Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2015 roku w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku M. G.

przy uczestnictwie D. G.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie

z dnia 9 kwietnia 2014 roku, sygnatura akt I Ns 1275/12/N

postanawia:

1.  sprostować zaskarżone postanowienie poprzez zastąpienie jego nazwy: „postanowienie częściowe” nazwą: „postanowienie wstępne”;

2.  uchylić punkt I zaskarżonego postanowienia i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Rejonowemu dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie do ponownego rozpoznania w innym trybie;

3.  odrzucić apelację w odniesieniu do punktu II zaskarżonego postanowienia.

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 5 marca 2015 roku

Wnioskodawca M. G. wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki D. G. wchodzi nieruchomość lokalowa składająca się z dwóch pokoi, kuchni i przynależności o powierzchni użytkowej 40 m położona przy ul. (...) w K., dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa Podgórza w Krakowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości wolnorynkowej 200 000 zł oraz udział w 1/2 części w nieruchomości gruntowej, w skład, której wchodzi działka (...). Ponadto wnioskodawca domagał się ustalenia, że do majątku wspólnego wchodzą ruchomości bliżej wyszczególnione we wniosku, a także rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki oraz z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny. Wnioskodawca wniósł o zniesienie współwłasności z dokonaniem wskazanych spłat oraz rozliczenie kosztów między stronami.

Uczestniczka D. G. domagała się ustalenia, że do wspólności ustawowej wchodzi nieruchomość lokalowa przy ul. (...) wraz z lokalem użytkowym oraz ruchomości wskazane bliżej w piśmie uczestniczki. Uczestniczka wniosła o przyznanie jej tej nieruchomości na własność. Ponadto zaprzeczyła, aby udział l/2 części we własności działki rolnej nr (...) należał do majątku wspólnego.

Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie Wydział VI Cywilny sygn. akt VI C1739/12/S przekazał Sądowi Rejonowemu do dalszego rozpoznania sprawę o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W sprawie tej powód M. G. wniósł o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw nr (...), którą prowadzi Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S., urządzonej dla nieruchomości składającej się z działki o nr (...) o powierzchni 1 ha, położonej w S. gmina I., przez wykreślenie w dziale II tej księgi wpisanego prawa R. K. jako właściciela w 1/2 części i wpisanie w to miejsce prawa D. G. i M. G. jako współwłaścicieli udziału w 1/ 2 części na prawach majątku wspólnego.

Zaskarżonym postanowieniem częściowym z dnia 9 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w pkt I uzgodnił treść księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S. o numerze (...) dla nieruchomości składającej się z działki numer (...) o powierzchni 1 ha w S. przez wykreślenie w dziale II tej księgi wpisanego prawa R. K. jako właściciela w 1/2 części i wpisanie w to miejsce prawa D. G. i M. G. jako współwłaścicieli udziału w 1/2 części na prawach majątku wspólnego; w pkt II ustalił, że prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w K., składającego się z dwóch pokoi, kuchni i przynależności stanowi majątek wspólny wnioskodawcy M. G. i uczestniczki D. G..

W oparciu o przeprowadzone dowody Sąd ustalił, iż lokal został przydzielony M. G. przez (...) Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w K. za cenę 85 739 zł. Na dzień 26 września 2000 r. M. G. z własnych środków wpłacił kwotę 66 359 zł. Dnia 29 listopada 2000 r. M. G. uzyskał przedmiotowe mieszkanie na warunkach własnościowego prawa do lokalu. Przed zawarciem małżeństwa z D. G., M. G. wpłacił z własnych środków kwotę wkładu budowlanego w wysokości 38 859 zł, która została zaliczona na poczet ceny nabycia mieszkania. J. G. (1) oraz J. G. (2)- rodzice wnioskodawcy, podarowali mu w 2000 r. łączna kwotę 27 000 zł, z przeznaczeniem na zakup lokalu przy ul. (...) w K..

Dnia 17 czerwca 2004 roku M. G. oraz D. G. kupili ten lokal na prawach wspólności ustawowej od (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w upadłości. Środki finansowe przeznaczone na ten cel pochodziły częściowo z kredytu hipotecznego.

Następnie Sąd ustalił, iż D. G. oraz M. G. są wpisani w dziale II księgi wieczystej o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Podgórza w Krakowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych, jako właściciele nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w K..

Po ukończeniu studiów (...) mieszkała z rodzicami, którzy dalej ją utrzymywali. Przed zawarciem małżeństwa D. G. kupiła mieszkanie na osiedlu (...), na który to zakup przeznaczyła swoje oszczędności. Na rachunek (...) uczestniczki wpływało wynagrodzenie za pracę.

