Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

przy udziale oskarżyciela skarbowego M. P.

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2015r.,

sprawy T. J. (1)

oskarżonej z art. 77 § 3 kks i inne

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 27 listopada 2014 r., sygn. akt II W 740/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Ostródzie do ponownego rozpoznania.

Sygn. VI Ka 32/15

UZASADNIENIE

T. J. (1) została oskarżona o to, że:

I. prowadząc w 2013 i 2014 roku działalność gospodarczą, będąc w okresie od 20 lutego 2013 r. do 20 stycznia 2014 r. płatnikiem zobowiązanym do terminowego odprowadzania do Urzędu Skarbowego w O. podatku dochodowego, podejmując działania w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru, nie wpłaca w terminie podatku dochodowego pobranego od wypłaconych pracownikom wynagrodzeń za miesiące od stycznia 2013 r. do grudnia 2013 r. w łącznej wysokości 2 957 zł. tj. o wykroczenie skarbowe z art. 77 § 3 kks w zw. z art. 6 § 2 kks,

II. prowadząc w 2013 i 2014 roku działalność gospodarczą, będąc w okresie od 25 czerwca 2013 r. do 25 maja 2014 r. podatnikiem zobowiązanym do terminowego odprowadzania do Urzędu Skarbowego w O. podatku od towarów i usług, uporczywie nie wpłaca w terminie podatku od towarów i usług za miesiące: maj 2013 r. i od września 2013 r. do lipca 2014 r. w łącznej wysokości 13 986 zł., tj. o wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 kks.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ostródzie z dnia 27 listopada 2014r. sygn. II W 740/14 oskarżoną uznano za winną popełnienia zarzucanych jej wykroczeń z art. 77 § 3 kks w zw. z art. 6 § 2 kks i art. 57 § 1 kks i za to wymierzono jej karę 1500 złotych grzywny; zasądzono wynagrodzenie dla obrońcy za pomoc prawną udzieloną oskarżonej z urzędu, a nadto zwolniono oskarżoną od ponoszenia wydatków i opłaty.

Wyrok ten zaskarżyła w całości obrońca oskarżonej, która wyrokowi temu zarzuciła:

1) obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść wyroku, mianowicie art.4, 5, 7, 410 i 424 § 1 pkt 1 kpk, polegającą na uwzględnieniu wyłącznie okoliczności obciążających oskarżoną oraz poprzez rozstrzygnięcie nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść oskarżonej;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający
wpływ na jego treść, a polegający na stwierdzeniu, że oskarżona T.
J. dopuściła się zarzuconych jej czynów, podczas gdy materiał
dowodowy niniejszej sprawy nie daje podstaw dla przyjęcia takich ustaleń,

a nadto z ostrożności procesowej zarzuciła rażącą niewspółmierność orzeczonej kary wyrażającą się w jej nieadekwatności co do stopnia winy oraz właściwości i warunków osobistych sprawcy.

Podnosząc te zarzuty obrońca oskarżonej wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonej od zarzucanych jej czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o znaczne złagodzenie wymierzonej oskarżonej kary.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonej skutkować musiała uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości z jednoczesnym przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Bowiem z uwagi na kierunek zaskarżenia, tj. na korzyść skazanego, sąd odwoławczy był zobowiązany, by skontrolować wyrok w graniach zaskarżenia pod kątem wszystkich przyczyn odwoławczych wymienionych w art. 438 kpk, nawet gdy nie zostały one wskazane w apelacja pochodzącej od fachowego podmiotu tj. od obrońcy (patrz: postanowienie SN z 16.11.2009r.w spr. IV KK 101/09 „W wypadku wniesienia apelacji na korzyść oskarżonego sąd odwoławczy nie jest związany granicami podniesionych w niej zarzutów, co oznacza, że w granicach zaskarżenia powinien skontrolować wyrok pod kątem wszystkich przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 kpk”, podobnie w wyroku SN z 26.02.2014r. w spr. III KK 34/14). Kontrola ta spowodowała zaś przyjęcie, że doszło do naruszenia przepisów prawa, a naruszenie te miały znaczący wpływ na treść orzeczenia.

