Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 25 lipca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Alicja Zych

protokolant Paulina Radomska

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2014 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) (...) – (...) Towarzystwa (...) w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o wydanie ( przywrócenie własności nieruchomości, zasądzenie odpowiedniej nieruchomości zamiennej, przyznanie odszkodowania)

1. oddala powództwo,

2 . zasądza od powoda (...) (...) – (...) Towarzystwa (...) w W. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa –zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa kwotę 14 400 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 627/11

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 lipca 2011 roku powód (...) (...)- (...) Towarzystwa (...) domagał się przywrócenia własności nieruchomości, zlokalizowanej w L. przy ul. (...), obręb (...) R., gm. L., stanowiącej własność Skarbu Państwa - (...) na podstawie art. 4 ust. 1 w zw. art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej (...) (dalej jako, „ustawa o zmianie ustawy o stosunku Państwa do KK”), ewentualnie gdyby przywrócenie własności wyżej opisanej nieruchomości natrafiało na trudne do przezwyciężenia przeszkody o zasądzenie nieruchomości zamiennej. W przypadku braku możliwości uczynienia zadość roszczeniu także w sposób powyższy powód wniósł o przyznanie odszkodowania stosownie do przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej (...).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazuje, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do KK, w przypadku nierozpatrzenia wniosków o wszczęcie postępowania regulacyjnego przez Komisję Majątkową uczestnicy tych postępowań mogą, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, wystąpić do sądu o zasądzenie roszczenia. (...) (...)- (...) Towarzystwa (...) wskazuje, iż była stroną postępowania regulacyjnego (sygn. W.KM-III-151/90). Wykazując zdolność sądową powód wskazuje, iż posiada zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 7 ustawy o stosunku Państwa do KK osobowość prawną będąc prowincją zakonu, której organem jest przełożony zakonu -art. 8 ust. 2 pkt 6 (pozew k. 4).

Odnosząc się do swojego roszczenia powód wskazuje, iż był właścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w L. przy ul. (...) w obrębie R. nr (...) o pow. 5 ha 6014 m ^{( 2)}. Nieruchomość została nabyta przez Zgromadzenie O. (...) (...) (...)j na podstawie aktu notarialnego nr (...) z dnia 31 stycznia 1922 roku. Jak wskazuje dalej, (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a stało się właścicielem tej nieruchomości na podstawie tego samego aktu, a także na podstawie zaświadczenia nr (...) L. z dnia 24 stycznia 1922 roku oraz aktu z dnia 23 maja 1927 roku o nr (...). Powyższe fakty zostały ujawnione w wykazie hipotecznym Ksiąg Wieczystych Sądu Grodzkiego w L..

Następnie, orzeczeniem z dnia 14 lutego 1952 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w L. na podstawie art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 lit. c dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 roku o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939- 1945 r., orzekło o odjęciu z dniem 9 maja 1945 roku prawa własności nieruchomości o powierzchni 5 ha 6016 m ^{( 2)}, położonej w L. przy ul. (...). (...) wraz z budynkiem mieszkalnym i zabudowaniami gospodarczymi na rzecz Skarbu Państwa. Orzeczenie stało się ostateczne 14 czerwca 1952 r. Powód wskazuje, że nie zostało wypłacone odszkodowanie. Na podstawie decyzji Urzędu Miejskiego w L. z dnia 25 marca 1988 roku nieruchomość została przekazana w nieodpłatny zarząd (...) (...) Zarządowi (...) (pozew k. 4,5).

Powód wskazuje, iż 16 marca 1990 r. wystąpił do Komisji Majątkowej z wnioskiem o wszczęcie postępowania regulacyjnego na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 6 ustawy o stosunku Państwa do KK domagając się zwrotu nieruchomości zlokalizowanej przy ul. (...). (...) (...). Z uwagi na brak możliwości zwrotu nieruchomości, w obrębie której znajduje się (...) wojskowy podjęto próby wyboru nieruchomości zamiennej. Orzeczeniami częściowymi z dnia 11 września 2001 roku i 29 kwietnia 2003 roku, na podstawie ugody zawartej w 2000 roku działki o nr (...) obrębie (...) R. KW nr (...) , (...) w obrębie R., KW nr (...) oraz (...) w obrębie R. KW nr (...), prowadzone w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Lublinie zostały przekazane (...) (pozew, k. 5-8).

Powód podnosi, iż z faktu niekwestionowania przez pozwanego w toku postępowania przed Komisją Majątkową roszczenia powoda oraz podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia żądań wynika, iż pozwany już uznał roszczenie dochodzone pozwem.

Pismem z dnia 24 listopada 2011 roku (k.254) pozwany wniósł o odwołanie rozprawy w związku z przedłożeniem stronie powodowej propozycji ugodowej obejmującej nieruchomości zamienne, zaznaczając, iż nie oznacza ona uznania roszczenia ani przyznania faktów (k. 254 i n.). Powód oświadczył, iż na ówczesnym etapie postępowania „nie widzi możliwości zawarcia ugody”, gdyż, w jego ocenie warunkiem prowadzenia rozmów ugodowych jest stwierdzenie w toku procesu, iż przedmiotowa nieruchomość nie może być zwrócona w naturze (pismo z dnia 2 grudnia 2011 roku, k. 269), następnie wskazał, iż propozycja obejmująca nieruchomość zamienną we W. została przedstawiona w toku prac Komisji Majątkowej ( protokół rozprawy z dnia 28 grudnia 2011 roku, k. 284 v-2). Powód ostatecznie odrzucił propozycję wyżej wskazanej ugody pismem z dnia 27 kwietnia 2012 roku jako przyczynę wskazując brak ekwiwalentności zaproponowanej nieruchomości (k. 302, 303).