W dalszej części Sąd ustalił, iż dnia 12 grudnia 2007 roku M. G. zawarł z Centrum (...) s.c. umowę pośrednictwa w zakupie działki budowlano-rolnej. Dnia 31 stycznia 2008 roku D. G. zawarła warunkową umowę sprzedaży część udziału w nieruchomości rolnej składającej się z działki nr (...) położonej w miejscowości S., gmina I. za cenę 64 000 zł. W akcie notarialnym wskazano, że nieruchomość zakupiła na swój majątek osobisty. Pozostałą część udziału kupiła matka uczestniczki, M. K.. Z uwagi na to, że (...) nie skorzystała z prawa pierwokupu, dnia 17 marca 2008 r. strony zawarły umowę przenoszącą własność nieruchomości. Dnia 7 marca 2012 roku D. G. podarowała swojemu bratu R. K. swój udział w tej nieruchomości. Obecnie figuruje on w księdze wieczystej, jako jedyny właściciel, gdyż drugą połowę nieruchomości otrzymał, również w drodze darowizny, od swojej matki. Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), która jest urządzona dla nieruchomości składającej się z działki o nr (...) o powierzchni 1 ha, położonej w S. gmina I.. W dziale II księgi wieczystej jako właściciela wpisano R. K..

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na zeznaniach J. i J. G. (2), uznając je za wiarygodne. Oceniając zeznania świadka M. K. i R. K. oraz D. G., Sąd Rejonowy uznał, że są one niewiarygodne w zakresie tego, że D. G. od chwili zawarcia małżeństwa, aż do 2008 roku przechowywała u swoich rodziców w domu kwotę rzędu 40-50 000 zł. Sąd dał natomiast wiarę zeznaniom wnioskodawcy, gdyż są ona jasne, spójne, pełne i konsekwentne.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd wydał na podstawie art. 317 § 1 k.p.c. w zw. art. 361 k.p.c. postanowienie częściowe, gdyż takie było żądanie pełnomocnika wnioskodawcy, a do rozstrzygnięcia na obecnym etapie postępowania nadawały się, zdaniem Sądu I instancji, niektóre z żądań. Odnośnie nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w K. składającej się z dwóch pokoi, kuchni i przynależności Sąd uznał, iż jest ona składnikiem majątku wspólnego małżonków G.. Kupując (...) oraz D. G. oświadczyli, że wejdzie ona do majątku wspólnego. Sąd dał w tym zakresie prymat woli stron, które (mimo, iż w prawie 80-ciu procentach zakup tego mieszkania został sfinansowany przez wnioskodawcę) wyraziły wolę przy zakupie, by prawo własności tego lokalu stanowiło majątek wspólny. Sąd zważył, iż przepisy prawa pozwalają małżonkom na umowne rozszerzenie wspólności majątkowej o przedmioty i prawa majątkowe, które co do zasady stanowią majątek odrębny jednego ze współmałżonków; tym bardziej jeśli składnik ten został nabyty w dacie trwania małżeństwa, a wyłącznie część kwoty na jej zakup przeznaczył jeden z nich z majątku odrębnego. Treść czynności prawnej przesądziła, że nabywany przedmiot wszedł w skład majątku wspólnego. W związku z powyższym Sąd stwierdził, iż wydanie postanowienia częściowego ustalającego, że przedmiotowe mieszkanie wchodzi do majątku wspólnego było dopuszczalne, zaś w dalszym postępowaniu Sądu nastąpi rozstrzygnięcie, w jaki sposób dokonać podziału majątku, w tym przedmiotowego mieszkania z rozliczeniem nakładów dokonanych na jego zakup przez wnioskodawcę ze swojego majątku odrębnego.

Ponadto Sąd Rejonowy postanowił uzgodnić treść księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S. o nr (...), dla nieruchomości składającej się z działki o nr (...) o powierzchni 1 ha w S. przez wykreślenie w dziale II tej księgi wpisanego prawa R. K. jako właściciela w l/2 części i wpisanie w to miejsce prawa D. G. i M. G. jako współwłaścicieli udziału w l/2 części na prawach majątku wspólnego. Zdaniem Sądu postępowanie wykazało, że D. G. zakupiła udział w nieruchomości gruntowej za pieniądze wchodzące w skład majątku wspólnego, a w związku z tym nieruchomość ta należy do majątku wspólnego, zatem roszczenie wnioskodawcy o ujawnienie w księdze wieczystej rzeczywistego stanu prawnego jest zasadne. Przeciwne twierdzenia uczestniczki zostały ocenione jako niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Sąd zwrócił uwagę, iż tuż przed wstąpieniem w związek małżeński uczestniczka kupiła mieszkanie przy ul. (...), co oznacza, że wyzbyła się znacznej części swoich oszczędności. Po drugie, przechowywanie sporej kwoty pieniędzy w domu zostało uznane za sprzeczne z zasadami logiki. Natomiast oświadczenie złożone przez D. G. przy podpisywaniu umowy przed notariuszem, że kupuje udział w nieruchomości do swojego majątku osobistego nie jest wiążące dla Sądu. Wyniki postępowania wykazały, że pieniądze wydatkowane na zakup pochodziły z majątku wspólnego małżonków, z wynagrodzenia za pracę D. G., a zatem udział w nieruchomości wszedł do tego majątku. Wobec tego dla skuteczności darowizny na rzecz R. K. w świetle art. 37 § 1 pkt 4 k. r. o. wymagana była zgoda M. G., który jej nie wyraził, ani nie potwierdził dokonanej przez żonę umowy. Sąd nie orzekał o kosztach postępowania, gdyż wydane postanowienie nie kończy sprawy w instancji, a tylko w takim orzeczeniu Sąd zawiera rozstrzygniecie o kosztach procesu.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka w zakresie punktu I i II zarzucając mu:

