Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny - Odwoławczy w

składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ireneusz Płowaś Sędziowie: SO Wojciech Borodziuk

SO Janusz Kasnowski (spr.)

Sekretarz sąd: Tomasz Rapacewicz

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2013r. w Bydgoszczy na rozprawie sprawy z wniosku

T. U. przy uczestnictwie

H. U.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świeciu z dnia 12 stycznia 2013r. w sprawie o sygn. I Ns 453 / 08

postanawia:

I/ zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni T. U. i uczestnika H. U. poprzez przyznanie:

a/ wnioskodawczyni własności nieruchomości opisanej w punkcie 1 a (pierwszym a) postanowienia o wartości 73 712 zł;

b/ uczestnikowi własności pozostałych nieruchomości opisanych w punkcie 1 b, c, d i e (pierwszym b, c, d, i e) postanowienia o łącznej wartości 438 335 zł;

II/ zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że zasądzoną od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni spłatę w kwocie 295 375 zł obniżyć do kwoty 221 662 zł (dwieście dwadzieścia jeden tysięcy sześćset sześćdziesiąt dwa) płatnej w następujących ratach:

a/ pierwsza w kwocie 71 662 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy sześćset sześćdziesiąt dwa) w terminie do 30 czerwca 2014r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie;

b/ druga w kwocie 50 000 zł (pięćdziesiąt tysięcy) do dnia 31grudnia

2014r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie;

c/ trzecia w kwocie 50 000 zł (pięćdziesiąt tysięcy) do dnia 31 grudnia 2015r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie;

d/ czwarta w kwocie 50 000 zł (pięćdziesiąt tysięcy) do dnia 31 grudnia 2016r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie, z dodatkowym zastrzeżeniem, że w przypadku opóźnienia w zapłacie którejkolwiek raty w terminie będzie wymagalna zapłata całej pozostałej należności jednorazowo wraz z ustawowymi odsetkami od chwili opóźnienia;

III/ oddalić apelację uczestnika w pozostałej części;

IV/ odrzucić apelację wnioskodawczyni w części, w jakiej domagała się zapłaty z tytułu pożytków za lata 1996 - 2005 i oddalić apelację wnioskodawczyni w pozostałej części;

V/ przyznać bieglej I. K. (1) wynagrodzenie za sporządzenie uzupełniającej opinii sądowej na piśmie w kwocie 2 474,77 zł (dwa tysiące czterysta siedemdziesiąt cztery i 77/100);

Vl/ zasądzić od uczestnika H. U. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 474,77 zł (czterysta siedemdziesiąt cztery i 77/100) tytułem zwrotu reszty kosztów sądowych;

Vll/ oddalić wzajemne wnioski wnioskodawczyni i uczestnika o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt II Ca 209/12

UZASADNIENIE

W sprawie z wniosku T. U. przy uczestnictwie H. U. o podział majątku wspólnego Sąd Rejonowy w Świeciu zaskarżonym postanowieniem z dnia 12 stycznia 2013r.:

1/ ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni T. U. i uczestnika H. U. wchodzą nieruchomości o łącznej wartości 512.047 zł, a dokładniej :

a) nieruchomość rolna położona w T., stanowiącą działkę nr (...) o powierzchni 2,18 ha, zapisana w księdze wieczystej (...);

b) nieruchomość zabudowana położona w T. - M., składająca się z działek (...) o powierzchni 5,3762 ha, zapisana w księdze wieczystej (...);

c) nieruchomość rolna położona w T., składająca się z działek nr (...) o powierzchni 2,0295 ha, zapisana w księdze wieczystej (...);

d) nieruchomość rolna położona w T., składająca się z działek (...) o powierzchni 1.7553 ha zapisana w księdze wieczystej (...);

e) nieruchomość rolna położona w T., składająca się z działek nr (...) o powierzchni 0,7108 ha, zapisana w księdze wieczystej (...);

2/ dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika w ten sposób, że nieruchomości opisane w pkt 1 przyznał na wyłączną własność uczestnikowi H. U.;

3/ tytułem spłaty udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym zasądził na jej rzecz od uczestnika kwotę 295 375 zł, płatną w trzech ratach, z których pierwsza w kwocie 100000 zł miała być płatna do końca października 2012r., druga w kwocie 100000 zł do końca października 2013r., a trzecia w kwocie 95375 zł do końca października 2014r., z tym zastrzeżeniem, że opóźnienie w zapłacie którejkolwiek z rat spowoduje wymagalność całej pozostałej do zapłaty kwoty z odsetkami ustawowymi od dnia opóźnienia;