Pozwany pismem z dnia 23 grudnia 2011 roku domagał się wezwania strony powodowej do wykazania pisemnego zezwolenia władz generalnych (...) stosownie do kan. 1288 Kodeksu Prawa Kanonicznego na dochodzenie przed sądem powszechnym roszczeń w niniejszej sprawie, wskazując, że z uwagi na bezpośrednią podległość Towarzystwa (...), pełnomocnictwo Prowincjała nie jest wystarczające. Żądał także wykazania przez powoda zdolności sądowej w sposób odpowiadający zasadom należytej staranności wynikającym z wartości dochodzonego roszczenia. Na wypadek nie wykazania dopuszczalności drogi sądowej lub zdolności sądowej domagał się odrzucenia pozwu. Wskazał także, iż z uwagi na obecne przeznaczanie nieruchomości, a także brak podstaw prawnych i etycznych nie ma możliwości jej wydania (k.273, 274).

W toku sprawy powód informował, iż bierze pod rozwagę dalsze funkcjonowanie (...) znajdującego się na przedmiotowej nieruchomości w przypadku jej zwrotu (k. 284 v-2). Pismem z dnia 10 stycznia 2012 roku powód wskazał, że zgodnie z kan. 134 par. 1 i 620 zd. 1 Kodeksu postępowania kanonicznego wyższym przełożonym (...) jest prowincjał zakonny T. K., który udzielił zgody w postaci pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego dla ekonoma R. F. (k. 280).

Ostatecznie postępowanie wywołane wnioskiem o odrzucenie pozwu zostało umorzone (postanowienie z 5 lutego 2013 roku, k. 386) z uwagi na złożenie przez pozwanego oświadczenia o cofnięciu wniosku w tym przedmiocie oraz wyrażeniu przez powoda zgody w toku rozprawy w dniu 5 lutego 2013 roku (protokół rozprawy, k. 384).

W piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 roku (k.313,314) pozwany wniósł o oddalenie powództwa i podniósł zarzut braku legitymacji czynnej z uwagi na fakt, że w świetle akt postępowania regulacyjnego wynika, iż w księdze wieczystej nr KW (...) (cd. KW nr (...)) ujawniona była inna niż powód osoba prawna - (...) (...)m Towarzystwa (...), która na podstawie aktu notarialnego nabyła przedmiotową nieruchomość. Pozwany wskazał także, że w zakresie odszkodowania sprawa nie podlega przepisom ustawy o stosunku Państwa do KK, gdyż z art. 4 ust. 1 dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 roku o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939-1945 roku wynika, iż odszkodowanie było ustalane jedynie na wniosek właściciela.

Powód w odpowiedzi na zarzut braku legitymacji procesowej czynnej (pismo z dnia 23 sierpnia 2012 roku, k.320 i n.) wskazuje, iż (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a (działająca również pod nazwą B.) już nie istnieje, a jego byt w L. zakończył się „wraz z zagrabieniem nieruchomości, będącej przedmiotem niniejszego postępowania”. Powód twierdzi, iż w 1951 roku Wydział (...) B. został przeniesiony do W., a w 1952 roku do budynku przy ul. (...), i że w 1988 roku powstał (...) Wydział (...) w W., złożony z sekcji św. A. B. (...) ( dawniej Wydział (...) Towarzystwa (...) w L.).

Powód powołując się na Statut (...) Wydziału (...) (art. 38 ust. 5) podnosi, iż mienie Sekcji Św. A. B. jest mieniem (...) (...)- (...). Wskazuje także, że zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o stosunku Państwa do KK organy osób prawnych zakonnych mogą używać innych nazw, stosownie do tradycji danej osoby prawnej. W związku z tym w wielu dokumentach prawnych pojawia się różne nazewnictwo. I tak w wielu dokumentach prawnych, np., w wypisie aktu wykazu hipotecznego ujawnione jest (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a, a adresatem orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w L. jest (...) O. (...)w p.n. B..

Nadto powód podnosi, iż o zasadności roszczenia stanowi orzeczenie częściowe Komisji Majątkowej z dnia 29 kwietnia 2003 roku, w składzie której znajdują się przedstawiciele Skarbu Państwa, co oznacza, w ocenie powoda, że strona pozwana w sprawie niniejszej przyznała zasadność roszczeniu.

W piśmie procesowym z dnia 29 marca 2012 roku (data pisma, k. 398 i n.) powód wskazuje, że przeniesienie (...) B. do W. „spowodowało jego wygaśnięcie w L. i erygowanie jego działalności jako sekcji Św. A. B. na Wydziale (...) Wydziału (...)” i w związku z tym, jeżeli brak statutów lub regulacji prawnych, dobra i prawa dziedziczne oraz zobowiązania przechodzą na osobę prawną bezpośrednio wyższą (kan. 120 Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz art. 59 ustawy o stosunku Państwa do KK), a więc na (...) W. Towarzystwa (...). Odnosząc się do kwestii odszkodowawczych powód podnosi, iż „(...) nigdy nie pogodzili się z faktem wywłaszczenia spornej nieruchomości” i nie żądali odszkodowania.

