Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie Z. K. i M. K. domagali się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) S.A. w W. kwot po 15.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 21 marca 2013 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wywołaną śmiercią ich brata wskutek wypadku komunikacyjnego w dniu 22 marca 2005 r. oraz zasądzenia kosztów postępowania.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana domagała się oddalenia powództwa, zasadniczo z braku podstaw prawnych do jego dochodzenia i wniosła o zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Świeciu zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 7.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 21 marca 2013 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) i zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu (pkt 3) (sygn. I C 107/14).

Sąd Rejonowy ustalił, że brat powodów - D. K. zginął w wypadku komunikacyjnym w dniu 22 marca 2005 r. Sprawca zdarzenia był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego.

W chwili śmierci D. K. zamieszkiwał ze swoimi braćmi - powodami w P.. D. K. w 2003 roku rozwiódł się, nie miał dzieci, a rodzeństwo było dla niego najbliższą rodziną. Powód został po rozwodzie przyjęty do swego domu przez powoda Z. K.. D. K. pracował na terenie jego gospodarstwa wraz ze swoim drugim bratem M.. D. K. pomagał także powodowi M. K. w opiece nad jego chorą córką. Wszyscy bracia byli ze sobą zżyci. Wobec trudnej sytuacji materialnej D. K. powodowie wspierali go także materialnie.

Powodowie bardzo przeżyli śmierć D. K., przez długi okres towarzyszyło im poczucie osamotnienia, mieli problemy ze snem. M. K. od czasu śmierci brata ma problemy kardiologiczne. Po pogrzebie powodowie regularnie odwiedzają grób swego brata. Wysiłkiem całej rodziny został postawiony nagrobek.

Przechodząc do oceny prawnej tych ustaleń Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, że w stanie prawnym sprzed dnia 3 sierpnia 2008 r., spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dóbr

osobistych najbliższego członka rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie mu zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Zdaniem Sądu I instancji powództwo było zasadne jedynie częściowo. Powodowie ponieśli krzywdę, gdy zabrakło w ich życiu brata - osoby, z którą byli silnie związani. Krzywdą powodów były same przeżycia związane z dowiedzeniem się o śmierci brata. Doznawali oni również kolejnych negatywnych przeżyć przygotowując jego pogrzeb. Pamięć zmarłego jest u nich ciągle żywa. Mając na uwadze przywołane okoliczności, Sąd Rejonowy uznał, że adekwatną kwotą zadośćuczynienia jest kwota po 7.000 zł na rzecz każdego z powodów.

Sąd I instancji jako podstawę przyznanego zadośćuczynienia wskazał również art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli (dalej: ustawa) w zw. z art. 822 k.c, W kwestii odsetek od zasądzonego świadczenia, Sąd przyznał je od dnia wezwania skierowanego wobec pozwanego ze skonkretyzowanym już roszczeniem.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł pozwany i domagał się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W każdym wypadku wnosił o przyznanie kosztów procesu według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

1.  prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. wskutek błędnego przyjęcia, że śmierć brata powodów stanowi naruszenie ich dóbr osobistych oraz uznania, że zachodzą wszystkie przesłanki przyznania zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie,

2.  prawa materialnego, tj. art. 34 ust. 1 ustawy w zw. z art. 822 k.c. i zasądzenie zadośćuczynienia za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby pomimo, że przepisy te nie przewidują obowiązku odszkodowawczego za naruszenie takich dóbr osobistych,

3.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów.