4/ umorzył postępowanie w części dotyczącej ruchomości;

5/ nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Świeciu:

a/ od wnioskodawczyni z zasądzonego świadczenia kwotę 3 220,13 zł;

b/ od uczestnika kwotę 3 220,12 zł tytułem wydatków na opinię biegłej;

6/ oddalił wniosek wnioskodawczyni o obciążenie uczestnika kosztami zastępstwa procesowego na rzecz wnioskodawczyni;

7/ oddalił wniosek uczestnika o obciążenie wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego na rzecz uczestnika.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik zawarli związek małżeński w dniu 22 stycznia 1983r. Małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 14 grudnia 1995r. W skład majątku wspólnego uczestników wchodzą nieruchomości opisane w punkcie 1 (pierwszym) postanowienia. Wartość nieruchomości określił na podstawie opinii biegłej na kwotę 512 047 zł. W ocenie Sądu zbędne było dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej w zakresie wyceny nieruchomości metodą dochodową, o co wnioskował uczestnik, bowiem nieruchomości rolne, zwłaszcza niezabudowane, są często przedmiotem obrotu i dlatego byłoby nieuzasadnione wykorzystanie do ich wyceny innej metody niż porównawczej. Sąd uznał, że nie zostało udowodnione przez uczestnika, że poniósł z majątku osobistego nakład na zakup nieruchomości zabudowanej, zapisanej w KW (...) (aktualnie (...)). Nie wynikało to z treści umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego. Ponadto z zebranego materiału dowodowego wynikało, że przed zawarciem związku małżeńskiego zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik uzyskiwali dochody. H. U. dzierżawił gospodarstwo rolne od swojej siostry, a wnioskodawczyni od 1979r pracowała w pełnym wymiarze godzin na etacie kucharza, a faktycznie jako barmanka. Sąd uznał, że podział gospodarstwa rolnego byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej (art. 213 kc). W związku z tym przyznał jego własność w całości uczestnikowi, który je prowadzi. Sąd wskazał, że wnioskodawczyni należy się zarówno spłata połowy wartości gospodarstwa, jak również połowy wartości pożytków jakie ono przyniosło w okresie, gdy T. U. w nim nie zamieszkiwała, a więc od 2006r. do 2009r. W oparciu o opinię biegłej ustalono, że w kolejnych latach wyniosły one odpowiednio 24 547 zł, 36 375 zł, 5 203 zł i 12 577zł, a połowa ich sumy należna wnioskodawczyni wyniosła 39 351 zł. W konsekwencji Sąd przyznał T. U. od H. U. spłatę w kwocie 295 375 zł, którą rozłożył na trzy raty w wysokości 100 000 zł, 100 000 zł i 95375 zł, płatne odpowiednio do końca października 2012r., do końca października 2013r. i do końca października 2014r., zastrzegając jednocześnie, że opóźnienie w zapłacie którejkolwiek z rat spowoduje wymagalność całej pozostałej do zapłaty kwoty z odsetkami ustawowymi od dnia popadnięcia w opóźnienie. Ze względu na fakt, że ostatecznie wnioskodawczyni nie domagała się podziału ruchomości, Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie. Na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążono wnioskodawczynię i uczestnika wydatkami na opinię biegłej. Stosując zasadę wynikającą z art. 520 § 1 kpc Sąd oddalił obydwa wnioski o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W apelacji od postanowienia wnioskodawczyni T. U. domagała się jego zmiany poprzez przyznanie jej własności gruntów rolnych w postaci działek nr (...) oraz działek o nr (...), a także zasądzenia wyższej kwoty spłaty z tytułu

pobranych przez uczestnika pożytków (o 75 000 zł) oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Skarżąca zarzuciła Sądowi Rejonowemu w istocie:

- brak uwzględnienia pożytków uzyskanych przez uczestnika z gospodarstwa rolnego w latach 1996 – 2005 wynikający z błędnego przyjęcia, że w tych latach na równi z uczestnikiem korzystała z tych pożytków oraz pominięcie faktu, że za pieniądze uzyskane z gospodarstwa w tym okresie uczestnik H. U. zakupił 6ha gruntów rolnych, których aktualna wartość wynosi około 150 000 zł (zarzut 1);

- nie uwzględnienie możliwości przydzielenia jej w ramach podziału majątku wspólnego własności kilku działek o nr (...) (zarzut 2).