W piśmie z 2 maja 2013 roku (k. 531 i n.) pozwany podnosi, iż roszczenia dochodzone w niniejszym postępowaniu wygasły i powództwo powinno zostać oddalone. Uzasadnia to treścią przepisu art. 61 ust.1 ustawy o stosunku Państwa do KK, zgodnie z którym postępowanie regulacyjne wszczynane jest na wniosek kościelnych osób prawnych, a ich katalog ma charakter zamknięty wynikający z w/w ustawy oraz rozporządzenia Ministra- Kierownika (...) ds. Wyznań. Wniosek o wszczęcie postępowania regulacyjnego złożył E. (...)i, który, jak wskazuje pozwany, nie ma osobowości prawnej. Nadto podnosi, iż nie było podstaw do prowadzenia postępowania regulacyjnego, z uwagi na brak wniosku o odszkodowanie, który to brak, w ocenie powoda, wykluczał zastosowanie art. 61 ust. 1 pkt 6 ustawy o stosunku Państwa do KK. Dodatkowo odnosząc się do drugiej podstawy orzeczeń Komisji Majątkowej, jaką był art. 61 ust. 1 pkt 7 ustawy o stosunku Państwa do KK wskazuje, iż przedmiotowa nieruchomość przeszła na rzecz Skarbu Państwa na podstawie obowiązujących ówcześnie przepisów tj. dekretu z dnia 7 kwietnia 1948, o którym mowa powyżej, na mocy orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 14 lutego 1952 roku, tym samym, jak wskazuje powód, nie można uznać, że brak było podstawy prawnej orzeczenia, które następnie zostało konwalidowane ustawodawstwem. Pozwany zakwestionował także wiarygodność i moc dowodową twierdzeń, oświadczeń i publikacji o charakterze historycznym i historyczno-naukowym z uwagi na brak dokumentów urzędowych je potwierdzających. Ponadto pozwany wskazuje, iż nie zostały przedstawione dokumenty potwierdzające likwidację szkoły wyższej. Pozwany kwestionuje także wartość dowodową zaświadczenia nr (...) (...) Sekretarza Konferencji Episkopatu Polski, jako dokumentu prywatnego sporządzonego dla potrzeb postępowania. Nadto wskazuje, że powód nie dookreślił żądania pozwu.

Powód pismem z dnia 12 września 2013 roku (k.555 i n.) wskazał, iż zakres żądanego zwrotu nieruchomości obejmuje działki o nr (...) o powierzchni 4 ha 62 a 34 m ^{( 2)} z budynkiem (...) B. i budynkiem stajni (działka powstała z podziału działki nr (...), później (...)) oraz o nr (...) o powierzchni 1361 m ^{( 2)} (powstałej z podziału działki nr (...)). Następnie powód wskazuje, iż wyżej wymienione działki uległy podziałowi na działki (...) (niezabudowane), (...) zabudowaną budynkiem gospodarczym, (...) zabudowaną budynkami pomocniczymi (...) oraz (...) zabudowaną budynkiem B. (obecnie (...)) oraz budynkiem stajni (obecnie budynku gospodarczego). Na rozprawie z dnia 21 marca 2014 roku powód poinformował, że żąda wydania działek o nr (...) i cofa powództwo, co do wydania pozostałych działek. Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie powództwa we wskazanym zakresie ( k. 616 v-2). Sąd umorzył postepowanie we wskazanym zakresie postanowieniem z dnia 28 marca 2014 roku ( k. 619).

W piśmie z dnia 19 maja 2014 roku (k. 628 i n.) powód wskazuje, iż nie ma podstaw do uznania, iż w świetle obowiązujących w momencie wywłaszczenia norm, nie istniały przepisy wskazujące na posiadanie osobowości prawnej i statusu wyższej uczelni przez B., z uwagi na wypowiedzenie w dniu 12 października 1945 Konkordatu z 1925 roku drogą uchwały Rady Ministrów, natomiast osobowość prawną posiadały prowincje zakonów.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 1922 roku Zgromadzenie O. (...)w (...) (...)j nabyło od Z. P. działkę gruntu oznaczoną jako (...) (...) nr (...)”o pow. 5 ha 6010 m ^{( 2)} (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia wypisu części wykazu hipotecznego dla działki (...) (...) nr (...) z dnia 19 grudnia 1949 roku, k. 575). Następnie, na podstawie aktu notarialnego z dnia 23 maja 1927 roku o nr (...) własność wyżej wskazanej nieruchomości została przeniesiona na (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a, co ujawniono w księdze wieczystej 24 stycznia 1928 roku (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia wypisu części wykazu hipotecznego dla działki (...) (...) nr (...) z dnia 19 grudnia 1949 roku, k. 575 , poświadczona za zgodność z oryginałem kopia zaświadczenia wydanego przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Powiatowego w L. z 23 maja 1953 roku, k. 547, poświadczona za zgodność z oryginałem kopia zaświadczenia Państwowego Biura Notarialnego w L. z dnia 2 marca 1981 roku, k. 332 , poświadczona za zgodność z oryginałem kopia wypisu części wykazu hipotecznego dla działki (...) (...) nr (...) z dnia 19 grudnia 1949 roku, k. 575).

