Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 34/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca)
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Jolanta Włostowska
w sprawie R. J. Z.
skazanego za przestępstwo z art. 244 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 26 lutego 2014 r.
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 3 lipca 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok łączny Sądu Rejonowego w W.
z dnia 18 kwietnia 2013 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w W. co do orzeczenia o karze łącznej
grzywny oraz uchyla wyrok Sądu Rejonowego w W. w punkcie 2;
2. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w sprawie sygn. akt II K 338/13, ustalił, że R. J. Z. został
prawomocnie skazany następującymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 30 września 2008 r., w sprawie IX K 881/08,
skazującego:
- na karę 8 miesięcy ograniczenia wolności, a w jej ramach zobowiązanie do
wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30
godzin w stosunku miesięcznym za przestępstwo z art. 270 § 1 k.k., popełnione w
dniu 5 stycznia 2008 r.;
- na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 244 k.k. w
zw. z art. 12 k.k., popełnione w miesiącu styczniu 2008 r.
Kara łączna została wymierzona w wysokości 9 miesięcy pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania okres 4 lat oraz orzeczono grzywnę w
wysokości 20 stawek dziennych przyjmując wartość jednej stawki dziennej za
równoważną kwocie 10 zł.
Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 lipca 2010 r. zarządzono wykonanie
warunkowo zawieszonej kary łącznej pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie IX K 1139/08,
skazującego na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania kary na okres próby wynoszący 4 lata, grzywnę w
wysokości 20 stawek dziennych, przyjmując wartość jednej stawki dziennej za
równoważną kwocie 20 zł, za przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione 12 lipca
2008 r.
Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 lipca 2010 r. zarządzono wykonanie
warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności;
3. Sądu Rejonowego z dnia 29 kwietnia 2009 roku w sprawie IX K 289/09,
skazującego na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres 5 lat próby, grzywnę w wysokości 20 stawek dziennych,
przyjmując wartość jednej stawki dziennej za równoważną kwocie 20 zł, za
przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione 11 lutego 2009 r.
Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 listopada 2011 roku zarządzono
wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności;
3
4. Sądu Rejonowego z dnia 2 września 2009 r. w sprawie IX K 832/09,
skazującego na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, dozór kuratora sądowego,
grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych, przyjmując wartość jednej stawki
dziennej za równoważną kwocie 15 zł, za przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione
8 czerwca 2009 r.
Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 17 sierpnia 2012 r. zarządzono
wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności;
5. Sądu Rejonowego z dnia 6 maja 2010 r. w sprawie II K 266/10, skazującego
- na karę roku pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.,
popełnione 9 października 2009 r.;
- na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 62 ust. 1
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione 9
października 2009 r.
Kara łączna została wymierzona w wysokości roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby,
orzeczono też dozór kuratora sądowego, środek karny w postaci zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 4 lat,
świadczenie pieniężne w kwocie 200,00 zł oraz przepadek dowodu rzeczowego;
6. Sądu Rejonowego z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie II K 820/11,
skazującego na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 244
k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., popełnione 21 stycznia 2011 r., 23 marca 2011 r. oraz
20 kwietnia 2011 r.
Sąd Rejonowy wyrokiem łącznym z dnia 18 kwietnia 2013 r. orzekł:
1. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 87 k.k., połączył kary
pozbawienia wolności oraz karę ograniczenia wolności orzeczone wyrokami: Sądu
Rejonowego w sprawie IX K 881/08 oraz Sądu Rejonowego w sprawie IX K
1139/08 i wymierzył skazanemu karę łączną roku pozbawienia wolności,
2. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 i 2 k.k., połączył grzywny orzeczone
wyrokami: Sądu Rejonowego w sprawie IX K 881/08 oraz Sądu Rejonowego w
sprawie IX K 1139/08 i wymierzył skazanemu karę łączną grzywny w wymiarze 30
stawek dziennych, przyjmując wartość jednej stawki dziennej za równoważną
4
kwocie 20 zł,
3. na podstawie art. 572 k.p.k. postępowanie w pozostałym zakresie umorzył,
4. ustalił, że w pozostałym zakresie wyżej opisane wyroki podlegają
odrębnemu wykonaniu,
5. kosztami w sprawie wydania wyroku łącznego obciążył Skarb Państwa.
Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrońcę skazanego w części
dotyczącej orzeczenia o karze. Skarżący postawił zarzut rażącej
niewspółmierności kary łącznej pozbawienia wolności i wniósł o zmianę wyroku
przez wymierzenie kary łącznej 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji, wyrokiem z dnia 3 lipca 2013 r.,
sygn. akt II Ka 231/13, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając apelację za
oczywiście bezzasadną.
