Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2015 r.

Sąd Rejonowy w Nysie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2015 r. na rozprawie w N.

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko A. K. (1), Z. K. (1), A. K. (2), Z. K. (2)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej

oddala powództwo.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 stycznia 2014 r. powód M. K. domagał się uzgodnienia stanu prawnego księgi wieczystej numer (...) z rzeczywistym stanem prawnym.

Pozwanymi w niniejszej sprawie byli: J. J., A. K. (1), Z. K. (1), A. K. (2) i Z. K. (2).

W piśmie procesowym z dnia 11 marca 2014 r. (k. 20-23) powód M. K. dokonał uzupełnienia baków formalnych pozwu. Ponadto wskazał, że podczas gromadzenia dokumentów potrzebnych do dokonania zamierzonej przez niego darowizny, a odnoszących się spornego prawa, zorientował się, iż w księdze wieczystej o numerze (...) jako właściciel wpisany jest nadal J. J.. Został on wpisany do księgi wieczystej dopiero 10 listopada 1999 r. Natomiast między 1996 r., a 1999 r. lokal objęty wyżej wskazaną księgą wieczystą był przedmiotem kilku transakcji, gdzie w aktach notarialnych nie było powoływania się na księgę wieczystą.

Wobec powyższego, w ocenie powoda koniecznym jest dokonanie wpisu w wyżej wymienionej księdze wieczystej odpowiadającemu rzeczywistemu stanowi rzeczy. Tym samym, wystosowana przez powoda akcja procesowa mająca za cel sanowanie wyżej określonej wadliwości, w jego ocenie zasługuje na uwzględnienie.

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2015 r.,wydanym na rozprawie Sąd Rejonowy w Nysie postanowił odrzucić pozew w stosunku do pozwanego J. J. z uwagi na to, że pozwany zmarł w dniu 14 grudnia 2009 r. w N. - to jest z uwagi na brak zdolności sądowej pozwanego – 199 § 1 pkt 3 k.p.c. Pozwany zmarł przed wytoczeniem powództwa, a więc nie miał zdolności sądowej w dacie wniesienia pozwu. W związku z powyższym, zgodnie z brzmieniem wyżejpowołanego przepisu Sąd odrzucił pozew przeciwko temu pozwanemu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Wnioskiem z dnia 21 grudnia 1992 r. J. S., jako członkini Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. zwróciła się do Sądu Rejonowego w Nysie o wpis w księdze wieczystej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego na drugim piętrze składającego się z trzech izb o powierzchni użytkowej 35,80 metrów kwadratowych, mieszczącego się w budynku własności Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N., stojącym w N. na Osiedlu (...) sektor C- numer budynku (...), na działce numer (...) dla której prowadzona była księga wieczysta nr (...).

Postanowieniem z dnia 3 marca 1994 r. wydanym w sprawie o sygn. akt Dz. Kw. 4700/92 postanowił założyć księgę wieczystą numer (...) dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego opisanego powyżej.

W księdze wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Nysie i urządzonej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego na drugim piętrze składającego się z trzech izb o powierzchni użytkowej 35,80 metrów kwadratowych, mieszczącego się w budynku własności Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N., stojącym w N. na Osiedlu (...) sektor C- numer budynku (...), na działce numer (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w aktualnym jej brzmieniu, w dziale II, jako uprawniony wpisany jest J. J.. Zbycia powyższego prawa na rzecz J. J. dokonała J. O. z domu S., jako pierwotna uprawniona do władania przedmiotowym prawem. W umowie zawarto wniosek o wpisanie, na podstawie niżej opisanej umowy, w dziale II księgi wieczystej numer Kw. nr (...), jako uprawnionego J. J.. Wpis w dziale II wyżej opisanego ograniczonego prawa rzeczowego został dokonany na podstawie umowy sprzedaży z dnia 19 stycznia 1996 r. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego zawartej w formie aktu notarialnego (numer Rep. A (...) przed notariuszem H. P. w Kancelarii Notarialnej w N.. Przedmiotowego wpisu w księdze wieczystej dokonano w dniu 10 listopada 1999 r.

dowód:

- wypis aktu notarialnego umowy sprzedaży numer rep. A (...)k. 14-15,

- z odpis księgi wieczystej (...) k. 24-26,

- dokumenty znajdujące się w aktach KW nr (...)