Nieruchomość została objęta w posiadanie przez Komendanta Szpitala (...) w 1944 roku po jej opuszczeniu przez okupanta ( okoliczność bezsporna. oświadczenia, k. 499,507- 509 ). Orzeczeniem z dnia 14 lutego 1952 roku wydanym przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w L. nastąpiło odjęcie nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej Sądu Powiatowego w L. o numerze hipotecznym (...) (...) (...) o pow. 5 ha 6016 m ^{( 2)} będącej własnością (...) (...). (...) p.n. (...). Odjęcie zostało ustalone na dzień 9 maja 1945 roku . Orzeczenie wydano na podstawie art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 lit. C dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 roku o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939-1945 roku (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia wskazanego orzeczenia, k. 30). Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy decyzją z dnia 14 listopada 1952 roku (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia decyzji, k. 32). Decyzją z 25 marca 1988 roku Urząd Miejski w L. przekazał w nieodpłatny zarząd (...) (...) Zarządu (...) w L. grunty znajdujące się przy ul. (...). (...) i R. (...) (...)(o pow. 6067 ha) z wyłączeniem działki gruntu dla której założono księgę wieczystą o nr (...) ( kopia wskazanej decyzji, k. 34). Obecnie przedmiotowe nieruchomości są własnością Skarbu Państwa w zarządzie (...) Zarządu (...) w L. (odpis zupełny księgi wieczystej o nr (...),k. 37 v-2).

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 17 maja 1989 roku przewidującej możliwość dochodzenia przed Komisją Majątkową przez kościelne osoby prawne przywrócenia im własności upaństwowionych nieruchomości zgodnie z art. 61 i 62 ustawy o stosunku Państwa do KK, w brzmieniu z dnia 17 maja 1989 roku, ( Dz.U. 1989 nr 29 poz. 154), E. (...)i (...)- (...) Towarzystwa (...) dnia 16 marca 1990 roku złożył wniosek o wszczęcie postępowania regulacyjnego ( kopia wniosku k. 33, w aktach postępowania regulacyjnego, sygn. W-KM 151/90, k. 1).

W toku postępowania regulacyjnego na podstawie orzeczeń częściowych z dnia 11 września 2001 roku (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia orzeczenia, k. 21 i n.) oraz z dnia 29 kwietnia 2003 roku (kopia orzeczenia, k.25 i n., odpis poświadczony za zgodność z oryginałem w aktach postępowania regulacyjnego sygn. W-KM 151/90, k. ) o przywróceniu (...) (...)- (...) odpowiednio: własność nieruchomości wolnej od obciążeń o pow. 0,1907 ha, położonej w L. w obrębie (...) (...)-(...), składającej się z działek ewidencyjnych nr (...) o pow. 0,1503 ha i nr (...) o pow. 0,404 ha wykazanych na karcie mapy nr (...), ujawnionych na imię Skarbu Państwa w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzonej w X Wydz iale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Lublinie oraz własność nieruchomości wolnej od obciążeń o pow. 1,7510 ha, położonej w L. przy ul. (...). (...) (...) (...), oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) w obrębie (...) (...)-(...), gm. L., ujawnionej jako własność Skarbu Państwa w księdze wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Lublinie wydano powodowi wskazane nieruchomości ( okoliczność bezsporna ).

W związku ze zniesieniem Komisji Majątkowej na mocy art. 2 ust 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku zmianie ustawy o stosunku Państwa do KK, która weszła w życie z dniem 1 lutego 2011 roku ( art. 5 ustawy ) (...) (...)- (...) Towarzystwa (...) w dniu 29 lipca 2011 roku ( data stempla pocztowego ) wniosła niniejsze powództwo do Sądu Okręgowego w Lublinie.

Obecnie przy ul. (...). (...) znajduje się (...). Skarb Państwa poczynił nakłady na przedmiotową nieruchomość (okoliczność bezsporna).

Jedynie dla porządku wskazać należy, że nie ulega wątpliwości, iż powód popełnił oczywistą omyłkę w pozwie wskazując, że przedmiotem sporu jest nieruchomość przy. ul. (...) w L. i oznaczając ją numerem administracyjnym raz (...) a następnie (...), bowiem jest oczywiste, że przedmiotem sporu jest nieruchomość położona przy ul (...). (...) w L..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane dowody, uznając ich wiarygodność, jako logicznych i spójnych. Stan faktyczny wyżej ustalony w zasadzie nie był sporny, sporną pozostawała ocena przedstawianych przez strony i wskazane dokumenty faktów.

Natomiast, sąd oddalił wnioski dowodowe wskazane w pismach procesowych, jako niedotyczące faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie (art.227 k.p.c.) oraz pominął wnioski zgłoszone w pismach z dnia 2 kwietnia 2013 roku (k. 400 i 405) oraz 18 listopada 2013 roku (k. 566) z uwagi na upływ terminu zastrzeżonego określonego w postanowieniu z dnia 5 lutego 2013 roku (protokół rozprawy, pkt 5 k. 385) oraz z uwagi na ich nieprzydatność dla rozstrzygnięcia sprawy .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu z co najmniej dwóch powodów tj. z powodu braku legitymacji czynnej oraz z powodu wygaśnięcia roszczenia.

