Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Tomasz Skowron (spr.)

Sędziowie SO Edyta Gajgał

SO Andrzej Wieja

Protokolant Konrad Woźniak

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze Macieja Prabuckiego

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2015r

sprawy M. Ż.

oskarżonego z art. 190 § 1 k.k. i inne

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bolesławcu

z dnia 2 września 2014 r. sygn. akt II K 591/13

uchyla zaskarżony wyrok wobec oskarżonego M. Ż. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Bolesławcu do ponownego rozpoznania

Sygn. akt VI Ka 600/14

UZASADNIENIE

M. Ż. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 28 marca 2013 roku w B. kierował groźby karalne pozbawienia życia w stosunku do K. W. przy czym groźby te wzbudziły u pokrzywdzonej uzasadnioną obawę, że będą spełnione, tj. o czyn z art. 190 § 1 kk,

II. w dniu 28 marca 2013r. w B. zastosował groźbę bezprawną pozbawienia życia wobec interweniujących funkcjonariuszy policji tj. P. S. i M. B. w celu zmuszenia funkcjonariuszy do zaniechania prawej czynności służbowej zatrzymania nadto podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych znieważył ich słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, tj. o czyn z art. 224 § 2 kk i art. 226 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk,

III. w dniu 9 października 2012 roku w mieszkaniu przy ul. (...) w B. zniszczył dowód osobisty na dane personale K. W., a także dwie karty bankomatowe banku (...) należące do K. W. poprzez przełamanie w/w dokumentów, tj. o czyn z art. 276 kk.

Sąd Rejonowy w Bolesławcu wyrokiem z dnia 2 września 2014r. w sprawie sygn. akt II K 591/13:

I. uznał oskarżonego M. Ż. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, opisanego w pkt I części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art. 190 § 1 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności,

II. uznał oskarżonego M. Ż. winnym popełniania zarzucanego mu czynu, opisanego w pkt II części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art. 224 § 2 kk i art. 226 § 1 kk i za to na podstawie art. 224 § 2 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności,

III. uznał oskarżonego M. Ż. winnym popełniania zarzucanego mu czynu, opisanego w pkt III części wstępnej wyroku, przy czym ustalił, że zniszczenie dokumentów nastąpiło poprzez ich przecięcie, tj. przestępstwa z art. 276 i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności,

IV. na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk połączył kary orzeczone w pkt I – III wyroku i wymierzył oskarżonemu M. Ż. karę łączną w wysokości 1 (jednego) roku i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności,

V. na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary zaliczył oskarżonemu okres pozbawienia wolności w sprawie w dniach od 28 marca 2013r. do 29 marca 2013r. oraz w dniu 17 czerwca 2013r.,

VI. na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, zaś na podstawie art. 627 kpk zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej K. W. kwotę 756 zł tytułem ustanowienia przez nią pełnomocnika.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego M. Ż. zaskarżają orzeczenie Sądu I instancji w całości.

Na podstawie art. 427 § 2 kpk skarżący wyrokowi temu zarzucił:

1.obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia tj. art. 193 kpk poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie zasięgnięcia opinii biegłych psychiatrów dotyczącej stanu zdrowia psychicznego oskarżonego w chwili popełniania zarzucanych mu czynów (art. 438 pkt 2 kpk),

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia, przez przyjęcie, że dnia 28 marca 2013r. oskarżony wypowiedział groźby karalne skierowane do K. W. (art. 438 pkt 3 kpk),

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia przez przyjęcie, że zachowanie oskarżonego w zakresie zniszczenia dowodu osobistego i kart bankomatowych (pkt III części wstępnej wyroku) cechował wyższy stopień społecznej szkodliwości niż znikomy (art. 438 pkt 3 kpk),

4. rażącą niewspółmierności bezwzględnej kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego, w stosunku do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynów przez niego popełnionych i jego zachowania się po popełnieniu przestępstwa oraz postawy pokrzywdzonych (art. 438 pkt 4 kpk).