⚫

wniosek J. S. z dnia 21 grudnia 1992 r.,

⚫

zaświadczenie numer 159 potwierdzające członkostwo w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. przez J. S.,

⚫

przydział lokalu mieszkalnego numer (...) z dnia 6 listopada 1989 r.,

⚫

postanowienie Sądu Rejonowego w Nysie z dnia 3 marca 1993 r. wydanego w sprawie o sygn. akt Dz. Kw. 4700/92 o założeniu księgi wieczystej o numerze (...),

⚫

z zawiadomienie z dnia 10 listopada 1999 r. o wpisie w dziale drugim księgi wieczystej o numerze (...), jako uprawnionego J. J..

Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w N. w dniu 1 lutego 1996 r. dokonała na rzecz J. J. przydziału lokalu mieszkalnego na warunkach własnościowego prawa do lokalu w budynku przy ulicy (...). Podzamcze sektor C numer (...)

dowód:

- przydział lokalu mieszkalnego k. 13.

Umową z dnia 9 września 1996 r., zawartą w formie aktu notarialnego (nr rep. A (...)) przed notariuszem H. P. w Kancelarii Notarialnej w N., J. J. sprzedał małżonkom A. K. (1) i A. K. (2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w N. Osiedle (...), typu M-2. Stawiający do sporządzenia wyżej wymienionej umowy oświadczyli przed notariuszem, że dla powyższego lokalu nie została urządzona księga wieczysta. Wpis ograniczonego prawa rzeczowego do treści księgi wieczystej nie został dokonany na rzecz kupujących.

dowód:

- wypis aktu notarialnego umowy sprzedaży - numer rep. A (...) k. 11-12.

Następnie umową z dnia 18 lipca 1997 r., zawartą w formie aktu notarialnego (nr rep. A (...)) przed notariuszem H. P., w Kancelarii Notarialnej w N. małżonkowie A. K. (1) i A. K. (2) dokonali sprzedaży na rzecz Z. K. (1) i Z. K. (2) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego opisanego powyżej. Stawający przed notariuszem oświadczyli, że dla przedmiotowego lokalu nie urządzono księgi wieczystej. Wpis ograniczonego prawa rzeczowego do księgi wieczystej nie został dokonany na rzecz kupujących.

dowód:

-wypis aktu notarialnego umowy sprzedaży - numer rep. A (...) k. 9-10.

Umową z dnia 27 lipca 1997 r. zawartą w formie aktu notarialnego (nr rep. (...)) przed notariuszem H. P., w Kancelarii Notarialnej w N. Z. K. (1) i Z. K. (2) dokonali na rzecz powoda M. K. zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego opisanego powyżej. Stawający przed notariuszem oświadczyli, że dla przedmiotowego lokalu nie urządzono księgi wieczystej. Wpis ograniczonego prawa rzeczowego do księgi wieczystej nie został dokonany na rzecz powoda M. K..

Decyzją z dnia 30 lipca 1997 r. Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. dokonał przydziału M. K. spornego lokal na warunkach spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

dowód:

-wypis aktu notarialnego umowy sprzedaży - numer rep. A (...) k. 7-8.

- przydział lokalu mieszkalnego numer (...) k. 78.

Pozwany J. J. zmarł 14 grudnia 2009 r. w N..

dowód:

- odpisu skrócony aktu zgonu nr 755/2009.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo M. K. nie zasługuje na uwzględnienie i należało je oddalić.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda, w szczególności umów przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego, sporządzonych w przepisanej formie przed notariuszem oraz dokumentów znajdujących w aktach księgi wieczystej o numerze (...). Wyżej wymienione dokumenty pozwoliły w sposób pełny dokonać ustaleń kolejnych przeniesień przedmiotowego ograniczonego prawa rzeczowego oraz dały podstawę do wyciągnięcia wniosku o bezskuteczności przeniesień tegoż prawa przez małżonków A. K. (1) i A. K. (2) na kolejnych nabywców co zrodziło określone implikacje w zakresie nabycia przedmiotowego prawa przez powoda.

Zgodnie treścią normatywną zawartą w art. 245 k.c. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest ograniczonym prawem rzeczowym. Ograniczone prawo rzeczowe może być przeniesione na inny podmiot wówczas, jeżeli jest zbywalne. Spośród ograniczonych praw rzeczowych do zbywalnych zaliczamy m.in. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Podstawowym sposobem przeniesienia każdego ograniczonego prawa rzeczowego jest umowa. Z art. 245 ¹ k.c. wynika, że do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Umowa przenosząca ograniczone prawo rzeczowe ma, co do zasady, charakter konsensualny. Zawarcie omawianej umowy następuje pomiędzy podmiotem ograniczonego prawa rzeczowego (podmiotem uprawnionym - dysponentem prawa), a nabywcą.