Po pierwsze : przedmiotem niniejszej sprawy było żądanie (...) (...)- (...) Towarzystwa (...) skierowane przeciw Skarbowi Państwa- (...) o przywrócenie własności nieruchomości określonej, jako (...) (...) (...)obejmującej działki nr (...) o pow. 4 ha 62 a 34 m ^{( 2)} z budynkiem (...) B. i budynkiem stajni oraz (...) o pow. 1361 m ^{( 2)} położonej w L., przy ul. (...). (...). Powód w przypadku trudnych do przezwyciężenia przeszkód w przywróceniu nieruchomości domagał się zasądzenia nieruchomości zamiennej, natomiast w braku możliwości powyższych wniosł o przyznanie odszkodowania stosownie do przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 3 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Artykuł 61 ust. 1 powołanej ustawy ustanowił generalną zasadę dochodzenia restytucji na rzecz kościelnych osób prawnych nieruchomości upaństwowionych w sposób w tym artykule określony, m.in. wywłaszczonych, jeżeli odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość nie zostało wypłacone lub nie zostało podjęte (pkt 6). Pierwotnie organem właściwym do rozpoznawania wyżej wskazanych spraw była powołana mocą ustawy o stosunku Państwa do KK Komisja Majątkowa (art. 62). W związku ze zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o stosunku Państwa do KK Komisja Majątkowa została zniesiona (art. 2 ust. 1), a sprawy, których rozpoznanie objęte było zakresem jej kompetencji objęto jurysdykcją sądów powszechnych pod warunkiem złożenia powództwa o zasądzenie roszczenia w określonym w art. 4 ust. 1 i 2 terminie.

Strona pozwana w toku postępowania podniosła zarzut braku legitymacji procesowej czynnej. Rozważając ten zarzut należy stwierdzić co następuje :

ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku- Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako k.p.c.) nie zawiera definicji legalnej legitymacji procesowej.

Legitymacja procesowa czynna to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie. Dotyczy strony powodowej i oznacza prawo do wszczęcia i prowadzenia procesu, jest więc uprawnieniem konkretnego podmiotu do występowania z konkretnym roszczeniem wypływającym z prawa materialnego i przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi. Inaczej rzecz ujmując, legitymacja procesowa jest właściwością podmiotu, w stosunku do którego sąd może rozstrzygnąć o istnieniu lub nieistnieniu indywidualno-konkretnej normy prawnej przytoczonej w powództwie. Podkreślić należy, że sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy. Brak legitymacji procesowej prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo ( H. Pietrzykowski, Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych Warszawa 2007, s. 112).

Podstawą zarzutu braku legitymacji procesowej był brak tożsamości podmiotu wskazanego jako właściciel nieruchomości w księdze wieczystej nr KW (...) (cd. KW nr (...)), którym była (...) (...)m Towarzystwa (...) w L. oraz powoda w niniejszej sprawie, a więc (...) (...)- (...) Towarzystwa (...).

Powód, w piśmie z dnia 2 kwietnia 2013 roku, wskazał, iż w związku z wywłaszczeniem (...) przestało funkcjonować w L. i zostało przeniesione do W., a to spowodowało jego wygaśnięcie, co w świetle kan. 120 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku (dalej jako K.P.K. 1983) oznacza przeniesienie jego dóbr i praw dziedzicznych na osobę prawną bezpośrednio wyższą, czyli powoda. W tej sytuacji, zgodnie z art. 232 k.p.c., stanowiącym, iż strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, na powodzie ciąży obowiązek wykazania, iż (...) będące podmiotem orzeczenia o odjęciu własności nieruchomości, a więc ostatnim przed wywłaszczeniem właścicielem, przestało istnieć. Powódka na potwierdzenie tej okoliczności przedstawia zaświadczenie Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski, które zawiera stwierdzenie, iż dawne (...) działa obecnie jako (...) A. B. w ramach (...) Wydziału (...) w W., natomiast nie istnieje jako samodzielna jednostka organizacyjno-prawna, a (...) (...)- (...) Towarzystwa (...) jest wyłącznie uprawniona do dochodzenia praw dawnego (...) ( k.498 ). Powód, w innym piśmie, z dnia 23 sierpnia 2012 roku wskazuje, iż (...) Wydział (...) powstał z połączenia (...) Studium (...) oraz Wydziału (...) Towarzystwa (...), jako dowód przedstawiając kopię statutu (...) Wydziału (...).

W niniejszej sprawie dla stwierdzenia legitymacji procesowej po stronie powoda niezbędne jest wykazanie, iż nastąpiła sukcesja pod tytułem ogólnym, a więc dotycząca wszystkich praw i obowiązków majątkowych innego podmiotu, nabytych na podstawie jednego zdarzenia prawnego. Sukcesja uniwersalna może mieć miejsce tylko w przypadkach wskazanych w ustawach ( Zbigniew Radwański, Prawo cywilne- część ogólna, Warszawa 2009, s.102 ). Z uwagi na doniosłość tej kwestii należy w takich przypadkach stosować środki dowodowe o szczególnej wiarygodności i mocy dowodowej. Winno się więc przyznawać priorytet dokumentom urzędowym stanowiącym dowód tego, co zostało w nich zaświadczone (art. 244 k.p.c.), a więc korzystającym ze szczególnego domniemania prawdziwości (art. 252 k.p.c.). Potwierdzenie pierwszeństwa dokumentów urzędowych w toku wykazywania następstwa prawnego można odnaleźć na gruncie z art. 788 § 1 k.p.c. czy art. 1027 k.c. Nadto należy zauważyć, iż dla wykazania następstwa prawnego niezbędne jest wykazanie faktu, z którego to następstwo wynika ( tak w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 lipca 2013 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie, sygn. akt VI A Ca 359/12). Nie wystarczające jest zatem stwierdzenie, iż dana osoba nie istnieje, czy przestała funkcjonować. Należy wykazać konkretne zdarzenie prawne, które było tego podstawą np. akt likwidacyjny, akt stanowiący o połączeniu czy przekształceniu.