W dalszej części apelacji złożonej przez pełnomocnika wnioskodawczyni, a uzupełnionej jej pismem osobistym złożonym w dniu 17.04.2012r. przedstawiła uzasadnienie przywołanych wyżej zarzutów (k.403-405 oraz k.427-429).

Z apelacji uczestnika H. U. wnosić należy, że domagał się jego zmiany w części zasądzającej od niego na rzecz wnioskodawczyni spłatę z tytułu udziału w majątku wspólnym poprzez jej obniżenie, ale bez wskazania do jakiej konkretnie wysokości. Ewentualnie wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i zasądzenia zwrotu kosztów postępowania.

Skarżący uczestnik zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

- art. 43 kro poprzez ustalenie równych udziałów stron w majątku wspólnym (zarzut 1);

- art. 233 kpc poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i nie uwzględnienie w szczególności zeznań świadków na okoliczność poniesienia przez uczestnika z jego majątku osobistego nakładów na zakup nieruchomości oraz bezkrytyczne przyjęcie twierdzeń przedstawionych przez wnioskodawczynię (zarzut 2);

- art. 217 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez zrezygnowanie z przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości majątku stron (gospodarstwa rolnego) przy wykorzystaniu metody dochodowej; w tym zakresie apelujący ponowił wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego przy zastosowaniu metody dochodowej (zarzut 3);

- art. 619 § 1 kpc poprzez nieustalenie prawidłowej wartości gospodarstwa rolnego, co miało istotny wpływ na wysokość spłaty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni (zarzut 4).

W dalszej części apelacji uczestnik przedstawił szersze uzasadnienie przywołanych zarzutów (k.408 - 411).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarówno apelacja wnioskodawczyni T. U., jak i uczestnika H. U. podlegały uwzględnieniu, ale jedynie częściowo. Wnioskodawczyni, co do propozycji przyznania jej własności jednej z działek stanowiących majątek wspólny, a dokładniej działki rolnej położonej w T. o nr (...) i o powierzchni 2,18 ha, ujętej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Świeciu o nr (...). Uczestnika, co do rozłożenia spłaty należnej wnioskodawczyni na inne (niższe raty) i na dłuższy okres. W pozostałym zakresie obie apelacje nie znajdowały uzasadnienia, a apelacja wnioskodawczyni podlegała też częściowemu odrzuceniu z racji braku przedmiotu zaskarżenia.

Ogólnie stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w sprawie, w szczególności co do składu majątku wspólnego byłych małżonków podlegającego podziałowi, jego wartości oraz okresu pobierania pożytków z majątku wspólnego przez uczestnika (w latach 2006 do 2009) i ich wartości, które także należało rozliczyć w tym postępowaniu z uwagi na żądanie wnioskodawczyni. Zatem Sąd odwoławczy przyjmuje te ustalenia faktyczne także za podstawę swego orzeczenia. Podziela w zasadzie także ocenę prawną tych ustaleń, że jedynie właściwym sposobem wyjścia ze współwłasności gospodarstwa rolnego objętego podziałem będzie przyznanie jego własności uczestnikowi, który przez cały czas w nim zamieszkuje i nadal prowadzi w nim działalność rolniczą, z zasądzeniem od niego na rzecz wnioskodawczyni stosownej spłaty z tytułu udziału w tym majątku.