A. w zakresie punktu I zaskarżonego postanowienia

- naruszenie przepisów postępowania, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, a to art. 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz poczynionych przez Sąd I instancji błędów w ustaleniach faktycznych poprzez:

1. dowolne przyjęcie, bez rozważenia całości okoliczności sprawy i materiału zgromadzonego w sprawie, iż materiał dowodowy dał podstawy do uzgodnienia treści księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie, IX Wydział Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S. o numerze (...) (...) dla nieruchomości składającej się z działki numer (...) o powierzchni 1 ha w S. poprzez wykreślenie w dziale II tej księgi wpisanego prawa R. K. jako właściciela w 1/2 części i wpisanie w to miejsce prawa D. G. i M. G. na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej - w sytuacji gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy do takich wniosków prowadzić nie może,

2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na ustaleniu przez Sąd I instancji, iż udział w nieruchomości gruntowej został zakupiony przez uczestniczkę ze środków stanowiących majątek wspólny,

3. pominięcie przez Sąd I instancji okoliczności, iż wnioskodawca w dniu 12 grudnia 2007 roku zawarł z Centrum (...)'” s.c. umowę pośrednictwa na zakup nieruchomości gruntowej budowlano - rolnej, a co za tym idzie, iż wiedział o planie zakupu tejże działki, a fakt, iż nie przystąpił on do umowy przedwstępnej a następnie przyrzeczonej oznacza, iż nie partycypował w kosztach zakupu tejże nieruchomości i akceptował fakt zakupu tej działki na majątek osobisty uczestniczki ze środków stanowiących jej majątek osobisty,

4. nieuprawnione i poczynione na podstawie błędnie ustalonego stanu faktycznego ustalenie, iż umowa darowizny udziału w nieruchomości gruntowej dokonana przez uczestniczkę na rzecz R. K. była nieważna,

5. nieuprawnione przyjęcie wiarygodności zeznań świadków zawnioskowanych przez wnioskodawcę jak też i zeznań samego wnioskodawcy, przy jednoczesnej nieuprawnionej odmowie tejże wiarygodności zeznaniom uczestniczki i świadkom zawnioskowanym przez nią,

6. pominięcie przez Sąd I instancji okoliczności, iż środki na zakup nieruchomości gruntowej (64.000 zł) nie mogły pochodzić z majątku wspólnego stron, albowiem w okresie tym sytuacja materialna małżonków była bardzo trudna, spłacali liczne kredyty i pożyczki, a co za tym idzie nie dysponowali oni żadnymi wspólnymi wolnymi środkami na zakup tejże działki, które to środki w rzeczywistości pochodziły z majątku odrębnego uczestniczki, a co za tym idzie, że wnioskodawca przystał na to, by zakup został dokonany wyłącznie przez uczestniczkę, na jej majątek osobisty,

7. pominięcie przez Sąd I instancji licznych zobowiązań finansowych jakie posiadał wnioskodawca równie z okresu sprzed małżeństwa, które to zobowiązania były spłacane przez małżonków ze środków stanowiących majątek wspólny stron, a które wskazywały jednoznacznie na to, iż strony nie dysponowały kwotą 64.000 zł stanowiącą majątek wspólny,

8. naruszenie zasady kontradyktoryjności procesu oraz zasady równości stron w procesie poprzez potraktowanie materiału zgromadzonego w sprawie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad swobodnej oceny dowodów, na korzyść wnioskodawcy z naruszeniem tym samym praw uczestniczki,

9. nieuprawnione i nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji, iż uczestniczka nie mogła dysponować oszczędnościami, które następnie przeznaczyła na zakup nieruchomości gruntowej, w sytuacji gdy okoliczność ta została potwierdzona przedłożonymi do akt sprawy dokumentami o posiadaniu lokat terminowych w latach 1997 - 1998 oraz, że okoliczność ta została potwierdzona ekspertyzą biegłego rewidenta, która jednoznacznie wskazała istnienie środków finansowych w majątku osobistym uczestniczki, wystarczających na zakup nieruchomości gruntowej na jej majątek osobisty,

10. art. 6 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji, iż wnioskodawca udowodnił, iż środki przeznaczone na zakup działki położonej w S. pochodziły z majątku wspólnego stron, w sytuacji gdy to wnioskodawca winien obalić domniemania płynące z treści aktu notarialnego zakupu tejże nieruchomości na majątek osobisty uczestniczki, w przypadku gdy sytuacja materialna małżonków w tym okresie była tak trudna, iż nie mogli oni dysponować gotówką w wysokości 64.000 zł,

11. naruszenie art. 317 k.p.c. wy związku z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na przyjęciu, iż materiał dowodowy w sprawie oraz stan sprawy był wystarczający do wydania postanowienia częściowego, w sytuacji gdy postępowanie dowodowe było przeprowadzone w sposób nieprawidłowy i niepełny, a co za tym idzie postanowienie częściowe zostało wydane przedwcześnie i z tych względów jest wadliwe,

oraz naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art.10 u.k.w.h. poprzez nieuprawnione pominięcie części materiału dowodowego oraz nieprzeprowadzenie przez Sąd I instancji następujących dowodów (upoważnienia wydanego przez ojca uczestniczki do dysponowania przez nią kontem dewizowym, oświadczeń majątkowych wnioskodawcy za lata 2005 – 2010, dowodu w postaci stanu konta (...) w banku z dnia 24.09.1999 roku) w sytuacji gdy rozpoznając sprawę o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym - Sąd I instancji winien nad wszelką wątpliwość ustalić jaki jest stan nieruchomości i czy stan ten odbiega od treści uwidocznionych w księdze wieczystej.