Dokumenty przedstawione przez powoda mają charakter dokumentów prywatnych, a więc stanowią dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). Dokument prywatny nie jest więc dowodem rzeczywistego stanu rzeczy ( zob. wyrok SN z dnia 25 września 1985 r., IV PR 200/85, OSNC 1986, nr 5, poz. 84). Dodatkowo należy zauważyć, iż zaświadczenie wydane przez Sekretarza Generalnego Episkopatu zostało sporządzone wyłącznie dla potrzeb niniejszego postępowania, w sposób uniemożliwiający określenie podstaw prawnych dla twierdzenia, iż (...) Towarzystwa (...) w L. działa obecnie jako (...) A.” , zawierający informacje, które w świetle prawa polskiego pozostają w sprzeczności (tj. przedstawienie (...) A. B. jako obecnej formy działalności (...) Towarzystwa (...) w L., w połączeniu ze stwierdzeniem, iż będąca powodem (...) jest wyłącznie uprawniona do dochodzenia praw do majątku dawnego (...), o czym dalej poniżej). Natomiast odnosząc się do wskazanych przez powódkę treści zawartych w Statucie (...) Wydziału (...) we „Wprowadzeniu historyczno -prawnym” należy zwrócić uwagę na to, iż wstęp ten ma charakter preambuły, a więc charakter nienormatywny ( tak m.in. Z. Ziembiński, Przepis prawny a norma prawna, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1960, nr 1,s. 111, S. Grzybowski, Wypowiedź normatywna oraz jej struktura formalna, Kraków 1961, s. 43-55, J. Niesiołowski, Charakter normatywny a znaczenie normatywne wypowiedzi tekstu prawnego „Państwo i Prawo” 1985, nr 3, s. 78 i n.). Jego ogólne sformułowania nie mogą stanowić podstawy do uznania, iż Sekcja jest następcą prawnym (...) B., w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, zważywszy na fakt, iż (...) (...)m Towarzystwa (...) w L. nie jest w nim imiennie wskazana.

Dodatkowo uwagę Sądu zwróciła próba wykazania, iż w związku z istniejącym, w ocenie powoda, następstwem prawnym (...) A. B., zgodnie ze Statutem (...) Wydziału (...) (art. 38 ust. 5) mienie (...) A. B. jest mieniem (...) (...)- (...). Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do KK (...) A. B. posiada osobowość prawną. Jest więc podmiotem występującym samodzielnie w stosunkach prawnych, niezależnie od (...) jak i (...) Wydziału (...). Z tym statusem wiąże się także fakt bycia podmiotem praw i obowiązków majątkowych. W zakresie praw majątkowych, zgodnie z art. 23 konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 roku (Dz.U. 1998 nr 51 poz. 318 ) kościelne osoby prawne podlegają prawu polskiemu. Tym samym mienie Sekcji posiadającej osobowość prawną nie może być jednocześnie mieniem innej osoby prawnej- (...), a przepisy art. 38 ust. 5 Statutu jako sprzeczne z prawem są nieważne (art. 58 § 1 w zw. z § 3 k.c.). Zgodnie z art. 38 k.c. osoba prawna działa przez swoje organy w sposób wskazany w ustawie i opartym na niej statucie. Statut w art. 21 wskazuje, że organem zarządzającym Sekcji jest jej kierownik, który reprezentuje ją na zewnątrz. Tym samym to on jest podmiotem uprawnionym do dokonywania czynności przed sądem na rzecz (...) A. B., zgodnie z art. 67 § 1 k.p.c.

Kolejnym argumentem, którym powód uzasadniał swoją legitymację procesową był fakt, iż w związku z wypowiedzeniem w dniu 12 września 1945 roku przez (...) R. Jedności Narodowej konkordatu z 10 lutego 1925 roku brak było podstaw do stwierdzenia, iż (...) B. posiadało osobowość prawną oraz status szkoły wyższej, gdyż nie obowiązywały na terenie Państwa Polskiego przepisy prawa kanonicznego, a legitymacja procesowa powinna być oceniana w kontekście wewnętrznych przepisów krajowych. Powód dla potwierdzenia braku osobowości prawnej (...) B. wskazuje na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1963 roku (sygn. akt I CR 223/63), jednocześnie twierdząc, iż potwierdza ono osobowość prawną (...).

Należy zwrócić uwagę na fakt, że w toku postępowania nie była podważana osobowość prawna (...) B. przed 12 września 1945 roku z uwagi na fakt, że było ono podmiotem prawa własności, co zostało stwierdzone urzędowo. Nie wskazano jednak na jakiej podstawie (...) uzyskało status osoby prawnej.