W dalszej części apelacji pozwany przedstawił szersze uzasadnienie stawianych w niej zarzutów.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego na rzecz każdego z nich według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest uzasadniona, choć Sąd Odwoławczy nie podziela poglądu skarżącego o braku możliwości przyjęcia, że w stanie prawnym sprzed dnia 3 sierpnia 2008 r., a więc przed zmianą treści art. 446 k.c. (polegającą na dodaniu § 4), spowodowanie śmierci osoby bliskiej nie mogło stanowić o naruszeniu dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i tym samym uzasadniać przyznania im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Argumenty apelacji strony pozwanej nie podważają skutecznie utrwalonego w zasadzie stanowiska Sądu Najwyższego i sądów powszechnych w tym zakresie. Wbrew zapatrywaniu apelującego w przyjęciu takiej podstawy odpowiedzialności ubezpieczyciela nie stoi na przeszkodzie także treść art. 34 ust. 1 ustawy. Przepisu tego nie można bowiem interpretować w ten sposób, że odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę w postaci naruszenia dóbr osobistych osób najbliższych osoby zmarłej, wywołane śmiercią na skutek wypadku spowodowanego przez kierującego pojazdem mechanicznym, za którą on sam ponosi odpowiedzialność byłaby wyłączona. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, w tym przypadku łączącej powodów ze zmarłym bratem. Jednak zgodzić się należy z apelującym, że w okolicznościach faktycznych tej konkretnej sprawy brak jest uzasadnionych podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności i zasądzenia na rzecz powodów odpowiedniego zadośćuczynienia.

Pamiętać należy, że przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. temu, kogo dobro osobiste zostało naruszone, ma charakter fakultatywny. Zatem od oceny Sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy, zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie. Jeżeli u podstaw jej przyznania leży naruszenie dóbr osobistych osoby bliskiej temu, kto poniósł śmierć wskutek wypadku drogowego (art. 24 k.c), to istotne jest, w jakim stopniu ta śmierć wpłynęła na życie i zdrowie osoby bliskiej. Zatem nie ma tu automatyzmu w takiej postaci, że sam fakt śmierci bezpośrednio poszkodowanego, choć zazwyczaj świadczy o naruszeniu dóbr osobistych osoby mu bliskiej, to jednak nie przesądza każdorazowo o doznaniu krzywdy i tym samym o podstawie do zasądzenia zadośćuczynienia z tego tytułu. Sąd każdorazowo winien ustalić, głównie z pomocą inicjatywy dowodowej pokrzywdzonego (art. 6 k.c), rozmiar ujemnych następstw wywołanych u niego nagłą śmiercią osoby bliskiej. Winien przy tym pamiętać, że nie przesądzają o udzieleniu ochrony prawnej pokrzywdzonemu takie przeżycia, które zazwyczaj towarzyszą śmierci osoby

bliskiej, jak żal, smutek, rozgoryczenie, a więc typowe, bez dalej idących konsekwencji w zakresie zdrowia (głównie psychicznego) pokrzywdzonego i jego życia.

W rozpoznawanej sprawie czynności dowodowe powodów ograniczyły się jedynie do ich zeznań złożonych na rozprawie w dniu 2 kwietnia 2014 r., a więc po upływie ponad 9 lat od zdarzenia, w którym śmierć poniósł ich brat. Wynika z nich, że śmierć D. K. miała zły wpływ na ich stan psychiczny. Nie towarzyszyła temu jednak potrzeba korzystania z pomocy innych osób, w tym psychologa, czy lekarza psychiatry. Śmierć brata nie spowodowała u powodów jakichś szczególnych trudności w powrocie do normalnego, codziennego funkcjonowania. Na potwierdzenie, że było inaczej nie ma sprawie żadnych obiektywnych dowodów. Materiał dowodowy nie pozwala również na powiązanie problemów kardiologicznych M. K. ze śmiercią brata.

W takim stanie rzeczy, przy braku innych okoliczności faktycznych istotnych w sprawie i innych dowodów na ich poparcie, uprawniony jest wniosek, że jeżeli nawet śmierć brata spowodowała naruszenie dobór osobistych powodów, to nie wywołała takich następstw w ich zdrowiu i życiu, które wykroczyłyby poza zwykłe granice przeżyć towarzyszących utracie osoby bliskiej, jak smutek, żal, poczucie pustki, a więc nie spowodowały krzywdy - w ujęciu art. 448 k.c, która uzasadniałaby przyznanie zadośćuczynienia po ponad 9 latach od zdarzenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok poprzez oddalenie powództwa i odstąpienie od obciążenia powodów kosztami procesu (pkt I), jak również nie obciążył ich kosztami postępowania apelacyjnego (pkt II) (na podstawie odpowiednio art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c).