Taki sposób dokonania podziału nie był też kwestionowany przez wnioskodawczynię T. U. z tym jedynie zastrzeżeniem, że widziała ona możliwość przydzielenia jej własności kilku działek wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i w tym kierunku proponowała w apelacji dokonanie zmiany zaskarżonego orzeczenia. Z takim zapatrywaniem wnioskodawczyni wyrażonym w zarzucie 2 (drugim) jej apelacji należy się zgodzić ale jedynie częściowo. Zważyć bowiem należy, że gospodarstwo rolne jest niewielkie i odjęcie w sumie ponad 4,20ha, bo tyle stanowi łączny obszar działek nr (...) wskazanych przez wnioskodawczynię, ograniczyłoby w stopniu istotnym jego zdolność do towarowej produkcji i dochodowość, która i teraz nie jest wielka, a tym samym pod znakiem zapytania postawiłoby celowość jego dalszego funkcjonowania. Tym bardziej, że działki wskazane przez wnioskodawczynię stanowią grunty o najwyższej bonitacji (opinia biegłej I. K. (1) oraz jej wyjaśnienia – k.233 i 274). W tych okolicznościach faktycznych stwierdzić należy, że odjęcie z gospodarstwa rolnego wszystkich działek wskazanych przez uczestniczkę i przyznanie wnioskodawczyni ich własności prowadziłoby w istocie do podziału gospodarstwa rolnego w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, czemu nakazuje przeciwdziałać art.213 kc. Natomiast nie istniały istotne przeszkody do odłączenia z gospodarstwa rolnego jednej działki nr (...), położonej w T. o powierzchni 2,18 ha, opisanej w punkcie 1a zaskarżonego postanowienia. Położona jest oddzielnie i posiada samodzielny dostęp, co ułatwia korzystanie z niej (patrz wyrys z mapy ewidencyjnej – k.233). W sumie gospodarstwo rolne objęte postępowaniem przekracza 12 ha, a zatem odjęcie tej działki i przyznanie jej własności wnioskodawczyni nie wpłynie zasadniczo na funkcjonowanie gospodarstwa. Tym bardziej, że uczestnik prowadzi działalność rolniczą z wykorzystaniem około 10 ha gruntów, które użytkuje w ramach umowy dzierżawy. Takie rozwiązanie jest korzystne także z tej przyczyny, że w istotnym stopniu zmniejszy spłatę obciążającą uczestnika, bo aż o 73 712 zł, przy uwzględnieniu powierzchni działki nr (...) wynoszącej 2,18 ha oraz wartości 1 ha równej 33 813 zł (wg opinii biegłej I. K. (1) – k.223). Gdy zważymy, że spłata obciążająca uczestnika i tak jest znacząca, to jej obniżenia w taki sposób, przy uwzględnieniu niezbyt wysokiej dochodowości gospodarstwa rolnego – z jednej strony, a z drugiej - aktualnej sytuacji majątkowej i rodzinnej uczestnika, w sposób istotny ułatwi jej dokonanie w rozsądnym terminie.

Zatem uwzględniając częściowo zarzut 2 (drugi) apelacji wnioskodawczyni T. U. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni własność działki nr (...) położonej w T. o powierzchni 2,18 ha, a więc opisanej w punkcie 1a zaskarżonego postanowienia, a uczestnikowi przyznał własność pozostałych działek opisanych w punkcie 1 b,c,d i e zaskarżonego postanowienia. W konsekwencji tego dokonał też zmiany zaskarżonego postanowienia w punkcie 3 (trzecim) poprzez obniżenie spłaty należnej wnioskodawczyni od uczestnika z kwoty 295 375 zł do kwoty 221 662 zł, a więc o wartość działki przyznanej wnioskodawczyni (73 712 zł). Zmiany w tym zakresie Sąd odwoławczy dokonał na podstawie art.3861 kpc w związku z art.132 kpc). Oddalił apelację wnioskodawczyni w części, w jakiej domagała się przyznania własności pozostałych działek o nr (...), co nie znajdowało uzasadnienia z przyczyn wyżej wskazanych (na podstawie art.385 kpc).