Zgodnie z art. I Konkordatu z 10 lutego 1925 roku Kościół (...) w Rzeczypospolitej będzie sprawował swobodną administrację i zarząd swoim majątkiem zgodnie z prawami boskimi i prawem kanonicznym. Przepis ten stanowił podstawę do stosowania w polskim porządku prawnym, w odniesieniu do K., przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku (dalej jako K.P.K. 1917). Zasada ta znalazła szczególne normatywne potwierdzenie w art. 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 lutego 1928 roku o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych prawa własności polskich osób prawnych kościelnych i zakonnych (Dz. U. 1928 r. nr 16 poz. 16), który definiuje kościelne i zakonne osoby prawne jako jednostki i instytucje, posiadające osobowość prawną w rozumieniu prawa kanonicznego. Zgodnie z kan. 100 § 1 K.P.K 1917. osoby prawne są ustanowione albo na mocy samego przepisu prawa, albo przez specjalne przyznanie kompetentnej władzy, wydane w formie dekretu. Z przepisów K.P.K. 1917 nie wynika osobowość prawna uniwersytetów katolickich ani innych instytutów studiów wyższych, a więc i (...) Towarzystwa (...) w L. Szkoły Wyższej. Powinien więc, zostać przedstawiony właściwy dekret potwierdzający, iż prawo kanoniczne jest źródłem osobowości prawnej wyżej wskazanego (...).

Obowiązujący w momencie wypowiedzenia Konkordatu z 1925 roku Dekret z dnia 29 sierpnia 1945 r. Prawo osobowe (Dz.U. 1945 nr 40 poz. 223) ustanawiał dwie kategorie podmiotów posiadających zdolność prawną: osoby fizyczne (art. 1) oraz osoby prawne (art. 22), a tym samym tylko podmioty posiadające taki status mogły być podmiotami prawa własności i tylko one jako właściciele mogły zostać ujawnione w księgach wieczystych. Stan ten nie uległ zmianie w związku z wprowadzeniem dekretu z dnia 18 lipca 1950 roku Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. 1950 nr 34 poz. 311 ). W dniu 19 grudnia 1949 roku (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a wciąż ujawnione było w księdze wieczystej jako właściciel przedmiotowej nieruchomości. Także zaświadczenie wydane przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Powiatowego w L. na podstawie Wykazu Hipotecznego dla nieruchomości „Działka gruntu (...) (...) nr (...)” w dniu 23 maja 1953 roku wskazuje, iż właścicielem wyżej wskazanej nieruchomości było (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a, z tą zmianą, że w dziale III księgi wieczystej zamieszczona była wzmianka o wszczętym postępowaniu wywłaszczeniowym z dnia 10 lutego 1950 roku. Tym samym należy stwierdzić, że po wypowiedzeniu konkordatu z 10 lutego 1925 roku (...) B. wciąż posiadało status osoby prawnej w świetle prawa państwowego, co dodatkowo potwierdza fakt, iż było ono adresatem decyzji o odjęciu prawa własności z dnia 14 lutego 1952 roku. Nadto, zgodnie z art. 29 § 1 zd. 1 dekretu z dnia 11 października 1946 roku Prawo o księgach wieczystych (Dz.U. 1946 nr 57 poz. 320 ) właściciel obowiązany jest do ujawnienia swojego prawa w księdze wieczystej pod rygorem grzywny nałożonej przez sąd. (...), uznając, iż (...) Towarzystwa (...) w L. (...)a utraciło osobowość prawną, winna była we właściwym czasie dokonać odpowiednich czynności w tym zakresie, ujawniając przysługujące jej, w jej ocenie, prawo własności, czego jednak nie czyniła.

Nadto powód niekonsekwentnie odnosi się do stanu prawnego w państwie polskim w okresie powojennym. Powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1963 roku (sygn. akt I CR 223/63) wskazuje, iż do czasu wydania ustawy wykonawczej do art. 70 Konstytucji PRL z dnia 22 lipca 1952 roku o stosunku państwa do wszystkich związków wyznaniowych, ich sytuację prawną należy ocenić wg przepisów prawa ogólnie obowiązujących w Polsce, a przyjęty przez prawo kanoniczne podział jednostek kościelnych na osoby prawne kościelne nie mógł stanowić podstawy do oceny, jakie jednostki kościelne w świetle polskiego porządku prawnego należy uznać za osoby prawne. W związku z tym powód wskazuje, że, w jej ocenie, brak jest podstaw do uznania, iż uczelnie prowadzone przez (...) posiadały osobowość prawną ale „należy dojść do wniosku (…), że osobowość prawną miały prowincje zakonów oznaczane również jako zakony”. Sąd Najwyższy we wskazanym wyżej orzeczeniu przyjął, iż w związku z brakiem właściwych regulacji w tym zakresie powstaje luka prawna i konieczność zastosowania analogii z innych przepisów. Sąd Najwyższy stwierdza w uzasadnieniu „ zgodnie z art. 1 dekretu z dnia 31.XII.1956 r. o organizowaniu i obsadzaniu stanowisk kościelnych (Dz. U. z 1957 r. Nr 1, poz. 6) utworzenie, przekształcenie i zniesienie parafii i diecezji wymaga zgody organów państwowych. Utworzenie seminarium duchownego wymaga zgody organu państwowego zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy z 15.VII.1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160). Wobec braku przepisu ustawowego wyraźnie regulującego zagadnienie osobowości prawnej Kościoła (...) i jego jednostek w Polsce, można wymienione wyżej przepisy uznać za podstawę do przyjęcia osobowości prawnej parafii, diecezji i seminariów duchownych. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w piśmie okólnym Ministra Finansów z dnia 10 sierpnia 1959 r. nr P.O. 14532/3/59, które stwierdza, że podmiotami podatkowymi są parafie, diecezje i diecezjalne seminaria duchowne, jak również w rozporządzeniu o prowadzeniu ksiąg przez kościelne osoby prawne oraz zakony i kongregacje duchowne (Dz. U. Nr 18, poz. 77). Na podstawie wymienionych wyżej przepisów prawnych należy dojść do wniosku, że według obowiązującego w PRL porządku prawnego osobowość prawną mają parafie, diecezje i diecezjalne seminaria duchowne Kościoła (...)”. Tym samym twierdzenie powódki o wymienieniu w wskazanym postanowieniu zakonów jako osób prawnych przedstawia się jako wątpliwe i nieuzasadnione, w szczególności z uwagi na określenie zakonów jako innej niż kościelne osoby prawne kategorii podmiotów, w świetle wskazanego w orzeczeniu rozporządzenia. Należy zauważyć, iż wykładnia Sądu Najwyższego jest wykładnią rozszerzającą w stosunku do treści przepisów prawa, będąc w istocie wykładnią contra legem, dlatego też dodatkowe rozszerzanie jej zakresu jest niedopuszczalne.