B. w zakresie punktu II zaskarżonego postanowienia:
- naruszenie przepisów postępowania, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, a to art. 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz poczynione przez Sąd I instancji błędy w ustaleniach faktycznych poprzez:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na ustaleniu przez Sąd I instancji, iż 80 % ceny zakupu nieruchomości lokalowej pochodziło z majątku osobistego wnioskodawcy, co stanowiło kwotę 66.359 zł - w sytuacji gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz zasad doświadczenia życiowego wynika, iż uczestnik nie mógł posiadać takowej kwoty,

2. nieuprawnione i dowolne dokonanie przez Sąd I instancji ustalenia, iż wnioskodawca przeznaczył na zakup nieruchomości lokalowej kwotę stanowiącą 66.359 zł - w sytuacji gdy wkład budowlany jaki posiadał wynosił 28.859 zł, a darowizny od jego najbliższych na jego rzecz w wysokości 27.000 zł nigdy nie miały miejsca,

3. nieuzasadnione przyznanie wiary zeznaniom świadków oraz samego wnioskodawcy oraz antydatowanym umowom rzekomych darowizn w zakresie przekazania na rzecz wnioskodawcy łącznie kwot 27.000 zł,

4. pominiecie przez Sąd 1 instancji okoliczności, iż na zakup nieruchomości lokalowej położonej na Osiedlu (...) w K. uczestniczka przeznaczyła środki pochodzące z pomocy finansowej swoich rodziców, a nie jak wskazał Sąd I instancji - wyłącznie z własnych oszczędności.

5. pominięcie przez Sąd I instancji faktu, iż wszelkie oszczędności

stron wpłacane były do (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z przeznaczeniem na zakup wspólnego mieszkania,

6. naruszenie zasady kontradyktoryjności procesu oraz zasady

równości stron w procesie poprzez potraktowanie materiału zgromadzonego w sprawie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad swobodnej oceny dowodów, na korzyść wnioskodawcy z naruszeniem tym samym praw uczestniczki,

7. pominięcie przez Sąd I instancji licznych zobowiązań finansowych jakie posiadał wnioskodawca również z okresu sprzed małżeństwa, które to zobowiązania były spłacane przez małżonków ze środków stanowiących majątek wspólny stron,

8. naruszenie zasady kontradyktoryjności procesu oraz zasady równości stron w procesie poprzez potraktowanie materiału zgromadzonego w sprawie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad swobodnej oceny dowodów, na korzyść wnioskodawcy z naruszeniem tym samym praw uczestniczki,

9. naruszenie art. 6 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji, iż wnioskodawca udowodnił, iż środki na zakup nieruchomości lokalowej pochodziły w 80 % ze środków stanowiących jego majątek osobisty,

10. naruszenie art. 317 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c polegające na przyjęciu, iż materiał dowodowy w sprawie oraz stan sprawy był wystarczający do wydania orzeczenia częściowego, w sytuacji gdy postępowanie dowodowe było przeprowadzone w sposób nieprawidłowy i niepełny, a co za tym idzie postanowienie częściowe zostało wydane przedwcześnie i z tych względów jest wadliwe,

11. nieuprawnione przez Sąd I instancji wydanie postanowienia częściowego w zakresie nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...) w K., w sytuacji gdy okoliczność, iż nieruchomość ta wchodzi do majątku wspólnego stron, nie była przez żadną ze stron kwestionowana, a nadto była przez strony przyznana, a co za tym idzie brak było podstaw, na tym etapie postępowania, do wydawania postanowienia częściowego w tym zakresie.

W oparciu o powyższe zarzuty uczestniczka wniosła w zakresie punktu I- o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie żądania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym; w zakresie punktu II - uchylenie postanowienia w tym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji; względnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, w celu przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego. Ponadto skarżąca wniosła o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie odwoławcze.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd Okręgowy oparte jest na wyłącznie zagadnieniach proceduralnych. Apelacja uczestniczki była niedopuszczalna w zakresie pkt II, natomiast odnośnie pkt I zaskarżonego postanowienia skutkowała jego uchyleniem do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w innym trybie.