Należy podkreślić, że sąd I instancji - podobnie jako organ postępowania przygotowawczego- uznał, że w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki do zastosowania wobec oskarżonej postępowania w stosunku do nieobecnych wskazanego w art. 173 kks. Dopuszczalność wszczęcia takiego postępowania p-ko nieobecnemu sprawcy jest fakultatywna, a nadto warunkują je stałe przebywanie sprawcy za granicą albo niemożność ustalenia miejsca jego zamieszkania lub pobytu w kraju. Warunki te stanowią przesłanki prowadzenia procesu pod nieobecność oskarżonego ze względu na ich trwałość i niemożność usunięcia odnośnej przeszkody. To czy istnieje jedna z przeszkód wskazanych w art. 173 § 1 kks wymaga procesowego udokumentowania i przeprowadzenia odnośnych czynności sprawdzających. Należy tu przytoczyć pogląd zawarty w opracowaniu T. G. pt. „Postępowanie w stosunku do nieobecnych” ABC (...), iż „sam wyjazd oskarżonego, nawet bez podania kierunku, nie jest jeszcze powodem do stosowania trybu wobec nieobecnych i stosowanie tego postępowania musi być poprzedzone działaniami mającymi na celu ustalenie miejsca jego pobytu (podobnie w wyroku SN z dnia 28 maja 1946 r., K 371/46, OSN 1946, nr 2, poz. 31).

Tymczasem, w realiach rozpoznawanej sprawy, na etapie postępowania przygotowawczego, to Urząd Skarbowy wysyłał pisma dla oskarżonej na 2 adresy, tj. na adres W. (...)/12, O. i (...), O.. W toku tego postępowania uzyskano też akt notarialny, z którego wynikało, że nieruchomość w W. została przez oskarżoną sprzedana. Ponadto uzyskano informację z policji, po sprawdzeniu adresu w W., że oskarżona nie mieszka pod tym adresem, sąsiedzi nie znali jej aktualnego adresu. Mimo tego, że nie zlecono wywiadu policji przeprowadzonego pod drugim adresem związanym z potencjalnym miejscem pobytu oskarżonej tj. (...) O., nie uzyskano też informacji z biura ewidencji ludności w zakresie ustalenia adresu T. J., to mimo, tych zaniechań zdecydowano w postępowaniu przygotowawczym, o zastosowaniu instytucji z art. 173 kks. Również sąd I instancji, opierając się tylko na informacji policji dot. wywiadu przeprowadzonego, po sprawdzeniu adresu w W., uznał, że zachodzą przesłanki z art. 173kks do prowadzenia postępowania w stosunku do nieobecnych. Niepodjęcie zaś przez sąd I instancji szczegółowego ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju oskarżonej, tego czy może wyjechała ona na stałe za granicę i oparcie się tylko na informacjach dot. sprawdzenia jednego z dostępnych adresów oskarżonej, to wszystko spowodowało, że warunki z art. 173kks nie zostały właściwie dopełnione, tak by uznać, że istniały udokumentowane powody dla dopuszczalności prowadzenia postępowania przeciwko nieobecnemu sprawcy. Tym samym doszło do obrazy tego przepisu.

Ponadto sąd I instancji naruszył też i inne reguły związane z prowadzeniem postępowania w sprawie p-ko T. J.. Należy tu zaznaczyć, że sąd I instancji wyznaczając rozprawę główną, to zarządził o wezwaniu oskarżonej na termin rozprawy w dniu 6.11.2014r. W protokole rozprawy z dnia 6.11.2014r. zawarto informację, iż oskarżona nie stawiła się, nie podjęła wezwania w terminie. Tymczasem wezwanie dla oskarżonej na ten termin rozprawy było dwukrotnie awizowane i zwrócone do sądu już po ww terminie rozprawy, tj. 12.11.2014r. Również wezwanie dla oskarżonej na termin rozprawy w dniu 20.11.2014r. było dwukrotnie awizowane i zwrócone do sądu już po terminie rozprawy, tj. 25.11.2014r., podobnie jak i kolejne wezwanie dla T. J. na termin rozprawy w dniu 27.11.2014r., które po dwukrotnym awizowaniu zwrócono do sądu dopiero 09.12.2014r. Tym samym sąd I instancji decydował się na prowadzenie rozprawy mimo tego, że nie posiadał dowodów na to, że oskarżona posiada informację o terminie rozprawy, bądź że doszło do tzw. zastępczego doręczenia pisma o terminie rozprawy. Dziwi też wyznaczenie 3 terminów rozprawy w ciągu jednego miesiąca w sytuacji, gdy sąd I instancji wysyłał wezwania dla oskarżonej na adres w W., mając już w aktach informacje wskazujące na to, że oskarżona tam nie przebywa, że sprzedała nieruchomość znajdującą się pod tym adresem, co z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wskazywało, że T. J. nie odbierze wezwań wysyłanych na ten adres, a zwrotne poświadczenia odbioru pism tam wysyłanych nie wrócą do sądu na wyznaczane terminy rozprawy.