Sąd odwoławczy odrzucił apelację wnioskodawczyni w pozostałej części, w jakiej domagała się rozliczenia pożytków uzyskanych przez uczestnika z gospodarstwa rolnego za okres od 1996 do 2005r. i zasądzenia na jej rzecz z tego tytułu dodatkowej kwoty. Uznał, że apelacja w tej części nie była dopuszczalna (w ujęciu art.370 i art.373 kpc w związku z art.132 kpc). Roszczenia z tego tytułu wnioskodawczyni zgłosiła już w Sądzie I instancji, który – jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia – uznał je za nieuzasadnione. Nie zamieścił jednak w sentencji zaskarżonego postanowienia rozstrzygnięcia o oddaleniu wniosku w części dotyczącej tych roszczeń wnioskodawczyni, a wnioskodawczyni nie złożyła wniosku o uzupełnienie postanowienia Sądu Rejonowego w tej części (na podstawie art.3511 kpc w związku z art.132 kpc). Tymczasem jedynie sentencja postanowienia rozstrzyga o żądaniu strony (tu wnioskodawczyni), a nie jego uzasadnienie. Skoro w treści zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego brak takiego rozstrzygnięcia (o oddaleniu jej wniosku w tej części), to brak przedmiotu zaskarżenia. Innymi słowy nie można zaskarżyć orzeczenia, które nie istnieje (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.12.2011r. w sprawie I CSK 138/11 wraz z jego uzasadnieniem). Co prawda Sąd Nażywszy wyraził swoje stanowisko w sprawie o zniesienie współwłasności nieruchomości, w której Sąd I instancji jedynie częściowo uwzględnił roszczenie wnioskodawców z przedmiocie rozliczenia pożytków z nieruchomości na podstawie art.6181 kpc i nie oddalił ich wniosku w pozostałym zakresie, ale przepisy dotyczące zniesienia współwłasności znajdują odpowiednie zastosowanie także w sprawach o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (zgodnie z art.5671 i 3 kpc w związku z art.686 i art.688 kpc). Wskazane wyżej orzeczenie Sądu Najwyższego, którego trafność Sąd odwoławczy podziela, usunęło uprzednio istniejące rozbieżności co do orzekania o roszczeniach przewidzianych w przywołanych przepisach (por. choćby uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21.07.1988r. w sprawie III CZP 61/88; także postanowienie tego Sądu z dnia 03.10.2003r. w sprawie III CKN 1529/00). Z tych zasadniczych przyczyn nastąpiło odrzucenie apelacji wnioskodawczyni w części dotyczącej żądania zasądzenia na jej rzecz od uczestnika wyższej spłaty z tytułu rozliczenia pożytków rzekomo przez niego pobranych z majątku wspólnego za lata 1996 – 2006 (w punkcie IV postanowienia Sądu Okręgowego).

Przechodząc do oceny apelacji uczestnika H. U. stwierdzić należy, że nie znajduje uzasadnienia zarzut braku ustalenia nierównych udziałów byłych małżonków w majątku wspólnym (zarzut1 apelacji). Postanowieniem wstępnym z dnia 8 czerwca 2009r. Sąd Rejonowy w Świeciu oddalił już wniosek uczestnika o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (k.114). To orzeczenie stało się prawomocne z dniem 22 października 2009r., kiedy Sąd Okręgowy oddalił apelację uczestnika od tego orzeczenia (k.154). W tej sytuacji możliwość procesowania się po raz kolejny w tym samym przedmiocie została skutecznie wykluczona (zgodnie z treścią art.3651 kpc oraz art.366 kpc w związku z art.132 kpc).

Nie znajduje uzasadnienia także zarzut 2 (drugi) apelacji uczestnika, jakoby poczynił jakieś nakłady z majątku osobistego (dawniej odrębnego) na zakup nieruchomości objętych podziałem w tej sprawie. Przy rozstrzyganiu tej kwestii Sąd I instancji miał dokonać – zdaniem skarżącego – wadliwej oceny dowodów w postaci zeznań świadków przy czym nie wskazał, którzy to świadkowie tak korzystnie dla niego zeznawali. W zasadzie uczestnik ograniczył się w apelacji do stwierdzenia, że wnioskodawczyni nie posiadała żadnych środków w chwili zakupu ziemi, a jej rodzina nie mogła pomóc, bo nie była zamożna, natomiast on przed zawarciem małżeństwa dzierżawił gospodarstwo rolne od swojej siostry, uzyskiwał z tego tytułu dochody pozwalające na poczynienie oszczędności przeznaczonych potem na zakup nieruchomości. Zeznająca w sprawie w charakterze świadka siostra uczestnika M. O. (1) potwierdziła, że wydzierżawiała bratu gospodarstwo rolne o powierzchni około 12 ha od 1980r., ale jeszcze wzięła część pieniędzy za zbiory tego roku (k.58). Zważywszy na fakt, że uczestnik i wnioskodawczyni zawarli związek małżeński niewiele później, bo już w styczniu 1983r., trudno przyjąć, że uczestnik zdołałby w tak krótkim czasie (do października 1983r.) zgromadzić środki na zakup nieruchomości w D.. Tym bardziej, że nie przedstawił w sprawie dowodów pozwalających określić jakie dochody osiągnął z użytkowania dzierżawionego gospodarstwa w okresie do zakupu nieruchomości lub co najmniej mógł osiągać, a co istotniejsze, że przeznaczył je rzeczywiście na zakup nieruchomości. Fakt dzierżawienia gospodarstwa rolnego od siostry potwierdził też świadek M. U. będący bratem uczestnika (k.59). Przy braku innych dowodów i bardziej obiektywnych niż zeznania członków najbliższej rodziny (siostry i brata) Sąd Rejonowy miał prawo uznać, że uczestnik H. U. nie obalił domniemania wynikającego z faktu, że skoro nieruchomość położona w M. została zakupiona w trakcie małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, to stanowi ona element majątku wspólnego małżonków (zgodnie z zasadą wyrażoną w art.311 kro). Tym bardziej, że zeznania świadków zawnioskowanych przez wnioskodawczynię w osobach M. O. (2) i A. M. (siostry i ojca wnioskodawczyni) nie pozwalają wykluczyć, że wnioskodawczyni posiadała także jakieś środki finansowe z racji tego, że jeszcze przed zawarciem małżeństwa z uczestnikiem i potem pracowała (k.71 i 75). Natomiast świadek K. Ł., od której uczestnik i wnioskodawczyni nabyli gospodarstwo rolne położone w D. zeznała, że nie wie skąd oni mieli pieniądze i może się jedynie domyślać się, że część pieniędzy mieli własnych a część od rodziny (k.59-60). Przy jedynie takich dowodach zebranych w sprawie Sąd Rejonowy trafnie uznał, że uczestnik nie wykazał, by zakup nieruchomości położonej w D. nastąpił wyłącznie z jego środków, co stanowiłoby jego nakład z majątku osobistego (wtedy odrębnego) na majątek wspólny. Z tych zasadniczych przyczyn nie znalazł uzasadnienia zarzut 2 (drugi) apelacji uczestnika.