Na wstępie wyjaśnić należy, iż sprostowaniu w pkt 1 na zasadzie art. 350 § 1 i 3 k. p. c. w zw. z art. 13 § 2 k. p. c. podlegało określenie orzeczenia poddanego obecnie kontroli instancyjnej poprzez zmianę jego nazwy z „częściowego” na „wstępne”. Wyrzeczenia dotyczące uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz ustalenia, iż dany składnik majątkowy wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków należą do sfery orzeczeń wstępnych. Przepis art. 567 § 3 k.p.c. stanowi, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. W postępowaniu o podział majątku wspólnego ma zatem odpowiednie zastosowanie przepis art. 685 k.p.c. Przepis ten stanowi, że w razie sporu o istnienie uprawnienia do żądania działu spadku, jak również w razie sporu między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, sąd spadku może wydać postanowienie wstępne. Z przepisu art. 685 k.p.c. w zw. z art. 567 § 2 k.p.c. wynika zatem między innymi, że w razie sporu między współmałżonkami (byłymi współmałżonkami) o to, czy pewien przedmiot należy do majątku wspólnego, sąd w sprawie o podział majątku wspólnego może wydać postanowienie wstępne. Zaskarżone wyrzeczenia dotyczyły jedynie tego czy poszczególne prawa wchodzą do majątku wspólnego. Nie zawierały natomiast żadnych rozliczeń majątkowych między stronami oraz nie odnosiły się do częściowych żądań stron skoro nie dotyczyły kwestii przyznania poszczególnych składników majątkowych na rzecz poszczególnych stron postępowania, ani rozliczenia nakładów. Wobec tego nie można powiedzieć, że orzeczenie to dotyczyło części roszczenia podlegającego rozpoznaniu, co sugerowałoby wydanie postanowienia częściowego.

W kwestii żądania uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym należy wskazać, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie z dnia 26 marca 2014 r. V CSK 686/13, LEX nr 1486679) zostało przesądzone, iż roszczenie tego rodzaju wchodzi co do zasady w zakres sporu o własność w rozumieniu o art. 618 k. p. c. Sąd Najwyższy wyjaśnił bowiem w tezie 3 w/w postanowienia, iż „ sporem w rozumieniu art. 618 § 1 k. p. należącym do trybu procesowego jest każdy spór o prawo własności toczący się pomiędzy współwłaścicielami, którego rozstrzygnięcie może przesądzić, że osoba występująca jako współwłaściciel rzeczy nie jest w ogóle współwłaścicielem lub że przysługujący jej udział ma inną wartość niż deklarowana”. W postanowieniu z dnia 14 grudnia 1981 r. I CZ 101/81 OSNCP 1982, nr 11-12, poz. 172 ) Sąd Najwyższy stwierdził, iż sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jest sprawą o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k. p. c. Rozstrzygnięcie zatem w zakresie sporu między stronami co do tego, czy dany przedmiot stanowi wspólność majątkową małżeńską może być objęte postanowieniem wstępnym. Należy przy tym podkreślić, że wydanie postanowienia wstępnego jest uprawnieniem sądu, a nie obowiązkiem. Postanowienie wstępne może zostać wydane z urzędu, jak i z inicjatywy – na wniosek uczestnika postępowania. Sąd nie jest związany wnioskiem o wydanie postanowienia wstępnego. Może wydać postanowienie wstępne, jeżeli przemawiają za tym względy celowości związane w szczególności z zakresem przyszłego postępowania dowodowego.

