sądu Odwoławczego dotyczyła zatem jedynie obniżenia należnego powodowi wynagrodzenia z tytułu wykonanych usług budowlanych w odniesieniu do kwoty podatku VAT, błędnie wyliczonej przez Sąd Rejonowy. W związku z tym Sąd Okręgowy przyjął, że powodowi przysługiwało wynagrodzenie w następujących kwotach: wynikające z pierwotnej umowy z dnia 28 października 2010 roku w kwocie 74.000 złotych netto, z aneksu z dnia 11 kwietnia 2011 roku w kwocie 9.500 złotych netto oraz z tytułu prac wykonanych w ramach robót dodatkowych ujętych w aneksie nr (...), w wyliczonej przez biegłego sądowego wysokości 6.279 złotych netto (3.848 zł + 2.431 zł). Łącznie była to zatem kwota 89.779 złotych netto, jak przyjął to Sąd I instancji. Wysokość podatku VAT nie opiewała natomiast na kwotę 20.649,17 złotych (co łącznie dawało obliczoną przez Sąd Rejonowy wysokość wynagrodzenia na poziomie 110.428,17 złotych brutto), lecz zamykała się kwotą 7.182,32 złotych, co łącznie dawało kwotę 96.961,32 złotych brutto należnego powodowi wynagrodzenia za roboty wykonane w ramach łączącej strony umowy. Do tej kwoty doliczyć należało koszt zakupu blachy (23.960,05 złotych) oraz pomniejszyć ją o wartość pobranych przez powoda zaliczek tj. 104.200 złotych. W ten sposób otrzymujemy kwotę 16.721,37 złotych, jaką pozwani powinni uiścić na rzecz powoda z tytułu dopłaty wynagrodzenia za wykonane prace.

W konsekwencji Sąd Okręgowy zmienił na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżone orzeczenie w punkcie I i II w ten sposób, że obniżył należną powodowi kwotę do 16.721,37 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 9.940,05 złotych od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty (jako niedopłatę do zasadniczej faktury VAT nr (...)) oraz od kwoty 6.781,32 złotych (6.279 zł netto + 502,32 zł VAT), obejmującej wynagrodzenie za prace objęte aneksem nr (...), w ramach wystawionej przez powoda faktury VAT nr (...) z dnia 10 kwietnia 2012 r. – od dnia 18 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. Powodowało to zmianę w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji. Aktualna pozostała zasada ich stosunkowego rozdzielenia na mocy art. 100 k.p.c., natomiast zmianie uległy proporcje partycypacji stron w poniesieniu kosztów procesu. Powód dochodził bowiem kwoty 38.512,63 złotych, zaś ostatecznie wygrał proces w zakresie kwoty 16.721,32 złotych, a zatem w 43,42 % (przegrał w 56,58 %). Powód poniósł łącznie koszty w wysokości 5.332,65 złotych, w tym 1.926 złotych opłaty od pozwu, 2.417 złotych kosztów zastępstwa procesowego oraz 1.000 złotych zaliczki, która została wykorzystana w kwocie 989,65 złotych. Pozwani natomiast ponieśli koszty procesu w łącznej kwocie 3.406,65 złotych (2.417 złotych koszty zastępstwa procesowego oraz 989,65 złotych wykorzystanej zaliczki wpłaconej na poczet wydatków). Koszty postępowania przed Sądem I instancji wyniosły zatem 8.739,30 złotych, z czego powód winien ponieść 4.944,70 złotych (56,58 %), a pozwani 3.794,60 złotych (43,42 %). Jako że powód był zobligowany do poniesienia wyższych kosztów procesu w stosunku do tych, które przyjął Sąd Rejonowy, należało w punkcie III zaskarżonego wyroku obniżyć zasądzoną od pozwanych na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę do 387,95 złotych (5.332,65 zł - 4.944,70 zł).

W pozostałym zakresie apelacja pozwanych jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013. 490 j.t.). Powód wygrał postępowanie w II instancji w 55,39 %, jako że wartość przedmiotu zaskarżenia stanowiła kwota 30.188,22 złotych, pozwani przegrali zaś w 44,61%. Powód poniósł koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w kwocie 1.200 złotych, zaś pozwani koszty zastępstwa procesowego w tej samej wysokości oraz opłatę od apelacji w wysokości 1.510 złotych. Łącznie koszty postępowania apelacyjnego zamykały się kwotą 3.910 złotych, z czego pozwani powinni ponieść 2.165,75 złotych (55,39 %), a powód 1.744,25 złotych (44,61 %). W sytuacji gdy pozwani ponieśli koszty w wysokości 2.710 złotych, Sąd II instancji zasądził od powoda na ich rzecz solidarnie kwotę 544,25 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.