Tymczasem zgodnie z art. 479 § 1 kpk (w zw. z art. 113 kks) sąd może prowadzić rozprawę w trybie uproszczonym pod nieobecność oskarżonego jedynie wtedy, gdy nie stawił się on na rozprawę mimo doręczenia mu wezwania oraz nie usprawiedliwił niestawiennictwa i nie wniósł o odroczenie rozprawy (art. 480 kpk). Zasady doręczeń pism sądowych w postępowaniu karnym normują przepisy rozdziału 15 kpk (w zw. z art.113 kks). W rozdziale tym przewidziano trzy rodzaje doręczeń: bezpośrednie, pośrednie, i zastępcze., przy czym w sytuacji kiedy oskarżonemu nie doręczono wezwania na rozprawę w żadnym z przewidzianych przepisami trybów, postępowania ewidentnie naruszyło prawo oskarżonego do obrony (art. 6 kpk) - wyrok SN z 19 września 2000 r., V KKN 358/00, Prok. i Pr. 2001, nr 3, s. 15.

Na uwagę w realiach omawianej sprawy zasługuje też pogląd SN (nadal aktualny) wyrażony w uzasadnieniu wyroku tego sądu z dnia 21 września 1989 r. ( (...) 26/89, OSNKW 1991, nr 1-3, poz. 10). Sąd Najwyższy w tym wyroku podniósł, iż "należy pamiętać, że z racji nieuczestniczenia w nim (tj. w postępowaniu w stosunku do nieobecnych) oskarżonego i w konsekwencji braku jego wyjaśnień, potwierdzających lub podważających stawiane mu zarzuty, istnieje wymaganie szczególnie starannego przeprowadzenia tego postępowania, tak by nie uchybić żadnym nakazom proceduralnym, zwłaszcza tym natury gwarancyjnej(…)”.

Podsumowując powyższe rozważania to należy zaznaczyć, że w niniejszej sprawie, mimo wyznaczenia T. J. obrońcy z urzędu, doszło do wielu naruszeń przepisów, które we wzajemnym powiązaniu wskazują na przedwczesność podjęcia decyzji o zastosowaniu postępowania w stosunku do nieobecnych, a także przeprowadzenia postępowania sądowego w sprawie z naruszeniem przepisów o doręczeniach i przy naruszeniu prawa oskarżonej do obrony. A stwierdzenie powyższych naruszeń musiało spowodować uchylenie zaskarżonego wyroku, nawet w sytuacji gdyby zarzuty podniesione w apelacji przez obrońcę nie podlegały uwzględnieniu.

Z powyższych względów należało na podstawie art. 437 § 2 kpk orzec jak na wstępie.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien przede wszystkim podjąć wszelkie możliwe kroki celem ustalenia aktualnego miejsca pobytu oskarżonej (w drodze wywiadu policji również w zakresie dot. adresu ul. (...) O., po uzyskaniu informacji z biura ewidencji ludności), a dopiero potem stwierdzić czy dopuszczalne jest prowadzenie postępowania w stosunku do nieobecnych. Następnie zaś przeprowadzić postępowanie sądowe bez naruszania przepisów je regulujących. Nadto winien mieć na uwadze treść apelacji obrońcy oskarżonej i baczyć, by przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie orzekać na niekorzyść oskarżonej, w stosunku do treści uchylonego wyroku .