Za chybione należało uznać dwa kolejne zarzuty jego apelacji (trzeci i czwarty), które zmierzały w istocie do wykazania, że wyceny nieruchomości rolnych (gospodarstwa rolnego) należało dokonać z wykorzystaniem podejścia dochodowego, a nie porównawczego, jak uczynił to Sąd Rejonowy. Uczestnik ponowił też w apelacji wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność dokonania takiej wyceny, który Sąd odwoławczy dopuścił i przeprowadził (postanowienie Sądu – k.475). Opinia pisemna biegłej I. K. (1), jak i jej wyjaśnienia złożone na rozprawie utwierdzają w przekonaniu, że dokonanie wyceny nieruchomości z wykorzystaniem takiego podejścia nie jest właściwe (k.514 – 524 oraz k.589 i 590). Zasadniczo z tej przyczyny, że gospodarstwo rolne jest zbyt małe, średnio zmechanizowane, budynki (mieszkalny i gospodarcze) znajdują się w złym stanie technicznym i wymagają nakładów, jakość gruntów jest średnia i słaba, a w konsekwencji uzyskiwany i spodziewany dochód z gospodarstwa niewielki. Przy hipotetycznym wyliczeniu biegłej, bowiem uczestnik nie wskazał ani rodzaju prowadzonych upraw, ani ich rozmiaru, spodziewany dochód wyniósłby około 27607zł rocznie (opinia uzupełniająca biegłej I. K. (2) – k.519). Jeżeli zważymy, że podejście dochodowe polega na określeniu wartości nieruchomości przy założeniu, że jej nabywca zapłaci cenę, której wysokość uzależni od przewidywanego dochodu, jaki uzyska z nieruchomości, to taki dochód ocenić należy, jako mało atrakcyjny dla potencjalnego nabywcy. Wymagałby bowiem prowadzenia gospodarstwa rolnego przez wiele lat, by kwota wyłożona na jego zakup mogła się zwrócić. Zgodzić się należy z uwagą biegłej zawartą już w poprzedniej opinii, że obecnie preferowane są gospodarstwa o dużej powierzchni gruntu, co znacznie ułatwia gospodarowanie oraz wpływa na opłacalność prowadzonej działalności rolnej. Gospodarstwa o małej powierzchni są niedochodowe i w większości przypadków nie stanowią (jedynej) podstawy utrzymania prowadzącego (opinia biegłej – k.223). Poza tym wartość gospodarstwa rolnego ustalona z wykorzystaniem podejścia dochodowego ustalona na 492 186 zł jest w zasadzie porównywalna do wartości rynkowej ustalonej uprzednio przez tego samego biegłego z wykorzystaniem podejścia porównawczego i wynoszącej 512 047 zł (k.192 i 223). Z wyjaśnień biegłej złożonych na rozprawie odwoławczej wynika, że na dzień dzisiejszy ceny tego rodzaju nieruchomości nie uległy istotnym zmianom i wartości przyjęte w uprzedniej opinii zachowały swoją aktualność. Nadto, że na rynku obrotu nieruchomościami rolnymi, podejścia dochodowego do wyceny ich wartości, w praktyce nie stosuje się (k.589). Te przyczyny legły też u podstaw oddalenia kolejnego wniosku uczestnika o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia wartości nieruchomości rolnych objętych podziałem z zastosowaniem podejścia dochodowego (k.589 i 590). W tym stanie rzeczy, wbrew zarzutom apelującego uczestnika, Sąd odwoławczy uznał, że przyjęta przez Sąd Rejonowy wycena rynkowa nieruchomości rolnych (w tym działki siedliskowej) z wykorzystaniem podejścia porównawczego była właściwa, a w konsekwencji - podobnie jak Sąd I instancji - wykorzystał ją do ustalenia wysokości spłaty należnej wnioskodawczyni od uczestnika, przy uwzględnieniu zamiany zaskarżonego orzeczenia w sposób wyżej opisany (dotyczy punktu I i II postanowienia).