Wobec powyższego należy uznać, iż powód nie wykazał swojej legitymacji procesowej i jak wskazano powyżej, z tych powodów powództwo podlega oddaleniu.

Po drugie przy założeniu, że podwód wykazał swoja legitymację czynną : to, podnieść należy, iż artykuł 67 § 1 k.p.c. stanowi, iż osoby prawne dokonują czynności procesowych przez swoje organy. Stosownie do art. 202 k.p.c. sąd bierze pod uwagę w każdym stanie sprawy brak należytego umocowania pełnomocnika. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 7 ustawy o stosunku Państwa do KK prowincja zakonu jest osobą prawną, a jej organem przełożony prowincji (art. 8 ust. 2 pkt 6). Na mocy ustawy o stosunku Państwa do KK (art. 2) K. rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Zwrot zarządza własnymi sprawami może być rozumiany jedynie jako przyznanie K. prawa do tworzenia regulacji obowiązującej w ramach jego struktur ( G. Radecki, glosa do wyroku SN z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00, OSP 2004, z. 5, poz. 58.). Należy zauważyć, iż zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r. ( IV CK 108/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 65), podstawą skuteczności prawa kanonicznego w stosunkach cywilnoprawnych są art. 35 i 38 k.c., a nie art. 2 wskazanej ustawy. Tym samym, na gruncie obecnie obowiązujących regulacji prawnych przepisy prawa kanonicznego mają „statutowy” charakter ( tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r. (IV CK 582/04, Lex nr 176007). Pełnomocnictwo udzielone w dniu 13 października 2009 r. przez prowincjała (...) (...)- (...), na mocy którego R. F. uzyskał prawo zarządu majątkiem (...), stając się w ten sposób podmiotem wskazanym w art. 87 § 1 k.p.c. jako uprawniony do występowania w charakterze pełnomocnika w postępowaniu cywilnym oraz został upoważniony do reprezentowania prowincji we wszystkich sprawach sądowych nie jest pełnomocnictwem wywołującym skutki w sferze prawa procesowego, a więc nie obejmuje również prawa do udzielania dalszych pełnomocnictw ( pełnomocnictwa, k. 19 -20 ). Zgodnie bowiem z kan. 1288 K.P.K. 1983 zarządcy nie powinni w imieniu publicznej osoby prawnej ani wszczynać sprawy, ani zawiązywać sporu w sądzie państwowym, dopóki nie uzyskają pisemnego zezwolenia własnego ordynariusza. Z powyższego wynika, iż obowiązek uzyskania zezwolenia nie może mieć charakteru ogólnego „do wszystkich spraw sądowych”. Celem takiej regulacji jest możliwość dokonania przez zwierzchnika-ordynariusza analizy konkretnej sytuacji i zgodności wszczęcia postępowania w konkretnej sprawie z celami dla K. właściwymi (kan. 1254) oraz oceny czy nie jest to przeciwne prawu Bożemu (kan. 22). Tym samym wszczynając postępowanie sądowe zarządca powinien przedstawić pisemne upoważnienie do prowadzenia konkretnej sprawy wydane przez ordynariusza, a więc, w niniejszej sprawie, przełożonego (...). Dopiero na podstawie takiego umocowania mógł on dokonać substytucji na rzecz radcy prawnego. Pełnomocnictwo procesowe udzielone przez przełożonego (...) będącej powodem, obejmujące zgodę na prowadzenie niniejszej sprawy, udzielone radcy prawemu, zostało załączone do akt łącznie z pismem z dnia 12 września 2012 roku ( pełnomocnictwo, k. 372), a więc po upływie sześciomiesięcznego terminu określonego w art. 4 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do KK ( ustawa weszła w życie z dniem 1 lutego 2011 roku – art. 5 ustawy ). Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 r., ( sygn. akt I PKN 586/00, OSNAPUS 2003, nr 14, poz. 335), w którym ten ostatni odrzucił możliwość następczego potwierdzenia czynności procesowych dokonanych przez nienależycie umocowanego pełnomocnika, wychodząc z założenia, że nienależyte umocowanie pełnomocnika jest zawsze przyczyną nieważności postępowania. Tym samym roszczenie będące przedmiotem niniejszego postępowania wygasło, a powództwo podlega oddaleniu.

Wobec powyższego dalsza analiza materiału procesowego oraz przedstawianych przez strony twierdzeń i zarzutów staje się bezprzedmiotowa.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98§1 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. ustalając wysokość tych kosztów w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Dlatego mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.