Jakkolwiek roszczenie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może, a nawet powinno zasadniczo podlegać łącznemu rozpoznaniu wraz z podziałem majątku małżonków w związku z brzmieniem art. 618 § 2 k. p. c. to jednak w niniejszej sprawie fakt, iż tocząca się oddzielnie i w innym kręgu podmiotowym sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej pod sygn. akt VI C 1739/12/S została przekazana prawomocnie do wspólnego prowadzenia i rozpoznania ze sprawą o podział majątku ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia odwoławczego, które zapadło na skutek apelacji uczestniczki. Wprawdzie wszelkie spory o prawo własności z mocy art. 618 § 1 k. p. c. – mającego zastosowanie w sprawie o podział majątku na skutek podwójnego odesłania ustawowego w oparciu o art. 567 § 3 k. p. c. i art. 688 k. p. c. podlegają rozpoznaniu w toku postępowania o podział majątku, jednak dotyczyć to może wyłącznie sytuacji, gdy spór ten rozstrzygany jest tylko między stronami postępowania o podział majątku, a nie między nimi i osobami trzecimi. Pogląd taki został także wyrażony w pkt 2 tezy postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2014 r. V CSK 686/13, LEX nr 1486679 stanowiąc, iż „spór [o własność] może być rozstrzygany w postępowaniu o zniesienie współwłasności [analogicznie w sprawie o podział majątku] tylko między współwłaścicielami, a nie między nimi a osobami trzecimi”. Jak słusznie podnosi się w „Komentarzu do spraw o podział majątku wspólnego małżonków” pod red. J. I. L. N. W. 2013 str. 462, jeśli spór podlegający rozpoznaniu w postępowaniu działowym, a takowym jest postępowanie o podział majątku wspólnego, miałby dotyczyć również innej osoby, spoza kręgu uczestników postępowania działowego, to należy o nim rozstrzygać poza tym postępowaniem. Podkreśla się, iż „w szczególności w postępowaniu o podział majątku wspólnego nie mogą być rozstrzygane spory o własność z osobą trzecią. Takie też spory toczące się w innym postępowaniu nie mogą być przekazane do postępowania o podział majątku wspólnego (vide: postanowienie SN z 17 grudnia 1998 r. I CKN 934/97, LexisNexis nr (...) )”. Wobec tego w sytuacji, gdy spór o własność dotyczy osoby trzeciej, na zasadzie wyjątku od zastosowania art. 618 § 1 k. p. c. taką sprawę należy prowadzić oddzielnie. Dotyczy to zatem również roszczenia zgłoszonego przez jedną ze stron postępowania o podział majątku o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w której dziale II jako właściciel wpisana jest osoba trzecia; natomiast żądaniem strony postępowania o podział majątku jest dokonanie wpisu prawa własności (udziału we współwłasności) tej nieruchomości na rzecz wnioskodawcy i uczestniczki na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. W uzasadnieniu uchwały z dnia 20 maja 2011 r. III CZP 24/11 OSNC 2012/1/6 Sąd Najwyższy stwierdzając, iż „po wszczęciu postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami dopuszczalne jest prowadzenie odrębnego postępowania w sprawie z udziałem małżonków i osoby trzeciej o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości objętej postępowaniem o podział majątku wspólnego” wyjaśnił, iż z uwagi na to, iż w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jako pozwane powinny występować osoby wpisane w dziale II księgi wieczystej, w sytuacji, gdy krąg tych osób nie pokrywa się z kręgiem uczestników w sprawie o podział majątku nie jest możliwe rozpoznanie tego roszczenia w postępowaniu o podział, gdyż w takim wypadku nie jest to spór o własność w rozumieniu art. 618 § 1 k. p. c. który może toczyć się wyłącznie między współwłaścicielami. Osoba trzecia, na której rzecz wpisana jest własność nieruchomości, odnośnie której toczy się spór o własność między współwłaścicielami nie jest osobą zainteresowaną w rozumieniu art. 510 k. p. c. i z uwagi na brak interesu prawnego w rozstrzygnięciu sprawy o podział majątku nie może być uczestnikiem tego postępowania. A skoro tak, to krąg uczestników niniejszego postępowania nie pokrywa się z osobami biorącymi udział w postępowaniu procesowym wszczętym przez Sąd Rejonowy pod sygn. akt VI C 1739/12/S. Powyższe oznacza, iż sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej winna toczyć się odrębnie, poza niniejszym postępowaniem o podział majątku wspólnego. W związku z tym postanowienie z dnia 4 grudnia 2012 r. sygn. akt VI C 1739/12/S o przekazaniu sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym do dalszego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Krakowa Nowej Huty w Krakowie prowadzącemu postępowanie o podział majątku wspólnego I Ns 1275/12/N na podstawie art. 618 § 2 k. p. c. w zw. z art. 567 § 3 k. p. c. i art. 688 k. p. c. było niewłaściwe. Pojawia się zatem pytanie, jak powinien postąpić sąd odwoławczy w sprawie o podział majątku, jeśli stwierdzi, iż dane roszczenie objęte odrębnym postępowaniem zostało nieprawidłowo połączone do rozpoznania w ramach postępowania działowego. W sytuacji, gdy zachodzi przypadek odwrotny, a zatem, gdy postępowanie w sprawie o jedno z roszczeń wymienionych w art. 618 § 1 k. p. c. zostało odrębnie wszczęte i toczyło się nadal pomimo obowiązku wynikającego z art. 618 § 2 k. p. c . przekazania do rozpoznania razem ze sprawą o podział i okoliczność ta ujawni się na etapie postępowania odwoławczego, Sąd drugiej instancji jest zobowiązany wyrok uchylić w celu obligatoryjnego zastosowania art. 618 § 2 k. p. c. W takiej sytuacji uchylenie rozstrzygnięcia pierwszo instancyjnego następuje nie z powodu nieważności postępowania lub