W uchwale z dnia 23 lipca 2003 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III CZP 50/03 wskazał, że w okresie obowiązywania przepisów art. 223 § 2 i 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze do przeniesienia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, dla którego była założona księga wieczysta, konieczny był wpis nabywcy tego prawa do księgi wieczystej.

Kwestię spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu określają również przepisy obowiązującej ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. I tak art. 17 ² tejże ustawy będący odpowiednikiem art. 223 § 2 i 5 poprzednio obowiązującej ustawy, stanowi, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowym. Zbycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu obejmuje także wkład budowlany. Dopóki prawo to nie wygaśnie, zbycie samego wkładu jest nieważne. Umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Wypis tego aktu notariusz przesyła niezwłocznie spółdzielni.

Ustawą z dnia 25 października 1991 r. (sprzed daty założenia księgi wieczystej o numerze (...)) o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustaw - o księgach wieczystych i hipotece, Prawo spółdzielcze, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo lokalowe dokonano zmiany w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez wprowadzenie po art. 24 art. 24 ¹ w brzmieniu: księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Do ksiąg wieczystych dla ograniczonych praw rzeczowych wymienionych w ust. 1 stosuje się odpowiednio przepisy o księgach wieczystych dla nieruchomości

Rozwijając tę myśl stwierdzić należy, że stosownie do art. 24 ¹ ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece do ksiąg wieczystych dla spółdzielczych własnościowych praw do lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o księgach wieczystych dla nieruchomości, w związku z czym księgi wieczyste mogą być prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego prawa do lokalu.

Już na tym etapie rozważań godzi się zauważyć, iż przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz A. K. (1) i A. K. (2) nie zostało ujawnione poprzez dokonanie stosownego wpisu w księdze wieczystej. Rzecz się ma podobnie z kolejnymi nabywcami, to jest ze Z. K. (1) i Z. K. (2), bowiem i w tym zakresie nie doszło do skutecznego ujawnienia przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego poprzez dokonanie odpowiedniego wpisu na ich rzecz. Wskazać należy, iż ostatni z wymienionych nabywców dokonali sprzedaży spornego prawa na rzecz powoda, którego treść również nie została ujawniona, wbrew brzmieniu wyżej zacytowanych przepisów, w tym normy zawartej w art. 245 ¹ k.p.c., poprzez odpowiedni wpis w księdze wieczystej.

Przechodząc do dalszych rozważań, zauważyć należy, iż unormowania powództwa wytoczonego przez powoda należy poszukiwać w przepisie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Przepis ten stanowi instrument prawny służący usunięciu niezgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Ze stanem niezgodności i sporu mamy do czynienie wtedy kiedy po obu stronach takiego sporu występują podmioty powołujące się na przysługujące im prawo do tej samej nieruchomości lub jej części - tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2004 r., II CK 152/04.

Stosownie do art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, zaś prawo wykreślone nie istnieje. Usunięcie powstałej, na skutek przyczyn i zdarzeń o różnym charakterze, sprzeczności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a jej rzeczywistym stanem prawnym, może odbyć się wyłącznie na podstawie wyroku sądu wydanego w oparciu o art. 10 wyżej cytowanej ustawy.

Zgodnie z tym przepisem w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Powyższe powództwo ma złożony charakter, bo chociaż w jego konstrukcji dominują elementy decydujące o zakwalifikowaniu go do powództw zmierzających do ustalenia prawa, to jednak pozwala ono uprawnionemu na doprowadzenie do ujawnienia ustalonego prawa w księdze wieczystej, przez co osiąga on ochronę prawną nie tylko w relacji z przeciwnikiem sporu (jak w sprawie o ustalenie), lecz w relacji z wszystkimi uczestnikami obrotu, w stosunku, do których może powoływać się na treść księgi wieczystej i domniemanie z art. 3 ustawy z dnia o księgach wieczystych i hipotece – tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia4 marca 2011 r., I CSK 340/10. Legitymowana do wniesienia powództwa jest osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej – tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05. Ciężar dowodu wykazania, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest odmienny od ujawnionego w księdze wieczystej spoczywa na powodzie – tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2012 r., IV CSK 309/11.

Mając na uwadze cel wytoczonego powództwa, należy zauważyć, że powód dochodził dostosowania treści księgi wieczystej prowadzonej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu do rzeczywistego stanu, a więc uzgodnienia tego, że to on jest w pełni uprawniony do władania spornym lokalem i że stanowi on - wbrew treści wpisu – przedmiot jego majątku, a nie majątku J. J..