Sąd odwoławczy uwzględnił natomiast wniosek uczestnika H. U. zawarty w piśmie procesowym z dnia 01.06.2012r. o rozłożenie spłaty zasądzonej od niego na rzecz wnioskodawczyni na raty i przedłużenie terminu ich uiszczenia, które potraktował - w tej części - jako uzupełnienie jego apelacji (k.432). Miał na uwadze fakt, że spłata jest wysoka, a zatem rozłożył ją na cztery raty płatne w terminach określonych w punkcie II postanowienia (po myśli art.2123 kc). Uwzględnił aktualną sytuację majątkową i osobistą uczestnika oraz poziom dochodowości gospodarstwa rolnego, z czego co do zasady będzie on dokonywał spłaty. Miał też na uwadze interes wnioskodawczyni, która nie może oczekiwać na uzyskanie spłaty swojego udziału w majątku wspólnym zbyt długo. Ustalając wyższe raty w pierwszych okresach płatności (w 2014r.) Sąd odwoławczy miał na uwadze okoliczność, że postępowanie w sprawie toczyło się od 2009r. i uczestnik od początku deklarował chęć przejęcia własności nieruchomości rolnych (w tym działki siedliskowej), a zatem powinien był liczyć się z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Poza tym od chwili wydania przez Sąd Rejonowy zaskarżonego postanowienia upłynęły bez mała 2 lata, w ciągu których uczestnik powinien był poczynić stosowne oszczędności tym bardziej, że Sąd określił terminy płatności pierwszych dwóch rat do końca października 2012r. i do końca października 2013r., a te już minęły. Zmiany sposobu dokonania spłaty przez uczestnika Sąd odwoławczy dokonał na podstawie art.3861 kpc w związku z art.132 kpc. Oddalił apelację uczestnika w pozostałym zakresie, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc w związku z art.132 kpc).

Sąd Okręgowy przyznał też biegłej I. K. (3) wynagrodzenie za sporządzenie opinii uzupełniającej na piśmie z dnia 27 czerwca 2013r. w wysokości 2 474,77 zł (na podstawie art.89 ust.1 i art.90 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i przy uwzględnieniu przepisów obowiązującego na czas zlecenia opracowania rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 18.12.1975r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym - Dz.U.46 poz.254 ze zm.). Opisany w karcie pracy złożonej przez biegłą rodzaj czynności, czas potrzebny do ich wykonania oraz przyjęta stawka za godzinę pracy biegłej nie budziły wątpliwości (k.490), co uzasadniało ustalenie należnego jej wynagrodzenia zgodnie ze złożonym rachunkiem (k.489). Natomiast o kosztach postępowania apelacyjnego poniesionych przez uczestników Sąd odwoławczy orzekł zgodnie z zasadą przewidzianą w art.520  1 kpc. Uczestnik postępowania złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości rynkowej nieruchomości rolnych z zastosowaniem podejścia dochodowego i w tym celu uiścił zaliczkę w kwocie 2 000 zł (k.477 verte). Sąd obciążył go obowiązkiem uzupełnienia różnicy (do wysokości pełnego wynagrodzenia biegłego) w kwocie 474,77 zł (w punkcie VI postanowienia). Na podstawie wyżej przywołanej podstawy prawnej oddalił też wzajemne wnioski uczestnika i wnioskodawczyni o zasądzenia zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (w punkcie ostatnim postanowienia).