Stawiając powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie orzeczenia w zakresie czynu z pkt III części wstępnej wyroku i umorzenie postępowania w tym zakresie, zmianę orzeczenia w zakresie czynu z pkt II części wstępnej wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego i zmianę całości orzeczenia dotyczącego kary poprzez wymierzenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Sąd okręgowy zważył co następuje:

Zasadny okazał się wniosek zawarty w apelacji obrońcy oskarżonego o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W postępowaniu odwoławczym sąd dopuścił dowód z opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów oraz psychologa celem ustalenia, czy oskarżony w chwili popełnienia zarzucanych mu czynów miał zachowaną zdolność rozpoznania ich znaczenia i pokierowania swoim zachowaniem, czy też zdolność tą miał ograniczoną w znacznym stopniu ( postanowienie z dnia 4 lutego 2015r., k.299 ). Biegli P. M. i W. D. w swojej opinii z dnia 18 lutego 2015r. ( k.330-331 ) orzekli, iż w okresie obejmującym zarzuty i odnośnie ich popełnienia oskarżony miał całkowicie zniesioną zdolność rozumienia zarzucanych mu czynów i pokierowania swoim postępowaniem. Stwierdzili u oskarżonego chorobę psychiczną pod postacią zespołu maniakalnego, a także uzależnienie od alkoholu i środków psychoaktywnych ( obecnie faza abstynencji ). Wskazali ponadto, że oskarżony powinien być leczony w zamkniętym oddziale psychiatrycznym. Również biegła psycholog M. G. w swojej opinii ( k. 334 – 336 ) stwierdziła, że obecny stan funkcjonowania psychologicznego oskarżonego M. Ż. wskazuje na konieczność leczenia w warunkach oddziału stacjonarnego szpitala psychiatrycznego. Z uwagi na zaburzenia myślenia i emocji oraz zachowania może on stanowić poważne zagrożenie dla porządku prawnego.

Aby sprawcę umieścić w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym muszą być łącznie spełnione następujące warunki:

- w trakcie postępowania karnego ustalono przy udziale biegłych psychiatrów i psychologa, że w czasie popełnionego czynu oskarżony był w stanie niepoczytalności, co ewentualnie wiązało się z tym, że już wcześniej cierpiał na chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub innego rodzaju zakłócenie czynności psychicznych, w rezultacie w czasie czynu nie mógł rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem;

- ustalono także, że popełniony czyn zabroniony zawiera znaczny ładunek społecznej szkodliwości, przy czym ta kwestia ujemnej zawartości bezprawia musi być oceniona z wyłączeniem kryteriów danego pokrzywdzonego w relacji do danego sprawcy;

- musi zachodzić realne niebezpieczeństwo, że sprawca popełni taki czyn ponownie, stopień prawdopodobieństwa musi być przy tym wysoki ( zob. Kazimierz Buchała w Kodeks Karny część ogólna, komentarz do k.k. t.1, wyd. Zakamycze 1998, s.577-578 ).

Przy ferowaniu zaskarżonego wyroku co oczywiste warunki te nie były przedmiotem oceny sądu rejonowego. Wręcz przeciwnie z lektury pisemnego uzasadnienia wyroku ( str. 10 uzasadnienia ) wynika, że sąd meriti odrzucił tezę, iż oskarżony M. Ż. jest osobą chorą psychicznie oraz aby stwierdzone u niego uzależnienie mogło mieć wpływ na jego zachowanie. Oskarżony podczas pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego w niniejszej sprawie ( k.21 ), jak i na rozprawie w dniu 17 grudnia 2013r. ( k.145v. ) oświadczył, iż nie był leczony psychiatrycznie, ani odwykowo. W czasie drugiego przesłuchania zaś w postępowaniu przygotowawczym ( k.66v. ) wskazał, że leczył się odwykowo w lutym i w marcu 2013r., a w czerwcu 2013r. jednorazowo był u psychiatry „z uwagi na depresję”. Dopiero zatem przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów w postępowaniu odwoławczym spowodowało potrzebę dokonania dalszych ustaleń koniecznych przy orzekaniu o środku zabezpieczającym.