Przede wszystkim powód winien zatem obalić domniemanie z art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Z wydruku elektronicznej księgi wieczystej prowadzonej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu opisanego w części ustalającej uzasadnienia wynika, że na podstawie umowy sprzedaży z dnia 19 stycznia 1996 r., zawartej w formie aktu notarialnego (numer Rep. A(...)) przed notariuszem H. P. J. J. nabył przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe, którego wpisu do wyżej wymienionej księgi wieczystej dokonano w dniu 10 listopada 1999 r., a więc doszło do jego skutecznego przeniesienia.

Jak już wyżej podkreślano, do skutecznego nabycia ograniczonego prawa rzeczowego, dla którego urządzona jest księga wieczysta, konieczne jest zawarcie nie tylko samej umowy, która stanowi materialnoprawną podstawę wpisu do księgi wieczystej, ale również sam wpis do księgi wieczystej. Tak więc, dopiero wpis prawa w treść księgi wieczystej kształtuje nowy stan faktyczny oparty o powstanie skutecznego względem innych osób ograniczonego prawa rzeczowego.

Zaakcentować jedynie należy, iż istnieje niewątpliwa różnica pomiędzy wpisem deklaratoryjnym do księgi wieczystej, a wpisem mającym charakter konstytutywny. Do nabycia prawa, którego dotyczy wpis deklaratoryjny, nie jest potrzebny wpis do księgi wieczystej. Wpis taki, dokonany na podstawie dokumentu zawierającego podstawę materialnoprawną, potwierdza jedynie istniejące prawo. Na przykład na podstawie umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego przenoszącej bezwarunkowo własność nieruchomości na rzecz innej osoby nie jest konieczny wpis prawa własności w księdze wieczystej, albowiem bez niego i tak dojdzie do odpowiedniego przesunięcia majątkowego. Do powstania prawa objętego wpisem konstytutywnym konieczna jest natomiast zarówno podstawa materialnoprawna, jak i sam wpis w księdze wieczystej. Zasadą w polskim prawie są wpisy deklaratoryjne. Jednak w ściśle określonych wypadkach ustawodawca wymaga dla powstania po stronie określonego podmiotu skutecznego uprawnienia do władania danym prawem podjęcia odpowiednich czynności zachowawczych.

Reasumując, skoro kolejne przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego, począwszy od przeniesienia tegoż na podstawie umowy z dnia 9 września 1996 r., zawartej w formie aktu notarialnego (nr rep. A (...)) przed notariuszem H. P. pomiędzy J. J. a pozwanymi małżonkami: A. K. (1) i A. K. (2) nie zostały ujawnione w urządzonej na ten czas księdze wieczystej (księga ta na mocy wyżej opisanego postanowienia została założona w dniu 3 marca 1994 r.) poprzez dokonanie odpowiedniego wpisu na mocy orzeczenia Sądu, to nie sposób wywodzić, iż takie przeniesienie było skuteczne, to znaczy, że po stronie pozwanych A. K. (1) i A. K. (2) istniało skuteczne uprawnienie do dysponowania ograniczonym prawem rzeczowym w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

Tym samym, wyżej wymienieni nie mogli w sposób skuteczny przenieść określonego prawa na rzecz kolejnych nabywców, a kolejni nabywcy na rzecz powoda. W myśl bowiem zasady „N. plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet”, która oznacza, że nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, aniżeli sam posiada, Z. K. (1) i Z. K. (2) nie mogli w sposób skuteczny, na podstawie umowy z dnia 27 lipca 1997 r. zawartej w formie aktu notarialnego (nr rep. (...)) przed notariuszem H. P., dokonać przeniesienia na rzecz powoda M. K. ograniczonego prawa rzeczowego, gdyż sami, z uwagi na uprzednie zaniechanie dokonania złożenia wniosku do Sądu o wpis tego prawa w księdze wieczystej nie mogli nim skutecznie dysponować. Nie mogli bowiem rozporządzać cudzym prawem, które w dalszym ciągu przysługuje J. J.

Wobec powyższego uznać należało, że ujawniony w księdze wieczystej o numerze (...) stan prawny, to jest wpis J. J. w dziale drugim jako osoby uprawnionej do władania przedmiotowym prawem, z wyżej wymienionych względów, nie mógł zostać uznany za niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym.

Z uwagi na fakt, iż to powód w całości poniósł koszty procesu na które składała się opłata od pozwu, orzeczenie o kosztach, z uwagi na oddalenie powództwo i bacząc na zasadę zawartą w art. 98 k.p.c. było zbędne.

Wobec powyższego orzeczono jak w tenorze sentencji.