nierozpoznania istoty sprawy czy nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w znacznej części, lecz z tego względu, iż naruszenie przepisu art. 618 § 2 k. p. c. jest uznawane za tego rodzaju przeszkodę procesową, że obowiązkiem Sądu drugiej instancji jest usunięcie stanu niezgodnego z prawem (por. uzasadnienie wyroku SN z 8 lutego 2012 r. V CSK 49/11 LexisNexis nr 4129874 ; uzasadnienie uchwały SN z dnia 12 stycznia 2001 r., III CZP 114/09, OSNC 2010, nr 7-8, poz. 102 ). Natomiast w sytuacji, gdy błędnie Sąd rozpoznał w sprawie o podział majątku spór niewymieniony w art. 618 § 1 k. p. c., tak jak w niniejszej sprawie, uchybienie przepisowi art. 618 § 1 k., p. c. zostało uznane przez Sąd Najwyższy nie za bezwzględną podstawę odwoławczą, lecz naruszenie proceduralne, które Sąd odwoławczy bierze pod uwagę jedynie na zarzut skarżącego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r. IV CSK 474/13, LEX nr 1491133 ). Sąd odwoławczy rozpoznając niniejszą sprawę stoi na stanowisku, iż powyższe uchybienia procesowe mieszczą się w zakresie podniesionego w apelacji względem pkt I zaskarżonego postanowienia zarzutu naruszenia zasady kontradyktoryjności postępowania, jakkolwiek ten był przez stronę odmiennie uzasadniany. Zważyć bowiem należy, iż postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (pod sygn. akt VI C 1739/12/S ) zostało wszczęte przez wnioskodawcę przeciwko uczestniczce oraz osobie trzeciej, która jest wpisana w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości, o którą toczy się spór - R. K.. Natomiast w niniejszym postępowaniu o podział majątku ów pozwany – R. K. nie bierze udziału w sprawie. Przez pewną część postępowania nie jest on z pewnością traktowany jak uczestnik postępowania, w tym został przesłuchany w sprawie w charakterze świadka (protokół rozprawy z dnia 28 marca 2013 r. – k. 351). Następnie w kolejnych protokołach (z dnia 4 września 2013 r. – k. 499 i 17.10.2013 r. – k. 531 i z dnia 09.01.2014 r. – k. 534 i z dnia 26.03.2014 r. – k. 658) odnaleźć można zapis, iż stawił się R. K. – uczestnik, jednocześnie jednak jego osoba nie jest umieszczana w komparycji zaskarżonego postanowienia jako strona postępowania. Co więcej Sąd Rejonowy sporządzając uzasadnienie zaskarżonego postanowienia w ogóle nie zamieścił w nim stanowiska procesowego R. K.. W powyższym postępowaniu Sądu I instancji można dopatrzeć się naruszenia zasady kontradyktoryjności procesu, zasady równowagi stron, która została zachwiana wskutek nieprawidłowego przekazania sprawy procesowej o uzgodnienie treści księgi wieczystej do rozpoznania wraz ze sprawą działową toczącą się w postępowaniu nieprocesowym. Za taką oceną powyższego uchybienia procesowego przemawia niedopuszczalność brania udziału osoby trzeciej w postępowaniu o podział majątku wspólnego i niedopuszczalność połączenia obu spraw do łącznego rozpoznania w trybie art. 618 § 2 k. p. c. Ponadto Sąd Rejonowy w uzasadnieniu nie odniósł się do zarzutów pozwanego w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej R. K., a jego zeznania ocenił jak zeznania świadka – a zatem osoby nie będącej stroną (uczestnikiem) postępowania. Wskazane wyżej niekonsekwencje w ocenie roli procesowej R. K. znajdujące odzwierciedlenie w protokołach rozpraw oraz pominięcie tej osoby jako strony postępowania w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia pozwalają uznać, że postępowania w zakresie uzgodnienia treści księgi wieczystej toczyło się w istocie z pominięciem stanowiska osoby uwidocznionej w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości. Tym samym uchybienie to ma pierwszorzędne znaczenie i prowadzić musi do uchylenia wadliwego rozstrzygnięcia zawartego w pkt I do ponownego rozpoznania w oddzielnym postępowaniu i we właściwym trybie procesowym. Wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie uzgodnienia treści księgi wieczystej Kw nr (...) prowadzonej dla działki o nr (...) położonej w S. w zakresie wpisu w dziale II dotyczy bezpośrednio praw osoby trzeciej, która w postępowaniu o podział majątku nie bierze udziału w sprawie, bo nie może, w konsekwencji czego jest pozbawiona możliwości obrony swych praw. Dodatkowo Sąd niejednoznacznie i zmiennie określał sytuacje procesową R. K. raz traktując go jako świadka, raz jako uczestnika by ostatecznie nie uwzględnić go w kręgu stron postępowania. Ponieważ jednak Sąd I instancji jest związany prawomocnym rozstrzygnięciem o przekazaniu niniejszej sprawy do rozpoznania przez Sąd Rejonowy dka Krakowa Nowej Huty w Krakowie - sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym musi zostać rozpoznana przez ten Sąd, tyle tylko, że odrębnie i we właściwym trybie procesowym, tak aby osoba trzecia, której bezpośrednio dotyczy rozstrzygnięcie w przedmiocie uzgodnienia treści księgi wieczystej, o którym mowa w pkt I zaskarżonego rozstrzygnięcia mogła podjąć skuteczną obronę procesową w charakterze pozwanego oraz tak aby sąd orzekający odniósł się do zarzutów podnoszonych przez pozwanego. Takie też konsekwencje procesowe przewidział Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 stycznia 1993 r. III CZP 175/92, OSNCP 1993, nr 6, poz. 111 ). Mając powyższe na uwadze, w pkt 2 Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 386 § 4 k. p. c. w zw. z art. 13 § 2 k. p. c. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy (poza prowadzeniem jej odrębnie i we właściwym trybie) winien rozważyć zarzuty pozwanego, a prowadząc dowód z przesłuchania stron uwzględnić także przesłuchanie w tym charakterze R. K..