W tej sytuacji zatem zaskarżony wyrok nie mógł się ostać. Na obecnym etapie przy tak zgromadzonym materiale dowodowym i poczynionych ustaleniach sądu I instancji nie było możliwe wydanie wyroku reformatoryjnego. Generalnie w orzecznictwie przyjmuje się zasadę, iż w sytuacji, gdy znaczenie dowodów przeprowadzonych w trybie art. 452§2 k.p.k. jest tak duże, że dopiero na ich podstawie można skutecznie podważyć ustalenia sądu I instancji, wówczas wydanie przez sąd orzeczenia reformatoryjnego nie jest dopuszczalne, jako naruszające zasadę instancyjności ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2005r. sygn. akt III KK 276/04, OSNKW 2005/6/55; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 kwietnia 2004r. sygn. akt. II AKa 127/04, KZS 2004/9/94 ).

Zdaniem sądu odwoławczego opinia przeprowadzona w postępowaniu odwoławczym dotknięta jest szeregiem wad, których usunięcie, o ile w ogóle byłoby możliwe doprowadziłoby do znacznego przedłużenia postępowania odwoławczego. Ponadto w razie, gdyby wnioski opinii biegłych pozostały bez zmian sąd odwoławczy zmuszony byłby przeprowadzić dowody i poczynić ustalenia w kierunku istnienia warunków do zastosowania wobec oskarżonego środków zabezpieczających. Sprowadzałoby się to do prowadzenia postępowania dowodowego co do istoty sprawy, tego zaś zgodnie z treścią przepisu art. 452§1 k.p.k. czynić sąd odwoławczy nie może, a nadto na co wskazano już wyżej naruszałoby to zasadę instancyjności.

Biegli P. M. i W. D. rozpoznali u M. Ż. zespół maniakalny a ponadto uzależnienie od alkoholu i środków psychoaktywnych. Zastrzeżenia sądu odwoławczego budzi, iż biegli wskazują, że oskarżony był bezkrytyczny wobec objawów choroby. Tymczasem nikt do tej pory nie stwierdził o niego zespołu maniakalnego, w tej sytuacji nie sposób zatem wymagać, aby oskarżony miał wgląd w swoje chorobowe objawy. Sam oskarżony jak już wyżej wskazano zaprzeczył, iż był leczony psychiatrycznie, przyznał się tylko do jednorazowej wizyty i leczenia odwykowego. Biegli wskazują, iż niestosowne zachowanie oskarżonego wynikało z pobudek chorobowych, a jako objawy chorobowe wymieniają : przyśpieszony tok myślenia, niepokój psychoruchowy, wzmocniony napęd psychoruchowy. W treści opinii nie ma żadnego odniesienia tych objawów do zarzucanych oskarżonemu czynów. Wreszcie biegli wskazują, że objawy choroby determinowały zachowanie oskarżonego w chwili czynu, dalej wskazują jednak, że zasoby intelektualne pozwalają oskarżonemu dobrze znać i rozumieć prawo, pozwalają również na kontrolę swoich popędów tak, by z powodzeniem sterować swoim postępowaniem. Wyżej wskazana wewnętrzna sprzeczność opinii i jej lakoniczność zdaniem sądu odwoławczego przemawiają za koniecznością sięgnięcia po opinię innych biegłych. W zależności od jej wniosków ewentualnie sąd rejonowy rozważy, czy będzie istniała potrzeba konfrontacji obu zespołów biegłych , a nawet czy zajdzie potrzeba przeprowadzenia jeszcze jednej opinii.

Sąd rejonowy będzie również zmuszony do rozważenia ( w razie gdy zaistnieje taka konieczność ) przeprowadzenia postępowania dowodowego pod kątem istnienia wszystkich przesłanek do stosowania środków zabezpieczających, o których wyżej była już mowa.

Rozpoznanie pierwszego z zawartych w apelacji zarzutów pozwoliło na wydanie wyroku. W tej sytuacji sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do tego jednego zarzutu ( art.436 k.p.k. ).