Od wyroku Sądu Okręgowego kasację na korzyść skazanego wniósł
Prokurator Generalny zaskarżając go w części dotyczącej orzeczenia o karze
łącznej grzywny i zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie
przepisów prawa procesowego - art. 433 § 1 k.p.k. polegające na dokonaniu
nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy wyroku sądu pierwszej
instancji w zakresie połączenia kar grzywien, wydanego z naruszeniem
przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 85 k.k. oraz art. 71 § 2 k.k.,
polegające na połączeniu grzywien orzeczonych wobec R. J. Z. wyrokami Sądu
Rejonowego o sygn. akt IX K 881/08 i IX K 1139/08, pomimo braku ku temu
przesłanek, gdyż wymierzone kary grzywny nie podlegały wykonaniu ze
względów przewidzianych w art. 71 § 2 k.k., wobec prawomocnego zarządzenia
wykonania warunkowo zawieszonych kar pozbawienia wolności. W konkluzji
skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w części dotyczącej
utrzymania w mocy wyroku łącznego Sądu Rejonowego w zakresie zawartego w
punkcie 2 orzeczenia kary łącznej grzywny oraz uchylenia rozstrzygnięcia o
połączeniu w punkcie 2 kar grzywny zawartego w wyroku Sądu Rejonowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwala na jej uwzględnienie w trybie
art. 535 § 5 k.p.k. Zaskarżony wyrok Sądu odwoławczego wydany został z
5
rażącym naruszeniem przepisów prawa karnego procesowego i materialnego,
wskazanych w zarzucie kasacji, co miało istotny wpływ na jego treść. Doszło
bowiem do połączenia w wyroku łącznym Sądu Rejonowego grzywien
orzeczonych w sprawach sygn. akt IX K 881/08 oraz IX K 1139/08, choć z uwagi
na podstawę ich wymierzenia, tj. art. 71 § 1 k.k. z momentem zarządzenia
orzeczonych w tych sprawach kar pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania, grzywny orzeczone obok kar pozbawienia wolności nie
podlegają wykonaniu (art. 71 § 2 k.k.). To uchybienie Sądu Rejonowego, pomimo
wniesienia apelacji przez obrońcę, nie było przedmiotem zarzutu apelacyjnego.
Choć obrońca zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze, to jednak
zarzut odwoławczy dotyczył tylko kary łącznej pozbawienia wolności. Pomimo
tego, zgodnie z art. 447 § 2 k.p.k., zakresem zaskarżenia objęte zostało „całe”
orzeczenie o karze łącznej, a więc także co do kary łącznej grzywny. Dlatego też
Sąd odwoławczy zobowiązany był skontrolować wyrok w granicach zaskarżenia,
przy czym należy podzielić pogląd wypowiadany w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, że z uwagi na kierunek zaskarżenia, tj. na korzyść skazanego, Sąd
odwoławczy powinien skontrolować wyrok w graniach zaskarżenia pod kątem
wszystkich przyczyn odwoławczych wymienionych w art. 438 k.p.k., nawet gdy
apelacja pochodzi od obrońcy (por m.in. postanowienie SN z 16 listopada 2009 r.,
IV KK 101/09, OSNKW 2010, z. 1, poz. 8). Wówczas też Sąd Okręgowy powinien
stwierdzić obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie dotyczącym
orzeczenia o karze łącznej grzywny. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
wskazuje się, że w sytuacji, gdy sąd zarządził wykonanie kary pozbawienia
wolności, orzeczona przy jej zawieszeniu na podstawie art. 71 § 1 k.k. grzywna
nie podlega już wykonaniu (art. 71 § 2 k.k.). Tym samym brak jest podstaw
prawnych wymaganych w art. 85 i 86 k.k. do połączenia jej w wyroku łącznym z
inną karą grzywny (por. wyrok SN z 9 listopada 2005 r., V KK 346/2005, Lex nr
200553). W konsekwencji grzywny, orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego
sygn. akt IX K 881/08 i IX K 1139/08, nie podlegały wykonaniu i z tego powodu
brak było podstaw do orzeczenia kary łącznej grzywny. To uchybienie Sądu
Rejonowego zawarte w wydanym wyroku łącznym przeniknęło do wyroku Sąd
Okręgowego w związku z utrzymaniem w mocy tego wyroku. Jak wynika z treści
6
zaskarżonego wyroku, Sąd odwoławczy nie dokonał pełnej kontroli odwoławczej
w granicach zaskarżenia, co stanowi rażące naruszenie art. 433 § 1 w zw. z art.
447 § 2 k.p.k. Miało to oczywisty wpływ na treść tego wyroku. Dlatego też
należało wyeliminować w tej części rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego przez
uchylenie zaskarżonego wyroku z części utrzymującej w mocy wyrok Sądu
Rejonowego co do kary łącznej grzywny, a następnie uchylenie wyroku tego
Sądu w zakresie dotyczącym orzeczenia o karze łącznej grzywny (pkt 2).
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.