Natomiast w zakresie pkt II zaskarżonego postanowienia stwierdzić należy, iż apelacja w tej części podlegała odrzuceniu z uwagi na brak interesu prawnego w jego zaskarżeniu przez uczestniczkę. Odwołując się do uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r. III CZP 88/13, OSNC 2014/11/108 podnieść należy, iż interes prawny w zaskarżeniu musi wynikać z brzmienia sentencji skarżonego orzeczenia, a nie jego uzasadnienia, a zatem rozważając, czy środek odwoławczy jest dopuszczalny należy badać, jaka jest treść sentencji zapadłego rozstrzygnięcia, które ma podlegać kontroli instancyjnej, a następnie odnosić jego treść do sytuacji procesowej strony skarżącej. Jeśli rozstrzygnięcie to jest dla strony skarżącej korzystne, to bez względu, z jakich przyczyn ono zapadło, nie podlega ono zaskarżeniu przez tę stronę. W takiej sytuacji stronie tej nie przysługuje interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia, gdyż nie zachodzi po jej stronie element pokrzywdzenia (gravamen). W niniejszej sprawie uczestniczka od początku postępowania twierdziła, iż składnik majątkowy objęty rozstrzygnięciem zawartym w pkt II stanowi majątek wspólny małżonków podlegający podziałowi, co też zostało w taki sposób rozstrzygnięte przez Sąd Rejonowy. Wobec tego orzeczenie to w zakresie, w jakim ustala, iż składnik ten stanowi majątek wspólny stron nie może zostać zaskarżone przez uczestniczkę. Sąd Najwyższy w powyższej uchwale przesądził (a pogląd ten Sąd Okręgowy podziela), iż przesłanka pokrzywdzenia danym rozstrzygnięciem (gravamen) jest warunkiem dopuszczalności danego środka odwoławczego, w związku z tym w przypadku jego braku środek odwoławczy podlega odrzuceniu, a nie oddaleniu. Jednocześnie jednak trzeba zwrócić uwagę, iż przesłanką rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w tym zakresie było złożone przez byłych małżonków przy zakupie własności lokalu oświadczenie o nabyciu go na prawach wspólności ustawowej. Stąd też Sąd Rejonowy rozpoznając w dalszym ciągu sprawę o podział majątku między stronami będzie z mocy art. 365 k. p. c. w zw. z art. 13 § 2 k. p. c. związany wyłącznie sentencją zaskarżonego orzeczenia i powyższą przesłanką rozstrzygnięcia. Nie będzie natomiast związany uzasadnieniem w pozostałej części – w tym co do źródeł pozyskania środków na zakup lokalu. Ustalenia te nie były bowiem podstawą rozstrzygnięcia o wejściu własności lokalu do majątku wspólnego. Ustalenia te, będące podstawą faktyczną ewentualnych rozstrzygnięć o nakładach nie powinny w ogóle znaleźć się w uzasadnieniu orzeczenia. Zgodnie bowiem z art. 328 § 2 k. p. c. 2. uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skoro wskazane fakty nie należą do podstawy rozstrzygnięcia, nie są w istocie elementem rozstrzygnięcia objętego zaskarżonym postanowieniem wstępnym. Stąd też w toku dalszego postępowania nie będzie możliwe odmienne niż przyjęte w pkt II postanowienia przyjęcie, iż składnik majątkowy objęty pkt II zaskarżonego orzeczenia nie stanowi majątku wspólnego stron. Sąd dokonując rozliczeń między małżonkami będzie zobowiązany na nowo poczynić wszelkie ustalenia i rozważania w przedmiocie nakładów poczynionych przez strony na majątek wspólny, w tym składnik majątkowy objęty pkt II zaskarżonego orzeczenia. Dopiero wówczas będzie bowiem podstawa do ustaleń faktów wpływających na rozstrzygnięcie o rozliczeniu nakładów. Jednocześnie wskazać trzeba, iż z uwagi na zmianę stanowiska procesowego wnioskodawcy w zakresie tego, czy lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...) w K. stanowi majątek wspólny stron, co wynika treści pisma procesowego wnioskodawcy z dnia 10.09.2013 r. (k. 503), w którym zmieniając swoje żądanie wnioskodawca domagał się ustalenia, iż lokal ten stanowi wyłączną własność wnioskodawcy, zasadne było co do zasady wyrzeczenie w tym zakresie, tyle tylko, że postanowieniem wstępnym, które przesądza tylko, iż dany składnik majątkowy wchodzi do majątku wspólnego i podlega następczemu podziałowi. Natomiast wydanie postanowienia częściowego w zakresie jednego z wielu składników majątkowych podlegającego podziałowi jest zasadniczo możliwe w postępowaniu działowym; konieczne jest jednak zarazem rozstrzygnięcie zarówno o przyznaniu tych składników na rzecz danej strony, jak i o koniecznych rozliczeniach z tego tytułu (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 stycznia 1984 r. III CZP 72/3, OSNCP 1984, nr 7 poz. 115). Takie postanowienie musi bowiem rozstrzygać kompleksowo wszystkie kwestie związane ze składnikiem majątkowym, o którym w nim orzeczono (por. Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków pod red. J. Ignaczewskiego Lexis Nexis 2013 str. 467), co przesądza o sprostowaniu, o którym mowa powyżej.

Apelacja jako niedopuszczalna w zakresie pkt II podlegała zatem odrzuceniu stosownie do art. 370 k. p. c. w zw. z art. 373 k. p. c. w zw. z art. 13 § 2 k. p. c.